1, 2. Cinshi cawamina ukukutikila kuli Kabumba wesu ilyo tulesalapo ifyo tukacita ku ntanshi? (Moneni ifikope pa muulu.)

NGA ca kuti uli wacaice, abantu abengi bafwile balikupandapo amano pa fyo ufwile ukucita ku ntanshi. Bakafundisha nelyo abantu bambi bafwile balikukoseleshapo ukuti ukaye ku masambililo ya pa muulu pa kuti ukalebomba imilimo iya kukwata indalama ishingi. Lelo ifi te fyo Yehova ena afwaya ukacite. Kwena afwaya ulebombesha ilyo uli pa sukulu pa kuti nga wapwisha isukulu ukalebombako imilimo iingalenga wakwata umwa kwikalila. (Kol. 3:23) Lelo Yehova afwaya ulebomfya amashinte ya mafunde ayengakwafwa ukusalapo ifya kubika intanshi mu bumi bobe ukulingana no kufwaya kwakwe e lyo ne fyo afwaya tulecita muno nshiku sha kulekelesha.—Mat. 24:14.

² Muleibukisha ukuti Yehova alishiba bwino fyonse kumo fye ne fili no kucitika ku ntanshi kabili alishiba ukuti impela ya cino calo ili mupepi sana. (Esa. 46:10; Mat. 24:3, 36) Na kabili Yehova alishiba ifingalenga tuleba ne nsansa e lyo ne fingalenga twilaba ne nsansa nelyo ifingalenga twaumfwa ububi. Kanshi umuntu nangu  engamupanda amano ya musango shani, nga ca kuti tamupandile amano ukulingana ne fyo Icebo ca kwa Lesa cilanda ninshi te mano ayasuma.—Amapi. 19:21.

3, 4. Finshi fyafumine muli filya Adamu na Efa bakonkele amano ayabi ayo babapandile, kabili fyakumine shani abana babo?

³ Satana e wabalilepo ukupanda abantu amano ayabi. Aliituntumbile no kupanda Efa amano ayabi aya kuti ena no mwina mwakwe bali no kulaba ne nsansa sana nga ca kuti baleitungulula. (Ukute. 3:1-6) Bukaitemwe e bwalengele Satana acite ifi. Alefwaya Adamu na Efa e lyo na bana abo bali no kukwata balemunakila kabili balemupepa mu cifulo ca kulanakila no kulapepa Yehova. Nomba finshi Satana abacitilepo? Yehova e wabapeele fyonse ifyo bakwete. E wabofishe, e wabapeele ibala ilisuma umo baleikala e lyo ne mibili iyapwililika ica kuti bali no kwikala umuyayaya.

⁴ Ku ca bulanda, Adamu na Efa tabaumfwilile Lesa, ne ci calengele baitalushe kuli ena. Ifyafuminemo fyalibipile nga fintu twaishiba. Nga filya fine amaluba ayo baputula ku cimenwa yatendeka ukubonsa mpaka yauma no kuuma, e fyo Adamu na Efa batendeke ukukota mpaka bafwa no kufwa. Abana babo nabo balacula pantu balipyana ulubembu. (Rom. 5:12) Na lyo line abantu abengi tabanakila Lesa. Bafwaya ukulacita fye ifyo balefwaya. (Efes. 2:1-3) Ififumamo filanga ukuti cine cine ‘takwaba amano ayacila amano ya kwa Yehova.’—Amapi. 21:30.

5. Bushe Yehova aishibe ukuti abantu bakwe bamo bali no kucita finshi, kabili bushe ifi aishibe fyalicitika?

⁵ Na lyo line Yehova alishibe ukuti abantu bamo ukubikako na bacaice abengi bali no kufwaya ukumwishiba no kulamubombela. (Amalu. 103:17, 18; 110:3) Ala alitemwa abantu ba musango uyu! Bushe na imwe mulafwaya ukwishiba Yehova no kulamubombela? Nge fyo mucita, ninshi mulaipakisha “ifisuma” ifingi ifyo Lesa amupeela ifilenga muleba ne nsansa. (Belengeni Amalumbo 103:5; Amapi. 10:22) Muli cino cipande twalasambilila pa “fisuma” ifyo Yehova amupeela pamo nga ifya kulya fya ku mupashi ifingi, ifibusa ifisuma nga nshi, imilimo iyo mwingabomba mu cilonganino cakwe e lyo no buntungwa.

6. Cinshi mulingile ukulafwaila ifya kwa Lesa, kabili bushe Yehova amupeela shani ifya kulya fya ku mupashi?

⁶ Twalipusanako ne nama pantu tulakabila ifya kwa Lesa kabili Kabumba wesu fye e wingatupeela ifya kulya fya ku mupashi. (Mat. 4:4) Nga mulekutika kuli ena, mukalalingulula, mukaba na mano kabili mukaba ne nsansa. Yesu atile: “Balipaalwa abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.” (Mat. 5:3) Lesa amupeela ifya kulya fya ku mupashi ifingi ukupitila mu Cebo cakwe e lyo na mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mat. 24:45) Ala ifya kulya ifyo amupeela fyalipusanapusana kabili fisuma nga nshi!—Esa. 65:13, 14.

7. Bushe ukulya ifya kulya ifya ku mupashi ifyo Lesa amupeela kuti kwamwafwa shani?

⁷ Ifya kulya fya ku mupashi ifyo Lesa amupeela fikalenga mukabe na mano kabili mukalelingulula, ne fi kuti fyamucingilila mu nshila ishalekanalekana. (Belengeni Amapinda 2:10-14.) Ku ca kumwenako, ukuba na mano no kulingulula kukalenga mukaleiluka ukuti ifisambilisho fimo fya bufi pamo nge cisambilisho ca kuti takwaba Kabumba. Na kabili kukamucingilila ku bufi abantu babepa ubwa kutila indalama ne fyuma e filenga abantu baleba ne nsansa. Kukamwafwa ukwishiba imibele yabipa no kuitaluka kabili kukalenga mwikalacita ifingamuletelela. Kanshi mutwalilile ukulafwaya ukukwata  amano no kulalingulula kabili mulemona iyi mibele nge cuma! Nga mwakwata iyi mibele, mukaimwena ukuti Yehova alimutemwa nga nshi kabili afwaya ifintu filemuwamina.—Amalu. 34:8; Esa. 48:17, 18.

8. Cinshi mulingile ukupalamina kuli Lesa ino ine nshita, kabili mukanonkelamo shani ku ntanshi?

⁸ Nomba line, icalo ca kwa Satana conse cili no konaulwa kabili Yehova fye e ukatucingilila no kutupeela ifyo tukalakabila ukubikako ne fya kulya fya cila bushiku! (Haba. 3:2, 12-19) Kanshi ino e nshita ya kupalama kuli Shinwe wa ku muulu no kumucetekela sana. (2 Pet. 2:9) Nga mwacita ifi, nangu ifintu ifya musango shani fikamucitikile, mukomfwa nga filya Davidi uwaimbile amalumbo aumfwile. Alembele ati: “Nabika Yehova pa ntanshi yandi pe. Pantu aba ku kwa kulyo kwandi, nshakatelentenshiwe.”—Amalu. 16:8.

9. (a) Ukulingana na Yohane 6:44, finshi Yehova acita? (b) Ciba shani nga mwamonana na ba Nte banenu pa muku wa kubalilapo?

⁹ Yehova alakulila abantu ababa no mutima uusuma ku kupepa kwa cine, kabili balaba mu lupwa lwakwe ulwa ku mupashi. (Belengeni Yohane 6:44.) Nga mwamonana no muntu uushibombela Yehova pa muku wa kubalilapo, finshi mwishiba pali uyo muntu? Tamwishiba ifingi, nalimo mwishiba fye ishina lyakwe ne fyo amoneka. Lelo ifi te fyo ciba nge lyo mwamonanapo no muntu uwaishiba Yehova kabili uwamutemwa. Muleshiba ifingi pali ena kabili na o aleshiba ifingi pali imwe nangu ca kuti aba ne nkulilo iyapusana ne yenu, afuma ku calo cimbi, wa mutundu umbi nelyo akonka intambi ishapusana ne sho mukonka.

10, 11. Finshi abantu ba kwa Yehova bonse baishiba, kabili munonkelamo shani?

¹⁰ Ku ca kumwenako, muleshiba bwangu “ululimi” bonse mulanda, “ululimi ulwine lwine,” e kutila icine. (Sefa. 3:9) Ici cilenga bonse mwaishiba ifyo mwasuminamo pali Lesa, pa kuba ne mibele isuma, isubilo lya kuti ifintu fikawama ku ntanshi e lyo na fimbipo. Na kuba ifi fine e fyacindama sana ifyo tulingile ukwishiba pa muntu pa kuti tumucetekele kabili e filenga twaba ifibusa ifisuma.

¹¹ Apo mulapepa Yehova, nga twalanda ukuti mwalikwata ifibusa ifisuma nga nshi kabili baba mwi sonde lyonse ninshi tatulekukumya.  Tamwabeshiba fye bonse! Takwaba abantu abakwata ifibusa ifisuma nga nshi nge fyo abantu ba kwa Yehova bakwata!

12. Finshi fimo ifyo mwingapanga ukucita mu fya kwa Lesa?

¹² Belengeni Lukala Milandu 11:9–12:1. Bushe kwaliba ifya kwa Lesa ifyo mwapanga ukucita kabili ifyo mulebombelapo pa kuti mufifishepo? Nalimo muleesha ukubelenga Baibolo cila bushiku. Nelyo mulewamyako ifyo mwasuka pa kulongana na pa kulanda amalyashi e lyo ne fyo mubila imbila nsuma. Nampo ifi nga e fyo mulecita, mumfwa shani nga mwamona ifisuma ififumamo nelyo abantu nga bamona ifyo mulebombesha kabili bamutasha? Mufwile mulatemwa nga nshi pantu mulabika ifya kwa Lesa intanshi nga filya Yesu alecita.—Amalu. 40:8; Amapi. 27:11.

13. Cinshi ukubikila amano ku fya kwa Lesa kwawamina ukucila ukubika sana amano ku kukwatisha indalama nelyo ku kulumbuka?

¹³ Nga mwabika sana amano ku fya kwa Lesa, ninshi mulebombako umulimo uwingalenga mwaba ne nsansa pantu umulimo mubomba te wa fye. Umutumwa Paulo alembele ati: “Beni abashangila, abashitelententa, abacincila pe mu mulimo wa kwa Shikulu, pa kwishiba ukuti ukucucutika kwenu mu mulimo wa kwa Shikulu te kwa fye.” (1 Kor. 15:58) Ukubika sana amano ku kubomba imilimo iingalenga umuntu alakwata indalama ishingi nelyo alumbuka kwa fye nangu kwingamoneka kwati kuti kwalenga aba ne nsansa. (Luka 9:25) Imfumu Solomone yalishininkishe ukuti ifi fya cine kabili na ifwe kuti twasambililako.—Rom. 15:4.

14. Finshi mwingasambilila kuli filya Solomone aeseshe ukusekesha umutima wakwe?

¹⁴ Solomone uwali umukankala sana kabili uwakwete amaka asalilepo ukwesha ukusekesha umutima wakwe pa kuti amone ifisuma ifyali no kufumamo. (Luk. Mil. 2:1-10) Alikuulile amayanda, alilimine amabala, alipangile amaparka kabili alicitile na fyonse ifyo umutima wakwe walefwaya. Nomba bushe ali ne nsansa ilyo acitile fyonse ifi? Solomone umwine alembele ati: “Naloleshe imilimo yandi yonse iyo nabombele ku minwe yandi . . . , fyonse fya fye . . . Takwali ica kwafwa.” (Luk. Mil. 2:11) Bushe na imwe kuti mwasambililako kuli Solomone?

15. Cinshi icitetekelo cacindamina, kabili busuma nshi bwaba mu kukwata icitetekelo ukulingana ne fyaba pa Amalumbo 32:8?

¹⁵ Yehova tafwaya mwatala mwakwatapo amafya pa kuti musambilile ukuti ukucita ifintu fimo te kusuma. Kwena mufwile ukuba ne citetekelo pa kuti muleumfwila Lesa no kulabika ifyo afwaya intanshi. Ukuba ne citetekelo cakosa kwalicindama kabili tamwakalanguluke pa fyo mwasalapo ukucita pa mulandu wa citetekelo cenu. Na kuba Yehova takalabe “ukutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe.” (Heb. 6:10) Kanshi mulekosha sana icitetekelo cenu pa kuti mukaimwene ukuti Shinwe wa ku muulu afwaya ifintu filemuwamina.—Belengeni Amalumbo 32:8.

16. Mulandu nshi tulingile ukutemenwa ubuntungwa no kulabubomfya bwino?

¹⁶ Paulo alembele ati: “Ukuli umupashi wa kwa Yehova, e kuli ubuntungwa.” (2 Kor. 3:17) Yehova alitemwa ubuntungwa kabili afwaya na imwe mwatemwa ubuntungwa. Na lyo line, afwaya mulebomfya bwino ubuntungwa mwakwata pantu kuti bwamucingilila. Nalimo mwalishiba abacaice bamo abatamba ifye shiku, abacita ubulalelale, abateya ifyangalo ifingalenga umuntu aba mu busanso nelyo abanwesha ubwalwa na babomfya imiti iyo babinda. Kwena balomfwa bwino pa kashita fye akanono.  Lelo ilingi line ififumamo fyena filabipa. Bamo balalwala, balatekwa ubusha kabili bambi balafwa no kufwa. (Gal. 6:7, 8) Abacaice abacita ifya musango uyu bamona ukuti balikwata ubuntungwa, lelo bailapwila fye umulilo pa makasa.—Tito 3:3.

17, 18. (a) Bushe ukumfwila Lesa kulenga twaba shani no buntungwa? (b) Bushe ubuntungwa Adamu na Efa bakwete bwapusana shani no buntungwa ubo abantu bakwata?

¹⁷ Nomba bantu banga abo mwaishiba abalwala pa mulandu wa kuti balekonka ifyo Baibolo ilanda? Ukwabula no kutwishika, ukumfwila Yehova kulalenga twaba no bumi ubusuma kabili kulalenga twaba no buntungwa. (Amalu. 19:7-11) Na kabili nga mulebomfya bwino ubuntungwa ubo mwakwata ukulingana na mafunde ya kwa Lesa e lyo na mashinte ya mafunde yakwe, Yehova na bafyashi benu bakamona ukutila kuti bamupeelelapo ubuntungwa na bumbi. Na kuba, Lesa afwaya ukupeela ababomfi bakwe aba cishinka ubuntungwa bwine bwine ubo Baibolo yalandapo ukuti ubuntungwa bwa “kuba abana ba kwa Lesa.”—Rom. 8:21.

¹⁸ Adamu na Efa pa nshita imo balikwete ubuntungwa bwine bwine. Bushe fintu finga Yehova abaleseshe ukucita mwi bala lya Edeni? Ni cimo fye. Tabalingile ukulya ku muti umo. (Ukute. 2:9, 17) Bushe kuti mwatila filya abapeele ili ifunde alibapokele ubuntungwa nelyo alibafyengele? Awe! Abantu balipanga amafunde ayengi nga nshi ayo bapatikisha abantu ukulakonka. Lelo Yehova ena apeele Adamu na Efa ifunde limo fye!

19. Bushe Yehova atusambilisha shani ukuba abantungwa?

¹⁹ Yehova alasambilisha bwino ababomfi bakwe. Tatupeela amafunde ayengi nga nshi, lelo alatutekanishisha ilyo aletusambilisha ukulakonka ifunde lya kutemwa. Afwaya tulekonka amashinte ya mafunde yakwe no kupatisha ifyabipa. (Rom. 12:9) Ifi fine e fyo na Yesu asambilishe mu Lyashi lya pa Lupili. Ifyo asambilishe filenga twaishiba ico abantu bacitila ifyabipa. (Mat. 5:27, 28) Apo Kristu ni Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa, akatwalilila ukutusambilisha mu calo cipya pa kuti tukatemwishe ubulungami no kupatisha ifyabipa nga filya fine na o acita. (Heb. 1:9) Na kabili akalenga tukapwililike. Elenganyeni ifyo cikaba ilyo tamwakaletontonkanya pa kucita ifyabipa nelyo ilyo tamwakalecula pa mulandu wa lubembu. Lyena pa kulekelesha mukatemwa sana ukuba no buntungwa bwine bwine ubo Yehova amulaya.

20. (a) Bushe Yehova abomfya shani ubuntungwa akwata? (b) Kuti mwapashanya shani Yehova?

²⁰ Na lyo line ubuntungwa tukakwata bukaba no mwa kupelela. Ukutemwa Lesa na bantu e kukalenga tukalebomfya bwino ubu ubuntungwa. Na kuba, Yehova afwaya fye ukuti tulemupashanya. Nangu ca kuti ubuntungwa akwata tabwakwata umwa kupelela, ukutemwa kulenga alebubomfya bwino muli fyonse ifyo acitila ifibumbwa fyakwe. (1 Yoh. 4:7, 8) Kanshi kuti twakwata fye ubuntungwa nga tulepashanya Yehova uubomfya bwino ubuntungwa.

21. (a) Bushe Davidi aumfwile shani pali Yehova? (b) Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

²¹ Bushe mulatasha pa “fisuma” ifyo Yehova amupeela pamo nga ifya kulya fya ku mupashi ifingi, ifibusa ifisuma nga nshi, imilimo iyo mwingabomba e lyo ne subilo lya kukwata ubuntungwa bwine bwine ku ntanshi? (Amalu. 103:5) Nga mulatasha, nalimo mumfwa nge fyaumfwile Davidi ifyaba pa Amalumbo 16:11. Apepele ati: “Mukanenga ukwishiba inshila ya ku bumi. Ukusekelela kwafikapo kufuma ku cinso cenu; ubusuma buli mu kuboko kwenu ukwa kulyo pe na pe.” Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila pa cuma na cimbi icaba mwi Ilumbo lyalenga 16. Ifyaba muli ili Ilumbo fikatwafwa ukwishiba na fimbi ifingalenga twaba sana ne nsansa.