Ubumi Bwabo

Nalyafwilwe Ukufumyapo Insoni

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA RUTH L. ULRICH

Nafililwe ukushipikisha kabili natendeke ukulila palya pene pa mwinshi wa ng’anda ya kwa shimapepo. E lyo apwishishe fye ukulanda imilandu ya bufi pa lwa kwa Charles T. Russell, uwali presidenti wa kubalilapo uwa Watch Tower Bible and Tract Society. Lekeni nondolole ifyo naletandalila abantu muli ulya musango lintu nali fye umukashana.

NAFYALILWE mu lupwa lwa bakapepa bakamamo na menshi pe farmu mu Nebraska, ku U.S.A., mu 1910. Ngo lupwa, twalebelenga Baibolo cila lucelo ne cungulo lyonse pa numa ya mulalilo. Batata baali e bakalamba ba Sande sukulu mwi calici lya Methodist mwi tauni linono ilya Winside, mupepi na bakilomita 6 ukufuma pe farmu lyesu. Twalikwete icikocikala icali na makatani pa mawindo icaletintwa kuli kabalwe, kabili ici caletwafwa ukusangwa ku calici pa Mulungu ulucelo ukwabula ukusakamana pa lwa miceele.

Ilyo nali ne myaka mupepi na 8, ndume yandi uwali fye akanya alwele ubulebe, kabili bamayo bamutwele ku cipatala icabela mu lowa pa kuti ondapwe. Nangu cingati bamayo balimusakamene nga nshi, ndume yandi alifwile ilyo bali kulya kwine. Pali kalya kashita, nangu cibe fyo, mu Iowa mwine bamayo bakumenye Umusambi wa Baibolo, nga fintu Inte sha kwa Yehova shaleitwa pali ilya nshita. Balilanshenye ifingi, kabili inshita shimo bamayo batendeke fye no kuya na ulya wine mwanakashi ku kulongana kwa Basambi ba Baibolo.

Ilyo bamayo babwelele ku ng’anda, baletele amavolyumu ayengi aya fitabo fya Studies in the Scriptures, ifyalesabankanishiwa na Watch Tower Society. Mu kwangufyanya balishininwe ukuti Abasambi ba Baibolo balesambilishe cine kabili ifisambilisho fya bumunshifwa bwa mweo no kulunguluka kwa babifi ku ciyayaya tafyali fya cine. —Ukutendeka 2:7; Lukala Milandu 9:5, 10; Esekiele 18:4.

Nangu cibe fyo, batata balikalipe nga nshi kabili balekaanya bamayo ukusangwa ku kulongana kwa Basambi ba Baibolo. Batata batwalilile ukunsenda no mukalamba wandi umwaume, Clarence, ku calici. Lelo ilyo batata bashaleba pa ng’anda, bamayo baletusambilisha Baibolo. Na muli fyo, ifwe pamo nga bana twalikwete ishuko lya kulinganya ifisambilisho fya Basambi ba Baibolo ne fisambilisho fya ku calici ku mwesu.

Ine na Clarence twalesangwa ku Sande sukulu lyonse ku calici, kabili ndume yandi aleipusha bakafundisha ifipusho ifyo bafililwe ukwasuka. Ilyo twabwelele ku ng’anda, twaleebako bamayo, kabili ici caletungulula ku kulanshanya ukwalepa pali ifi fipusho. Na mukupelekesha, nalifumine mu calici no kutendeka ukusangwa ku kulongana kwa Basambi ba Baibolo pamo na bamayo, kabili tapakokwele sana Clarence na o acitile cimo cine.

Ukubomba no Bwafya bwa Nsoni

Mu September 1922, ine na bamayo twasangilwe kwi bungano ilyo nshakatalelaba ilya Basambi ba Baibolo mu Cedar Point, Ohio. Ncili ndebukisho kumone nsalu iikalamba apalembelwe amashiwi ya kwa Joseph F. Rutherford, uwali presidenti wa Watch Tower Society ilya nshita, ukucincisha ibumba lya bantu ukucila pali 18,000 abasangilweko, mu mashiwi ayaleti: “Sabankanyeni Imfumu no Bufumu.” Nalikoseleshiwe nga nshi kabili namwene fintu cali icacindama ukucincila mu kwebako bambi pa lwa mbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa.—Mateo 6:9, 10; 24:14.

Pa mabungano yacitilwe ukufuma mu 1922 ukufika mu 1928, kwaliko ukusuminishanya pa milandu imo uko twasuminishenye mu kukonkana, kabili ubukombe bwalipulintilwe mu matrakiti ayasabankanishiwe na Basambi ba Baibolo no kupeelwa ku bantu abengi nga nshi ukushinguluke sonde. Nali uwaonda kabili umutali e co abantu baleninganya ku mbwa iitali iyakwatisho lubilo pantu nali uwacincila pa kuya ku ng’anda ne ng’anda ukusabankanya bulya bukombe. Nali uwa nsansa nga nshi ukubombako uyu mulimo. Lelo ukulanda na bantu pa minshi yabo, ukwebako bambi pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa, kwalinshupile nga nshi.

Nalikwatishe insoni ica kuti naletiina fye na lintu bamayo baleita balupwa abengi cila mwaka. Naleingila mu muputule wa kusendamamo no kwikala mulya mwine. Inshita imo, bamayo  bafwaile ukutukope cikope capamo ngo lupwa, kabili banjebele ukuti mfume ku muputule. Nshafwaile ukufuma, kabili nalipundile ilyo balenkululula ukufuma ku muputule wandi uwa kusendamako.

Ubushiku bwalifikile, nangu cibe fyo, ilyo naikoseleshe no kulonga ifitabo mu cola. Mu kubwekeshabwekeshapo natile, “Te kuti ncicite,” lelo akashita kambi nasukile nasosa ukuti, “Ndingile ukucicita.” Kuli pele pele, naile mu kushimikila. Pa numa, nayumfwile uwa nsansa pa mulandu wa kuti naliikoseleshe no kuya. Nali uwa nsansa nga nshi pa numa ya kubomba umulimo lelo ilyo naleubomba lyena nshasansamwike nakalya. Cali ni pali iyi ine nshita e lyo nakumenye ulya shimapepo nacilandapo pa kubala kabili nafuminepo ndelila. Mu kupita kwa nshita, kabili pa mulandu wa kwafwa kwa kwa Yehova nali na maka ya kulanda na bantu pa minshi yabo, kabili ubuseko bwandi bwalikulileko. Lyene mu 1925, nalangishe ukuipeela kwandi kuli Yehova ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi.

Intendekelo ya Butumikishi bwa nshita Yonse

Ilyo nali ne myaka 18, nashitile motoka mu ndalama napyene kuli bamayo mukalamba kabili natendeke bupainiya, icilepilibula ubutumikishi bwa nshita yonse. Pa numa ya myaka ibili, mu 1930, ine no munandi twalisumine ukutumwa mu mulimo wa kushimikila. Pali iyi nshita Clarence na o aali natendekako bupainiya. Pa numa, asumine ubwite bwa kubombako pa Bethel, amaofeshi yakalamba aya calo conse aya Nte sha kwa Yehova ku Brooklyn, New York.

Pali iyi ine nshita abafyashi besu balipaatukene, e co ine na bamayo twapangiishe ng’anda ya ku kulika kuli motoka kabili twatendeke ukubombela bupainiya pamo. Pali ilya nshita e lyo kwali ukubwelela pa nshi mu fya bunonshi ku United States. Ukutwalilila muli bupainiya kwali ukwayafya, lelo twapampamine pa kukanaleka. Twalekabushanya ifitabo ne nkoko, amani, ne fya mu mabala, ukulundako fye ne fintu pamo nga amabatili ya kale na aluminyamu iyapooswa. Lyene twalefishitisha e lyo indalama twasangilemo twaleshibomfya ukushitamo amafuta ya muli motoka kabili no kulipila ifipooswa fimbi. Nasambilile fye no kushinga amafuta ku tufyela twa motoka no kusuumununamo ayakokola pa kuti twingasungako indalama. Ukulingana na fintu alaya, Yehova alitwafwile ukucimfya amafya yantu twalekwata.—Mateo 6:33.

Ukuya Muli Bumishonari

Mu 1946, nalitilwe ukuyasangwa mwi kalasi lyalenga 7 ilye Sukulu lya Baibolo Ilya Gileadi Ilya Watchtower, ilyabelele mupepi na South Lansing, mu New York. Pali iyo nshita ine na bamayo twali natubomba bupainiya ukucila pa myaka 15, lelo tabankeenye ukuyapokelelo kukansha kwalekabilwa pa kubomba bumishonari. E co balinkoseleshe ukusumina ili shuko lya kusangwa kwi Sukulu lya Gileadi. Pa numa ya kupwishe sukulu, Martha Hess uwa ku Peoria, Illinois, aishileba umunandi. Ifwe pamo na bambi babili, twatuminwe ukuyabombela ku Cleveland, mu Ohio, pa mwaka umo ilyo twali tulelolela ukututuma ku fyalo fimbi.

Twapokelele uyu mulimo mu 1947. Ine na Martha twatuminwe ukuyabombela ku Hawaii. Apo tamwashupile ukwingila, bamayo balishile no kwikala mupepi na ifwe mu musumba wa Honolulu. Ubumi bwabo bwaleya bulebipilako, e co pamo pene no kubomba bumishonari, naleafwilishako bamayo. Nalibasakamene ukufikila fye lintu bafwile mu Hawaii mu 1956, ilyo baali ne myaka 77. Ilyo twafikile mu Hawaii mwali Inte sha kwa Yehova mupepi na 130, lelo ukufika pa nshita bamayo bafwile, mwali Inte ukucila pali 1,000, e co bamishonari tabalekabilwa nakalya.

Lyene ine na Martha twapokelele kalata ukufuma ku Watch Tower Society ukutwebo kuti twali no kuyabombela ku Japan. Isakamika lintu twakwete pa kubala lya kuti tatwaishibe nga twali no kusambilila icina Japan pa mushinku uo twabelelepo. Pali iyo nshita nali ne myaka 48, kabili Martha  namucilileko fye imyaka ine. Lelo twashilile fyonse mu maboko ya kwa Yehova kabili twasumine ukubomba umulimo untu twapeelwe.

Pa numa fye ye bungano lya pa kati ka nko ilya mu 1958 ilyabelele mu cibansa ca Yankee Stadium na mu Polo Grounds ku New York City, twalimine ukuya ku Tokyo ne ngalaba. Lintu twapaleme ku cabu ca mu Yokohama, kwaishileba umwela uwa maka nga nshi, kabili kulya twakumenye Don na Mabel Haslett, Lloyd na Melba Barry, na bamishonari bambi. Pali ilya nshita, mu Japan mwali fye Nte 1,124 epela.

Apo pene twatendeke ukusambilila icina Japan kabili twatendeke ukubombako ubutumikishi bwa ku ng’anda ne ng’anda. Twalembele ifya kulanda mu cina Japan ukubomfya alufabeti ya ciNgeleshi, ici caletwafwa ukubelenga. Mwine ng’anda pa kwasuka aleti, “Yoroshii desu” nelyo, “kekko desu,” ukulingana ne fyo twasambilile, ici calepilibula ukuti, “Cili bwino” nelyo ukuti, “Naciwama.” Lelo inshita shimo tatwaleishiba nga mwine ng’anda ali uwasekelela nelyo iyo, pantu aya mashiwi yalebomfiwa fye na mu kukaana. Ubupilibulo bwashintilile pa milandile na pa mimonekele ya pa menso. Calitusendele nshita sana pa kuti twingeshibe co.

Ifya Kukumanya Ifyasansamwishe Umutima Wandi

Ilyo twali tucili tuletulukusha ukusambililo lulimi, bushiku bumo nalimine no kuya pa mayanda ya balebomba ku Kampani ka Mitsubishi kabili nakumenye umukashana wa myaka 20. Alilundulwike bwino mu kwishiba kwakwe ukwa Baibolo kabili alibatishiwe mu 1966. Pa numa ya mwaka umo atendeke bupainiya kabili mu kwangufyanya alisontelwe ukuba painiya waibela. Ukutule lyo alitwalilila ukubomba nga painiya waibela. Ndakoseleshiwa lyonse ukumona fintu abomfya inshita na maka yakwe ukutula ku bwaice bwakwe mu butumikishi bwa nshita yonse.

 Ukupokelela icine ca Baibolo kwalyafya nga nshi, ukucilisha ku bantu abekala mu njikalo ishishili sha Bwina Kristu. Lelo abengi balicimfya ubu bwafya, ukulundako fye na bamo abo nalesambilila na bo Baibolo. Balipoosa ifiipailo fyaumo mutengo apo balebika ifya mipepele ya baBuddha na mashelufu umwalesangwa ifya mipepele ya baShinto ifisangwa sana mu mayanda ya bena Japan. Apo inshita shimo balupwa bamona iyi micitile pamo ngo kubulwa umucinshi ku fikolwe ifyafwa, abapya balakabila ukushipa pa kuti bengacite co. Ukupoosa ifi fintu ukwabulo mwenso kuba kupashanya Abena Kristu ba mu kubangilila abapoosele fyonse ifyalundene no kupepa kwa bufi.—Imilimo 19:18-20.

Ndebukisho musambi wa Baibolo umo, namayanda, uwalefwaya ukukuuka ukufuma ku Tokyo no lupwa lwakwe. Alefwaya ukukuukila mu ng’anda imbi ishakwete ifili fyonse ifyalundene no kupepa kwa cisenshi. E co aebele umulume wakwe pa lwa mapange yakwe, kabili umulume alisumine. Mu nsansa alinjebele pa lwa ici lelo aibukishe ukuti alongele akabwebwe aka mutengo kantu ashitile pantu casuminwo kuti kalaleta insansa mu ng’anda. Apo aletunganya ukuti aka kantu kalilundene no kupepa kwa bufi, alikatobele na sando no kukapoosa.

Ukumona fintu uyu mwanakashi na bambi bapoosele ifintu fya mutengo ifyalundene no kupepa kwa bufi no kutendeka ubumi ubupya ubwa kubombela Yehova ukwabulo mwenso, e ca kukumanya icacilapo ukunonsha kuli ine. Ndatasha Yehova lyonse pa mulandu wa kuti naliipakisha imyaka ukucila pali 40 muli bumishonari mu Japan.

“Ifipesha Mano” fya Muno Nshiku

Nga napituluka mu butumikishi bwandi ubwa nshita yonse pa myaka ukucila pali 70, ndapapa nga nshi pa fintu ifimoneka kwati fipesha mano fya muno nshiku. Pamo ngo wacaice uwakwatishe nsoni, nshatontonkenyepo kuti ubumi bwandi bonse nakulalanda ku bantu pa lwa Bufumu, ubo abengi bashifwaya ukumfwa icili conse pa lwa bwene. Lelo te ine neka, Nalimonako na bambi imyanda iingi nakalimo amakana abalecita cimo  cine. Kabili balibombesha na maka ica kuti impendwa ya Nte iyacilileko fye panono pali 1,000 lintu nafikile mu Japan mu 1958 yalikula ukucila pali 222,000 nomba!

Ilyo Martha na ine twafikile fye mu Japan, twaebelwe ukwikala pa maofeshi ya Sosaite mu Tokyo. Mu 1963 icikuulwa icipya ica ntunti 6 calikuulilwe palya, kabili e mo twikala ukufume lyo. Mu November, 1963 twali pe bumba lya bantu 163 abasangilweko ku lyashi lya kupeelwa kwafikuulwa ilyalandilwe na kangalila wesu uwa musambo, Munyina Lloyd Barry. Pali iyo nshita impendwa ya Nte mu Japan yali naifika kuli 3,000.

Ca buseko ukumona fintu umulimo wa kubilisho Bufumu ulekula lubilo lubilo, ukucila pa mpendwa 14,000 mu 1972 ilyo amaofeshi ayapya ayakulileko yapwishishiwe mu musumba wa Numazu. Lelo ukufika mu 1982 mu Japan mwali bakabilisha ba Bufumu ukucila pali 68,000, kabili amaofeshi yambi ayakulu ukucilapo yalikuulilwe mu musumba wa Ebina, bakilomita mupepi na 80 ukufuma ku Tokyo.

Pali iyi nshita, icikuulwa cali kale amaofeshi ya Sosaite pa kati na nkati ka musumba wa Tokyo caliwamishiwe. Kabili catendeke ukubomfiwa pamo nge ng’anda ya bamishonari ukucila pali 20 ababomba mu Japan pa myaka 40 nelyo 50 no kucilapo, ukulundako ine no munandi twakokola nankwe, Martha Hess. Dokota umo no mukashi wakwe nasi, na bo bekala pa mwesu. Balatusakamana bwino. Nomba line, nasi na umbi alilundwako kabili bankashi ba Bwina Kristu balesa mu kwafwilishako banasi mu nshita ya kasuba. Babili aba pa Bethel mu Ebina na bo balesa pa nshita ishalekanalekana mu kutupekanishishako ifya kulya no kuwamya mu ng’anda. Cine cine, Yehova aliwama.—Amalumbo 34:8, 10.

Icacililepo kuwama muli bumishonari bwandi cacitike mu November, imyaka 36 pa numa ya kupeele cikuulwa cintu fwe bengi twikalamo pamo nga abakokole muli bumishonari. Pa November 13, 1999, nali pe bumba lya bantu 4,486, ukulundako fye na baNte abakokole abengi ukufuma mu fyalo 37, abasangilweko ku kupeela ifikuulwa fyakulilako ifya maofeshi ya Watch Tower Bible and Tract Society mu Ebina. Pali ino nshita, impendwa ya lupwa lwa Bethel yaba mupepi na 650.

Mupepi ne myaka 80 ukutula apo mwenso mwenso natendekele ukuya ku ng’anda ne ng’anda mu kutwala ubukombe bwa Baibolo, Yehova aliba uwa kukoselesha kuli ine. Alingafwa ukufumyapo insoni. Nalisumino kuti Yehova kuti abomfya uuli onse uwamucetekela, ukulundako fye na balya abakwatishe nsoni ukupala ine. Kabili mwandi nalikala ubumi ubwa kwikusha pa kulanda ku bantu abo nshaishiba pa lwa kwa Lesa wesu, Yehova!

[Icikope pe bula 21]

Ine na bamayo na Clarence, lintu aishile mu kutandala ukufuma ku Bethel

[Icikope pe bula 23]

Abo twali na bo mu kalasi balebelengela pa lunkoto pa Sukulu lya Gileadi mupepi na ku South Lansing, New York

[Icikope pe bula 23]

Ku kuso: Ine, Martha Hess, na bamayo, mu Hawaii

[Icikope pe bula 24]

Ku kulyo: Abekala pa ng’anda ya bamishonari mu Tokyo

[Icikope pe bula 24]

Pe samba: Ine no munandi nakokola nankwe, Martha Hess

[Icikope pe bula 25]

Ifikuulwa fyesu ifya Sosaite ifyakulilako mu Ebina fyapeelwe mu November