Abena Kristu ba Cine Bonse ni Bakabila ba Mbila Nsuma
Abena Kristu ba Cine Bonse ni Bakabila ba Mbila Nsuma
“Imbeni kuli Yehova, cindikeni ishina lyakwe; bileni ukupususha kwakwe akasuba na kasuba.”—AMALUMBO 96:2.
1. Ni mbila nsuma nshi abantu balekabila ukumfwa, kabili Inte sha kwa Yehova baba shani ca kumwenako cisuma ku kusabankanya imbila ya musango yo?
MULI cino calo umo amasanso yacitika cila bushiku, kuti twasansamushiwa icine cine ukwishiba ukuti inkondo, imisoka, ifipowe, no lumanimani fikapwa nomba line nga filya Baibolo yalanda. (Amalumbo 46:9; 72:3, 7, 8, 12, 16) Bushe iyi te mbila nsuma iyo umuntu onse akabila ukumfwa? E fyo Inte sha kwa Yehova shitontonkanya. Balishibikwa konse ukuba abantu ‘ababile mbila nsuma.’ (Esaya 52:7) Ca cine, Inte ishingi balipakaswa pa mulandu wa mupampamina wabo uwa kubila imbila nsuma. Lelo bayangwa sana abantu. Kabili kwena baNte balishibikwa bwino ukuti bantu abapimpa kabili abashipikisha!
2. Mulandu nshi umo Inte sha kwa Yehova bapimpila?
2 Ukupimpa kwa Nte sha kwa Yehova kwaba ngo kwa Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Inyunshipepala ya baRoma Katolika iyo beta L’Osservatore Romano yalandile icine pali bene ati: “Abena Kristu bakubalilapo, ilyo fye babatishiwe, balemona ukuti mulimo wabo ukusabankanya Amalandwe. Abasha balelanda Amalandwe pa kanwa nkati.” Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova, ukupashanya balya Bena Kristu bakubalilapo, bapimpila nga nshi? Intanshi, pantu imbila nsuma babila yafuma kuli Yehova Lesa. Bushe kuti kwaba cimbi icingalenga abantu ukupimpa? Balabila ku kwankula ku mashiwi ya kwa kemba wa malumbo ayatila: “Imbeni kuli Yehova, cindikeni ishina lyakwe; bileni ukupususha kwakwe akasuba na kasuba.”—Amalumbo 96:2.
3. (a) Mulandu nshi uwalenga bubili uulenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa? (b) Bushe finshi fyaba mu “kupususha [kwa kwa Lesa]”?
3 Amashiwi ya kwa kemba wa malumbo yatwibukisha umulandu walenga bubili ulenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa. Ubukombe bwabo bukombe bwe pusukilo. Abantu bamo balabomba mu fipatala, mu bwikashi, mu fya ndalama, ne milimo imbi ku kuwamyako imikalile ya bantu bambi, kabili balacita bwino nga nshi. Lelo fyonse ifyo umuntunse engacitila umuntu munankwe finono sana nga kufilinganya ku “kupususha [kwa kwa Lesa].” Ukupitila muli Yesu Kristu, Yehova akapususha abafuuka ku lubembu, ukulwala, ne mfwa. Abakamwenamo bakekala umuyayaya! (Yohane 3:16, 36; Ukusokolola 21:3, 4) Muno nshiku, ipusukilo lyaba pa “fipesha amano” ifyo Abena Kristu babila ilyo bankula ku mashiwi ya kuti: “Londolweleni ubukata [bwa kwa Lesa] mu nko, ifipesha amano fyakwe mu bantu na bantu bonse. Pantu Yehova mukulu kabili awaminwo kutashiwa apakalamba, wene wa kubelwa akatiina ukucila pa milungu yonse.”—Amalumbo 96:3, 4.
Ica Kumwenako ca kwa Shikulu
4-6. (a) Mulandu nshi uwalenga butatu uulenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa? (b) Yesu ali shani uwapimpa mu mulimo wa kubila imbila nsuma?
4 Kwaliba umulandu wa butata uwalenga Inte sha kwa Yehova ukupimpa. Bapashanya Yesu Kristu. (1 Petro 2:21) Uyu mwaume wapwililika apokelele umulimo wa “kubile mbila nsuma ku balanda” no mutima onse. (Esaya 61:1; Luka 4:17-21) Ici calengele abe kabila, uwalelanda pa mbila nsuma. Aendawike mu Galili monse na mu Yudea, “no kubile mbila nsuma ya bufumu.” (Mateo 4:23) Kabili apo alishibe ukuti abantu abengi bali no kwankula bwino ku mbila nsuma, aebele abasambi bakwe ati: “Ukulobolola kwena kukalamba, lelo ababomfi nabacepa. E ico lombeni Umwine wa kulobolola, ku kuleka atume ababomfi mu kulobolola kwakwe.”—Mateo 9:37, 38.
5 Umwabelele pepo lyakwe, Yesu akanshishe bambi ukuba bakabila. Umuya inshiku, atumine abatumwa ukubomba beka no kubeba ati: “Na po muleya, mulebila, amuti, Nabupalama ubufumu bwa mu muulu.” Bushe nga cali fye bwino kuli bene ukutantika inshila sha kupwishishamo amafya ya mu bwikashi ayaliko lilya? Nelyo bushe balekabila ukuipoosa mu fikansa fya calo ku kulwisha ububifi bwaliko ilya nshita? Iyo. Ukucila, Yesu apeele bakabila bonse abali Bena Kristu ico balekabila ukukonka ilyo aebele abakonshi bakwe ati: “Na po muleya, mulebila.”—Mateo 10:5-7.
6 Pa numa, Yesu atumine ibumba na limbi ilya basambi ku kubila ati: “Ubufumu bwa kwa Lesa nabupalama.” Ilyo babwelele no kushimika ifyo babombele bwino umulimo wabo uwa kubila, Yesu alisekelele nga nshi. Apepele ati: “Ndemutashisha, mwe Tata, Umwine wa muulu na pano nse, ico mwafishile ifi ku ba mano na ba mucetekanya, no kufisokolwela ku bacece.” (Luka 10:1, 8, 9, 21) Abasambi ba kwa Yesu, abo kale balebombesha nga balondo, bashibulimi, ne milimo imbi, bali nga bacece nga kubalinganya kuli bashimapepo ba luko abasambilile nga nshi. Lelo abasambi bakanshiwe ukubila imbila nsuma iyawamisha.
7. Ilyo Yesu aile ku muulu, ni kuli bani abakonshi bakwe babalile ukubila imbila nsuma?
7 Ilyo Yesu aile ku muulu, abakonshi bakwe batwalilile ukusabankanya imbila nsuma ye pusukilo. (Imilimo 2:21, 38-40) Ni kuli bani babilile intanshi? Bushe baile ku nko ishishaishibe Lesa? Iyo, uko batendekele ni ku bena Israele, abantu abaishibe Yehova pa myaka ukucila 1,500. Bushe balikwete insambu sha kubila mu cifulo umo abantu balepepa Yehova? Ee. Yesu abebele ati: “Mukabe nte shandi mu Yerusalemu, na monse mu Yudea na Samaria, no kufika ku mpela ya pano nse.” (Imilimo 1:8) Uluko lwa Israele lwalekabila ukumfwa imbila nsuma nge fyo ne nko shimbi nasho shalekabila ukumfwa.
8. Bushe Inte sha kwa Yehova lelo bapashanya shani abakonshi ba kwa Yesu aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?
8 Inte sha kwa Yehova nabo balabila mwi sonde lyonse lelo. Babombela pamo na malaika uo Yohane amwene uwali ne “mbila nsuma ya muyayaya ya kubila ku baikala pe sonde, na ku luko lonse no mukowa no lulimi na bantu.” (Ukusokolola 14:6) Mu mwaka wa 2001, balebomba mu fyalo ne fifulo 235, pamo na mu fyalo ifimonwa nge fya Bwina Kristu. Bushe calilubana ku Nte sha kwa Yehova ukubila mu ncende umo Kristendomu yapanga kale amacalici? Bamo batila cilubo kabili kuti bamona ukubila ngo “kwiba abantu ba mu macalici yambi.” Lelo, Inte sha kwa Yehova bebukisha ifyo Yesu aleyumfwa pa baYuda baicefya abali mu nshiku shakwe. Nangu balikwete kale bashimapepo, Yesu tashingashingile ukubeba pa mbila nsuma. “Abekatilwe inkumbu; pa kuti bali abalulunkaniwa kabili abapaswa, nge mpaanga ishishaba na kacema.” (Mateo 9:36) Ilyo Inte sha kwa Yehova basanga abantu baicefya abashaishiba Yehova no Bufumu bwakwe, bushe bafwile ukukwinda ukubeba imbila nsuma pantu imipepele imo itunga ukuti bantu babo? Apo tukonka ica kumwenako ca batumwa ba kwa Yesu, kuti twayasuka ati iyo. Imbila nsuma ifwile ukubilwa “ku nko shonse,” ukwabula ukushako nangu lumo.—Marko 13:10.
Abena Kristu Bakubalilapo Bonse Balebila
9. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ni bani mu cilonganino ca Bwina Kristu ababombeleko umulimo wa kubila?
9 Ni bani babombeleko umulimo wa kubila mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo? Ifishinka filanga ukutila Abena Kristu bonse bali bakabila. Kalemba W. S. Williams atila: “Abengi balishiba ukuti Abena Kristu bonse mwi Calici lya kubalilapo . . . balebila pa malandwe.” Ukukuma ku fyacitike pa bushiku bwa Pentekoste mu 33 C.E., Baibolo itila: “Bonse [abaume na banakashi] baiswilemo Umupashi wa mushilo, batendeke no kulandila mu ndimi shimbi ifyo Umupashi wabapeele ukulanda.” Pali bakabila paishileba abaume na banakashi, abaice na bakalamba, abasha na bantungwa. (Imilimo 1:14; 2:1, 4, 17, 18; Yoele 2:28, 29; Abena Galatia 3:28) Ilyo ukupakasa kwalengele Abena Kristu abengi ukufulumuka mu Yerusalemu, “abapalanganiwe balaendauka balebile mbila nsuma.” (Imilimo 8:4) Bonse “abapalanganiwe” balebila, te bantu fye abanono abasalilwe.
10. Mulimo nshi uwa mbali shibili uwafishiwepo ilyo ubwikashi bwa baYuda bushilaonaulwa?
10 Ifi fine fye e fyo cali imyaka yonse iya kubangilila. Yesu aseseme ati: “Imbila nsuma iyi iya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.” (Mateo 24:14) Mu kufishiwapo kwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ukwa aya mashiwi, imbila nsuma yalibililwe ukwingi ilyo imilalo ya bena Roma ishilaonaula imipepele no buteko bwa baYuda. (Abena Kolose 1:23) Kabili, abakonshi ba kwa Yesu bonse baumfwilile ifunde lyakwe ilya kuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya Mupashi wa mushilo; mulebasambilisha ukubaka fyonse ifyo namwebele.” (Mateo 28:19, 20) Abena Kristu bakubalilapo tabacincishe abafuuka ukusumina muli Yesu no kubaleka ukubombela Lesa mu nshila yabo ukwabula ukubatungulula, filya bakabila bamo aba muno nshiku bacita. Lelo, babasambilishe ukuba abasambi ba kwa Yesu, ukubateyanya mu filonganino, no kubakansha pa kuti na bo bengabila imbila nsuma no kupanga abasambi. (Imilimo 14:21-23) Inte sha kwa Yehova lelo na bo bacita cimo cine.
11. Ni bani lelo ababombako umulimo wa kubila imbila nsuma yawamisha ku bantunse?
11 Ukupashanya ica kumwenako ca kwa Paulo, Barnaba, na bambi aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, Inte sha kwa Yehova bamo baya ku kubomba bumishonari mu fyalo fimbi. Umulimo wabo cine cine waba uwa kunonsha, pantu tabaipoosa mu fikansa fya calo nelyo ukulekelesha umulimo wa kubila imbila nsuma mu nshila ili yonse. Balyumfwila ifyo Yesu alandile ati: “Na po muleya, mulebila.” Lelo, Inte sha kwa Yehova abengi te bamishonari ababombela mu fyalo fimbi. Abengi balabomba incito pa kusanga umwa kuliila, kabili bambi bacili pa sukulu. Bamo balekusha abana. Lelo, baNte bonse balebako bambi imbila nsuma iyo basambilila. Abaice na bakalamba, abaume na banakashi, balankula no kusekelela ku kukonkomesha kwa mu Baibolo ukutila: “Bile cebo; cincila inshita iyene ne nshita iishiyene.” (2 Timote 4:2) Ukupashanya ababatangilile aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, batwalilila “ukusambilisha no kubila . . . ukuti Yesu e Kristu.” (Imilimo 5:42) Balebila imbila nsuma yawamisha ku bantunse.
Bushe Kucita Insangu Nelyo Kubila?
12. Bushe ukucita insangu e kuti shani, kabili kumonwa shani?
12 Mu ciGriki mwaba ishiwi pro·se’ly·tos, ilipilibula “insangu.” Kuli ili shiwi e kwafuma ishiwi lya ciNgeleshi “proselytism,” ilipilibula “ukucita insangu.” Muno nshiku, bamo batila ukucita insangu kubi. Ulupapulo lwasabankanishiwa na kabungwe ka World Council of Churches lulanda fye na pa “lubembu lwa kucita insangu.” Mulandu nshi? Ulupapulo lwa Catholic World Report lutila: “Pa mulandu wa kuilishanya kwacilamo ukwa baba mwi calici lya Orthodox, ‘ukucita insangu’ nomba kulosha ku kwalula abantu ukubomfya amaka.”
13. Bushe fya kumwenako nshi fimo ifya kucita insangu kwabipa?
13 Bushe ukucite nsangu kubi? Kuti kwaba ukubi. Yesu atile ukucita insangu ukwa bakalemba na baFarise kwali ukubi ku nsangu bacitile. (Mateo 23:15) Kanshi, “ukwalula abantu ukubomfya amaka” kwalilubana. Ku ca kumwenako, uwasoma ifya kale, Josephus, atila ilyo umwina Makabe, John Hyrcanus acimfishe abena Edomu, “abasuminishe ukwikala mu calo cabo kulila fye basembululwa no kukonka amafunde ya baYuda.” Nga abena Edomu balefwaya ukutekwa na baYuda, balekabila ukukonka imipepele ya baYuda. Abasambilila ilyashi lya kale batweba ukutila mu mwanda wa myaka uwalenga 8 C.E., Charlemagne acimfishe abena Saxon abasenshi ba ku kapinda ka ku kuso aka Bulaya no kubapatikisha ukwaluka. * Teti tupape ukuti ukwalula abena Saxon na bena Edomu takwali bwino, kabili Imfumu Herode umwina Edomu, uwaeseshe ukwipaya Yesu ilyo ali akanya, talekonka Amalango yapuutwamo aya kwa Mose no mutima onse.—Mateo 2:1-18.
14. Bushe bamishonari bamo aba mu Kristendomu bapatikisha shani abantu ukwaluka?
14 Bushe ukucita insangu ukwa kubomfya amaka kulacitwa na lelo? Kwena kulacitika mu nshila shimo. Bashimika ati bamishonari bamo aba mu Kristendomu balatuma abantu abo bafwaya ukusangula ku fyalo fimbi ku kusambilila. Nelyo kuti balenga imbutushi ili ne nsala ukukutika ilyo balepepesha pa kuti ipokeko ifya kulya. Ukulingana ne fyasoselwe pa ku kumumana kwa Bashimapepo ba mu Orthodox mu 1992, “pa kucite nsangu limo abantu bababeleleka ku fikwatwa, e lyo limo babomfya imisango yalekanalekana iya lukakala.”
15. Bushe Inte sha kwa Yehova balacita insangu ukulingana no mwalola ili shiwi lelo? Londololeni.
15 Ukupatikisha abantu ukwalula imipepele yabo kwalilubana. Kwena, Inte sha kwa Yehova te fyo bacita. * E ico, tabacita insangu, ukulingana no mwalola ili shiwi lelo. Ukucila, ukupashanya Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, balabila imbila nsuma kuli bonse. Bonse abankula bwino balalaalikwa ukusambilila na fimbi ukupitila mu kusambilila Baibolo. Abantu ba musango yo abafwaya ukusambilila baleshiba ifya kutetekela Lesa no bufwayo bwakwe, ukutetekela ukwashintilila pa kwishiba kwa cine ukwa mu Baibolo. Icifumamo ca kuti baleta pe shina lya kwa Lesa, Yehova, ku kubapususha. (Abena Roma 10:13, 14, 17) Umuntu umwine e ufwile ukusala ukukutika ku mbila nsuma nelyo ukukaana. Takwaba ukupatikisha. Nga kwali ukupatikisha, lyene ukucita insangu kuti kwaba kwa fye. Pa kuti ukupepa kwingasuminishiwa na Lesa, kufwile ukufuma pa mutima.—Amalango 6:4, 5; 10:12.
Ukubila Muno Nshiku
16. Bushe umulimo wa kubila uwa Nte sha kwa Yehova wakula shani muno nshiku?
16 Muno nshiku, Inte sha kwa Yehova balabila imbila nsuma ya Bufumu ku kufishapo nga nshi Mateo 24:14. Ico babomfya sana mu mulimo wabo uwa kubila ni magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda. * Mu 1879, ilyo Ulupungu lwa kwa Kalinda lwatendeke fye ukusabankanishiwa, iyi magazini yalefuma fye 6,000 mu lulimi lumo. Mu mwaka wa 2001, e kuti imyaka ukucila 122 pa numa, ifuma 23,042,000 mu ndimi 141. Umulimo wa kubila uwa Nte sha kwa Yehova na o walikula. Linganyeni amaawala yanono ayapooselwe cila mwaka mu kubila mu mwanda wa myaka uwalenga 19 na maawala 1,169,082,225 ayapooselwe mu mulimo wa kubila mu mwaka wa 2001. Tontonkanyeni pa masambililo ya Baibolo 4,921,702 ayabula ukulipilisha ayatungulwilwe cila mweshi nga kwakanya pa myeshi yonse. Ala mwandini mulimo ukalamba kabili uusuma uwabombelwe! Kabili wabombelwe na bakabilisha ba Bufumu abapimpa 6,117,666.
17. (a) Milungu nshi iya bufi iipepwa lelo? (b) Te mulandu no lulimi lwakwe, icalo, nelyo icifulo ca muntu, cinshi onse alekabila ukwishiba?
17 Kemba wa malumbo atile: “Imilungu yonse ya bantu na bantu ya fye, lelo Yehova acitile imyulu.” (Amalumbo 96:5) Mu calo lelo umo basuula ifya mapepo, ukutemwisha icalo, ifishibilo fya calo, abantu balumbuka, ifikwatwa, ne fyuma filapepwa. (Mateo 6:24; Abena Efese 5:5; Abena Kolose 3:5) Mohandas K. Gandhi atile: “Nalisumina nga nshi ukutila . . . abantu ba mu Bulaya lelo baitunga fye ubuKristu. Bapepa Mamone [ifyuma].” Icishinka ca kuti imbila nsuma ifwile ukumfwika konse. Bonse fye, te mulandu no lulimi lwabo, icalo, nelyo icifulo bakwata, balekabila ukwishiba Yehova no bufwayo bwakwe. Kuti twatemwa bonse ukwankula ku mashiwi ya kwa kemba wa malumbo aya kuti: “Tuutubwileni Yehova ubukata no bukose! Tuutubwileni Yehova ubukata bwe shina lyakwe.” (Amalumbo 96:7, 8) Inte sha kwa Yehova balaafwa bambi ukusambilila pali Yehova pa kuti nabo batuutubule bwino ubukata kuli wene. Kabili abankulako bwino balamwenamo nga nshi. Bamwenamo shani? Twalalanda pali ici mu cipande cakonkapo.
[Amafutunoti]
^ para. 13 Ukulingana ne citabo ca The Catholic Encyclopedia, ilyo kwali Ukwaluka, ukupatikisha abantu ukupepa kwalandilwe mu nsoso ya ciLatin iipilibula ukuti: “Onse uuteka icalo e ufwile no kupingwila abantu ukwa kupepa.”
^ para. 15 Pa kukumana kwa ba United States International Religious Freedom Commission ukwali pa November 16, 2000, umo uwasangilweko alekenye ukwesha ukucita insangu ukubomfya amaka e lyo no mulimo ucitwa ne Nte sha kwa Yehova. Atile ilyo Inte sha kwa Yehova babila kuli bambi, bacite fyo mu nshila ya kuti umuntu kuti asosa fye ati “Nshilefwaya” no kwisala icibi.
^ para. 16 Umutwe onse uwa iyi magazini utila Ulupungu lwa kwa Kalinda Ulusabankanya Ubufumu bwa kwa Yehova.
Bushe Kuti Mwalondolola?
• Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova babela bakabila bapimpa?
• Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova babila nangu fye ni mu ncende umwaba amacalici ya Kristendomu?
• Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova bashicitila insangu ngo mwalola ili shiwi lelo?
• Umulimo wa kubila ubombwa ne Nte sha kwa Yehova wakula shani muno nshiku?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 9]
Yesu ali kabila wapimpa kabili akanshishe bambi ukubomba umulimo umo wine
[Icikope pe bula 10]
Bonse mu cilonganino ca mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo balibombele umulimo wa kubila
[Icikope pe bula 11]
Ukupatikisha abantu ukwalula imipepele cibi