Ifyo Mwingapanga Ifibusa

Henry Brooks Adams atile: “NGA WALIKWATAPO CIBUSA UMO, AWE NINSHI WALISHUKA; PALI BUFI BABILI TE PA BUSUMA; BATATU BENA CALYAFYA.”

AYA mashiwi yatubululo ukuti ifibusa fya cine tafimonaika. Ilingi line abatalalilwa kabili abafwaya ukuba ne fibusa balasosa ukuti, “Nshakwata wa kulanda nankwe,” “Te kuti ncetekele uuli onse,” nelyo ukuti “Imbwa yandi e cibusa natemwisha.”

Ukupanga no kubakilila bucibusa bubelelela kwalyafya. Ukufwailisha kwacitilwe kwasokolwele ukuti “mu United States amapesenti 25 aya bakalamba ‘baba abatalalilwa inshita yonse’ kabili . . . mu France citika wa bantu balitalalilwapo sana.” Icilangilila ukuti abantu balafwaisha ifibusa kufula kwa kwisha mu tubungwe, no kulanshanya pa makompyuta, e lyo no bwingi bwa bantu abalesabankanya mu manyunshipepala ukuti balefwaya ifibusa.

Dokota David Weeks uwasoma ifya muntontonkanya atila ukutalalilwa kulalula umuntontonkanya no bumi bwa muntu. “Nalikwata abalwele abengi sana abakwata umwenso wa kusakamikwa no kupopomenwa abo ningatila balitalalilwa. Ukupopomenwa sana no kutalalilwa kwacilamo fyalyampana.”

Ukulekana no konaika kwa ndupwa kulenga abengi ukwikala beka. Ukusapika kwacitilwe mu Britain kwasondwelele ukuti ku kutendeka kwa mwanda wa myaka uwalenga 21, ukufika ku mapesenti 30 aya bantu muli cilya calo, bakulaikala umo umo.

Amalembo yapuutwamo yalisobele ukuti bukaitemwe bukafula mu “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1-5) Cimoneka kwati abengi batemwa sana ifikwatwa, pamo nga amayanda, bamotoka, nelyo incito shabo ukucila ukuba bucibusa na bantu bambi. Kalemba Anthony Storr atile: “Bapoosa sana amano uko babombela ukucila ukusakamana abakashi na bana.”

IFIBUSA FYA CINE FYALICINDAMA

Imikalile yenu yashintilila sana pa musango wa fibusa fyenu. Ilingi abekala beka tababa ne nsansa pantu tabakwata cibusa wa kupeelako ifintu nelyo uwa kweba ifyo baletontonkanya. Ya cine amashiwi ya kwa Yesu Kristu ayatila: “Ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.” (Imilimo 20:35) Kalemba wa nshintu umuNgeleshi, George Byron asuminisha ici cishinka pa kulemba ukuti: “Bonse abakwata ubuseko bafwile ukusekelela pamo na bambi.”

Bushe icibusa cinshi? Dikishonari alondolola icibusa nga “umuntu uwapalamina kuli umbi ku mulandu wa citemwishi nelyo mucinshi.” Icibusa ca cine kuti camwafwa ukupoosa amano ku fisuma. Kuti camukoselesha no kumukuulilila mu nshita sha kukabila. Kuti caloosha ne mwe. Imfumu Solomone yatile: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.” (Amapinda 17:17) Nangu ca kutila ilingi ifyuma filapwa mu kupita kwa nshita, bucibusa bwa cine bulakula no kulunduluka mu kupita kwa nshita.

Amalembo yakonkomesha Abena Kristu ‘ukukushe mitima’ mu kutemwana. (2 Abena Korinti 6:13) Cisuma ukwafwa bambi. Pali Lukala Milandu 11:1, 2, tubelengapo ukuti: “Poose cilyo cobe pa muulu wa menshi, pantu ilyo papite nshiku ishingi ukacisanga. Peele cakaniko ku bantu cinelubali [7] na ku bantu cinekonsekonse [8] na bo, pantu tawishibe cibi icingesa pano isonde.” Bushe ici cishinte cibomba shani kuli bucibusa? Nga mwalundulula bucibusa na bantu abengi, bamo bakamwafwa nga mwaponenwa na mafya.

Ifibusa fya cine kuti fyamucingilila na mu nshila shimbi. Amapinda 27:6 yatila: “Ukulasa kwa untu atemwa kwa cishinka.” Nangu ca kutila abengi kuti bamutasha, fibusa fya cine fye e fingamucindika ica kuti balanda pa cilubo cenu icikulu no kumupanda amano mu nshila yabamo kutemwa.—Amapinda 28:23.

Ifibusa fisuma fyaba pa fya bupe fishimonaika ifituletela ubusuma. Mwi buuku lya Imilimo icipandwa 10, tubelengamo ulwa cacitikile mushika wa ciRoma Korneli uo malaika aebele ukuti amapepo yakwe nayomfwika. Ilyo alelolela umutumwa Petro, Korneli ‘aitile pamo abantu bakwe na babile bakwe.’ Abanankwe bapalamisha bali pa Bena fyalo bashasembululwa ababalilepo ukupokelele mbila nsuma no kusubwa no mupashi wa mushilo, e lyo no kuba ne subilo lya kuteka na Kristu mu Bufumu bwa kwa Lesa. Mwandi ifibusa fyapalamisha ifya kwa Korneli fyalipaalilwe!—Imilimo 10:24, 44.

Lelo, bushe kuti mwapanga shani ifibusa? Baibolo iyalandapo ifingi pali  bucibusa yayasuka pa kutweba ifya kucita. (Moneni umukululo wakonkapo.)

UKO MWINGAPANGA IFIBUSA FYA CINE

Icifulo cawamisha uko mwingapanga ifibusa fya cine ni ku cilonganino ca Bwina Kristu. Intanshi, kuti mwashukila ishuko lya kuba cibusa wa kwa Yehova, Kabumba wenu kabili Shinwe wa mu muulu, e lyo na Yesu Kristu, Umupusushi wenu. Yesu uulemwita ukuti mube icibusa cakwe atile: “Takuli untu akwato kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu apoosele ababiye umweo wakwe.” (Yohane 15:13, 15) Nga mwaba cibusa wa kwa Yehova na Yesu Kristu, kuti mwashininkisha ukuti “bakamusekelela mu nsakwe sha muyayaya.” Cine cine bucibusa na Yehova na Yesu bukaleta umweo wa muyayaya.—Luka 16:9; Yohane 17:3.

Kuti mwanonka shani bucibusa busuma na bene? Ififwaikwa pa kulebela mwi hema lya kwa Yehova pamo nge cibusa cakwe fyalondololwa mwi buuku lya Amalumbo icipandwa 15. Kupukuleni Baibolo no kubelenga ifikomo fya kubalilapo 5 ifya Amalumbo icipandwa 15. Na kabili, Yesu Kristu atile: “Ni mwe banandi, nga mwacite fyo imweba.”—Yohane 15:14.

Cine cine, nga mwapoosako amano ukusambilila no kukonka ubutungulushi bwa Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, ninshi mulelanga ukuti mulefwaya ukuba cibusa wa kwa Yehova na Yesu.  Pa kucite ci, mufwile ukulasangwa na ku kulongana kwa Bwina Kristu lyonse, uko tusambilila ukwishiba Yehova Lesa. Ibikilisheniko ukukutika kuli Yehova, kabili mukapalama kuli wene no Mwana wakwe.

Ku kulongana kuti mwaishibana na bantu abatemwa Yehova kabili abalangisha ifisabo fya mupashi mu mikalile yabo, ne fi fisabo fyaba kutemwa, ukusekelela, umutende, ukutekanya, icongwe, ubusuma, icishinka, ukunakilila, no kuteko mutima. (Abena Galatia 5:22, 23) Nga mulefwaisha ukupanga ifibusa no kupwisha icitendwe, mulesangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu cila mulungu. Nga mwalacite fyo mukalaba pa cifulo cisuma kabili ikalaba ni nshita isuma iya kulundulula bucibusa bubelelela na bantu ba kwa Lesa abapaalwa.

IFIBUSA KU CIYAYAYA

Bucibusa bwa cine bwaba ca bupe cisuma ukufuma kuli Yehova Lesa. Bwaba lubali lwa buntu bwakwe ne mibele. Pa mulandu wa kutemwa na bukapekape bwakwe, alisusha isonde ne fibumbwa fya mucetekanya ifingaba ifibusa fyenu. Bishanyeni na Bena Kristu banenu. Bakoselesheni. Bombeni na bo mu butumikishi. Pepeleni pamo na bo kabili bapepeleni. Lyene mukalapashanya Yehova no Mwana wakwe, Yesu Kristu.

Bucibusa ca bupe ico onse engapeela no kupokelela. Nomba line, mukaba ne shuko lya kukwata ifibusa ifingi. Kuti mwapanga bucibusa na bengi abalipo nomba, ukusanshako na ba ku nkulo shapita abalaala mu mfwa, abalelolela ukubuushiwa ilyo “imfwa tayakabeko kabili iyo.” (Ukusokolola 21:4; Yohane 5:28, 29) Ibikilisheniko nomba ukuba aba bucibusa, no kupanga bucibusa na batemwa Yehova. Konkeleleni bucibusa na Yehova Lesa na Yesu Kristu pa kukutika ku Cebo ca kwa Lesa icapuutwamo. Lyene tamwakabale amutalalilwa ku ciyayaya conse.

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 22, 23]

Inshila 6 Isha Kukwatilamo Bucibusa Bubelelela

1. BENI CIBUSA. Abrahamu aleitwa “cibusa wa kwa Yehova” pa mulandu wa citetekelo cakwe icishalepungaila. (Yakobo 2:23) Lelo kwali na cimbi icamulengele ukuba cibusa wa kwa Lesa. Baibolo itila Abrahamu alangilile ukutemwa kwakwe kuli Lesa. (2 Imilandu 20:7) Aleitendekelako no kwishibisha Yehova ukuyumfwa kwakwe. (Ukutendeka 18:20-33) Cine cine, mukabila ukuitendekelako ukulanga ubushinino bwa bucibusa bwenu. Yesu atile: “Peeleni, lyene kukapeelwa kuli imwe.” (Luka 6:38) Amashiwi ya kukoselesha nelyo ubwafwilisho e cingaba intulo ya kulundulula bucibusa bwine bwine. Kalemba wa mishikakulo umwina Amerika, Ralph Waldo Emerson inshita imo atile: “Inshila yeka fye iya kukwatilamo icibusa, kuba icibusa.”

2. SANGENI INSHITA YA KULUNDULULA BUCIBUSA. Abengi balafwaya ubusuma bufuma mu kukwate fibusa. Lelo balipamfiwa sana ica kuti tabasanga inshita ya kubulundulula. Pa Abena Roma 12:15, 16 twakoseleshiwa ukusansamukila pamo na banensu nga ca kuti ifintu filebendela bwino, ukuculila pamo na bo no kubipilwa pamo na bo. Patila: “Sekeleleni pamo na balesekelela; lileni pamo na balila. Mube abayangwana umutima umo.” Nangu ca kutila Yesu Kristu alikwete ifya kucita ifingi, lyonse alesanga inshita ya kuba ne fibusa fyakwe. (Marko 6:31-34) Ibukisheni ukuti, bucibusa, bwaba nge luba lilebalula, bufwaya ukutapililwa no kusakamanwa pa kuti bulunduluke, kabili ici cilasendako inshita.

3. MULEKUTIKA ILYO BAMBI BALELANDA. Abakutikisha ilingi cilabangukila ukupanga ifibusa. Umusambi Yakobo atile, “Umuntu onse abe uwayanguka ku kuumfwa, uwakokola ku kulanda, uwakokola ku kukalipa.” (Yakobo 1:19) Ilyo mulelanshanya na bambi, angweni ku kuyumfwa kwabo. Bakoselesheni ukulanda pa fya pa lwabo. Balilenipo ukubapeela umucinshi. (Abena Roma 12:10) Lyene bakafwaya ukuba nenu. Lelo nga ni mwe fye mulelanda pa kulanshanya konse, nelyo lyonse mulefwaya ni mwe mupulilemo, cikamwafya ukusanga uwingafwaya ukukutika kuli imwe nelyo uwingamusakamana.

4. MULEELELA. Yesu inshita imo aebele Petro ukuti afwile ukweleela “ukufika ku miku cinelubali [7] ukufushiwa ku makumi cinelubali [70].” (Mateo 18:21, 22) Cibusa wa cine alasuulako bwangu ku tulubo utunono. Ukulangilila: Bamo tabatemwa ukulya amapeela pa mulandu wa kuti yaba ne nseke shinono ishakosa sana. Lelo abayatemwa, tabasakamana ne nseke shine. Imibele isuma e ilenge fibusa fya cine ukutemwikwa; utulubo twabo tulasuulwako. Paulo atukonkomeshe ati: “Mube abashipikishanya, no kubelelano luse.” (Abena Kolose 3:13) Abasambilila ukweleela balakwata ifibusa.

5. BOMFWENI ILYO BALEFWAYA UKUBA BEKA. Onse alakabila inshita ya kuba eka, ukusanshako ne fibusa fyenu. Amapinda 25:17 mano mano yatila: “Leko lukasa lobe lube mumpo mumpo fye mu ng’anda ya mubiyo, epali akutendwa no kukupata.” E co pempwileni inshita ingawama ukutandala ne nshita mwingapoosa ne fibusa ilyo mwatandala. Mwilafwaya ukuti abanenu baleba fye na imwe. Ici kuti catungulula ku kalumwa. Beni abashilimuka ilyo mulelanda pa fimusekesha na pa fyo muletontonkanya pa milandu imo. Ici cilalenga icibusa ukuba icipembesula kabili icisuma.

6. BENI BAKAPEKAPE. Ifibusa fipangwa ukupitila muli bukapekape. Ukupanda amano kwa mutumwa Paulo kwa “kuba abape, aba nkumbu.” (1 Timote 6:18) Ku ca kumwenako, ebeniko bambi amashiwi ya kukoselesha. (Amapinda 11:25) Tasheni mu kufumaluka no kulanda mu kukuulilila. Nga mwaba no kutemwa kwa cine muli bambi, bakapalama kuli imwe. Tontonkanyeni pa fyo mwingabacitila ukucila ukutontomesha fye pa fyo bengamucitila.