1, 2. (a) Finshi Yesu aebele Petro ilyo amwebele ukuti aibelele uluse? (Moneni icikope pa muulu.) (b) Cinshi Yesu aebele Petro ifi?

IFYO abasambi ba kwa Yesu baumfwile fyalibapapwishe. Yesu uo baleenekela ukuti ali no kubwesesha ubufumu kuli Israele abebele ukuti tapali na kukokola bali no kumucusha sana no kumwipaya. Lelo umutumwa Petro amwebele ati: “Muyumfwileko uluse mwe Shikulu; ico tacakamucitikile nakalya.” Yesu amwebele ati: “Kabiye ku numa yandi, we Satana we! Kuti waleka nalufyanya, pantu tautontonkanya ifya kwa Lesa, kano ifya bantu.”—Mat. 16:21-23; Imil. 1:6.

² Amashiwi ayo Yesu alandile yalanga ubupusano bwaba pa kutontonkanya nga Lesa na pa kutontonkanya nga abantu aba muli cino calo icitungululwa na Satana. (1 Yoh. 5:19) Ifyo Petro alandile filanga ifyo abantu mu calo baitemwa. Lelo Yesu alishibe ukuti ifi te fyo Wishi aletontonkanya. Alishibe ukuti Lesa alefwaya aipekanye pantu ali no kucula kabili ali no kufwa. Ifyo Yesu aebele Petro filanga ukuti talefwaya ukulatontonkanya nge fyo abantu aba mu calo batontonkanya lelo alefwaya ukulatontonkanya nga Yehova.

3. Mulandu nshi cayangukila ukulatontonkanya nge fyo aba muli cino calo batontonkanya ukucila ukulatontonkanya nga Yehova?

 ³ Inga ifwe muno nshiku? Bushe tutontonkanya nga Lesa nelyo tutontonkanya nga bantu ba muli cino calo? Fwe bantu ba kwa Lesa tulaibikilishako ukucita ifyo Lesa afwaya pa kuti tulemusekesha. Nomba bushe ifyo tutontonkanya fyaba shani? Bushe ifyo tutontonkanya ne fyo tumona ifintu e fyo Yehova atontonkanya kabili e fyo afimona? Ukulatontonkanya nga Yehova no kulamona ifintu nge fyo afimona takwisa nga ameno ya mu kanwa. Lelo ukulatontonkanya nge fyo abantu ba muli cino calo batontonkanya kwena kuishila fye. Ne calenga ni co umupashi wa ici calo waba fye mpanga yonse. (Efes. 2:2) Na kabili ni co ilingi line uyu mupashi ulenga abantu baba bakaitemwe, kabili aba bantu kuti balenga na ifwe twaba bakaitemwe. Kanshi calyafya ukulatontonkanya nga Yehova lelo calyanguka sana ukulatontonkanya nge fyo abantu muli ici calo batontonkanya.

4. (a) Cinshi cingacitika nga ca kuti twatendeka ukutontonkanya nge fyo aba muli cino calo batontonkanya? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

⁴ Nga twatendeka ukutontonkanya nge fyo abantu muli cino calo batontonkanya, tukaba bakaitemwe kabili tukalafwaisha ukuisalila icalungama ne cabipa. (Marko 7:21, 22) Kanshi tufwile ukulatontonkanya “ifya kwa Lesa,” tatulingile ukulatontonkanya “ifya bantu.” Muli cino cipande twalasambilila pa filanga ukuti ukutontonkanya nga Yehova takupilibula ukuti Yehova alatwikala pa nsambu lelo kulenga ifintu filetuwamina. Na kabili twalasambilila ifyo twingacita pa kuti twilatontonkanya nge fyo aba muli cino calo batontonkanya. Mu cipande cikonkelepo tukasambilila ifyo twingacita pa kuti twishibe ifyo Yehova amona ifintu fyalekanalekana ne fyo twingalatontonkanya nga ena.

5. Mulandu nshi bamo babela ba mano kuikwatila?

⁵ Abantu bamo ni ba mano kuikwatila. Batila, “Ndaitontonkanishisha ne mwine.” Umo balosha nalimo ni mu kuti balaisalila abene ifya kucita kabili bamona ukuti balikwata insambu sha kucita ifi. Tabafwaya umuntu nangu umo ukubeba ifya kucita nelyo ukubapatikisha ukuba nga abantu bambi. *

6. (a) Buntungwa nshi ubo Yehova atupeela? (b) Bushe ubu buntungwa bwalikwata umwa kupelela?

⁶ Icawama ca kuti nga tuletontokanya nge fyo Yehova atontonkanya tacipilibula ukutila te kuti tuitontonkanishishe nangu cimo nelyo te kuti tulande nangu cimo. Na kuba Baibolo pali 2 Abena Korinti 3:17 itila: “Ukuli umupashi wa kwa Yehova, e kuli ubuntungwa.” Twalikwata ubuntungwa bwa kuba ifyo tulefwaya ukuba. Kuti twaisalila ifyo twatemwa ne fyo tulefwaya. Ifi fine e fyo Yehova atupanga. Lelo ubuntungwa twakwata bwalikwata umwa kupelela. (Belengeni 1 Petro 2:16.) Te kuti tuisalile icalungama ne calubana. Nga fintu Icebo cakwe citweba, Yehova afwaya tulemona ifintu nge fyo afimona. Bushe ifi atweba ninshi alitwikala pa nsambu, nelyo bushe filenga ifintu filetuwamina?

7, 8. Mulandu nshi ukulamona ifintu nge fyo Yehova afimona kushabela kutwikala pa nsambu? Langilileni.

⁷ Natulangilile. Abafyashi baleesha ukusambilisha abana babo imibele iisuma. Nalimo kuti babasambilisha ukuba abafumacumi, ukulabombesha, no kulalangulukilako abantu. Abafyashi nga balecita ifi ninshi tabaleikala abana babo pa nsambu. Lelo ninshi balebasambilisha ifingabafwa ukwisaikala bwino nga bakula. Abana  nga bakula batendeka no kuikalila, bakalaisalila ifyo balefwaya ukucita. Nga balakonka ifyo abafyashi babo babasambilishe, tabakalesala ifingabaletelela kabili ifingalenga balalanguluka pa numa.

⁸ Nga filya fine umufyashi umusuma afwaya abana bakwe baleikala bwino, Yehova na o e fyo afwaya. (Esa. 48:17, 18) E ico alatusambilisha ifya kuba ne mibele iisuma ne fyo tulingile ukulaikala na bantu. Afwaya tulemona ukuba ne mibele iisuma ne fyo tulingile ukulaikala na bantu nge fyo afimona. Afwaya no kuti tulekonka ifyo atusambilisha mu mikalile yesu. Ifi Yehova atweba tacipilibula ukuti alatwikala pa nsambu, lelo afwaya tuletontonkanya ifyalungama. (Amalu. 92:5; Amapi. 2:1-5; Esa. 55:9) Ifyo atweba filenga tulesala ifya kucita ifilenga tuleba ne nsansa kabili filenga ifintu filetwendela bwino. (Amalu. 1:2, 3) Ala ukutontonkanya nge fyo Yehova atontontonkanya kusuma kabili kulenga ifintu filetuwamina!

9, 10. Bushe finshi filanga ukuti ifyo Yehova amona ifintu fyaliwamisha ukucila ifyo abantu muli cino calo bafimona?

⁹ Na cimbi icilenga abantu ba kwa Yehova balefwaya ukulamona ifintu nge fyo afimona ni co ifyo Lesa atontonkanya fyaliwamisha ukucila ifyo abantu muli ici calo batontonkanya. Abantu bamo muli cino calo balilandapo pa fya kuba ne mibele iisuma, pa fyo aba mu lupwa bengacita pa kuti baleumfwana, pa fyo umuntu engacita pa kuti alebomba bwino incito, na pa fintu fimbi ifyo abantu bacita. Ifingi ifyo balandapo fyalipusana ne fyo Yehova amona ifintu. Ku ca kumwenako, aba muli cino calo bakoselesha abantu ukulacita fye ifya kuisekesha. Balalenga abantu balamona ukuti caliba fye bwino ukucita ubulalelale. Limo limo balakoselesha abaupana ukulekana pa milandu iishilingile no kulinga pa kuti baleba sana ne nsansa. Ifi bakoselesha abantu fyalipusana ne fyo Amalembo yalanda. Bushe ifyo abantu ba muli cino calo bakoselesha abantu filabomba bwino ukucila ifyo Baibolo isambilisha?

¹⁰ Yesu atile: “Ifintu ifyalungama ifyo umuntu acita e filanga ukuti wa mano.” (Mat. 11:19) Abantu muli cino calo baliilako pa ntanshi mu fya kupangapanga. Lelo balifilwa ukupwisha amafya ayengi ayalenga abantu belaba ne nsansa, pamo nga inkondo, akapaatulula ka mushobo, na bumpulamafunde. Na kabili aba muli cino calo bamona ukucita ubulalelale ukuti kwaliba fye bwino. Na lyo line abantu abengi balasumina ukuti ukucita ubulalelale kulonaula indupwa, kulaleta amalwele, na mafya yambi. Lelo Abena Kristu abamona ifintu nge fyo Lesa afimona balomfwana mu ndupwa shabo, baliba no bumi ubusuma, kabili balomfwana na Bena Kristu banabo mwi sonde lyonse. (Esa. 2:4; Imil. 10:34, 35; 1 Kor. 6:9-11) Bushe ifi tafilelanga ukuti ifyo Yehova amona ifintu fyaliwamisha ukucila ifyo abantu muli cino calo bafimona?

11. Bushe Mose alemona shani ifintu, kabili ifi alefimona fyalengele acite cinshi?

¹¹ Ababomfi ba kwa Yehova abalembwa mu Baibolo balishibe ukuti ifyo Yehova amona ifintu fyaliwamisha. Ku ca kumwenako, nangu ca kuti Mose alisambilile “amano yonse aya bena Egupti,” alefwaisha Lesa amupeele “umutima wa mano.” (Imil. 7:22; Amalu. 90:12) Na kabili apapeete Yehova ati: “Nengeni njishibe imibele yenu.” (Ukufu. 33:13) Filya Mose alemona ifintu nge fyo Yehova afimona fyalengele abombeko umulimo wa kufikilisha ubufwayo bwa kwa Lesa. Amalembo yalanda ukuti Mose ali mwaume wa citetekelo icakosa.—Heb. 11:24-27.

12. Finshi umutumwa Paulo alekonka pa kusalapo ifya kucita?

¹² Umutumwa Paulo ali uwacenjela sana kabili ali uwasambilila, alishibe ne ndimi shibili. (Imil. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Lelo ilyo alesala pa fyalungama ne fyalubana, talekonka ifyo abantu ba  muli cino calo bamona ukuti e fisuma. Paulo alekonka ifyo Amalembo yalanda. (Belengeni Imilimo 17:2; 1 Abena Korinti 2:6, 7, 13.) Ifi Paulo alecita fyalengele alebomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma kabili fyalengele aleenekela icilambu ca kwikala umuyayaya.—2 Tim. 4:8.

13. Nani afwile ukwalula amatontonkanyo yesu pa kuti tulemona ifintu nge fyo Yehova afimona?

¹³ Ukwabula no kutwishika, ifyo Lesa atontonkanya fyaliwamisha ukucila ifyo abantu ba muli cino calo batontonkanya. Nga tulecita ifyo atweba, tukaba sana ne nsansa kabili ifintu fikalatwendela bwino. Lelo Yehova tatupatikisha ukulatontonkanya nge fyo atontonkanya. “Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” takwatapo amaka pa fyo abantu batontonkanya, kabili ifi fine e fyo caba na kuli baeluda. (Mat. 24:45; 2 Kor. 1:24) Lelo Umwina Kristu onse afwile ukwalula amatontonkanyo yakwe pa kuti alemona ifintu nge fyo Lesa afimona. Kuti twacita shani ifi?

14, 15. (a) Finshi tulingile ukulatontonkanyapo sana pa kuti tuletontonkanya nga Yehova? (b) Ukulingana ne lembo lya Abena Roma 12:2, mulandu nshi tushilingile ukulatambila, ukulakutikila, no kulabelengela ifyo abantu muli cino calo bamona ukuti fisuma? Langilileni.

¹⁴ Baibolo pa Abena Roma 12:2 itufunda ukuti: “Mwipalana no bwikashi buno, lelo mupilibuke pa kwalula amatontonkanyo yenu, pa kuti mushininkishe mwe bene ico Lesa afwaya, icisuma, icapokelelwa kabili icapwililika.” Aya mashiwi yalanga ukutila kuti twaleka ukutontonkanya ifyo twaletontonkanya ilyo tushilasambilila icine kabili kuti twatendeka ukutontonkanya nge fyo Lesa atontonkanya. Icishinka ca kuti tulapala abafyashi besu mu fyo tutontonkanya. Ifyatucitikilapo na fyo filakuma ifyo tutontonkanya. Na lyo line kuti twayaluka mu fyo tutontonkanya. Icingalenga sana twayaluka fintu tusala ukutontonkanyapo. Nga tuletontonkanya sana pa fyo Yehova amona ifintu, kuti twashininkisha ukuti ifyo amona ifintu e fyalungama. Nga twashininkisha tukaitemenwa fye ukwaluka mu fyo tutontonkanya pa kuti tuletontonkanya nga ena.

¹⁵ Nomba pa kuti twalule amatontonkanyo yesu no kutendeka ukutontonkanya nga Yehova, tatulingile ‘ukupalana no bwikashi buno.’ Tulingile ukuleka ukubelenga, ukukutika no kutamba ifingalenga twalatontonkanya ifyapusana ne fyo Lesa atontonkanya. Pa kuti tumfwikishe ifyo tulelandapo, natulangilile. Umuntu nalimo kuti atendeka ukulya ifya kulya ifisuma kabili ifya mulyo pa kuti abe no bumi ubusuma. Lelo bushe kuti aba fye bwino nga ca kuti alelya ne fya kulya ifyakowela? Na ifwe bene te kuti ciwame tulesambilila ifyo Yehova amona ifintu e lyo pa nshita imo ine tuletamba, tulekutika, kabili tulebelenga ifyo aba muli cino calo bamona ukuti fisuma.

16. Ni kuli finshi tulingile ukuicingilila?

¹⁶ Bushe kuti twatalukilila fye ku fintu ifyo aba muli cino calo bamona ukuti fisuma? Awe, pantu te kuti tufume muli cino calo. Limo kuti cayafya ukutaluka ifintu fya musango uyo. (1 Kor. 5:9, 10) Ukubila imbila nsuma kulenga twalalanda na bantu abasumina mu fisambilisho fya bufi nelyo ifishili fya cine sana. Na lyo line nga twasanga abantu abasumina mu fya musango uyu, tatufwile ukutwalilila ukulandapo nelyo ukufisumina. Nga filya Yesu alecita, na ifwe tulingile ukwangufyanya ukuleka ukutontonkanya pa fya kwa Satana. Na kabili kuti twaicingilila pa kuti twilatontonkanya pa fyo aba muli cino calo batontonkanya.—Belengeni Amapinda 4:23.

17. Finshi fimo ifyo tulingile ukucita pa kuti tuicingilile ku fyabipa?

¹⁷ Ku ca kumwenako, tulingile ukucenjela ilyo tulesala ifibusa. Baibolo itweba ukuti nga tuleyampana na bantu abashipepa Yehova, tukatendeka ukutontonkanya nge fyo batontonkanya. (Amapi. 13:20; 1 Kor. 15:12, 32, 33) Na kabili  tulingile ukulasala bwino ifya kuleseshamo icitendwe. Nga tatulelesesha icitendwe mu fintu ifitungilila icisambilisho ca kuti ifintu fyasangwike fye ifine, ifitungilila ubunkalwe, nelyo ubupulumushi, ninshi tatwakaletontonkanya pa fintu ‘ifilwisha ukwishiba Lesa.’—2 Kor. 10:5.

18, 19. (a) Mulandu nshi tulingile ukulailukila ifyo aba muli cino calo basambilishisha mu nshila iyo tushingeluka bwangu? (b) Mepusho nshi tufwile ukuyipusha, kabili mulandu nshi?

¹⁸ Na kabili tufwile ukwiluka no kukaana ifyabipa nga ca kuti fili mu nshila iyo tushingeluka bwangu. Ku ca kumwenako, nalimo ilyashi twingakutika pa mulabasa nelyo ilyo twingabelenga mu nyunshipepala nelyo mu mpapulo shimbi kuti balilemba mu nshila ya kuti liletungilila akabungwe kamo aka fikansa fya calo. Amalyashi yamo yalanda sana pa fyo abantu bapanga ukucita ne fyo bacitapo. Amafilimu yamo ne fitabo filenga abantu baba bakaitemwe, batemwisha ulupwa lwabo, kabili filenga balamona ukuti bukaitemwe bwaliba fye bwino. Ukutontonkanya kwa musango uyu kwalipusana ne fyo Amalembo yalanda. Amalembo yatila kuti twaba ne nsansa nga ca kuti bonse mu lupwa natutemwa Yehova. (Mat. 22:36-39) Na kabili amalyashi yamo aya bana nangu ca kuti ilingi line tayabipa, nalimo kuti yalenga abaice balamona ifyabipa ukuti fisuma.

¹⁹ Ifi twalanda tafilolele mu kuti tatufwile ukulalesesha icitendwe ku fintu ifisuma. Na lyo line tulingile ukulayipusha atuti: ‘Bushe tuleluka ifyo aba muli cino calo basambilisha nangu ca kuti balefisambilishisha mu nshila iyo tushingeluka bwangu? Bushe tulatamba fyonse nelyo tulasuminisha abana ukutamba fyonse ifiba pa TV nelyo ukubelenga fye fyonse ifyalembwa? Bushe tulasambilisha abana ifyo Yehova amona ifintu pa kuti belacita ifya muli cino calo ifyo batamba nelyo ifyo bomfwa?’ Nga twaishiba ubupusano bwaba pa fyo Lesa atontonkanya na pa fyo abantu muli cino calo batontonkanya, te kuti ‘tupalane no bwikashi buno.’

20. Finshi fingalenga twalatontonkanya nge fyo Lesa atontonkanya nelyo twalatontonkanya nge fyo aba muli cino calo batontonkanya?

²⁰ Muleibukisha ukuti kwaba fye intulo shibili isha fyebo, e kutila Yehova e lyo na bantu ba muli cino calo icitungululwa na Satana. Bushe tutontonkanya nga bani? Kuti twatila tutontonkanya ukulingana ne ntulo uko tufumya ifyebo. Nga ca kuti tuletamba, tulebelenga, kabili tulekutika ifya bantu ba muli cino calo, ifi fine e fyo tukalatontonkanyapo kabili tukatendeka ukutontonkanya nge fyo abantu abengi muli cino calo batontonkanya. E mulandu wine tulingile ukulasalila bwino ifya kutamba, ifya kubelenga ne fya kukutika e lyo ne fyo tufwile ukulatontonkanyapo sana.

21. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

²¹ Nga fintu tulandilepo kale, pa kuti tuletontonkanya nga Yehova, tatulingile ukupelela fye pa kukanalatamba, ukubelenga, no kukutika ifyabipa. Tufwile no kulasambilila ifyo Lesa amona ifintu pa kuti tulefimona nge fyo afimona. Mu cipande cikonkelepo tukasambilila na fimbi pa fyo twingeshiba ifyo Lesa amona ifintu pa kuti tulefimona nge fyo afimona.