1. Mapaalo nshi twakwata pa mulandu wa kuba mu cilonganino ca kwa Yehova?

 TWALIPAALWA pa kuba mu cilonganino ca kwa Yehova muli shino nshiku sha kulekelesha isha-afya. Nangu ca kuti tuleikala mu nshiku isha-afya, Yehova alitupeela ulupwa lwa ku mupashi umwaba bamunyinefwe na bankashi abatwafwa. (Amalu. 133:1) Alalenga twaikatana mu ndupwa. (Efes. 5:33–6:1) Alatupeela amano ayo tukabila pa kuti tuleshipikisha amafya kabili tulesekelela.

2. Finshi tulingile ukucita, kabili mulandu nshi?

² Nomba pa kuti tutwalilile ukubombela Yehova ne cishinka, tufwile ukubombesha. Mulandu nshi? Pantu inshita shimo bamo kuti balanda nelyo kuti bacita ifingatukalifya. Na kabili ni co inshita shimo kuti twafuupuka nga twalufyanya maka maka nga tulebwekeshapo ukucita ifilubo fimo fine. Tufwile ukutwalilila ukushishimisha ilyo tulebombela Yehova (1) nga ca kuti uwa bwananyina atulufyanya, (2) nga ca kuti twafuupuka pa mulandu ne fyo abena mwesu bacita, na (3) nga ca kuti twafuupuka pa mulandu wa kuti natulufyanya. Muli cino cipande twalasambilila pali ifi twalumbula. Twalalanda na pa bantu abo Baibo yalandapo abatwalilile ukuba ne cishinka.

MULESHISHIMISHA NGA CA KUTI UWA BWANANYINA AMULUFYANYA

3. Mafya nshi abantu ba kwa Yehova bakwata?

³ Ubwafya mwingakwata. Abena Kristu bamo balikwata ififyalilwa ifitukalifya. Aba bwananyina bambi kuti bacita fimo ifingatukalifya nelyo kuti bacita fimo ifilelanga ukuti tabali ne cikuuku kuli ifwe. Abatungulula mu cilonganino nabo kuti balufyanya. Ifintu fya musango uyu kuti fyalenga bamo balatwishika nga baba  mu cilonganino ca kwa Lesa. Mu cifulo ca kutwalilila ukubombela Lesa “no mutima umo” pamo na bamunyinabo na bankashi, kuti baleka ukulanda na babalufyanya nelyo kuti baleka fye no kulongana. (Sefa. 3:9) Bushe kuti cawama ukucita ifi? Natumone ifyo twingasambilila ku muntu umo uwalembwa mu Baibo uwakwete amafya ya musango uyu.

4. Mafya nshi umutumwa Paulo akwete?

⁴ Uo Baibo yalandapo. Umutumwa Paulo alishibe ukuti Abena Kristu banankwe tabali abapwililika. Ku ca kumwenako, ilyo aba bwananyina bamo abali mu cilonganino ca mu Yerusalemu bamumwene, baletwishika nampo nga ali musambi wa kwa Yesu. (Imil. 9:26) Pa numa, aba bwananyina bamo batampile ukulanda ifyabipa pali ena pa kuti balenge bambi bemucetekela. (2 Kor. 10:10) Paulo alimweneko ilyo eluda acitile fimo ifyali no kupunwisha aba bwananyina. (Gal. 2:​11, 12) Kabili Marko uwali cibusa wa kwa Paulo alicitile ifyamukalifye sana. (Imil. 15:​37, 38) Paulo alafwaya, nga alilekele ukulanda na ba bwananyina pa mulandu ne fyo bamucitile. Lelo alitwalilile ukutemwa aba bwananyina kabili alitwalilile ukubombela Yehova. Cinshi calengele Paulo atwalilile ukushipikisha?

5. Cinshi calengele Paulo abelele aba bwananyina uluse? (Abena Kolose 3:​13, 14) (Moneni ne cikope.)

⁵ Paulo alitemenwe aba bwananyina. Ifyo Paulo atemenwe aba bwananyina fyalengele elabika amano ku fyo balelufyanya, lelo alebika amano ku mibele yabo iisuma. Filya Paulo atemenwe aba bwananyina fyalengele no kuti alecita ifyo alembele pa Abena Kolose 3:​13, 14. (Belengeni.) Natumone ifyo Paulo acitile ilyo Marko amulufyenye. Nangu ca kuti Marko alishiile Paulo ilyo bali pa bulendo bwa bumishonari ubwa kubalilapo, Paulo tatwalilile ukufulilwa Marko. Pa numa ilyo Paulo alembeele aba mu cilonganino ca mu Kolose kalata, alilandile ifisuma pali Marko uo alebomba nankwe. Alembele ukuti ‘alemukoselesha.’ (Kol. 4:​10, 11) Ilyo Paulo bamukakile mu Roma, alilembele ukuti Marko aleya ku Roma pa kuti alemwafwilishako. (2 Tim. 4:11) Cailanga fye apabuuta tuutu ukuti Paulo alibelele aba bwananyina uluse kabili alitwalilile ukuba ifibusa fyabo. Finshi twingasambilila kuli ifi Paulo acitile?

6-7. Finshi tulingile ukucita pa kuti tutwalilile ukushipikisha ilyo tulelanga bamunyinefwe na bankashi ukuti twalibatemwa nangu ca kuti tabapwililika? (1 Yohane 4:7)

⁶ Ifyo tulesambililako. Yehova afwaya tuleshipikisha ilyo tulelanga bamunyinefwe na bankashi ukuti twalibatemwa. (Belengeni 1 Yohane 4:7.) Nga ca kuti uwa bwananyina atucita fimo ifyo tulemona ukuti te fyo Umwina Kristu afwile ukutucita, tulecetekela ukuti taciminina fye pa kutukalifya. Na o wine acilafwaya ukucita ifyo Lesa amona ukuti fyalilungama. (Amapi. 12:18) Lesa alitemwa ababomfi bakwe  aba cishinka nangu ca kuti balalufyanya. Nangu ca kuti tulalufyanya, alatwalilila ukuba cibusa wesu, kabili tatwalilila ukutufulilwa. (Amalu. 103:9) Calicindama sana ukuti na ifwe tulepashanya Shifwe uwelela!—Efes. 4:32–5:1.

⁷ Tuleibukisha no kuti ilyo impela ileya ilepalama, tulingile ukutwalilila ukuba ifibusa sana na bamunyinefwe na bankashi. Kuti twaenekela ukuti abalwani besu bakalatucusha sana. Kuti batubika na mu fifungo pa mulandu ne fyo twasuminamo. Ifi nga fyacitika, e lyo tukalakabila sana bamunyinefwe na bankashi. (Amapi. 17:17) Natulande pa fyacitikile munyinefwe Josep, a eluda wa ku Spain. Uyu munyinefwe balimukakile pamo na ba bwananyina bambi pa mulandu wa kukanaitumpa mu fikansa fya calo. Munyinefwe Josep atile: “Apo mu cifungo twaleikala pamo, inshita shimo kuti walanda nelyo kuti wacita ifingakalifya uwa bwananyina. Twalingile ukulashipikishanya no kulaitemenwa ukulabelelana uluse. Ici calengele tutwalilile ukuba abaikatana no kutwalilila ukusakamana abanensu. Twali pamo na bafungwa abashalebombela Yehova. Inshita imo nali-icenene ku kuboko kabili balimbikileko citute. E ico nshaleicitila nangu cimo. Lelo munyinefwe umo alengwashisha ifya kufwala kabili alensakamana na mu nshila shimbi. Nalimwene ukuti aba bwananyina balintemenwe ilyo nalekabila sana ukuti banange ukuti balintemenwe.” Twamona ukuti tufwile ukulapwisha amafya na ba bwananyina pali ino ine nshita!

MULESHISHIMISHA NGA CA KUTI ABENA MWENU BACITA IFYAMUKALIFYA

8. Mafya nshi abaupana bakwata?

⁸ Ubwafya mwingakwata. Mu fyupo fyonse mulaba amafya. Baibo yalilanda ukwabula ukupita na mu mbali ukuti abaupana bakalakwata “amacushi mu bumi bwabo.” (1 Kor. 7:28) Mulandu nshi Baibo ilandila ifi? Ni co umulume no mukashi bonse tabapwililika, kabili tabakwata imibele imo ine, ne fintu ifyo batemwa ne fyo bapata na fyo fine fyalipusana. Umulume no mukashi nalimo kuti balakonka intambi ishapusana nelyo kuti bakwata inkulilo ishapusana. Mu kupita kwa nshita, kuti batendeka ukumona imibele imo iyo abena mwabo bakwata iyo bashalemona ilyo bashilaupana. Ifya musango uyu kuti fyalenga abaupana balapusana. Mu cifulo ca kuti basumine ukuti kwali ifyo bonse babili bacitile ifyalengele bakwate ubwafya, kabili balingile ukubombela pamo pa kuti bapwishe ubo bwafya, balapeelana imilandu. Nalimo kuti batampa ukutontonkanya ukuti bafwile ukupaatukana nelyo ukulekana pa kuti ubwafya bupwe. Bushe nga bapaatukana nelyo balekana e lyo ubwafya bwingapwa? b Natumone ifyo twingasambililako ku o Baibo yalandapo uwatwalilile ukuba uwa cishinka kuli Yehova nangu ca kuti umulume wakwe alelenga alekwata sana amafya.

9. Bwafya nshi Abigaili akwete?

⁹ Uo Baibo yalandapo. Abigaili aupilwe kuli Nabali uo Baibo ilandapo ukuti ali munkalwe kabili alecita ifyabipa. (1 Sam. 25:3) Cifwile calikoseele Abigaili ukwikala no mwaume wa musango uyu. Bushe kwali ifyacitike ifyali no kulenga Abigaili afume kuli ici cupo? Ee, e ko fyali. Ali no kufuma kuli ici cupo ilyo Davidi uwali no kuba imfumu ya bena Israele aile mu kwipaya Nabali pa fyo amusaalwile na pa fyo asaalwile abantu bakwe. (1 Sam. 25:​9-13) Abigaili nga alefwaya nga alifulumwike pa kuti Davidi engepaya Nabali. Nomba tafulumwike, lelo aebele Davidi ifyalengele eipaya Nabali. (1 Sam. 25:​23-27) Cinshi acitile ifi?

10. Finshi nalimo fyalengele ukuti Abigaili atwalilile ukushipikisha nangu ca kuti alikwete amafya mu cupo cakwe?

 ¹⁰ Abigaili alitemenwe Yehova kabili alicindike icupo nge fyo Yehova acicindika. Abigaili afwile alishibe ifyo Lesa aebele Adamu na Efa ilyo abofishe. (Ukute. 2:24) Abigaili alishibe ukuti Yehova amona icupo ukuti ca mushilo. Alefwaya ukucita ifingalenga Yehova asekelela, kabili ici calengele alwishe na maka yakwe yonse pa kuti acite ifyali no kulenga aba mu ng’anda yakwe bacingililwe ukubikako fye no mulume wakwe. Alyangufyenye ukucitapo cimo pa kuti Davidi eipaya Nabali. Na kabili ali-itemenwe ukulomba ubwelelo pa cilubo ico ashacitile no kucita. Ukwabula no kutwishika, Yehova alitemenwe uyu mwanakashi uwali uwashipa, kabili uushali kaitemwe. Finshi abakashi na balume bengasambilila kuli ili lyashi lwa kwa Abigaili?

11. (a) Cinshi Yehova enekela abaupana ukulacita? (Abena Efese 5:33) (b) Finshi mwasambililako kuli filya ba Carmen bale-esha na maka yabo yonse pa kuti basungilile icupo cabo? (Moneni ne cikope.)

¹¹ Ifyo tulesambililako. Yehova aeba abaupana ukuti bafwile ukulamona icupo ukuti ca mushilo nangu ca kuti umo pali bena alyafya ukwikala nankwe. Lesa alatemwa sana nga amona abaupana balebombesha pa kuti balepwisha amafya, kabili alatemwa nga amona balelanga ukuti balitemwana kabili balacindikana. (Belengeni Abena Efese 5:33.) Natulandeko pali ba Carmen. Ilyo papitile nalimo imyaka 6 ukutula apo ba Carmen baupilwe, balitampile ukusambilila Baibo ne Nte sha kwa Yehova kabili mu kupita kwa nshita balibatishiwe. Ba Carmen batile: “Abena mwandi tabatemenwe filya nasalilepo ukuba Inte ya kwa Yehova. Tabatemenwe filya natampile ukubombela Yehova. Balensaalula kabili balenjeba ukuti bali no kunsha.” Nangu cali ifi, ba Carmen balitwalilile ukushipikisha mu cupo cabo. Pa myaka 50, bale-esha na maka yonse ukulatemwa no kulacindika abena mwabo. Batile: “Mu kupita kwa nshita, nalisambilile ifya ukwishiba ifyo abena mwandi baleumfwa ne fya kulanda nabo ukwabula ukubakalifya. Apo nalishibe ukuti Yehova amona icupo ukuti ca mushilo, nale-esha na maka yandi yonse pa kuti icupo cipwa. Nshalefwaya nangu panono ukusha abena mwandi pantu nalitemwa Yehova.” c Nga mwakwata amafya mu cupo cenu, mulecetekela ukuti Yehova kuti amutungilila kabili kuti amwafwa pa kuti mushipikishe.

MULESHISHIMISHA NGA CA KUTI MWAFUUPUKA PA MULANDU WA KUTI NAMULUFYANYA

12. Bwafya nshi twingakwata nga twacita ulubembu ulukalamba?

¹² Ubwafya mwingakwata. Kuti twafuupuka sana nga ca kuti twacita ulubembu ulukalamba. Baibo ilanda ukuti nga twacita ulubembu kuti  twaba no “bulanda” kabili kuti ‘twasakamikwa.’ (Amalu. 51:17) Munyinefwe uwe shina lya kuti Robert alibombeshe pa myaka iingi pa kuti afikepo ukuba umubomfi atumikila. Lelo alicitile ulubembu ulukalamba ulwalengele eluke ukuti alikalifye Yehova. Munyinefwe Robert alandile ati: “Ilyo nailwike ifyo nacitile, kampingu yandi yalincushishe sana. Pa numa nalyumfwile ububi sana. Nalililile sana kabili nalipepele kuli Yehova. Naletontonkanya nati Lesa takatale akutika kuli ine. Cinshi engakutikila kuli ine pantu nalimukalifya?” Nga twacita ulubembu ulukalamba kuti twalaumfwa ububi sana ica kuti twalatontonkanya ukuti Yehova natusha, kanshi tatufwile ukutwalilila ukumubombela. (Amalu. 38:4) Nga ca kuti ifi e fyo mumfwa, tontonkanyeni pali umo uwali ne cishinka uo Baibo yalandapo uwatwalilile ukushipikisha ilyo alebombela Yehova nangu ca kuti alicitile ulubembu ulukalamba.

13. Lubembu nshi ulukalamba ulo Petro acitile, kabili finshi fyalengele acite ulu ulubembu?

¹³ Uo Baibo yalandapo. Mu nshita ya bushiku ilyo Yesu bashilamwipaya, Petro alicitile ifilubo ifingi ifyalengele ukuti acite ulubembu ulukalamba. Ica kubalilapo, Petro ali-icetekele sana ica kuti alilandile no kuti nangu abatumwa bambi bashe Yesu ena tali no kumusha. (Marko 14:​27-29) Inshita imbi ilyo bali mwi bala lya Getsemane, pa miku iingi Petro alifililwe ukutwalilila ukuba uwalola. (Marko 14:​32, 37-41) Ilyo ibumba lyaishile ne mpanga ne nkonto mu kwikata Yesu, Petro alimushile. (Marko 14:50) Mu kulekelesha, Petro alikeene Yesu ukuti tamwishibe, ica kuti alilapile no kulapa pali ubu bufi abepele. (Marko 14:​66-71) Cinshi Petro acitile ilyo ailwike ukuti alicitile ulubembu ulukalamba? Alyumfwile ubulanda kabili alililile icine cine, nalimo pa mulandu wa kumfwa ububi sana pa fyo acitile. (Marko 14:72) Elenganyeni ifyo Petro aumfwile ububi sana ilyo amwene cibusa wakwe Yesu bamwipaya. Petro afwile aumfwile ukuti ali wacabecabe!

14. Finshi fyalengele Petro atwalilile ukushipikisha ilyo alebombela Yehova? (Moneni pa nkupo.)

¹⁴ Fingi fyalengele ukuti Petro atwalilile ukushipikisha ilyo alebombela Yehova. Taitalamwishe ku ba bwananyina, lelo aile kuli bena kabili ukwabula no kutwishika balimusansamwishe. (Luka 24:33) Na kabili ilyo Yesu abuushiwe, aliile kuli Petro, afwile alefwaya ukumukoselesha. (Luka 24:34; 1 Kor. 15:5) Pa numa, Yesu takalipile Petro pa fyo alufyenye, lelo amwebele ukuti ali no kumupeela imilimo iikalamba. (Yoh. 21:​15-17) Petro alishibe ukuti alicitile ulubembu ulukalamba, lelo alitwalilile ukwesha ukulacita ifisuma. Cinshi calengele? Ni co alishininkishe ukuti Shikulu wakwe Yesu talekele ukumutemwa. Kabili aba bwananyina balitwalilile ukumutungilila. Finshi twingasambilila kuli Petro?

15. Finshi Yehova afwaya twashininkisha? (Amalumbo 86:5; Abena Roma 8:​38, 39) (Moneni ne cikope.)

 ¹⁵ Ifyo tulesambililako. Yehova afwaya twashininkisha ukuti alitutemwa kabili kuti atwelela. (Belengeni Amalumbo 86:5; Abena Roma 8:​38, 39.) Nga twabembuka, tulomfwa ububi. Caliba fye bwino ukumfwa ifi. Nomba tatufwile ukulamona kwati Yehova naleka ukututemwa nelyo te kuti atubelele uluse. Lelo tufwile ukwangufyanya ukufwaya abengatwafwa. Munyinefwe Robert uo tulandilepo atile: “Nalicitile ulubembu pa mulandu wa kuti nali-icetekele ukutila kuti nacimfya itunko ku maka yandi.” Ailwike ukuti alingile ukwebako baeluda ifyo acitile. Atile: “Ilyo naebeleko baeluda, balinjebele ifyebo ifyalengele nalaumfwa ukuti Yehova alintemwa kabili naumfwile ukuti baeluda nabo balintemenwe. Balilengele nashininkisha ukuti Yehova tanshile.” Na ifwe bene kuti twashininkisha ukuti Yehova alitutemwa nga nshi kabili kuti atubelela uluse nga ca kuti twalapila pa membu isho tucitile, nga twafwaya aba kutwafwa, kabili nga twalaesha na maka yesu yonse pa kuti twilacita imembu isho twacitile. (1 Yoh. 1:​8, 9) Nga twashininkisha ukuti Yehova alitutemwa kabili kuti atubelela uluse, tatwakaleke ukumubombela na lintu twalufyanya.

16. Cinshi mulefwaila ukulashishimisha ilyo mulebombela Yehova?

¹⁶ Yehova alatasha sana pa fyo tuibikilishako ilyo tulemubombela muli shino nshiku sha kulekelesha isha-afya. Yehova nga atwafwa, kuti twatwalilila ukushishimisha na lintu tuli na mafya. Kuti twatwalilila ukutemwa bamunyinefwe na bankashi no kubelela nga batulufyanya. Kuti twalanga ifyo twatemwa Lesa ne fyo twacindika icupo nga tule-esha na maka yonse ukupwisha amafya ayo twingakwata mu cupo. Na kabili nga twacita ulubembu, kuti twalomba Yehova ukuti atwafwe. Kuti twashininkisha ukuti alitutemwa kabili kuti atubelela uluse. Lyena kuti twatwalilila ukumubombela. Kuti twacetekela ukuti Yehova akatupaala nga nshi nga ‘tatunenwike mu kucita icawama.’—Gal. 6:9.