1. Mafya nshi umutumwa Yohane akwete nalimo mu mwaka wa 95, kabili finshi fimbi nalimo fyamusakamike?

NALIMO mu mwaka wa 95 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, umutumwa Yohane alikwete amafya. Alikotele, ali muli bunkole pa cishi ca Patmo, kabili nalimo e mutumwa fye uwali umumi. (Ukus. 1:9) Yohane alishibe ukuti abasangu balesambilisha ifisambilisho fya bufi mu filonganino kabili balelenga mu filonganino mwaba amalekano. Nalimo alemona kwati tapali na ukukokola imipepele ya cine yali no kuloba. Kanshi ifi fyalimusakamike sana.—Yuda 4; Ukus. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Cimonwa nshi ico Yohane amwene ica mupapwishe icaba pa Ukusokolola 7:9-14? (Moneni icikope pa nkupo.)

² Ilyo Yohane akwete aya amafya, Lesa alengele amone icimonwa icisuma icalesobela ifyali no kucitika ku ntanshi. Amwene malaika aleeba bamalaika bane ukuti belekelako imyela ine iya bonaushi bwa bucushi bukalamba mpaka ibumba lya basha lifwatikwe icishibilo ca kulekeleshako. (Ukus. 7:1-3) Muli ili ibumba lya basha mwaba ba 144,000 abakalateka na Yesu ku muulu. (Luka 12:32; Ukus. 7:4) Pa numa Yohane alandile pe bumba na limbi, ili ibumba lyali ilikalamba ica kuti abilikishe ati: “Moneni!” Ili ishiwi lilanga ukuti Yohane alipapile sana pantu amwene ifyo ashaleenekela. Finshi Yohane amwene? Amwene “ibumba ilikalamba, ilyo umuntu nangu umo ashingapenda, abafumine mu nko shonse ne mitundu na bantu na bantu ne ndimi, nabeminina pa ntanshi ya cipuna ca bufumu na pa ntanshi ya Mwana wa mpaanga.” (Belengeni Ukusokolola 7:9-14.) Yohane afwile alitemenwe nga nshi ilyo aishibe ukuti ku ntanshi kwali no kuba abantu abengi nga nshi abali no kulapepa Yehova ukulingana ne fyo afwaya.

3. (a) Mulandu nshi icimonwa Yohane amwene cilingile ukukosesha icitetekelo cesu? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

 ³ Ukwabula no kutwishika icimonwa ico Yohane amwene calikoseshe icitetekelo cakwe. Ici cimonwa cifwile cacilanapo ukukosha icitetekelo cesu pantu tuleikala mu nshita iyo ifyo casobele filefikilishiwamo! Muno nshiku abantu abengi nga nshi balelonganikwa ku kupepa Yehova kabili basubila ukupusuka ubucushi bukalamba no kwikala umuyayaya pano isonde. Muli cino cipande twalasambilila ifyo Yehova alengele abantu bakwe beshibe bwino ibumba likalamba. Napapita imyaka ukucila pali 80 ukutula apo Yehova alengele abantu bakwe baishiba ili ibumba. Lyena twalasambilila ifintu fibili pali ili ibumba: (1) likalamba nga nshi na (2) ababamo bafuma mwi sonde lyonse. Ifi ifishinka fibili fifwile ukukosha icitetekelo ca bonse abasubila ukuba muli ili bumba ilyo Lesa apaala.

4. Finshi ifyo Baibolo isambilisha ifyo aba mu mipepele ya batila Bena Kristu bashaishiba? Bushe ifyo basambilisha fyapusana shani ne fyo Abasambi ba Baibolo baishibe?

⁴ Imipepele ya batila Bena Kristu taisambilisha abantu ifyo Baibolo isambilisha ukuti bushiku bumo abantu abomfwila Lesa bakekala umuyayaya pano isonde. (2 Kor. 4:3, 4) Muno nshiku, imipepele iingi isambilisha abantu ukuti, abantu bonse abacita ifisuma balaya ku muulu nga bafwa. Ifi basambilisha fyalipusana ne fyo ibumba ilinono ilya Basambi ba Baibolo * abalelemba Ulupungu lwa kwa Kalinda ukutendekela mu 1879 balesambilisha. Abasambi ba Baibolo baishibe ukuti Lesa akalenga isonde likabe Paradaise, no kuti abantu abengi nga nshi abamumfwila bakekala pano isonde, te ku muulu iyoo. Na lyo line palipitile inshita iikalamba pa kuti beshibe bwino abantu bacumfwila abakekala pano isonde.—Mat. 6:10.

5. Finshi Abasambi ba Baibolo baishibe pali ba 144,000?

⁵ Kwena Abasambi ba Baibolo balishibe na fimbi ifyo Baibolo isambilisha. Baishibe ukuti bamo bali no ‘kushitwa pe sonde’ pa kuti bakateke na Yesu ku muulu. (Ukus. 14:3) Aba abantu ni ba 144,000, Abena Kristu abaipeela kuli Lesa kabili abamubombela ne cishinka ilyo bali pano isonde. Nomba finshi Abasambi ba Baibolo baishibe pe bumba likalamba?

6. Finshi Abasambi ba Baibolo baishibe pe bumba likalamba?

⁶ Yohane amwene mu cimonwa ibumba ilikalamba ilya bantu “nabeminina pa ntanshi ya cipuna ca bufumu na pa ntanshi ya Mwana wa mpaanga.” (Ukus. 7:9) Aya mashiwi yalengele Abasambi ba Baibolo basondwelele ukuti ababa mwi bumba ilikalamba nabo bakekala ku muulu. Nga ca kuti ba 144,000 na ba mwi bumba likalamba bali no kulaikala ku muulu, pali no kuba shani ubupusano pali aya mabumba yabili? Abasambi ba Baibolo balemona kwati aba mwi bumba likalamba bafwile ukuba Bena Kristu abashaleumfwila sana Lesa ilyo bali pano isonde. Nangu ca kuti bali ne mibele iisuma pa mulandu wa kuti balekonka ifyo Baibolo isambilisha, bamo nalimo bali bacili mu mipepele ya batila Bena Kristu. Abasambi ba Baibolo basondwelele ukuti apo aba bantu tabatemenwe sana Lesa, tabali no kulateka pamo Yesu. Pa mulandu wa kuti tabatemenwe sana Lesa, aba mwi bumba likalamba bali no kwiminina fye pa ntanshi ya cipuna ca bufumu, tabali no kwikala pa fipuna fya bufumu.

7. Bushe Abasambi ba Baibolo baishibe ukuti ni bani bali no kulaikala pano isonde ilyo Yesu akalateka, kabili finshi baishibe pa bantu abaliko kale abali ne citetekelo?

⁷ Nomba ninshi ni bani abali no kulaikala pano isonde? Abasambi ba Baibolo baishibe ukuti ba 144,000 na ba mwi bumba ilikalamba nga babalonganika ku muulu, abantu abengi nga nshi  bena bakabasuminisha ukwikala pano isonde pa kuti bakaleikala bwino ilyo Kristu akalateka pa Myaka Ikana Limo. Abasambi ba Baibolo baletontonkanya ukuti aba abantu abengi nga nshi tabali no kulabombela Yehova ilyo Kristu ashilatendeka ukuteka. Lelo baletontonkanya ukuti aba bantu bali no kusambilila pali Yehova mu Myaka Ikana Limo. Pa numa, abali no kulakonka amafunde ya kwa Yehova bali no kwikala umuyayaya pano isonde, lelo abashali no kulayakonka bena bali no kuloba. Na kabili, Abasambi ba Baibolo baletontonkanya ukuti nalimo bamo abali no kuba “bacilolo” pano isonde mu nshita Yesu ali no kulateka bali no kuya ku muulu pa mpela ya Myaka Ikana Limo. Baishibe no kuti pali aba bacilolo pali no kuba ababomfi ba kwa Lesa abali ne citetekelo abafwile ilyo Kristu ashilaisa pano isonde abali no kubuushiwa mu Myaka Ikana Limo.—Amalu. 45:16.

8. Mabumba nshi yatatu ayo Abasambi ba Baibolo baishibe?

⁸ Kanshi Abasambi ba Baibolo balemona kwati kwali amabumba yatatu: (1) ba 144,000, abali no kulateka na Yesu ku muulu; (2) ibumba ilikalamba ilya Abena Kristu abashatemenwe sana Lesa, abali no kwiminina pa ntanshi ya cipuna ca bufumu na pa ntanshi ya kwa Yesu ku muulu; na (3) abantu abengi nga nshi abali no kusambilila pali Yehova pano isonde mu Myaka Ikana Limo iyo Kristu akateka. * Lelo pa numa Yehova alyafwile Abasambi ba Baibolo pa kuti beshibe bwino icine pali ili lyashi.—Amapi. 4:18.

9. (a) Bushe ibumba likalamba pano isonde kuti lyaiminina shani pa “ntanshi ya cipuna ca bufumu, na pa ntanshi ya Mwana wa mpaanga”? (b) Mulandu nshi ifi twaishiba umwalola amashiwi ayaba pe lembo lya Ukusokolola 7:9 fyalolelamo?

⁹ Mu 1935 Inte sha kwa Yehova balishibe bwino ibumba likalamba ilyo Yohane amwene mu cimonwa. Baishileiluka ukuti ibumba likalamba talilingile fye ukuba ku muulu pa kuti liminine pa “ntanshi ya cipuna ca bufumu na pa ntanshi ya Mwana wa mpaanga.” Na kabili, bailwike ukuti amashiwi ya kuti “nabeminina pa ntanshi ya cipuna ca bufumu na pa ntanshi ya Mwana wa mpaanga” ya mampalanya fye. Balilwike ukuti nangu ca kuti aba mwi bumba likalamba bali no kwikala pano isonde, kuti baiminina pa ntanshi ya “cipuna ca bufumu” nga basumina ukuti Yehova e wakwata insambu sha kuteka ku muulu na pano isonde, kabili nga balemumfwila no kumumfwila. (Esa. 66:1) Kuti baiminina pa ntanshi ya “Mwana wa mpaanga” nga batetekela ilambo lya cilubula ca kwa Yesu. Pali Mateo 25:31, 32 napo patila “inko shonse” kumo fye na babifi ‘bakalonganikwa pa ntanshi’ ya cipuna ca Bufumu ica kwa Yehova. Kanshi cailanga fye apabuuta tutu ukuti ishi inko shonse tashaba ku muulu, lelo shaba pano isonde. Ifi baishileishiba mu 1935 fyalilolamo. Ifi baishibe filanga ico Baibolo ishilandila ukuti ibumba likalamba naliya ku muulu. Kwaba fye ibumba limo ilyo balaya ukuti likaba no mweo wa muyayaya ku muulu. Ili libumba lya ba 144,000 “abakaba bashamfumu abakalateka isonde” pamo na Yesu.—Ukus. 5:10.

10. Mulandu nshi aba mwi bumba likalamba balingile ukusambililila pali Yehova no kulamupepa ilyo Imyaka Ikana Limo ishilatendeka?

¹⁰ Ukutula mu 1935, Inte sha kwa Yehova balishiba ukuti Abena Kristu ababa ne cishinka kabili abasubila ukwikala umuyayaya pano isonde, e baba mwi bumba likalamba ilyo Yohane amwene mu cimonwa. Pa kuti aba mwi bumba likalamba bakapusuke ubucushi bukalamba, balingile ukusambilila pali Yehova no kulamupepa ilyo Imyaka Ikana Limo ishilatendeka. Balingile ukuba ne citetekelo icakosa pa kuti ‘bakapusuke kuli fyonse ifikacitika’ ilyo Imyaka Ikana Limo iyo Kristu akateka ishilatendeka.—Luka 21:34-36.

11. Cinshi Abasambi ba Baibolo balemwena ukuti nalimo bamo bali no kuya ku muulu pa numa ya Myaka Ikana Limo?

 ¹¹ Inga filya twaishibe ukuti abantu bamo abali ne cishinka pano isonde bakaya ku muulu pa numa ya Myaka Ikana Limo? Ifi twaishibe bafilembele mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa February 15, 1913. Nalimo kuti twaipusha atuti, ‘Mulandu nshi Lesa e ngasuminishisha abantu abali ne cishinka ukulaikala pano isonde e lyo Abena Kristu abashali ne cishinka sana abasuminisha ukulaikala ku muulu?’ Kwena icalengele Abasambi ba Baibolo baletontonkanya ifi ni co balemona kwati: (1) aba mwi bumba likalamba bali no kulaikala ku muulu na (2) abali no kuba mwi bumba likalamba Bena Kristu abashali no kuba ne cishinka sana.

12-13. Cinshi abasubwa na ba mwi bumba likalamba baishiba ukuti e co Yehova akabalambwila?

¹² Nomba nga fintu twamona, ukutula mu 1935, Inte sha kwa Yehova balishiba bwino ukuti abakapusuka inkondo ya Armagedone e bumba likalamba ilyo Yohane amwene. Aba muli ili ibumba ‘bakafuma mu bucushi bukalamba’ pano pene pe sonde, kabili ‘bakalabilikisha ishiwi ilikalamba, abati: “Ipusukilo lyesu lyafuma kuli Lesa wesu, uwaikala pa cipuna ca bufumu, na ku Mwana wa mpaanga.”’ (Ukus. 7:10, 14) Na kabili tusambilila mu Malembo ukuti abo Lesa akabuusha bakaye na mu kwikala ku muulu bakapokelela “icintu icacilapo ubusuma” ukucila ico abaliko kale bakapokelela. (Heb. 11:40) E ico ilyo aba bwananyina baishibe ifi, baishileba abacincila pa kusambilisha abantu pali Yehova pa kuti balemubombela kabili balesubila ukwisaikala umuyayaya pano isonde.

¹³ Aba mwi bumba likalamba balasekelela nga nshi pe subilo bakwata. Balishiba ukuti Yehova e usalila abantu bakwe uko bakalamubombela nampo nga ni ku muulu nelyo nga ni pano isonde. Abasubwa na ba mwi bumba likalamba balishiba ukuti ico Yehova akabapeelela icilambu ni co alibalanga icikuuku ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu.—Rom. 3:24.

14. Ilyo umwaka wa 1935 ushilafika, cinshi calengele abengi beishiba bwino ifyo ubusesemo ubulanda pe bumba likalamba bwali no kufikilishiwa?

¹⁴ Mu 1935 abantu ba kwa Yehova balishibe bwino umwalola icimonwa ico Yohane amwene. Lelo abengi tabaishibe bwino ifyo abantu abali ne subilo lya kwikala umuyayaya pano isonde bali no kufula no kuba ibumba ilikalamba. Ku ca kumwenako, lintu abantu ba kwa Yehova baishibe bwino aba mwi bumba likalamba, ba Ronald Parkin bali ne myaka 12. Ba Ronald Parkin bebukisha ukuti, “Pali ilya nshita bakasabankanya mwi sonde lyonse bali nalimo 56,000 kabili nalimo abengi pali aba bali abasubwa. Kanshi mwi bumba likalamba mwali fye abantu abanono.”

15. Bushe ibumba likalamba lyatwalilila shani ukukula?

 ¹⁵ Nomba mu myaka yakonkelepo icilonganino ca kwa Lesa calitumine bamishonari mu fyalo ifingi, kabili Inte sha kwa Yehova balefulilako fye. Lyena mu 1968, Inte sha kwa Yehova batampile ukusambilisha abantu icine mu citabo citila Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya. Ifyo balondolola icine mu nshila iyayanguka muli ici icitabo fyalengele abantu abengi baisa mu cilonganino ca kwa Yehova ukucila ifyo cali kale. Mu myaka fye ine, abasambi ukucila pali 500,000 balibatishiwe. Ilyo amaka ayo Icalici lya baKatolika lyakwete yaile yalepwa mu Latin America na mu fyalo fimbi, kabili ilyo basuminishe umulimo wesu mu Eastern Europe na mu fyalo fimo mu Africa, abantu abengi na bambi balibatishiwe. (Esa. 60:22) Muno nshiku icilonganino ca kwa Yehova calipekanya impapulo ishingi ishilenga abantu baishiba bwino ifyo Baibolo isambilisha. Kanshi cailanga fye apabuuta tutu ukuti Yehova alelonganika ibumba likalamba. Ababa muli ili ibumba balicila pa mamilioni 8.

16. Ni kwi kufuma aba mwi bumba likalamba?

¹⁶ Ilyo Yohane alembele icimonwa ico amwene atile ibumba likalamba lyali no kufuma “mu nko shonse ne mitundu na bantu na bantu ne ndimi.” Kasesema Sekaria alisobele ifyapalana ne fyo Yohane amwene. Alembele ati: “Mu nshiku shilya e mo abantu ikumi (10) aba mu ndimi shonse  isha nko, bakekata ku nsenkebele sha ku ca kufwala ca muYuda umo, abati: ‘Tuleya na imwe, pantu natumfwa ukuti Lesa ali na imwe.’”—Seka. 8:23.

17. Finshi abantu ba kwa Lesa bacita pa kuti abantu ba ndimi shalekanalekana basambilile icine?

¹⁷ Inte sha kwa Yehova balishiba ukuti bafwile ukubila imbila nsuma mu ndimi ishalekanalekana pa kuti abantu aba ndimi shalekanalekana balonganikwe. Pa myaka ukucila pali 130, twalipilibula impapulo isha kusambilishishamo abantu Baibolo, lelo pali ino nshita e lyo tulepilibula impapulo mu ndimi ishingi nga nshi. Naciilanga fye apabuuta tutu ukuti Yehova alecita icipesha amano muno nshiku, alelonganika abantu ukufuma mu nko shonse. Pa mulandu wa kuti Baibolo ne mpapulo ishilanda pa fyaba mu Baibolo fyalipilibulwa mu ndimi ishingi, abantu ba kwa Yehova aba mu nko shonse balikatana nangu ca kuti bafuma mu fyalo ifyalekanalekana. Kabili Inte sha kwa Yehova balishibikwa sana pantu balicincila ilyo babomba umulimo wa kubila imbila nsuma kabili balitemwana. Ifi filalenga icitetekelo cesu cakoseleko!—Mat. 24:14; Yoh. 13:35.

18. (a) Ukulingana na Esaya 46:10, 11, cinshi tushipapila ifi Yehova afikilisha ubusesemo ubulanda pe bumba likalamba? (b) Cinshi abasubila ukwikala pano isonde bashumfwila ububi pe subilo bakwata?

¹⁸ Tulasekelela nga nshi pali ubu busesemo ubulanda pe bumba likalamba! Tatupapa ifi Yehova afikilisha ubu busesemo. (Belengeni Esaya 46:10, 11.) Aba mwi bumba likalamba balatasha Yehova pe subilo abapeela. Nangu ca kuti Lesa tabasuba no mupashi wakwe pa kuti bakaletekela pamo na Yesu ku muulu, tabomfwa ububi. Mu Malembo yonse tulabelenga pa baume na banakashi abali ne citetekelo abo umupashi wa mushilo waletungulula, lelo tababa pali ba 144,000. Umo pali aba ni Yohane Kabatisha. (Mat. 11:11) Na umbi ni Davidi. (Imil. 2:34) Aba, kumo na bambi abengi nga nshi bakabuushiwa no kwikala muli paradaise pano isonde. Lyena bonse pamo na ba mwi bumba likalamba bakakwata inshita ya kulanga ukuti ba cishinka kuli Yehova uwalinga ukuteka ku muulu na pano isonde.

19. Nga twaishiba umo icimonwa ico Yohane amwene ice bumba likalamba calola, finshi tufwile ukulacita?

¹⁹ Takwatala akuba inshita ilyo Yehova alonganikapo abantu abengi nga nshi abafuma mu nko shonse nga ifi acita pali ino nshita. Nampo nga tusubila ukuyaikala ku muulu nelyo pano isonde, tulingile ukusambilisha abantu abengi pa kuti babe mwi bumba likalamba ilya “mpaanga shimbi.” (Yoh. 10:16) Nomba line Yehova ali no kuleta ubucushi bukalamba ubwasobelwa pa kuti akonaule amabuteko ne mipepele ifyalenga abantu balecula. Aba mwi bumba likalamba balikwata ishuko ilisuma nga nshi. Bakalabombela Yehova pano isonde umuyayaya.—Ukus. 7:14.