1. Mulandu nshi abantu abengi bafililwa ukucetekela abantu?

 ABANTU mu calo ca kwa Satana tabaishiba uo bengacetekela. Tabatemwa ificita aba makwebo, bapolitishani, e lyo ne ntungulushi sha mapepo. Abantu bamo balafilwa ukucetekela ifibusa fyabo, abena mupalamano, e lyo na balupwa lwabo. Ici tacilingile ukutupapusha. Baibolo yasobele ukuti: “Mu nshiku sha kulekelesha . . . , abantu bakaba . . . abashaba na cishinka, . . . aba lwambo, . . . abafutuka abanabo.” Ici calola mu kuti abantu bakaba nga Satana, lesa wa buno bwikashi uo tushingacetekela.—2 Tim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. (a) Ni bani twingacetekela? (b) Cinshi bamo bengatwishika?

² Apo tuli Bena Kristu, twalishiba ukutila kuti twacetekela Yehova. (Yer. 17:7, 8) Twalicetekela ukuti alitutemwa kabili ‘takatale asha’ ifibusa fyakwe. (Amalu. 9:10) Kuti twacetekela na Kristu Yesu pantu ali-ipeeleshe ukutufwila. (1 Pet. 3:18) Kabili twali-imwena fwe bene ukutila kuti twacetekela ifyo Baibolo itutungulula. (2 Tim. 3:16, 17) Kanshi kuti twacetekela Yehova, Yesu, na Baibolo. Lelo bamo kuti batwishika nga ca kuti lyonse fye bafwile ukulacetekela aba bwananyina mu cilonganino. Nga ca kuti lyonse tufwile ukulabacetekela, mulandu nshi tufwile ukubacetekelela?

3. Lishuko nshi twakwata? (Marko 10:29, 30)

³ Yehova alitusala ukuba mu lupwa lwa bakapepa bakwe aba mwi sonde lyonse. Ala lishuko icine cine ukuba muli ulu lupwa kabili tulanonkelamo. (Belengeni Marko 10:29, 30.) Mwi sonde lyonse, twalikwata bamunyinefwe na bankashi abatemwa Yehova nge fyo na ifwe twamutemwa kabili ababombesha ukulakonka amafunde yakwe. Nangu ca kuti  twalipusana indimi, intambi, ne fyo tufwala, twalitemwana na lintu twamonana pa muku wa kubalilapo. Tulatemwa sana ukulumbanya e lyo no kupepela pamo Shifwe wesu uwa ku muulu, Yehova.—Amalu. 133:1.

4. Mulandu nshi tukabilila bamunyinefwe na bankashi?

⁴ Muno nshiku e lyo tulingile ukwikatana sana na bamunyinefwe na bankashi. Inshita shimo, balatwafwa ilyo tuli na mafya. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Na kabili, balatukoselesha ukutwalilila ukulabombesha mu mulimo wa kwa Yehova e lyo no kuba ifibusa fyakwe. (1 Tes. 5:11; Heb. 10:23-25) Elenganyeni pa fyo cingaba nga ca kuti aba bwananyina tabaletukoselesha ukutwalilila ukulwisha abalwani besu, e kutila Satana Kaseebanya e lyo ne calo cakwe icabipa. Satana e lyo na bo atungulula nomba line bali no kusansa ababomfi ba kwa Lesa. Pali ilya nshita, tukalatasha sana aba bwananyina pantu bakulatutungilila.

5. Mulandu nshi bamo cibakosela ukucetekela aba bwananyina?

⁵ Lelo bamo cilabakosela ukucetekela aba bwananyina, nalimo balyebeleko uwa bwananyina umo ilyashi lya nkama e lyo ayashimikilako umbi, nelyo uwa bwananyina alifililwe ukucita ifyo alaile. Nalimo bamo mu cilonganino balilandile nelyo balicitile ifyabakalipe sana. Ifya musango uyu nga fyacitika, cilalenga ciletukosela ukucetekela aba bwananyina. Nomba cinshi twingacita pa kuti tutendeke na kabili ukucetekela aba bwananyina?

6. Bushe ukutemwa kuti kwalenga shani twalacetekela aba bwananyina? (1 Abena Korinti 13:4-8)

⁶ Ukutemwa e kulenga twacetekela umuntu. 1 Abena Korinti icipandwa 13 yalilondolola ukutemwa mu nshila ishalekanalekana ishingatwafwa ukucetekela aba bwananyina  nelyo ukutendeka ukubacetekela na kabili nga balitulufyenye. (Belengeni 1 Abena Korinti 13:4-8.) Ku ca kumwenako, icikomo 4 citila “mu kutemwa mwaba ukushishimisha ne cikuuku.” Yehova alashishimisha nga ca kutila twamubembukila. Na ifwe bene kuti twashishimisha nga ca kuti uwa bwananyina alanda fimo nelyo acita fimo ifyatukalifya. Icikomo 5 citila: “Mu kutemwa . . . tamwaba ukukalifiwa. Tamwaba ukusunga ifilubo.” Tatufwile ‘ukulasunga ifilubo,’ e kutila ukulaibukisha fyonse ifyo uwa bwananyina atulufyenye. Baibolo pali Lukala Milandu 7:9 itweba ukuti tatufwile ‘ukulakalipa bwangu.’ Calicindama sana ukukonka amashiwi ayaba pa Abena Efese 4:26 ayatila: “Mwileka akasuba kawe mucili abakalipa.”

7. Bushe amashinte ya mafunde ayaba pali Mateo 7:1-5 kuti yatwafwa shani ukulacetekela aba bwananyina?

⁷ Cimbi icingatwafwa ukucetekela aba bwananyina, kulabamona nga fintu Yehova abamona. Alibatemwa kabili tasunga ifilubo fyabo. Ifi fine e fyo na ifwe tufwile ukucita. (Amalu. 130:3) Mu nshita ya kulalolekesha fye pa fyo balufyanya, tufwile ukulamona imibele iisuma iyo bakwata e lyo ne fisuma ifyo bengacita. (Belengeni Mateo 7:1-5.) Tulacetekela ukuti balafwaya ukucita ifisuma kabili tabafwaya ukutukalifya, pantu ukutemwa “kusumina fyonse.” (1 Kor. 13:7) Ici tacalola mu kuti Yehova afwaya tulecetekela umuntu fye onse, lelo enekela ukuti tulecetekela aba bwananyina pa mulandu ne fyo bacita. *

8. Cinshi mwingacita pa kuti mulecetekela aba bwananyina?

⁸ Palapita inshita pa kuti tucetekele umuntu. Nomba kuti mwacita shani pa kuti mulecetekela aba bwananyina? Mufwile ukubeshiba bwino, mulelanda na bena ilyo muli pa kulongana, mulebombako nabo mu mulimo wa kubila imbila nsuma kabili mulebatekanishisha ilyo balelanga ukutila kuti mwabacetekela. Pa kubalilapo, nalimo te kuti mulebeba fyonse pantu ninshi e lyo mulebeshiba. Nga ca kuti mwaya muleishibana bwino, mukalabeba fyonse ifili ku mutima. (Luka 16:10) Nomba cinshi mwingacita nga ca kuti uwa bwananyina acita fimo ifyalenga muleke ukumucetekela? Tamulingile ukwangufyanya ukuleka ukuba cibusa wakwe lelo mufwile ukumutekanishisha. Kabili mwilaleka ifyo bambi bacita fyalenga mwaleka ukucetekela aba bwananyina bonse. Lekeni nomba tulandeko pa babomfi ba kwa Yehova aba cishinka abatwalilile ukucetekela abantu te mulandu no kuti balibakalifye.

9. (a) Bushe Hana atwalilile shani ukucetekela abaume abo Yehova alebomfya nangu ca kuti balelufyanya? (b) Finshi mwasambilila kuli Hana pa kucetekela abatungulula mu cilonganino? (Moneni icikope.)

⁹ Bushe munyinefwe uwakwata imilimo iingi mu cilonganino alimukalifyapo? Ifi nga fyalimucitikilapo, kuti mwasambililako ku fyacitikile Hana. Mu nshita ya kwa Hana, Shimapepo Mukalamba Eli e waletungulula abena Israele mu fya kwa Lesa. Lelo aba mu lupwa lwakwe tabali ne mibele iisuma. Abana bakwe abalebomba imilimo iikalamba pa cikuulwa ca mushilo balecita ifyabipa, ukubikako fye no bulalelale. Lelo Eli talebalungika. Nomba Yehova taleseshe Eli ukubomba nga Shimapepo Mukalamba, lelo alimulekele atwalilila. Na lyo line Hana talekele ukukonka ifyo abaletungulula balelanda kabili talekele no kuya mu kupepa pa cikuulwa ca mushilo pa mulandu wa kuti Eli ali acili ni Shimapepo Mukalamba. Ilyo Eli amwene Hana alepepa ninshi ali no bulanda, amwene kwati  nakolwa. Ukwabula ukuti epushe kabili afwailishe ne fishinka, shimapepo Eli atendeke fye ukukalipila uyu mwanakashi uwali no bulanda. (1 Sam. 1:12-16) Te mulandu ne fyo Eli acitile, Hana alilapile ukuti nga akwata umwana umwaume, ali no kumuleta ku cikuulwa ca mushilo uko Eli ali no kulamusakamana. (1 Sam. 1:11) Bushe abana ba kwa Eli balekabila ukubafunda? Ee, kabili mu kuya kwa nshita Yehova alibakandile. (1 Sam. 4:17) Lesa alilambwile Hana kabili alimupeele umwana umwaume, Samwele.—1 Sam. 1:17-20.

10. Bushe Imfumu Davidi yatwalilile shani ukucetekela abantu nangu ca kuti inshita imo bali-ipondokele?

¹⁰ Bushe mwalikwetepo cibusa uwamupondokele? Nga ca kuti mwalikwetepo, moneni ifyo mwingasambilila ku fyacitikile Imfumu Davidi. Cibusa wakwe umo ali ni Ahitofele. Nomba ilyo Abishalomu alefwaya ukupoka wishi ubufumu, Ahitofele atendeke ukutungilila Abishalomu. Davidi afwile alyumfwile sana ububi filya umwana wakwe e lyo na cibusa wakwe Ahitofele bamupondokele. Na lyo line Davidi talekele ifi ifyabipa ifyamucitikile fyalenga aleka ukucetekela abantu bambi. Alitwalilile ukucetekela cibusa wakwe umbi, Hushai, uushamupondokele. Davidi alicitile bwino ifi acetekele Hushai. Ifyo Hushai acitile fyalangilile ukuti ali ni cibusa wa cine pantu alibikile no bumi bwakwe mu kapoosa mweo pa kuti fye atungilile Davidi.—2 Sam. 17:1-16.

11. Bushe umubomfi wa kwa Nabali umo alangile shani ukuti alicetekele Abigaili?

¹¹ Natulandeko pa fyo umubomfi umo uwa kwa Nabali acitile. Inshita imo Davidi na baume bakwe balicingilile ababomfi ba kwa Nabali uwali umwina Israele. Ilyo papitile inshita, Davidi alombele Nabali uwali umukankaala ukuti apeeleko abaume ba kwa Davidi ifya kulya. Ilyo Nabali akeene, Davidi alikalipe sana ica kuti afwaile ukuyaipaya abaume bonse aba mu ng’anda ya kwa Nabali. Umubomfi wa kwa Nabali umo aile-eba Abigaili muka Nabali ifyo umwina mwakwe acitile. Apo uyu umubomfi na o ali wa mu ng’anda ya kwa Nabali, alishibe ukuti Abigaili e wali no kubapususha. Mu nshita ya kuti abutuke, alicetekele ukuti Abigaili ali no kubafwa. Icalengele acetekele Abigaili, ni co ali mwanakashi wa mano. Ifyo Abigaili acitile fyalangilile ukuti umubomfi wakwe alicitile fye  bwino filya amucetekele. Abigaili alishipile pa kulanda na Davidi pa kuti eipaya Nabali na ba mu ng’anda yakwe. (1 Sam. 25:2-35) Abigaili alicetekele ukuti Davidi alakutika.

12. Finshi Yesu acitile ifilangilila ukuti alicetekele abasambi bakwe nangu ca kuti balelufyanya?

¹² Yesu alicetekele abasambi bakwe nangu ca kuti balelufyanya. (Yoh. 15:15, 16) Ilyo Yakobo na Yohane balombele Yesu ukuti akabapeele ififulo ifyacindama mu Bufumu, Yesu tatwishike icalengele balebombela Yehova kabili tabakeene ukuba abatumwa bakwe. (Marko 10:35-40) Pa numa ilyo Yesu bamwikete, abasambi bakwe bonse balimubutwike. (Mat. 26:56) Lelo talekele ukubacetekela, alishibe ukuti tabapwililika. Na lyo line ‘alibatemenwe ukufika na ku mpela.’ (Yoh. 13:1) Ilyo Yesu abuushiwe, apeele abatumwa bakwe 11 aba cishinka umulimo uwacindama uwa kutungulula umulimo wa kulenga abantu ukuba abasambi e lyo no wa kusakamana impaanga shakwe. (Mat. 28:19, 20; Yoh. 21:15-17) Yesu alicitile fye bwino ifi acetekele aba baume abashapwililika. Bonse balitwalilile aba cishinka mpaka bapwa umulimo wabo pe sonde. Ukwabula no kutwishika, Hana, Davidi, umubomfi wa kwa Nabali, Abigaili e lyo na Yesu, baba pa bantu abo twingasambililako ifyo twingacetekela abantu abashapwililika.

13. Cinshi cingalenga twafilwa ukucetekela aba bwananyina?

¹³ Bushe mwalyebelepo uwa bwananyina ilyashi lya nkama e lyo mwasanga ukuti alishimikilako abantu bambi? Ica musango uyu nga cacitika, kuti mwaumfwa sana ububi. Nkashi umo alyebeleko eluda ilyashi limo ilya nkama kabili alicetekele ukuti uyu eluda takebeko nangu umo ili lyashi. Ubushiku bwakonkelepo, abakashi ba kwa eluda uo uyu nkashi ashimikileko lilya lyashi, balimutumine foni no kutendeka ukumukoselesha pa bwafya ubo ashimikileko eluda. Ici cacitike calengele ulya nkashi cilemukosela ukucetekela ulya eluda. Icawemeko ca kuti uyu nkashi aliile kuli eluda umbi ukuti amwafwe pa kuti atendeke ukucetekela ulya eluda na kabili, e lyo na baeluda bonse.

14. Cinshi calengele munyinefwe umo atendeke ukucetekela aba bwananyina na kabili?

¹⁴ Munyinefwe umo alifuliilwe baeluda babili pa myaka iingi, kabili alemona ukuti te kuti abacetekele. Lelo alitendeke ukutontonkanya pa mashiwi yalandile munyinefwe umo uwatile: “Satana e mulwani wesu, te ba bwananyina.” Uyu munyinefwe alitontonkenyepo sana pali aya mashiwi kabili alipepele kuli Yehova pa kuti amwafwe eshibe ifyo ali no kucita pa kuti batendeke ukumfwana na aba baeluda babili.

15. Mulandu nshi nalimo pengakokwela pa kuti tutendeke ukulacetekela aba bwananyina na kabili? Landeni pa ca kumwenako.

¹⁵ Bushe balimupokapo imilimo iyo mwalebomba mu cilonganino? Mufwile mwalyumfwile sana ububi. Ba Grete na bafyashi babo abanakashi bali ni ba Nte aba cishinka mu Germany muli ba 1930 ilyo ubuteko bwa baNazi bwabindile umulimo wesu. Ba Grete balitemenwe sana umulimo babapeele uwakukopolwela aba bwananyina Ulupungu lwa kwa Kalinda. Lelo ilyo aba bwananyina baishibe ukuti bawishi ba ba Grete tabatemenwe icine, balibapokele imilimo babapeele pantu balemona ukuti bawishi kuti bayasokolola ifi fyebo ku balwani. Kwali ubwafya na bumbi ubo ba Grete balekabila ukushipikisha. Imyaka yonse ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili, aba bwananyina tabalepeela ba Grete na banyina Ulupungu lwa kwa Kalinda, kabili nga babakumanya mu musebo tabalebasosha. Ici calibipile sana, kabili calikalifye ba Grete ica kuti palipitile inshita pa kuti belele aba bwananyina no kutendeka  ukubacetekela na kabili. Mu kupita kwa nshita balishileishiba ukuti Yehova alibabelela uluse kanshi balekabila fye ukubabelela uluse na bena. *

16. Mulandu nshi tulingile ukucetekelela aba bwananyina?

¹⁶ Ifi twalandapo nga fyalimucitikilapo, mulingile ukubombesha pa kuti mutendeke ukucetekela aba bwananyina na kabili. Nalimo kuti pa kapita inshita pa kuti mutendeke ukubacetekela na kabili, nomba tamufwile ukunenuka. Natulangilile, tutile twalya ifya kulya ifyalenga twalwala, bushe kuti twaleka ukulya pa mulandu wa kuti ifyo twalile fyalitulwalike? Awe! Nalimo kuti twatendeka fye ukusala bwino ifya kulya ifyo twingalya pa kuti tatulwele na kabili. Ifi fine e fyo caba na ku kucetekela aba bwananyina. Tatufwile ukuleka ukucetekela aba bwananyina pa mulandu wa kuti uwa bwananyina umo alicitile fimo ifya tukalifye, pantu twalishiba ukuti bamunyinefwe bonse tabapwililika. Nga tulecetekela aba bwananyina tukaba ne nsansa, kabili tukalabika na mano ku fingalenga aba mu cilonganino bonse balecetekelana.

17. Mulandu shi cacindamina ukucetekelela aba bwananyina, kabili cinshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁷ Calyafya abantu mu calo ca kwa Satana ukucetekelana, lelo fwe babomfi ba kwa Yehova twalicetekelana pantu twalitemwana. Pa mulandu wa kuti twalicetekelana, twaliba ne nsansa kabili twalikatana e lyo ku ntanshi tukacingililwa ilyo tukaba na mafya. Nomba cinshi mwingacita nga ca kuti umo alicitile ifyalengele ukuti muleke ukumucetekela? Mulemona ifintu nge fyo Yehova afimona, mulebomfya amashinte ya mafunde aya mu Baibolo, muletemwa sana aba bwananyina, kabili mulesambililako ku baume na banakashi abalembwa mu Baibolo. Nga ca kuti uwa bwananyina atulufyanya, kuti twaleka ukumfwa ububi no kutendeka ukumucetekela na kabili. Nga tulecetekela aba bwananyina, tukakwata ifibusa ifingi ‘ifilambatila’ ukucila na balupwa lwesu. (Amapi. 18:24) Na lyo line, tatufwile ukupelela fye pa kucetekela aba bwananyina lelo nabo bafwile batucetekela. Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila pa fyo twingacita pa kuti aba bwananyina baletucetekela.