1. Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova babela ne nsansa? (Moneni icikope pa muulu.)

UKWABULA no kutwishika Inte sha kwa Yehova ba nsansa. Nga balelongana pa filonganino, pa muputule, na lintu baleyangalila pamo balaba ne nsansa kabili balasansamuka. Cinshi babela aba nsansa? Icikalamba icalenga ni co balishiba Yehova “Lesa wa nsansa,” balamubombela, kabili balaibikilishako pa kuti balemupashanya. (1 Tim. 1:11; Amalu. 16:11) Apo Lesa e Ntulo ya nsansa, afwaya na ifwe tuleba ne nsansa kabili alatupeela ifintu ifingi ifilenga tulesekelela.—Amala. 12:7; Luk. Mil. 3:12, 13.

2, 3. (a) Bushe ishiwi lya kuti insansa lyalola mwi? (b) Mulandu nshi nalimo cingafisha ukuba ne nsansa?

² Inga imwe pa lwenu, bushe mwaliba ne nsansa? Finshi mwingacita pa kuti mulebelako ne nsansa? Ukuba ne nsansa cipilibula ukumfwa bwino, ukukanalasakamikwa, nelyo ukulasekelela nga nshi. Baibolo itila ababa ne nsansa bantu abo Yehova apaala. Lelo calyafya ukuba ne nsansa muli shino nshiku. Cinshi cayafisha?

³ Insansa kuti shapwa nga ca kuti uo twatemwa afwa nelyo  atamfiwa mu cilonganino nangu icupo nga capwa nelyo incito nga yapwa. Mu lupwa nga muli amafya kabili nga tatuleumfwana bwino na ba mu lupwa, te kuti tube ne nsansa. Na kabili te kuti tube ne nsansa nga ca kuti abo tubomba nabo nelyo abo tusambilila nabo baletupumya, abantu nga baletucusha pa mulandu ne fyo twasuminamo, nelyo nga batukaka. Te kuti tube ne nsansa nga ca kuti tulelwalilila, nelyo nga tulasakamikwa pa nshita iitali. Na lyo line, Yesu Kristu, “uwa Maka eka kabili uwa nsansa,” alafwaisha ukusansamusha abantu no kulenga baleba ne nsansa. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) Mu Lyashi lya pa Lupili ilyo Yesu alandile, alilumbwile ifintu ifingalenga tuleba ne nsansa na lintu tuli na mafya ayaba mu calo ca kwa Satana.

4, 5. Finshi tufwile ukucita pa kuti tuleba ne nsansa?

⁴ Icintu ico Yesu abalilepo ukulandapo calicindama nga nshi. Atile: “Balipaalwa [nelyo ba nsansa] abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa, pantu ubufumu bwa mu muulu bwabo.” (Mat. 5:3) Kuti twalanga shani ukuti tulakabila ifya kwa Lesa? Tulanga ukuti tulakabila ifya kwa Lesa nga tulelya ifya kulya fya ku mupashi, nga tulekonka ifyo amalembo yalanda, kabili nga tulebika sana amano ku kupepa Lesa wa nsansa. Nga tulecita ifi, tukalabelako ne nsansa. Na kabili tukacetekela sana ukuti Lesa akafikilisha ifyo atulaya. Kabili “isubilo ilishaiwamina” ilyaba mu Cebo ca kwa Lesa likalatukoselesha.—Tito 2:13.

⁵ Ukuba cibusa wa kwa Yehova kwalicindama nga nshi pa kuti tuleba ne nsansa sha cine cine. Lesa alengele umutumwa Paulo alembe ati: “Sekeleleni lyonse muli Shikulu [Yehova]. Ndetila na kabili, Sekeleleni!” (Fil. 4:4) Pa kuti tulesekelela tufwile ukuba na mano aya kwa Lesa. Icebo ca kwa Lesa citila: “Alipaalwa umuntu uwasanga amano, no muntu uwiluka, yena muti wa mweo ku bekatililako, na bakonenako balapaalwa.”—Amapi. 3:13, 18.

6. Cinshi tulingile ukulacita pa kuti tutwalilile ukuba ne nsansa?

⁶ Nomba pa kuti tutwalilile ukuba ne nsansa, tatulingile ukulabelenga fye Icebo ca kwa Lesa lelo tufwile no kulakonka ifyo cilanda. Ilyo Yesu alekomaila pa fyo cacindamina ukulacita ifyo tulesambilila, atile: “Apo mwaishiba ifi fintu, mukaba ne nsansa nga muleficita.” (Yoh. 13:17; belengeni Yakobo 1:25.) Nga mulebelenga Icebo ca kwa Lesa no kulakonka ifyo cilanda e lyo mwingeshiba ifya kwa Lesa kabili e lyo mwingatwalilila ukuba ne nsansa. Nomba finshi tufwile ukucita pa kuti tuleba ne nsansa nangu ca kuti kwaliba ifingi ifilenga twilaba ne nsansa? Natulande pali fimbi ifyo Yesu alandile mu Lyashi lya pa Lupili.

7. Bushe abaloosha kuti baba shani ne nsansa?

⁷ “Balipaalwa [nelyo ba nsansa] abaloosha, pantu bakabasansamusha.” (Mat. 5:4) Bamo kuti balatontonkanya abati, ‘Bushe umuntu uuleloosha kuti aba shani ne nsansa?’ Ilyo Yesu alandile ifi, taletontonkanya pali bonse abaloosha pa mulandu ne fintu ifyalekanalekana. Nangu fye bantu abacita ifyabipa balaloosha pa mulandu na mafya ayaba muli shino “inshita ishayafya nga nshi.” (2 Tim. 3:1) Lelo apo bukaitemwe e bulenga baleloosha, tababa ifibusa fya kwa Yehova; ne ci cilenga belaba ne nsansa. Yesu afwile alelanda pa bantu abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa, kabili balaloosha pa mulandu wa mafya  ayafula muli cino calo. Nalimo balishiba ukuti tabapwililika kabili balimona ifyabipa ifyafuma mu kukanaba abapwililika. Yehova alamona abantu ba musango uyu; alabasansamusha kabili alalenga baleba ne nsansa.—Belengeni Esekiele 5:11; 9:4.

8. Londololeni ifyo ukuba uwafuuka kulenga umuntu aba ne nsansa.

⁸ “Balipaalwa abafuuka, pantu bakapyana isonde.” (Mat. 5:5) Bushe ukuba uwafuuka kuti kwalenga shani umuntu aba ne nsansa? Abantu nga baishiba bwino bwino icine, balaaluka. Nalimo kale bali abakali, balekansana na bantu, kabili bali aba lubuli. Lelo nomba balifwala “ubuntu bupya” kabili baba no “mutima wa nkumbu, icikuuku, ubupete, ukufuuka, no kushishimisha.” (Kol. 3:9-12) Ifi fyalenga baba aba mutende, batemwa abantu, kabili baba aba nsansa. Na kabili Yehova alilaya abantu ba musango uyu mu Cebo cakwe ati “bakekala mu calo.”—Amalu. 37:8-10, 29.

9. (a) Bushe abafuuka ‘bapyana’ shani “icalo”? (b) Bushe ‘abomfwa insala ne cilaka ca bulungami’ baba shani ne nsansa?

⁹ Bushe Yesu aloseshe mwi ilyo alandile ati abafuuka “bakapyana isonde”? Abasambi ba kwa Yesu abasubwa bapyana icalo nga baba ishamfumu kabili nga batendeka ukutekela ku muulu. (Ukus. 20:6) Iminshipendwa ya bantu abashakwata isubilo lya kwikala ku muulu bena bakapyana icalo ilyo Yehova akalenga bakabe abapwililika, aba mutende, kabili aba nsansa no kubasuminisha ukwikalapo umuyayaya. Baliba aba nsansa pantu ‘balomfwa insala ne cilaka ca bulungami.’ (Mat. 5:6) Mu calo cipya Yehova akalenga bakaleke ukumfwa insala ne cilaka ca bulungami. (2 Pet. 3:13) Ilyo Lesa akafumyapo ifyabipa fyonse, abalungama bakatwalilila ukuba ne nsansa pantu ninshi Yehova alifumyapo bampulamafunde na bashalungama.—Amalu. 37:17.

10. Bushe calola mwi ukuba no luse?

¹⁰ “Balipaalwa aba luse, pantu bakababelela uluse.” (Mat. 5:7) Ishiwi lya ciHebere ililanda pa luse lipilibula “ukuba ne cikuuku; . . . ukulangulukilako abalecula.” Na mu ciGriki lipilibula ukuti ukumfwila umuntu uluse. Kwena ukumfwila umuntu uluse takwalola fye mu kumulilila ubulanda. Baibolo itila tulingile no kucitapo fimo pa kulanga ukuti natumfwila umuntu uluse.

11. Finshi twingasambilila pa kuba aba luse ku cilangililo ca mwina Samaria?

¹¹ Belengeni Luka 10:30-37. Icilangililo ca mwina Samaria ico Yesu alandile cilalanga bwino bwino umo calola ukumfwila umuntu uluse. Pa mulandu wa kuti umwina Samaria alyumfwilile uluse uo basanshile kabili alimulangulukileko, alicitilepo fimo pa kumwafwa. Ilyo Yesu apwishishe ukulanda ici cilangililo atile: “Kabiye, ulecita ifyo fine na iwe.” Kanshi kuti twayipusha atuti: ‘Bushe ifi fine e fyo na ine ncita? Bushe na ine ncita nga filya umwina Samaria acitile? Finshi mfwile ukucita pa kuti ndeumfwila sana abantu uluse kabili ndeyafwa abalecula? Ku ca kumwenako, bushe kuti nalayafwako Abena Kristu abakalamba, bamukamfwilwa, na bana abakwata bashibo abashili ba Nte? Bushe kuti nalaitendekelako ukulasansamusha “abali no bulanda”?’—1 Tes. 5:14; Yako. 1:27.

12. Bushe ukuba aba luse kulenga shani twaba ne nsansa?

¹² Nomba bushe ukuba aba luse kuti kwalenga shani umuntu aba ne nsansa? Nga tuli no luse ku bantu, tulaba ne nsansa isho umuntu akwata nga alepeela. Na kabili nga tuli aba luse tuleshiba ukuti ninshi  tulesekesha Yehova. (Imil. 20:35; belengeni AbaHebere 13:16.) Imfumu Davidi yalandile pa muntu uulangulukilako abanankwe aiti: “Yehova akamulinda no kumupususha. Akebwa ukuti alipaalwa mwi sonde.” (Amalu. 41:1, 2) Nga tulecitapo fimo pa kulanga ukuti tulalangulukilako abantu, Yehova na o akalatubelela uluse kabili ifi fikalenga tukatwalilile ukuba ne nsansa.—Yako. 2:13.

13, 14. Bushe ababa ne mitima iyatambalala baba shani ne nsansa?

¹³ “Balipaalwa abatambalala imitima, pantu bakamona Lesa.” (Mat. 5:8) Pa kuti tube abatambalala imitima, tufwile ukuba abasanguluka mu fyo twatemwa na mu fyo tufwaya. Tulingile ukulatontonkanya ifisuma pa kuti imipepele yesu ikowela.—Belengeni 2 Abena Korinti 4:2; 1 Tim. 1:5.

¹⁴ Abatambalala imitima balaba ifibusa fya kwa Yehova uwalanda ati: “Balipaalwa abacapa amalaya yabo.” (Ukus. 22:14) Bushe bacapa shani “amalaya yabo”? Abena Kristu abasubwa ‘balicapa amalaya yabo’ pantu Yehova abamona ukuti balisanguluka kabili akabapeela umweo uushifwa kabili bakaba ne nsansa ku muulu umuyayaya. Aba mwi bumba likalamba abakwata isubilo lya kwikala pano isonde nabo kuti baba ifibusa fya kwa Lesa. Na kuba, pali ino nshita ‘balacapa amalaya yabo no kuyabuutusha mu mulopa wa mwana wa mpaanga.’—Ukus. 7:9, 13, 14.

15, 16. Bushe abatambalala imitima ‘bamona’ shani “Lesa”?

¹⁵ Apo “takuli umuntu nangu umo uwingamona [Lesa] no kuba no mweo,” aba mitima iyatambalala kuti ‘bamumona’ shani? (Ukufu. 33:20) Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “bakamona” kuti lyapilibula “ukwelenganya, ukwiluka, no kwishiba.” Abamona Lesa na “menso ya mitima” bantu abamwishiba sana kabili abatemwa sana imibele yakwe. (Efes. 1:18) Yesu alepashanya sana Lesa, e co alandile ati: “Uwamona ine, ninshi amona na Tata.”—Yoh. 14:7-9.

¹⁶ Na kabili ababomfi ba kwa Lesa kuti ‘bamona Lesa’ nga balebika amano ku fintu ifyo abacitila. (Yobo 42:5) Na kabili batonta ‘amenso yabo aya mitima’ pa fintu ifisuma ifyo Lesa alaya abaibikilishako ukuba ne mitima iyatambalala kabili abamubombela ne cishinka. Kwena abasubwa abakabuushiwa bakamona Yehova ilyo bakapokelela icilambu cabo ku muulu.—1 Yoh. 3:2.

17. Bushe umutende ulenga shani umuntu aba ne nsansa?

¹⁷ Na kabili Yesu atile: “Balipaalwa aba mutende.” (Mat. 5:9) Bonse abaitendekelako  ukutendeka ukumfwana na bantu banabo, balaba ne nsansa. Umusambi Yakobo alembele ati: “Uluseke lwa cisabo ca bulungami lubyalwa ilyo kuli umutende pa kutila abantu ba mutende bakalobololeko ubulungami.” (Yako. 3:18) Nga ca kuti tatuleumfwana no wa bwananyina nelyo uwa mu lupwa, kuti twapaapata Lesa pa kuti atwafwe ukutendeka ukumfwana na uo tupusene nankwe. Lyena, Yehova akatupeela umupashi wa mushilo uukalenga tukabe ne mibele iisuma, kabili ifi fikalenga tukabe ne nsansa. Yesu alikomaile pa fyo cacindamina ukuitendekelako ukulaumfwana nabo tupusene nabo. Atile: “E ico, nga uletwala ica bupe ku ciipailo, kabili palya pene waibukisha ukuti munonko ali na cimo kuli iwe, ushe ica bupe cobe pa ntanshi ya ciipailo, no kubwelelamo; utale uyeumfwana na munonko, kabili nga wabwela, e lyo utuule ica bupe cobe.”—Mat. 5:23, 24.

18, 19. Cinshi cingalenga Abena Kristu balesekelela nangu balebacusha pa mulandu ne fyo basuminamo?

¹⁸ “Abantu nga bamupontela no kumucusha no kumubepesha ubufi bwalekanalekana pa mulandu wandi, ninshi mwalipaalwa.” Bushe Yesu aloseshe mwi ilyo alandile aya mashiwi? Alandile no kuti: “Sekeleleni no kwanga, pantu icilambu cenu cikalamba mu muulu; pantu e fyo bacushishe na bakasesema abamutangilile.” (Mat. 5:11, 12) Ilyo abatumwa babafopawile ifikoti no kubalesha ukubila imbila nsuma, “bafumine pa ntanshi ya cilye ca Sanhedrini, baya balesekelela.” Kwena tabalesekelela pa mulandu wa kuti balibafopawile. Lelo icalengele balesekelela ni co “basangilwe abawamina ukuculila ishina [lya kwa Yesu].”—Imil. 5:41.

¹⁹ Na muno nshiku mwine, abantu ba kwa Yehova nabo balatwalilila ukusekelela ilyo baleculila ishina lya kwa Yesu na lintu bakwete amesho ayakalamba. (Belengeni Yakobo 1:2-4.) Tatutemwa nga tulecula nga filya fine na batumwa nabo bashaletemwa. Lelo nga twatwalilila ukuba ne cishinka kuli Lesa ilyo tuli na mafya, Yehova akatwafwa ukuba abashipa pa kuti tushipikishe. Ku ca kumwenako, mu August 1944, aba mu buteko bumo balitwele ba Henryk Dornik na bandume nabo ku nkambi ya kucushishamo abantu. Lelo abalebacusha batile: “Te kuti mubaalule mu fyo basuminamo. Balasekelela na lintu balebacusha pa mulandu ne fyo basuminamo.” Munyinefwe Dornik atile: “Nangu ca kuti nshalefwaya abantu balencusha pa mulandu ne fyo nasuminamo, filya natwalilile ukuba uwashipa no kuba ne cishinka kuli Yehova fyalelenga ndesekelela. . . . Amapepo nalepepa kuli Yehova yalengele mpalame sana kuli ena kabili alengafwa lyonse.”

20. Cinshi tubela ne nsansa nga tulebombela “Lesa wa nsansa”?

²⁰ Nga tulesekesha “Lesa wa nsansa,” na ifwe tukalaba ne nsansa na lintu baletucusha pa mulandu ne fyo twasuminamo, nangu tuli na mafya mu lupwa, tulelwalilila nelyo nga tuli bakoloci. (1 Tim. 1:11) Na kabili tulaba ne nsansa pa mulandu wa fyo Lesa “uushingabepa” atulaya. (Tito 1:2) Amalayo ya kwa Yehova nga yafikilishiwa, tukalabako na ku mafya na mesho ayo tukwata pali ino nshita. Yehova akatupaala nga nshi mu Paradaise mu nshila iyo tushingelenganya no kwelenganya. Tukaba ne nsansa isho tushatala atukwatapo. Ala ‘tukasekelela nga nshi pantu umutende ukafula.’—Amalu. 37:11.