Nga twaishiba imibele umuntu akwata e lyo tumwishiba bwino kabili bucibusa bwesu na ena kuti bwakoselako. Ifi fine e fyo caba na kuli Yehova, nga twaishiba imibele akwata e lyo twingeshiba ifyo aba, kabili bucibusa bwesu na ena kuti bwakoselako. Pa mibele iisuma iyo Yehova akwata, iili 4 e imoneka sana. Ne yi imibele, maka, amano, umulinganya e lyo no kutemwa.

Baibolo itila: “Mwe Shikulu Mulopwe Yehova! Moneni, ni mwe mwapanga umuulu ne sonde ku maka yenu ayakalamba.”—YEREMIA 32:17.

Ifyo Lesa abumba filanga ukuti alikwatisha amaka. Ku ca kumwenako, nga mwafumina pa nse ninshi akasuba na kabalika, bushe mumfwa shani? Mulomfwa icikabilila ca kasuba. Na kuba icilenga muleumfwa icikabilila ca kasuba ni co Yehova alikwata amaka ya kubumba ifintu. Bushe akasuba kakaba shani? Pa kati na nkati ka kasuba pakaba amadigri nalimo 15,000,000 (degrees celsius). Na kabili amaka akasuba kafumya muli sekondi imo kuti twayalinganya ku maka amabomba ayengi nga nshi yengafumya nga yapuulika.

Na lyo line, akasuba kanono nga kukalinganya ku ntanda ishingi ishaba mu muulu. Ulutanda ulo beta ukuti UY Scuit lukalamba icine cine ica kuti akasuba kuti kaingilamo imiku 1,700. Nga ca kuti ulu ulutanda balubikile apabela akasuba, isonde kuti lyaingila mu kati, kabili kuti lwafika ukwabela planeti iyaba  ukutali sana iyo beta ukuti Jupiter. Nalimo ifi twalandapo fyamwafwa ukumfwikisha amashiwi yaba mwi buuku lya kwa Yeremia ayatila Yehova Lesa apangile umuulu ne sonde ku maka yakwe ayakalamba.

Tunonkelamo shani mu maka Lesa akwata? Ifyo Lesa abumba pamo nga akasuba e lyo ne fintu fimbi ifyaba pa calo ifitungilila ubumi, e filenga ukuti abantu batwalilile ukuba aba mweo. Na kabili, Lesa alabomfya amaka yakwe ku kwafwa abantu. Abomfya shani amaka yakwe? Ilyo Yesu ali pano calo, Lesa alimupeele amaka ya kucita ifipesha amano. Baibolo itila Yesu alicitile ifipesha amano ifyalengele “impofu shilemona na kabili, na balemana bale-enda, aba fibashi balepola na bankomamatwi baleumfwa, na bafwa balebuushiwa.” (Mateo 11:5) Inga muno nshiku abomfya shani amaka yakwe? Baibolo ilanda ukuti: “Apeela amaka ku wanaka,” kabili ilanda no kuti: “Abalecetekela Yehova bakaba na maka na kabili.” (Esaya 40:29, 31) Lesa kuti atupeela “amaka yacila aya bantunse” pa kuti tushipikishe amafya. (2 Abena Korinti 4:7) Bushe te kuti mutemwe ukuba cibusa wa kwa Lesa uubomfya amaka yakwe ku kutwafwa?

Baibolo itila: “Imilimo yenu, mwe Yehova, ingi icine cine! Mu mano yenu e mo yonse mwaibombeele.”—AMALUMBO 104:24.

Nga twasambilila ifingi pa fyo Lesa abumba, e lyo twingamona ukuti alikwatisha amano. Na kuba kwaliba abantu abasambilila pa fyo Yehova abumba pa kuti bengawamyako ifyo bapanga ifintu ifinono e lyo ne fintu ifikalamba pamo nga indeke.

Ifyo Lesa abumba umuntu e filanga sana ukuti alikwatisha amano. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo ciba pa kuti akanya kapangwe no kufyalwa. Pa kubala, ulusandesande lwa bufyashi ulwa mwanakashi lulakumana no lwa mwaume, kabili ulu lusandesande lulakwata ifyebo fyonse pa fyo umwana akaba. Ulu lusandesande lulatendeka ukwakanikana no kupanga insandesande ishalekanalekana pamo nga insandesande sha mu mulopa, isha mu mishipa e lyo ne sha mu mafupa. Lyena nga papita inshita iinono, ifilundwa fya mubili filapangwa kabili filatendeka ukubomba. Kabili mu myeshi fye 9, akanya kalafyalwa ninshi nakakwata ifilundwa fyonse ifya mubili. Ifyo Lesa abumba pamo nga umuntu, filalenga abengi ukumona ukuti alikwatisha amano kabili ici cilenga balanda nge fyalandile uwalembeleko Baibolo uwatile: “Ndemulumbanya pantu napangilwe mu musango wa kupapa kabili uwapesha amano.”—Amalumbo 139:14.

Tunonkelamo shani ifi Lesa akwatisha amano? Kabumba wesu alishiba ifingalenga twaba ne nsansa. Apo alikwatisha amano, alabomfya Icebo cakwe Baibolo pa kutweba ifya kucita pa kuti twingaba ne nsansa. Ku ca kumwenako, Baibolo ilanda ukuti: ‘Mulebelelana uluse.’ (Abena Kolose 3:13) Bushe ifi Baibolo ilanda kuti fyatwafwa? Ee. Abafwailisha pa fintu basanga ukutila nga ca kuti umuntu alebelela bambi uluse kuti alelaala bwino kabili te kuti alwale ubulwele bwa mulopa ukubutukisha. Na kabili ukubelela bambi uluse kuti kwalenga umuntu ukukanalwala amasakamika e lyo na malwele yambi. Lesa aba kwati ni cibusa wesu uwatutemwa kabili uwa mano  uutwafwa no kutupanda amano pa kuti ifintu fituwamine. (2 Timote 3:16, 17) Bushe te kuti mutemwe ukukwata cibusa wa musango uyu?

Baibolo itila: “Yehova atemwa umulinganya.”—AMALUMBO 37:28.

Fyonse ifyo Lesa acita fyalilungama. Na kuba, “Lesa wa cine te kuti acite ifyabipa, Uwa Maka Yonse te kuti afyenge umuntu nakalya!” (Yobo 34:10) Yehova alaba no mulinganya nga alepingula. Uwalembeleko Amalumbo atile: “Mukapingula abantu na bantu mu bulungami.” (Amalumbo 67:4) Yehova aliba no mulinganya kabili alapingula bwino pantu “ena, amona mu mutima,” kabili tapali uwingamubepa pantu lyonse aleshiba ifishinka fyonse. (1 Samwele 16:7) Na kabili, Lesa alamona abantu ababa no lufyengo kabili alilaya ukuti nomba line “ababifi bakalofiwa mu calo.”—Amapinda 2:22.

Na lyo line, Lesa taba nga kapingula umunkalwe uufwaya fye ukukanda abantu, lelo alabelela umuntu uluse nga ca kuti alapila. Baibolo itila: “Yehova wa nkumbu kabili wa mutembo.” E ico alabelela na babifi uluse nga ca kuti balapila ukufuma pa nshi ya mutima. Bushe ifi Lesa acita tafilanga fye ukuti wa mulinganya?—Amalumbo 103:8; 2 Petro 3:9.

Tunonkelamo shani ifi Lesa aba no mulinganya? Umutumwa Petro alandile ukuti: “Lesa taba na kapaatulula, lelo umuntu uwa mu luko lonse uutiina Lesa no kucita icalungama alapokelelwa kuli ena.” (Imilimo 10:34, 35) Tulanonkelamo ifi Lesa aba no mulinganya pantu fyalilenga alemona abantu bonse ukuti balilingana. Kuti twaba ifibusa fyakwe kabili kuti twaba ababomfi bakwe, te mulandu ne nkanda twakwata, icalo twikalamo, ifyo twasambilila nelyo icifulo twakwata.

Apo Lesa afwaya tulenonkelamo muli ifi aba no mulinganya, alitupeela kampingu. Baibolo ilondolola ukuti kampingu mafunde ‘ayalembwa mu mitima yesu’ kabili ‘yalashimika ubunte’ no kulenga twaishiba nampo nga ifyo tucitile fili fye bwino nelyo iyo. (Abena Roma 2:15) Bushe kampingu itwafwa shani? Nga twasambilisha bwino kampingu, kuti yatwafwa ukukanacita ifingatuletelela nelyo ifingalenga bambi bafyengwa. Na kabili nga twalufyanya, kampingu  kuti yalenga twalapila no kukanabwekeshapo icilubo. Kanshi ukwishiba ukuti Lesa alitemwa umulinganya, kulatwafwa kabili kulalenga twaba ifibusa fyakwe.

Baibolo itila: “Lesa kutemwa.”—1 YOHANE 4:8.

Nangu ca kuti Lesa alikwata amaka, amano no mulinganya, Baibolo tailanda ukuti Lesa maka, mano nelyo mulinganya, lelo ilanda ukuti Lesa kutemwa. Mulandu nshi ilandila ifi? Amaka Lesa akwata e yalenga alecita ifintu, kabili umulinganya na mano filalenga aleyabomfya bwino. Lelo ukutemwa e kulenga alefwaya ukucita ifintu. Kanshi ukutemwa e kulenga alecita fyonse ifyo acita.

Nangu ca kuti Yehova talekabila icili conse, pa mulandu wa kutemwa alibumbile bamalaika na bantu kabili alefwaya baleba ne nsansa. Apo Lesa taba na bukaitemwe, alibumbile isonde no kubikamo ifilenga abantu baleipakisha ukwikalamo. Na kabili, alitwalilila ukulanga ukuti alitemwa abantu pantu “alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma kabili alenga imfula ukulokela pa balungama na pa bashalungama.”—Mateo 5:45.

Baibolo ilanda no kuti: “Yehova wa nkumbu nga nshi kabili wa luse.” (Yakobo 5:11) Alitemwa bonse abasambilila pali ena no kuba ifibusa fyakwe kabili alibabikako amano. Na kuba Baibolo itila, “asakamana imwe.”—1 Petro 5:7.

Tunonkelamo shani ifi Lesa aba no kutemwa? Tulatemwa ukumona ifyo akasuba kamoneka bwino nga kalewa. Na kabili tulomfwa bwino nga twamona akanya kaleseka nelyo nga twamona ifyo balupwa wesu batutemwa. Nangu ca kuti ifi te filenga ukuti tutwalilile ukuba no mweo, filalenga tuleba ne nsansa.

Cimbi ico Lesa atupeela icilanga ukuti alitutemwa, lipepo. Baibolo ilanda ukuti: “Mwisakamikwa nangu kamo, lelo muli fyonse lekeni ifyo mulelomba fishibikwe kuli Lesa.” Nga filya umufyashi uwatemwa abana afwaya balemweba amafya bakwete, Yehova na o afwaya twamweba amafya yonse ayo tukwete pa kuti atwafwe. Nga twacita ifi, Yehova alaya ukuti akatupeela “umutende wa kwa Lesa uwacila amatontonkanyo yonse.”—Abena Filipi 4:6, 7.

Nalimo ifi twalanda pa mibele ya kwa Lesa pamo nga amaka, amano, umulinganya e lyo no kutemwa fyalenga mwaishiba ifyo Lesa aba. Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi pa fyo Lesa aba, tulemukoselesha ukubelenga pa fyo aacita e lyo ne fyo akacita pa kuti ifintu fikalemuwamina.