1. Bushe abantu abengi bamona shani ukubomba?

BUSHE abantu abengi uko mwikala bamona shani ukubomba imilimo? Mu fyalo ifingi abengi balabombesha kabili balabomba pa inshita iitali ukucila ifyo balebomba kale. Ilingi line abantu ababomba ukucila mu cipimo tabatuusha no kutuusha, tabakwata inshita ya kuba pamo no lupwa lwabo, kabili tabakwata ne nshita ya kusambilila pali Lesa. (Luk. Mil. 2:23) Nomba abantu bambi bena tabatemwa ukubomba nangu fye panono kabili balafwaya na kabepekesho ka kukanabomba.—Amapi. 26:13, 14.

2-3. Bushe Yehova na Yesu bamona shani ukubomba?

² Abantu abengi mu fyalo ifingi balabombesha ukucila mu cipimo e lyo bambi bena tababombesha. Lelo moneni ifyo Yehova na Yesu bamona ukubomba. Twalishiba ukuti Yehova alitemwa ukubomba. Ifi fine e fyo Yesu alandile, atile: “Tata acili alebomba, na ine ncili ndebomba.” (Yoh. 5:17) Tontonkanyeni pa milimo iingi iyo Lesa abombele ilyo alebumba bamalaika abengi, intanda e lyo na maplaneti. Na kabili tulamona ifintu ifingi ifisuma ifyo Lesa abumba pano isonde. Kanshi uwaimbile amalumbo alilungike ilyo alandile ati: “Imilimo yenu, mwe Yehova, ingi icine cine! Mu mano yenu e mo yonse mwaibombeele. Pano isonde ponse paba ifyo mwapanga.”—Amalu. 104:24.

³ Yesu alepashanya Wishi. Ilyo Lesa ‘alepekanya imyulu,’ Umwana uo Baibolo itila mano na o alibombeleko uyu mulimo. Ali pamo na Yehova “ngo waishibisha imilimo.” (Amapi. 8:27-31) Pa numa ya myaka iingi nga nshi, Yesu alishile pano isonde kabili alibombele imilimo iisuma sana. Yesu alemona iyi milimo alebomba nge fya kulya kabili yalelanga ukuti ni Lesa e wamutumine.—Yoh. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Finshi tulesambilila kuli Yehova na Yesu pa kutuusha?

 ⁴ Bushe filya Yehova na Yesu babombesha calola mu kuti tatufwile ukulatuusha? Awe. Yehova tanaka, e ico takabila ukutuusha nga abomba imilimo. Lelo Baibolo itila ilyo Yehova apwishishe ukubumba imyulu ne sonde, ‘alilekele ukubomba kabili alituushishe.’ (Ukufu. 31:17) Ifi Yehova acitile fyalola mu kuti alilekele ukubumba ifintu pa kuti asekelele pa fintu ifyo abumbile. Yesu na o nangu ca kuti alebombesha ilyo ali pano isonde, alekwatako inshita ya kutuusha ne ya kuliila pamo ne fibusa fyakwe.—Mat. 14:13; Luka 7:34.

5. Cinshi icikosela abantu ba kwa Lesa abengi?

⁵ Baibolo ilakoselesha abantu ba kwa Lesa ukutemwa ukubomba. Ababomfi ba kwa Lesa balingile ukulabombesha, tabafwile ukuba abanang’ani. (Amapi. 15:19) Nalimo na imwe mulabomba incito pa kuti mulesakamana ulupwa lwenu. Kabili abasambi ba kwa Kristu bonse balikwata umulimo wa kubila imbila nsuma. Nangu caba ifi, mufwile ukulakwata inshita ya kutuusha iyalinga. Bushe inshita shimo cilamukosela ukukwata inshita ya kubomba incito, iya kubila imbila nsuma, ne ya kutuusha? Finshi twingacita pa kuti tuleishiba ilyo tulingile ukubomba na ilyo tulingile ukutuusha?

6. Bushe ifyaba pali Marko 6:30-34 filanga shani ukuti Yesu alishibe inshita alingile ukubomba na ilyo alingile ukutuusha?

⁶ Tufwile ukwishiba ifyo tulingile ukulamona ukubomba. Lesa alengele Imfumu Solomone ilembe ukuti: “Icintu conse calikwata inshita ya ciko, kwaba ne nshita ku mulandu onse.” Solomone alandile pa kulimba, pa kukuula, pa kuloosha, pa kuseka, pa kucinda e lyo na pa fintu fimbi. (Luk. Mil. 3:1-8) Kanshi ifintu fibili ifyacindama ku bantu, kubomba no kutuusha. Yesu alishibe ilyo alingile ukubomba na ilyo alingile ukutuusha. Bushiku bumo ilyo abatumwa babwelele uko baile mu kubila imbila nsuma “tabakwete ne nshita ya kutuushako ukuti balye.” Yesu abebele ati: “Natuleya ukutalele ukwa kuti tube fweka tutuusheko panono.” (Belengeni Marko 6:30-34.) Nangu ca kuti Yesu na basambi bakwe limo tabalekwata inshita ya kutuusha ukulingana ne fyo balefwaya, Yesu alishibe ukuti ena na basambi bakwe balingile ukulatuusha.

7. Bushe ifyo twingasambilila kwi funde lya kusunga Isabata kuti fyalenga twaishiba finshi?

⁷ Inshita shimo bonse fye tufwile ukulatuusha nelyo ukwalulako ifyo tucita cila bushiku. Ifi twalandapo kuti twafimwena kwi funde lya kusunga Isabata cila mulungu ilyo Lesa apeele abantu bakwe. Kwena tatukonka Amafunde ya kwa Mose, lelo kuti twasambililako fimo kwi funde lyalelanda pa kusunga Isabata. Ifyo twingasambililako kuti fyalenga twaishiba ifyo tufwile ukulamona ukubomba no kutuusha.

8. Ukulingana ne lembo lya Ukufuma 31:12-15, bushe ubushiku bwe Sabata bwali bushiku bwa kucita finshi?

⁸ Icebo ca kwa Lesa cilanda ukuti pa numa Lesa abumba ifintu mu “nshiku” 6, alilekele ukubumba ifintu pe sonde. (Ukute. 2:2) Na lyo line Yehova alitemwa ukubomba, kabili “acili alebomba.” (Yoh. 5:17) Yehova abumbile ifintu mu nshiku 6, lyena pa bushiku bwalenga 7 alituushishe. Kabili aebele abena Israele ukulatuusha cila mulungu pa bushiku bwalenga 7. Lesa alandile ukuti Isabata lyali cishibilo pali ena na bena Israele. Ubushiku bwe Sabata bwali bushiku bwa “kutuusha kuli fyonse.” Kabili bwali “bushiku bwa mushilo kuli Yehova.” (Belengeni Ukufuma 31:12-15.) Lesa alikeenye abantu bonse ukubomba pali ubu bushiku kumo fye na bana, abasha, e lyo ne fitekwa. (Ukufu. 20:10) Ubushiku bwe Sabata  bwalelenga abantu balebika sana amano ku kusambilila pali Lesa.

9. Ilyo Yesu ali pano calo, bushe abantu bamo balemona shani ubushiku bwe Sabata?

⁹ Ubushiku bwe Sabata bwali bushiku ubusuma ku bantu ba kwa Lesa, lelo ilyo Yesu ali pano calo, bashimapepo abengi balipangile amafunde ayakosa pa fya kusunga Isabata. Balelanda abati pa bushiku bwe Sabata tacasuminishiwe ukutimpula imitwe ya ngano nelyo ukundapa umulwele. (Marko 2:23-27; 3:2-5) Ifi te fyo Lesa alemona ifintu, kabili Yesu aleeba abantu balekutika kuli ena ifyo Lesa alemona ubushiku bwe Sabata.

10. Finshi tulesambilila ku fyaba muli Mateo 12:9-12 pa fyo Yesu alemona Isabata?

¹⁰ Yesu na basambi bakwe abaYuda balesunga Isabata pantu balekonka Amafunde ya kwa Mose. * Lelo mu fyo Yesu alelanda na mu fyo alecita alelanga ukuti tacalubene ukucita ifisuma no kwafwilisha abantu pa bushiku bwe Sabata. Alandile ukwabula no kupita mu mbali ati: “Calisuminishiwa ukucita icisuma pe sabata.” (Belengeni Mateo 12:9-12.) Yesu talemona ukuti ukucita ifisuma no kwafwilisha abantu pe Sabata kwali kupula mwi funde. Ifyo alecita pa bushiku bwe Sabata fyalelanga ukuti alishibe bwino ico Lesa aebeele abantu bakwe ukuti baletuusha pa bushiku bwe Sabata. Apo abantu ba kwa Lesa tabalebomba imilimo pe Sabata, balebika sana amano ku kusambilila pali ena. Yesu akuliile mu lupwa ulwalepepa Lesa pa bushiku bwe Sabata. Icalenga twishibe ifi ni fintu  tubelenga pa fyo Yesu alecita ilyo ali mwi tauni lya Nasarete umo akuliile. Baibolo itila: “Aile ku Nasarete, uko akuliile; aingile mwi sunagoge nge fyo atemenwe ukucita pa bushiku bwe sabata, no kwiminina pa kuti abelenge.”—Luka 4:15-19.

11. Nani wasambilishe Yesu ukubombesha?

¹¹ Ukwabula no kutwishika Yosefe alemona ukubomba nge fyo Yehova akumona, kabili ifi fyalengele asambilishe Yesu umulimo wa bukabasa. (Mat. 13:55, 56) Kabili Yesu alemona ifyo Yosefe alebombesha cila bushiku pa kuti alesakamana ulupwa lwakwe ulwali ulukalamba. Na kuba Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Umubomfi alilinga ukumupeela amalipilo yakwe.” (Luka 10:7) Kanshi Yesu alishibe ifyo cipilibula ukubombesha.

12. Malembo nshi ayalanga ifyo Baibolo ilanda pa kubombesha?

¹² Umutumwa Paulo na o alishibe ifyo cipilibula ukubombesha. Umulimo uukalamba uo akwete wa kusambilisha abantu pali Yesu na pa fyo Yesu alesambilisha. Lelo Paulo alebomba ne milimo imbi pa kuti alekwata indalama sha kwikalilamo. Abena Tesalonika balishibe ifyo ‘alebombesha ubushiku na kasuba pa kuti e sakamikapo nangu umo pa lwa kufwaya indalama sha kumusungilamo.’ (2 Tes. 3:8; Imil. 20:34, 35) Nalimo Paulo alelanda pa mulimo wa kupanga amatenti uo alebomba. Ilyo ali mu Korinti, aleikala na Akula na Prisila kabili ‘alebombela pamo na bo, pantu ukupanga amatenti e mulimo balebomba.’ Ifi Baibolo ilanda ukuti Paulo alebomba “ubushiku na kasuba” tacipilibula ukuti taletuusha. Taikalile fye ukupanga amatenti, kwaleba ne nshita aletuusha pamo nga pe Sabata. Pa bushiku bwe Sabata alebila imbila nsuma ku baYuda pantu nabo tabalebomba pali ubu bushiku.—Imil. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Finshi tulesambilila kuli Paulo?

¹³ Tulingile ukulapashanya umutumwa Paulo. Nangu ca kuti alebomba umulimo wa kupanga amatenti, lyonse alekwata inshita ya ‘kubomba umulimo wa mushilo uwa mbila nsuma iya kwa Lesa.’ (Rom. 15:16; 2 Kor. 11:23) Alekoselesha na ba bwananyina ukulabila imbila nsuma lyonse. Ifi alecita fyalengele Akula na Prisila babe ‘ababomfi banankwe muli Kristu Yesu.’ (Rom. 12:11; 16:3) Paulo akoseleshe abena Korinti ukuba “abacincila pe mu mulimo wa kwa Shikulu.” (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8) Yehova alengele umutumwa Paulo alembe no kuti: “Ngo muntu tafwaya ukubomba, no kulya elalya.”—2 Tes. 3:10.

14. Ni mwi Yesu aloseshe ilyo alandile amashiwi yaba pali Yohane 14:12?

¹⁴ Umulimo uwacindamisha uo tufwile ukulabomba muno nshiku wa kubila imbila nsuma no kulenga abantu baba abasambi. Na kuba Yesu asobele ukuti abasambi bakwe bali no kubomba imilimo iyacila na pa yo abombele! (Belengeni Yohane 14:12.) Yesu taloseshe mu kuti abasambi bakwe nabo bali no kucita ifipesha amano nge fyo acitile. Lelo abasambi bakwe bali no kubila imbila nsuma no kusambilisha abantu icine mu ncende na shimbi ishingi. Bali no kusambilisha abantu abengi icine ukucila abo asambilishe, kabili pa nshita iikalamba ukucila iyo abombele.

15. Mepusho nshi ayo tufwile ukuyipusha, kabili mulandu nshi?

¹⁵ Nga ca kuti mulabomba incito yipusheni aya amepusho: ‘Bushe abo momba nabo banjishiba ukuti ndabombesha? Bushe ndapwisha incito mu nshita kabili ndabomba apapela amaka yandi? Nga mwaasuka ukuti ee, ninshi abamwingisha incito kuti bamucetekela. Kuti mwalenga abo mubomba nabo batemwa ukulakutika imbila ya Bufumu. Na kabili yipusheni aya mepusho pa fyo mubomba umulimo wa  kubila imbila nsuma: ‘Bushe aba bwananyina banjishiba ukuti ndabombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma? Bushe ndapekanya bwino ifya kulanda pa kutendeka ukulanshanya na bantu? Bushe ndabwelela bwangu ku bantu abalefwaya ukusambilila? Kabili bushe ndabila imbila nsuma mu nshila ishalekanalekana?’ Nga mwaasuka ukuti ee, ninshi mukalasekelela ilyo mulebomba uyu mulimo.

16. Bupusano nshi bwaba pa fyo Yesu na batumwa balemona ukutuusha e lyo ne fyo abengi muno nshiku bakumona?

¹⁶ Yesu alishibe ukuti inshita shimo ena na basambi bakwe balekabila ukutuusha. Lelo abantu abengi pali ilya nshita na muno nshiku baba ngo mwaume umukankaala uo Yesu alandilepo mu cilangililo. Ulya mwaume aleyeba ukuti: “Nomba uletuusha fye no kulya no kunwa no kuipakisha.” (Luka 12:19; 2 Tim. 3:4) Aletontonkanya ukuti icacindamishe kuli ena kutuusha no kwangala. Lelo Yesu na batumwa tabalemona ukuti icacindamishe kuli bena kulacita fye ifya kuisekesha.

17. Bushe tufwile ukubomfya shani inshita ilyo tuli pa cuti?

¹⁷ Muno nshiku tulabomfya inshita iyo tushilebomba ku kutuusha, ku kubila imbila nsuma e lyo na ku kulongana pa kuti tulepashanya Yesu. Na kuba tumona umulimo wa kulenga bantu baba abasambi e lyo no kulongana ukuti fyalicindama sana. Kanshi tuleesha apapela amaka yesu pa kuti tutwalilile ukucita ifi fintu. (Heb. 10:24, 25) Nangu tuli pa cuti, tulatwalilila ukulongana lyonse konse uko tuli, kabili tulafwaya inshila sha kubililamo imbila nsuma ku bantu abo tumonana nabo.—2 Tim. 4:2.

18. Finshi Kristu Yesu, Imfumu yesu afwaya tulecita?

¹⁸ Tulatasha sana ifi Kristu Yesu Imfumu yesu ashitwenekela ukucita ifyo tushingacita, na pa fyo atwafwa ukwishiba ifyo tufwile ukulamona ukubomba no kutuusha. (Heb. 4:15) Afwaya tuletuusha. Afwaya no kuti tulebombesha pa kuti tulekwata ifyo tukabila kabili tulebombako umulimo uulenga tulesekelela uwa kulenga abantu baba abasambi. Mu cipande cikonkelepo, tukalanda pa fyo Yesu aacita pa kutulubula ku busha ubwabipisha.