Inshila fye Yeka iya Kupwishishamo Ulupato

Cyril Connolly, Kalengulula Wa Fitabo Kabili Kalemba, Atile:

“Takwaba ulupato ukwabula isakamika. . . . Tupata ifituletela isakamika kabili apali ulupato, ninshi ne sakamika line e po lili.”

ABASAMBILILA ifya bwikashi abengi basumina ukuti abantunse balikwata ulupato nomba tabaishiba fye. Sayantisti wa fya bupolitiki atile: “Imisango ya lupato iingi pambi yaba cintu calingilwa libela,” ico abantu bafyalwa na co.

Kuti twaumfwikisha umulandu abasambilila ifya buntunse basondwelela ifyo. Abo basambililapo fye baume na banakashi abafyalwa “mu mampuulu” na “mu lubembu,” ukulingana ne lyashi lyapuutwamo ilya mu Baibolo. (Amalumbo 51:5) Nangu ni Kalenga umwine, ilyo kale sana alingile umuntu ushapwililika, ‘amwene ukuti bwafulo bubi bwa bantu pano isonde, no kuti ukulinga konse kwa matontonkanyo ya mitima yabo kwabipa fye inshiku shonse.’—Ukutendeka 6:5.

Impatila, umusoobolola, no lupato ululengwa ne fi fintu e fisabo fya kukanapwililika tufyalwa na fyo na bukaitemwe. (Amalango 32:5) Ku ca bulanda, takwaba akabungwe ka bantunse nelyo ubuteko, te mulandu na mafunde bwakwata, ubwaalula imitima ya bantu mu fya musango yu. Johanna McGeary, uutuma ilyashi ukufuma ku calo cimbi atile: “Takwaba bakapokola ba mwi sonde lyonse, te mulandu na maka bakwata, abengafumyapo ulupato lwalenga Bosnia, Somalia, Liberia, Kashmir, na Caucasus ukupita mu kwipayaulula kwafule fi.”

Lelo, ilyo tushilatendeka ukufwaya inshila sha kupwishishamo ulupato, tufwile ukwishiba ifilenga ulupato.

Isakamika Lilalenga Ulupato

Kwaba imisango yalekanalekana iya lupato. Kalemba Andrew Sullivan asupawile umulandu bwino ukuti: “Kwaba ulupato lulengwa ne sakamika, no lupato lwisa pa mulandu wa kusuula abantu; kwaba ulupato ululundululwa pa mulandu wa kufwaisha amaka, no lupato lwisako pa mulandu wa kubulwa amaka; kwaliba icilandushi, no lupato ulwisa pa mulandu wa kalumwa. . . . Kwaba ulupato lwa wa lucu, no lupato lwa muntu balecusha.  Kwaba ulupato ulukula panono panono, no lupato uluya lulepwa. Kwaba ulupato ululeta ifyongo, no lupato ulushileta ifyongo.”

Ukwabula no kutwishika, ifya bwikashi ne fya bunonshi e fimo pa fikalamba filenga ifikansa fya lupato pali ndakai. Impatila no lupato lwabipisha ilingi fisangwa mu fifulo umo ibumba lileikala bwino lili ilinono. Na kabili, ilingi ulupato lulasangwa na mu mishi yatebelelwa na bafuma ku fyalo fimbi.

Bamo kuti batontonkanya ukuti bakalacimfyanya mu sha ncito na ba beni, icingalenga ukuti balefola ishinono, nelyo ukulenga umutengo wa fipe ukubwelela pa nshi. Nga ca kuti aya amasakamika ya cine nelyo te ya cine uyo na o mulandu fye umbi. Isakamika lya kuti ifya bunonshi fikabwelela pa nshi ne sakamika lya kuti imikalile ikabipa e fyacilishapo ukulenga impatila no lupato.

Cinshi cifwile ukuba ica kubalilapo pa kupwisha ulupato? Kwalula imibele.

Ukwalula Imibele

McGeary atile, “Ukwaluka kwine kwine kuti kwalengwa fye na bantu cikumine.” Kabili ukupingulapo kwa bantu kuti kwayalulwa shani? Ifyacitika fyalangilila ukuti icintu cakwatisha amaka, icicincisha sana, kabili icitwalilila ukulesha ukulundulula ulupato cifuma mu Cebo ca kwa Lesa Baibolo. Ni pa mulandu wa kuti “Icebo ca kwa Lesa ca mweo, kabili caliluma no kutwo kucilo lupanga lonse ulwatwila kubili kubili, kabili cilatula na ku kulekanyo mutima no mupashi, ne mfyufyu no bufyompo, cilingulula amatontonkanyo na mapange ya mutima.”—AbaHebere 4:12.

Ca cine ukuti ukufumyapo impatila no lupato taficitika fye ilyo line, nelyo ukucitika mu bushiku bumo. Lelo ifi kuti fyafumishiwapo. Yesu  Kristu, kacincisha mukalamba uwa mitima kabili uulenga ukuti bakampingu bengalulwa, ali na maka ya kwalula abantu. Iminshipendwa balitunguluka mu kukonka ukufunda kwa mano ukwa kwa Yesu Kristu ukwa kuti: “Temweni abalwani benu, pepeleni abamulamata.”—Mateo 5:44.

Ukulingana ne fyo alesambilisha, Yesu asanshishe Mateo, uwali kale umusangushi, mwi bumba lyakwe ilya fibusa acetekele sana, umuntu uo abaYuda bapatile. (Mateo 9:9; 11:19) Na kabili, Yesu atendeke inshila ya kupepa kwa cine iyo kuli pele pele yali no kusanshamo iminshipendwa ya Bena fyalo abo kale bali abapatwa kabili abo abantu baletaluka. (Abena Galatia 3:28) Abantu ba nko shalekanalekana aba mu calo ca pali ilya nshita baishileba abakonshi ba kwa Yesu Kristu. (Imilimo 10:34, 35) Aba baishileishibikilwa pa kutemwa kwabo ukwakulisha. (Yohane 13:35) Lintu abantu ba mpatila bapoolele amabwe umusambi wa kwa Yesu Stefani ku kumwipaya, amashiwi yakwe aya kulekelesha yali ya kuti: “Mwe Shikulu, pali ici mwibapeela mulandu.” Stefani alefwaila ifisuma balya aba mupatile.—Imilimo 6:8-14; 7:54-60.

Abena Kristu ba cine aba lelo na bo bene balyankulako ku kufunda kwa kwa Yesu ukwa kucita icisuma, te kuli bamunyina ba Bwina Kristu fye, lelo na ku babapata. (Abena Galatia 6:10) Balebombesha ukufumya ulupato mu bumi bwabo. Apo balishiba ifya maka ifingabalenga ukuti bakwate ulupato, balabombesha ukupyanika ukutemwa pa lupato. Cine cine nga fintu uwa mano uwa ku kale atile, “ulupato lubuusho lubuli, lelo ukutemwa kufimba pa fya bupulumushi fyonse.”—Amapinda 10:12.

Umutumwa Yohane atile: “Onse uwapata munyina ni ntalamisoka; kabili mwaishibo kuti intalamisoka taikwete mweo wa muyayaya ukwikala muli yene.” (1 Yohane 3:15) Inte sha kwa Yehova basumine co. E co, nomba baleikatanishiwa—ukufuma ku mikowa yonse, ubwikashi, imipepele, ne mitekele—ukuba mu bwikashi bwaikatana ubwabulamo ulupato, ubwa bwananyina bwa cine cine ubwa mwi sonde lyonse.—Moneni imikululo.

Ulupato Lukafumishiwapo!

Kuti mwatila, ‘napamo ico e cingakalulula ubu bwafya ku bantu bukumine. Lelo ici tacakalenge ulupato ukufumininapo pe sonde lyesu.’ Ca cine ukuti nangu tamwakwata ulupato mu mutima, nalyo line kuti bambi bamupata. E co tufwile ukulolela pali Lesa ukuti apayanye inshila ya cine cine iingafumyapo ubu bwafya bwe sonde lyonse.

 Lesa afwaya ukuti fyonse ififuma mu lupato fikafumishiwepo pe sonde nomba line. Ici cikacitika mu kuteka kwa buteko bwa ku muulu ubo Yesu atusambilishishe ukupepela, ukuti: “Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu libelwe akatiina. Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano nse nga mu muulu.”—Mateo 6:9, 10.

Lintu ilyo ipepo likaasukwa lyonse, ifintu ifiluminisha ulupato tafyakabeko na kabili. Imibele iilenga ukuti kuleba ulupato ikaba naifumishiwapo. Ukukubanya ifyebo, ubumbuulu, ne mpatila fikaba nafipyanikwapo no kwishiba, icine, no bulungami. Lyene, mu cine cine, Lesa ‘akaba nafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka.’—Ukusokolola 21:1-4.

Nomba ilyashi ilicililepo no kuwama ni li! Kuli ubushinino tushingakana ubwa kuti tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha.” E co, kuti twacetekela ukuti nomba line fye tukamona ulupato lwa bashipepa lwafumapo pe sonde. (2 Timote 3:1-5; Mateo 24:3-14) Mu calo cipya ico Lesa alaya, mukaba bumunyina bwa cine cine pantu abantunse bakaba na babweshiwa ku kupwililika.—Luka 23:43; 2 Petro 3:13.

Lelo tamulekabila ukulolela ukufikila lilya pa kuti muipakishe bumunyina bwa cine cine. Na kuba, nga fintu cilangililwe muli aya malyashi, ukutemwa kwa Bwina Kristu kale kale kwaba mu mitima ya bantu abengi iyo napamo yali no kwisushiwamo fye no lupato. Na imwe mulelaalikwa ukuba ulubali lwa ubu bumunyina bwa kutemwa!

[Akabokoshi pe bula 5]

“Cinshi Yesu ali no Kucita?”

Mu June 1998, abasungu batatu mu mushi wa mu Texas ku United States basanshile James Byrd, Jr., umuntu wafita. Bamutwele ku cifulo cafisama ukushaba bantu, uko bamupumine, no kumukaka amolu. Lyene bamukakile ku cimbayambaya no kumukululula amakilomita 5 mu musebo ukufikila umubili wakwe waumine mu cimupaipi ce bwe. Casoswa ukuti aba e bacitile icabipisha ukucila bonse abapulile amafunde pa mulandu wa lupato muli ba 1990.

Inkashi shitatu isha kwa James Byrd ni Nte sha kwa Yehova. Bushe bomfwa shani pali aba bacitile ubu bumpulamafunde bwabipisha? Ulu lupwa lwatile: “Ukulungulushiwa kwa mutemwikwa no kwipaiwa fyatuletele ubulanda tushingelenganya no kulufya. Cinshi umuntu engacita pa bunkalwe bwa musango yo? Tatwatontonkenyepo ukufwaya ukulandula, ukuponta, nelyo ukutandanya ifyebo filesha ulupato. Twatontonkenye ukuti: ‘Cinshi Yesu aali no kucita? Nga ayankwileko shani?’ Twalishibe bwino icasuko. Ubukombe bwakwe nga bwali ubwa mutende ne subilo.”

Ilembo limo ilyabafwile ukukanaleka ulupato ukulunduluka mu mitima yabo lyali lya Abena Roma 12:17-19. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Mwiba ababwesesho muntu nelyo umo ububi pa bubi; . . . nga cingacitwa; mube aba mutende ku bantu bonse nga caba mu maka yenu. Mwiba abalandula, mwe batemwikwa, lelo peeleni ubukali bwa kwa Lesa apa kupita; pantu calembwa, aciti, Icilandushi candi, ine nkabweseshapo: e fyo Shikulu asosa.”

Bakonkenyepo ukusosa ukuti: “Tulebukisha ifyalandwapo mu mpapulo shesu pa ficitika ukuti shimo incitilo sha lufyengo na bumpulamafunde filabipisha nga nshi ica kuti cilakosa ukusosa ati, ‘Nakwelela’ no kulabako. Ukwelela mu mibele ya musango yu kuti kwaba kukanakalifiwa ica kuti umo akonkanyapo no bumi bwakwe no kukanalwala lwa ku mubili nelyo mu muntontonkanya pa mulandu wa kusungilila ubukali.” Mwandi bushinino bumoneka ubwa maka Baibolo yakwata mu kulesha ulupato ukulimba imishila!

[Akabokoshi pe bula 6]

Abapatene Baisaba Ifibusa

Mu myaka ya nomba line, iminshipendwa ya bantu baakukila ku Greece ku kufwaya incito. Lelo, ukubipilako kwa fya bunonshi kwalenga incito ukucepelako, kabili ici calenga abengi ukulalwila incito. E calenga no kuti pabe ulupato lukalamba pa mikowa. Cimo icilangilile fi caba kucimfyanya kwaba pa bafuma ku Albania na bafuma ku Bulgaria. Mu fifulo ifingi ifya mu Greece, iyi mikowa ibili ilacimfyanya nga nshi.

Mu musumba wa Kiato, lubali ku kapinda ka ku kuso na ku kabanga mu cishi ca Peloponnisos, ulupwa lwa bena Bulgaria no mwaume umwina Albania batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili baishileba ifibusa. Ukubomfya ifishinte fya Baibolo kwafumishepo ulupato ulwaba pali iyi mikowa ibili. Kwalengele no kuti aba bantu babe bamunyina kabili ifibusa fine fine. Ivan, umwina Bulgaria, aafwilisheko na Loulis, umwina Albania, ukusanga ing’anda mupepi ne ng’anda yakwe. Ilingi ishi ndupwa shibili shilapeeleshanya ifya kulya ne fintu fimbi ifinono. Aba baume babili nomba ni Nte shabatishiwa isha kwa Yehova kabili balabombela pamo mu kushimikila imbila nsuma. Ubu bucibusa bwa Bwina Kristu bumoneka na ku bena mupalamano.

[Icikope pe bula 7]

Mu Kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa fyonse ififuma mu lupato fikaba nafifumishiwapo pe sonde