1. Cinshi calenga ukuti inshita tuleikalamo ibe iyaibela?

IFYO ifintu fili muno nshiku te fyo fyali kale. Nga fintu Baibolo yasobele, Yehova alelonganika “ibumba ilikalamba, . . . [Abafuma] mu nko shonse ne mitundu na bantu na bantu ne ndimi.” Abo Yehova alonganika abapanga “uluko lwa maka,” bantu ukucila pa mamilioni 8 ababa ne nsansa, “abalemubombela akasuba no bushiku.” (Ukus. 7:9, 15; Esa. 60:22) Pali lelo abantu abatemwa Lesa na bantu banabo balifula sana ukucila ifyo cali kale.

2. Kutemwa kwa musango nshi abataluka kuli Lesa bakwata? (Moneni icikope pa muulu.)

² Na lyo line, Baibolo yalisobele ukuti muno nshiku abantu abataluka kuli Lesa bali no kuba bakaitemwe, e kutila bali no kulacita fye ifya kuisekesha. Umutumwa Paulo alembele ati: “Mu nshiku sha kulekelesha . . . , abantu bakaba abaitemwa, abatemwa indalama, . . . abatemwa ukwangala ukucila ukutemwa Lesa.” (2 Tim. 3:1-4) Ukutemwa kwa musango uyu kwalipusana sana no kutemwa uko Abena Kristu balingile ukukwata. Ukulacita fye ifya  kuisekesha takulenga abantu baba ne nsansa sha cine cine isho benekela ukukwata. Ukutemwa kwa musango uyu kulenga icalo ‘cayafya nga nshi’ pantu mwaba bakaitemwe.

3. Finshi twalasambilila muli cino cipande, kabili mulandu nshi?

³ Paulo alishibe ukuti abantu abengi bakaba bakaitemwe, ici cali no kulenga Abena Kristu baba na mafya. E co abasokele ‘ukutaluka’ bakaitemwe. (2 Tim. 3:5) Lelo te kuti tutalukilile fye bakaitemwe. Kanshi kuti twacita shani pa kuti tatukwete imibele yabipa iyo abantu ba muli cino calo bakwata pa kuti tulesekesha Yehova, Lesa uwaba no kutemwa? Natulande pa bupusano bwaba pa kutemwa uko Lesa afwaya twakwata no kutemwa uko Baibolo yalandapo pali 2 Timote 3:2-4. Nga twacita ifi twalaishiba nga tuli bakaitemwe nelyo iyo, twalaishiba no kutemwa uko tulingile ukukwata ukwingalenga twaba ne nsansa sha cine cine.

4. Cinshi ukuitemwa mu kulinga kushabipila?

⁴ Umutumwa Paulo alembele ati “abantu bakaba abaitemwa.” Bushe calibipa ukuitemwa? Awe tacabipa, na kuba e fyo tufwile fye ukucita, e fyo Yehova atubumba. Yesu atile: “Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa.” (Marko 12:31) Nga tatuitemenwe te kuti tutemwe abanensu. Na kabili Baibolo itila: “Abalume bafwile ukulatemwa abakashi babo nge mibili yabo. Uwatemwa umukashi wakwe ali-itemwa umwine, pantu takwatala akuba umuntu nangu umo uwapata umubili wakwe; lelo alauliisha no ku-usunga bwino.” (Efes. 5:28, 29) Kanshi ukuitemwa takwabipa iyo.

5. Kuti mwalondolola shani bakaitemwe?

⁵ Ukuitemwa uko balanda pali 2 Timote 3:2 te kuitemwa ukusuma, ni bukaitemwe. Abantu abaitemwisha baimona ukuti balicila bambi. (Belengeni Abena Roma 12:3.) Babika fye amano kufingabawamina. Tababika amano ku bantu banabo. Nga kuli ifyalubana, bapeela abantu bambi imilandu mu nshita ya kusumina ifilubo ifyo bacitile. Icitabo cimo icilanda pali Baibolo cilinganya bakaitemwe ku kanama akapala inungi (hedgehog) akaipomba kwati ni bola pa kuti amasako ayanakilila yabe mu kati e lyo amasako ya myunga yabe ku nse. Abantu abaitemwa umusango uyu tababa ne nsansa sha cine cine.

6. Finshi ficitika nga tuli no kutemwa uko Lesa afwaya abantu bakwe bakwate?

⁶ Abasambilila Baibolo batila bukaitemwe e bo Paulo abalilepo ukulandapo pa misango iyali no kufula mu nshiku sha kulekelesha pantu bukaitemwe bulenga abantu baba ne mibele na imbi iyabipa. Lelo abantu abatemwa Lesa bena bakwata imibele iisuma. Baibolo itila abatemwa Lesa baba ne mibele pamo nga umutende, ukushishimisha, icikuuku, ubusuma, icitetekelo, ukufuuka, no kuilama. (Gal. 5:22, 23) Uwaimbile amalumbo alembele ati, “Abapaalwa bantu abo Yehova e Lesa wabo!” (Amalu. 144:15) Yehova ni Lesa wa nsansa kabili na bantu bakwe nabo ba nsansa. Na kuba, bakaitemwe bafwaya fye ukupokelela lelo ababomfi ba kwa Yehova baliba ne nsansa pantu balaipeelesha pa kuti bafwe abantu.—Imil. 20:35.

7. Mepusho nshi yengatwafwa ukwishiba ifyo twatemwa Lesa?

⁷ Kuti twaishiba shani ukuti natutendeka ukuitemwa ukucila ifyo twatemwa Lesa? Pa Abena Filipi 2:3, 4 patila: “Tamukansana nelyo ukuibililika, lelo mwali-icefya pantu mumona bambi ukuti balimucila, e lyo tamubika fye amano ku fyo mulefwaya fye mwe bene, lelo mulabika amano na ku fyo bambi bafwaya.” Nalimo kuti twayipusha atuti: ‘Bushe  ndakonka ifyo aya mashiwi yalanda? Bushe ndafwaisha ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa? Bushe ndaitemenwa ukwafwa aba mu cilonganino na bo mbilako imbila nsuma?’ Ukwafwa abantu takwayanguka, tufwile ukubombesha no kuipeelesha. Na lyo line, bushe kwaliba icingalenga twaba ne nsansa nga nshi icacila pa kwishiba ukuti Kateka wa muulu ne sonde alitutemwa?

8. Finshi bamo bacita pa mulandu wa kuti balitemwa Lesa?

⁸ Abantu bamo balilekelapo ne milimo iingabaletela indalama ishingi pa mulandu wa kuti balitemwa Lesa. Ba Ericka ni badokota kabili bekala ku United States. Mu cifulo ca kufwaya ukukwata icifulo icikalamba, basalilepo ukutendeka bupainiya, kabili balibombela mu fyalo ifingi pamo na bena mwabo. Ba Ericka batile: “Ifisuma ifingi ificitika mu cifulo umo balanda ululimi lumbi umo tubombela e lyo ne fibusa ifyo twakwata fyalilenga twaba ne nsansa nga nshi. Ncili ndabomba umulimo wa budokota, lelo mpoosa inshita iikalamba na maka ukwafwa abantu ukundapwa lwa ku mupashi no kulabomba imilimo mu cilonganino, ne ci calenga ndeba sana ne nsansa.”

9. Mulandu nshi ukutemwa indalama kushilengela umuntu aba ne nsansa?

⁹ Paulo alembele ati abantu bakaba “abatemwa indalama.” Tapapitile imyaka iingi sana ukutula apo painiya umo ku calo ca Ireland ashimikile umwaume umo pali Lesa. Uyu mwaume afumishe icikwama ca ndalama, afumyamo ne ndalama, ayimya, e lyo alanda cilumba cilumba ati, “Uyu e lesa wandi!” Nangu ca kuti abantu abengi te kuti balande ifi pa bwelu, mu calo mwaba abantu abatemwisha indalama ne fintu ifyo bashitamo. Lelo Baibolo itusoka aiti: “Uwatemwa silfere tatila yafula, no watemwa ifyuma tatila fyafula.” (Luk. Mil. 5:10) Abantu ba musango uyu tabaleka ukufwaya ukukwata indalama, kabili apo bafwaisha ukukwata ishingi, balailetela “amacushi ayengi.”—1 Tim. 6:9, 10.

10. Finshi Baibolo yalanda pa kukwata ifyuma na pa bupiina?

¹⁰ Kwena bonse tulakabila indalama. Indalama shilacingilila panono. (Luk. Mil. 7:12) Lelo bushe umuntu kuti aba ne nsansa sha cine cine nga ca kuti akwete fye ifyo alekabila? Sana fye! (Belengeni Lukala Milandu 5:12.) Aguri mwana Yake alembele ati: “Mwimpeela ubupiina nangu ifyuma. Lekeni ndye ifya kulya ifyaninga.” Te kuti citukosele ukwishiba icalengele e fwaya ukuba umupiina sana. Nga fintu alandile, talefwaya ukuba umupiina pantu ubupiina nalimo nga bwalilengele aiba aseebanya na Lesa. Nomba cinshi apepele ukuti e kwata ifyuma? Alembele ati: “Epali naikuta no kumusuula no kutila: “Nani Yehova?’” (Amapi. 30:8, 9) Na imwe mufwile mwalishibako abantu abacetekela sana ifyuma ukucila ukucetekela Lesa.

11. Finshi Yesu afundile pa kukwata indalama?

¹¹ Abatemwisha indalama te kuti basekeshe Lesa. Yesu atile: “Takuli uwingabombela bashikulu babili; pantu kuti apatapo umo no kutemwa umbi, nalimo kuti aba uwa cishinka kuli umo no kusuula umbi. Te kuti mubombele Lesa ne Fyuma.” Ilyo Yesu ashilalanda aya amashiwi, abalilepo ukulanda ati: “Mwilalonganikila ifyuma pano isonde, apo icipelebesha ca bushiku ne ndalawa fyonaula, kabili apo abapuupu bengengila no kwiba. Lelo mulelonganikila ifyuma ku muulu, uko icipelebesha ca bushiku nangu ni ndalawa tafyonaula, kabili uko abapuupu tabengila nangu ukwiba.”—Mat. 6:19, 20, 24.

12. Bushe ukwangusha imikalile kuti kwalenga shani catwangukila ukubombela Lesa? Langilileni.

 ¹² Abantu abengi basanga ukuti nga bayangusha imikalile balaba ne nsansa sana kabili balakwata inshita iikalamba iya kubombela Yehova. Ba Jack abekala ku United States, balishitishe ing’anda yabo iikalamba na kampani pantu balishibe ukuti nga bacita ifi bali no kutendeka ukubomba bupainiya pamo na bena mwabo. Bebukisha ukuti: “Calikosele ukushitisha ing’anda yesu iisuma ne mpanga apali iyi ng’anda. Lelo pa myaka iingi nalebwela pa ng’anda ninshi nimfulwa pa mulandu wa mafya pa ncito. Umwina mwandi uwali painiya ena lyonse aleba ne nsansa. Alelanda ati, ‘Nalikwata umukalamba wa ncito umusuma nga nshi uwacila abakalamba ba ncito bonse!’ Apo nomba nine painiya, bonse tubombela umukalamba wa ncito umo wine, Yehova.”

13. Kuti twacita shani pa kuti twishibe ifyo tumona indalama?

¹³ Pa kuti twishibe ifyo tumona indalama, kuti cawama twayasuka aya amepusho: ‘Bushe nalisumina ifyo Baibolo ilanda pa ndalama kabili bushe ndafikonka? Bushe ico nabikako sana amano, kupanga indalama? Bushe nalicindika ifyuma ukucila ifyo nacindika bucibusa bwandi na Yehova na bantu? Bushe nalicetekela ukuti Yehova akampekanishisha ifyo nkabila?’ Te kuti tutwishike no kutwishika ukuti Yehova takalekeleshe abantu abamucetekela.—Mat. 6:33.

14. Bushe tulingile ukulamona shani ukwangala?

¹⁴ Nga fintu Baibolo yasobele, abantu abengi muno nshiku ‘balitemwa ukwangala.’ Nga filya fine cishabipa ukutemwa indalama no kuitemwa mu kulinga, ukwangala mu kulinga nako kwine kwaliba fye bwino. Yehova tafwaya tuleipusula ifintu ifisuma ifingalenga twasansamuka. Baibolo ikoselesha ababomfi ba kwa Yehova aba cishinka aiti: “Akuya ulelya ifya kulya fyobe no kusekelela kabili ulenwa umwangashi obe no mutima wabuuta tuutu.”—Luk. Mil. 9:7.

15. Kwangala kwa musango nshi uko balandapo pali 2 Timote 3:4?

¹⁵ Ilembo lya 2 Timote 3:4 lilanda pa bantu abatemwa ukwangala ukucila ukutemwa Lesa. Ici icikomo tacilanda ukuti abantu  bakatemwapo ukwangala ukucila ifyo batemwa Lesa, pantu kuti calola mu kutila bali no kumutemwako panono. Ici cikomo citila ‘ukucila Lesa.’ Umwaume umo uwasambilila Baibolo alembele ati: “Ici icikomo tacalola mu kuti abantu balitemwako Lesa panono. Calola mu kuti tabatemwa Lesa nangu fye panono.” Aya amashiwi ya kusoka abantu abatemwisha ukwangala! Amashiwi ya kuti “abatemwa ukwangala” yalanda pa bantu ‘abasendwa no kwangala.’—Luka 8:14.

16, 17. Finshi Yesu acitile pa kutulanga ifyo tufwile ukulamona ukwangala?

¹⁶ Yesu alilangile bwino sana ifyo tulingile ukulamona ukwangala. Aliile ku “bwinga” na ku “mutebeto uukalamba.” (Yoh. 2:1-10; Luka 5:29) Pa bwinga Yesu ayalwile amenshi yaba umwangashi, pantu uo bapekenye walipwile. Pa nshita imbi Yesu alikeene ifyo abantu abaleimona abalungami balelanda pa kumusuusha pantu baleti ali muliili kabili umunwi.—Luka 7:33-36.

¹⁷ Na lyo line, Yesu tabikile fye amano ku kwangala. Abikile Yehova intanshi kabili alebombesha pa kuti afwe abantu. Na kabili alishipikishe ilyo alecula pa cimuti ca kucushiwilwapo mpaka afwa pa kuti abantu abengi bakabe no mweo. Yesu aebele abaali no kulakonka mu ntampulo shakwe ati: “Abantu nga bamupontela no kumucusha no kumubepesha ubufi bwalekanalekana pa mulandu wandi, ninshi mwalipaalwa. Sekeleleni no kwanga, pantu icilambu cenu cikalamba mu muulu; pantu e fyo bacushishe na bakasesema abamutangilile.”—Mat. 5:11, 12.

18. Mepusho nshi ayengatwafwa ukwishiba ifyo twatemwa ukwangala?

¹⁸ Finshi tufwile ukucita pa kuti twishibe nga twalitemwisha ukwangala nelyo iyo? Kuti cawama twayipusha atuti: ‘Bushe nabika sana amano ku fya kuleseshamo icitendwe ukucila ukubika amano ku kulongana no kuya mu kubila imbila nsuma? Bushe ndaitemenwa ukuipusulako fimo pa kuti mombele Lesa? Ilyo ndesala ifya kucita pa kwangala, bushe ndatontonkanya na pa fyo Yehova amona ifyo nsalapo?’ Nga twalitemwa sana Lesa, tukalataluka ifintu ifyo twishibe ukuti filamukalifya, tukalataluka ne fintu ifyo tulemona ukuti te kuti afitemwe.—Belengeni Mateo 22:37, 38.

19. Bantu ba musango nshi abashingaba ne nsansa sha cine cine?

¹⁹ Icalo ca kwa Satana calilenga abantu bacula pa myaka nalimo 6,000, lelo cili mu kupwa. Mwi sonde mwaba abantu bakaitemwe, abatemwa indalama, kabili abatemwa ukwangala. Batontonkanya fye pa fyo bengakwata kabili babika fye amano kufingabawamina. Abantu ba musango uyu te kuti babe ne nsansa sha cine cine. Lelo uwaimbile amalumbo atile: “Alipaalwa uo Lesa wa kwa Yakobo e kaafwa wakwe, uwaba ne subilo muli Yehova Lesa wakwe.”—Amalu. 146:5.

20. Bushe ukutemwa Lesa kwalenga shani muleba ne nsansa?

²⁰ Abantu ba kwa Yehova balamutemenwako kabili cila mwaka abantu abengi balamwishiba no kumutemwa. Ici cilanga ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa buleteka kabili nomba line buli no kulenga abantu bakapaalwe nga nshi. Kuti twaba ne nsansa isha cine cine nga tulecita ifyo Lesa afwaya, no kwishiba ukuti tulecita ifilenga Uwapulamo alesekelela. Na kabili abatemwa Yehova bakaba ne nsansa umuyayaya! Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila pa mibele imo iyabipa iyo abantu bakwata pa mulandu wa bukaitemwe, kabili tukasambilila ifyo iyi mibele yapusana ne mibele iisuma iyo ababomfi ba kwa Yehova bakwata.