Bushe Icine Cacindama Shani Kuli Imwe?
Bushe Icine Cacindama Shani Kuli Imwe?
“Mukeshibe cine, ne cine cikamulenga abantungwa.”—YOHANE 8:32.
1. Mu kubomfya ishiwi lya kuti “icine” Pilato apusene shani ne fyo Yesu alibomfeshe?
“ICINE cinshi?” Lintu Pilato aipwishe ici cipusho, cimoneka kwati alefwaya ukwishiba icine mu cinkumbawile fye. Lubali lumbi, Yesu ali nasosa ukuti: “Pali ici e co nafyalilwe, kabili pali ici e co naishiile pano isonde, pa kuti nkeseshimike cine ubunte.” (Yohane 18:37, 38) Ukupusana na Pilato, Yesu alelanda pa cine ca kwa Lesa.
Ifyo Icalo Cimona Icine
2. Fyebo nshi Yesu asosele ifilanga ifyo icine cacindama?
2 Paulo atile: “Tabali na citetekelo bonse.” (2 Abena Tesalonika 3:2) E fyo twingasosa na pa cine. Nangu ni lintu bapeelwa ishuko lya kwishiba icine ca mu Baibolo, abantu abengi balasuula icine ku mufulo. Lelo, ifyo ici cine caba icacindama! Yesu atile: “Mukeshibe cine, ne cine cikamulenga abantungwa.”—Yohane 8:32.
3. Kusoka nshi pa lwa fisambilisho fya kulufya tufwile ukumfwila?
3 Umutumwa Paulo atile icine tacali na kusangwa mu mano ya buntunse ne fishilano. (Abena Kolose 2:8) Cine cine, ifisambilisho fya musango yu filalufya. Paulo asokele Abena Kristu ba ku Efese ukuti nga batetekela fyene, kuti baba nga baice ba ku mupashi “abasensenunwa . . . ku mwela onse we sambilisho ku kufinsha kwa bantu, incenjeshi ku kwelenganye fya kulufya.” (Abena Efese 4:14) Lelo, “ukufinsha kwa bantu” kuluminishiwa ne fyebo fya kukubanya ifya bashifwaya icine ca kwa Lesa. “Ukukubanya ifyebo” kwalondololwa mu citabo ca The New Encyclopædia Britannica ukuti “kunyonganya ifisumino fya bantu, imibele yabo, ne micitile.” Ukukubanya ifyebo muli uyu musango kulanyonganya icine ukulenga camoneka kwati bufi no kulenga ubufi bwalamoneka kwati e cine. Pa kusanga icine lintu kuli ifyebo fya kukubanya, tufwile ukulasapika Amalembo no mukoosha.
Abena Kristu ne Calo
4. Bushe icine kuti casangwa kuli bani, kabili mulimo nshi abapokelela icine bakwata?
4 Ilyo alelanda pa basangwike abasambi bakwe, Yesu Kristu apepele kuli Yehova ukuti: “Bashishisheni ku cine cenu: icebo cenu e cine.” (Yohane 17:17) Aba musango yu bali no kushishiwa, nelyo ukupaatulwa, ku kubombela Yehova no kulenga ishina lyakwe no Bufumu fishibwe. (Mateo 6:9, 10; 24:14) Nangu ca kuti te bonse abakwata icine, icine ca kwa Yehova kuti casangwa ngo bupe kuli bonse abacifwaya, te mulandu no luko, umushobo, nelyo icikulilo. Umutumwa Petro atile: “Ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula ka bantu, lelo uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.”—Imilimo 10:34, 35.
5. Mulandu nshi Abena Kristu bapakashilwa ilingi?
5 Abena Kristu balashimikila bambi icine ca mu Baibolo lelo te konse babapokelela. Yesu asokele ukuti: “Bakamupeela ku bucushi, no kumwipaya; kabili mukaba abapatwa ku nko shonse pa mulandu we shina lyandi.” (Mateo 24:9) Ilyo alelanda pali ici cikomo, shimapepo wa ku Ireland John R. Cotter alembele mu 1817 ukuti: “Imilimo yabo [Abena Kristu] iya kwalula imikalile ya bantunse ukupitila mu kushimikila, ukucila ukulenga abantu ukutasha, yali no kubalenga ukupata no kupakasa abasambi pa kuleta pa bwelu ububi bwabo.” Aba abapakasa ‘tabapokelela ukutemwe cine no kupusukilamo.’ Pa mulandu wa ici, “Lesa atumina pali bene ukubomba kwa kuluba, ukubaleko kutetekele ca bufi; ukuti basekwe bonse abashitetekela Cine, lelo babekelwe mu kuulungana.”—2 Abena Tesalonika 2:10-12.
6. Lunkumbwa nshi Umwina Kristu ashilingile ukulundulula?
6 Umutumwa Yohane akonkomesha Abena Kristu baleikala muli ici calo cabipa ukuti: “Mwitemwa pano isonde, nangu fya pano isonde; . . . Pantu conse ca pano isonde, lunkumbwa lwa mubili, no lwinso lwa menso, na mataki ya miikalile ino, tacafuma kuli Shifwe, lelo ca pano isonde.” (1 Yohane 2:15, 16) Mu kusosa ukuti “conse,” tapali ico Yohane ashako. E co, tatufwile ukukumbwa conse ica mu calo icingatufumya ku cine. Ukumfwila ukufunda kwa kwa Yohane kukatwafwa sana mu bwikashi. Mu nshila nshi?
7. Icine cikuma shani aba mitima yalungama?
7 Mu mwaka wa 2001, Inte sha kwa Yehova isonde lyonse batungulwile mu mweshi umo na umo amasambililo ya Baibolo aya pa ng’anda ukucila pali 4,500,000, ukusambilisha abantu na mabumba ifyo Lesa afwaya ku bantu pa kuti babe no bumi. E co, abantu 263,431 balibatishiwe. Ulubuuto lwa cine lwaishileba cintu cacindama kuli aba basambi bapya, kabili bakeene ukubishanya kubi ne mibele yabipa, imikalile isaalula Lesa iyayanana muli cino calo. Apo babatishiwilwa, batwalilila ukukonka ifipimo fya kwa Yehova ifyo aimikila Abena Kristu bonse. (Abena Efese 5:5) Bushe na kuli imwe icine e fyo cacindama?
Yehova Alatusakamana
8. Yehova ankulako shani ku kuipeela kwesu, kabili mulandu nshi cawamina ‘ukubala ukufwaya ubufumu’?
8 Te mulandu no kukanapwililika kwesu, Yehova ku cikuuku alapokelela ukuipeela kwesu, kwati kuinashisha kuli ifwe pa kuti atupalamike kuli wene. E co atusambilisha ukucindamika ubuyo bwesu ne fyo tufwaya. (Amalumbo 113:6-8) Pa nshita imo ine, Yehova alatusuminisha ukuba ifibusa na wene, kabili alaya ukutusakamana nga ‘twabala twafwaya ubufumu no bulungami bwakwe.’ Nga twacite ci no kuicingilila lwa ku mupashi, atulaya ukuti: “Ifi fyonse fikalundwako kuli imwe.”—Mateo 6:33.
9. “Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” nani, kabili ukubomfya uyu “musha,” Yehova atusakamana shani?
9 Yesu Kristu asalile abatumwa bakwe 12 no kwimika ica kukuulapo icilonganino ca Bena Kristu basubwa abo abatendeke ukwitwa ati “Israele wa kwa Lesa.” (Abena Galatia 6:16; Ukusokolola 21:9, 14) Ici cilonganino caleitwa ati “ulukuta lwa kwa Lesa wa mweo, ulupanda kabili ishintililo ifya Cine.” (1 Timote 3:15) Yesu atile aba muli cilya cilonganino baba “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” kabili “umulashi wa pa ng’anda, uwa cishinka kabili uwacenjela.” Yesu atile, uyu mubomfi wa cishinka akaba no mulimo wa kupeela Abena Kristu “umulingo wa filyo mu nshita iiyene.” (Mateo 24:3, 45-47; Luka 12:42) Ukwabula ifilyo kuti twafwa ku nsala. E co, nga tatulelya ifilyo fya ku mupashi kuti twanenuka no kufwa lwa ku mupashi. E co ukubapo kwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” bushinino na bumbi ubwa kuti Yehova alatusakamana. Shi lyonse natulekatamika ifya ku mupashi ifyacindama ifyo tupeelwa ukupitila muli ulya “musha.”—Mateo 5:3.
10. Mulandu nshi cacindamina ukuti tulesangwa ku kulongana lyonse?
10 Ukulya ica kulya ca ku mupashi kusanshamo isambililo lya pa lwesu. Kusanshamo ukubishanya na Bena Kristu bambi no kusangwa ku kulongana kwa pa cilonganino. Bushe mulebukisha ifyo mwalile imyeshi 6 iyapitapo, nelyo imilungu 6 iyapitapo? Napamo teti mwibukishe. Nalyo line ifyo mwalile fyamupeele umulyo mwalekabila. Napamo mufwile mwalilyapo na kabili ifyo fine filyo. E fyo caba na ku fya kulya fya ku mupashi ifyo tupeelwa pa kulongana kwa Bwina Kristu. Napamo tatwibukisha fyonse ifyo twaumfwa pa kulongana. Kabili amalyashi yapalako yalalandwa imiku iingi. Nalyo line, ca kulya ca ku mupashi, ico tukabila pa kuba no bumi busuma. Ukulongana kwesu lyonse kutupeela ica kulya cisuma ica ku mupashi, pa nshita iyene.
11. Milimo nshi tukwata ilyo tulesangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu?
11 Ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu kulatupeela umulimo. Abena Kristu bakonkomeshiwa ‘ukukonkomeshanya,’ ukucincimusha aba mu cilonganino “ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma.” Ukupekanishisha ukulongana, ukusangwako, no kwasukapo pa kulongana konse ukwa Bwina Kristu kulakosha icitetekelo cesu kabili kulakoselesha bambi. (AbaHebere 10:23-25) Nga bana abasala ifya kulya, bamo kuti bakabila ukulabakoselesha lyonse ukulya ifya kulya fya ku mupashi. (Abena Efese 4:13) Caba kutemwa ukupeela uko kukoselesha kukabilwa pa kuti aba musango yu bengalunduluka no kuba Abena Kristu bakosoka, abo umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ifilyo ifyakosa fya bakalamba, abo bakansho kulingulula kwabo pa kweshaesha ukupaatululo busuma ukubulekanya no bubi.”—AbaHebere 5:14.
Ukuisakamana lwa ku Mupashi
12. Nani washingamwa pa kuti tutwalilile ukuba mu cine? Londololeni.
12 Abena mwesu nelyo abafyashi besu kuti batukoselesha mu cine. Na baeluda ba mu cilonganino kuti batucema apo twaba umukuni basakamana. (Imilimo 20:28) Lelo nani washingamwa nga tuli no kutwalilila ukwikala mu cine? Ni fwe twashingamwa ngo muntu umo umo. Kabili e fyo caba ilyo ifintu fili bwino na lintu kuli amafya. Moneni ici icacitike.
13, 14. Nga fintu cilangililwe ku cacitikile akaana ka mpaanga, kuti twalila shani mutuule lwa ku mupashi pa kuti batwafwe?
13 Ku Scotland utwana twa mpaanga twalelya umulemfwe lintu kamo kapitile ku mbali ya lupili no kuponena pa cilibwe. Takacenekwe, lelo kali no mwenso kabili kafililwe ukunina ukubwelela apo kaali. E co katendeke ukulila. Nyina alyumfwile, na o atendeke ukulila ukufikila kacema aisa no kwisalubula kalya kaana ka mpaanga.
14 Moneni ifyo fyacitike. Kalya kaana ka mpaanga kalilile mutuule, nyina na o ailundileko kuli kulya kulila, na kacema na o pa kumfwa uko kulila alibombelepo no kupususha kalya kaana ka mpaanga. Nga ca kuti inama iinono na nyina kuti fyamona ubusanso no kulila mutuule, bushe na ifwe tatufwile ukucita cimo cine lintu twaipununa lwa ku mupashi nelyo lintu twakwata amafya tushenekele aya mu calo ca kwa Satana? (Yakobo 5:14, 15; 1 Petro 5:8) E fyo tufwile ukucita, maka maka nga ca kuti tatwabelesha pa mulandu wa kuti tuli baice nelyo tuli bapya mu cine.
Ukukonka Ubutungulushi bwa kwa Lesa Kulaleta Insansa
15. Umwanakashi umo aumfwile shani ilyo atendeke ukubishanya ne cilonganino ca Bwina Kristu?
15 Moneni ubucindami bwa kwishiba Baibolo no mutende wa mutontonkanya ileta ku babombela Lesa wa cine. Umwanakashi wa myaka 70 uwaleya kwi calici lya Church of England imyaka yonse asumine ukutendeka ukusambilila Baibolo ne Nte ya kwa Yehova. Mu kwangufyanya asambilile ukuti ishina lya kwa Lesa ni Yehova kabili na o alesosako ati “Amene” ku mapepo ya pa mutima ayalepeelwa pa Ng’anda ya Bufumu. Ninshi nasansamuka, atile: “Ukucila ukulanga ukuti Lesa te kuti asangwe ku bantunse, imwe mulanga ukuti Lesa cibusa cesu icatemwikwa uwaba mupepi na ifwe. Ici cintu icishancitikilapo.” Ulya mwanakashi uwatemwikwa uwalefwaya ukusambilila icine afwile takabale alaba ifyo icine camufikile pa mutima umuku wa kubalilapo. Na ifwe twilalaba ifyo icine cali icacindama ilyo twacipokelele.
16. (a) Cinshi cingacitika nga twalenga ukunonka icuma ukuba e buyo bwesu ubukalamba? (b) Kuti twasanga shani insansa sha cine cine?
16 Abengi batontonkanya ukuti nga balikwete indalama ishingi, kuti baba aba nsansa. Lelo, nga ca kuti ukunonka icuma kwaba e buyo bukalamba mu bwikalo, kuti “twalungulushiwa icine cine.” (1 Timote 6:10, Phillips) Moneni ifyo abengi bashita amatikiti ya lotari, no kubomfya indalama mu fikuulwa bacitilamo ifyangalo fya cela mushuke, no kucita ubukwebo bwa cela mushuke ukutontonkanya ukuti bakapanga indalama ishingi. Banono basanga indalama balesubila. Kabili ilingi na bashisanga balamona ukuti icuma banonka bwangu tacibaletela insansa. Lelo, insansa shifuma mu kucita ifyo Yehova afwaya, ukubombela pamo ne cilonganino ca Bwina Kristu mu kutungululwa no mupashi wa kwa Yehova no bwafwilisho bwa bamalaika bakwe. (Amalumbo 1:1-3; 84:4, 5; 89:15) Ilyo twacite ci, amapaalo tushenekela kuti yaisa pali ifwe. Bushe mwalikatamika icine ukuti kuti caleta amapaalo ya musango yu mu bwikalo bwenu?
17. Petro pa kwikala na Simone, kanuka, calelangilila cinshi pa mibele ya uyu mutumwa?
17 Moneni icacitikile umutumwa Petro. Mu mwaka wa 36 C.E., aile pa lwendo lwa bumishonari kwi Lungu lya Sharone. Aiminine mu musumba wa Luda, umo aposeshe Enea uwali no bulebe no kuya ku cabu ca Yopa. Kulya abuushishe Dorka. Imilimo 9:43 itweba ukuti: “Awe Petro aikele inshiku [shinono] mu Yopa kwa Simone kanuka.” Ifi fyebo filangilila ukuti Petro tali no musobolola ilyo aleshimikila abantu muli ulya musumba. Mu nshila nshi? Uwasoma Baibolo Frederic W. Farrar alembele ukuti: “Takwali uwalekonka sana Ifunde lya pa Kanwa ilya kwa [Mose] uwingekala pa ng’anda ya kwa kanuka. Cila bushiku ukulabombela pa mpapa na pa fitumbi fya nama shalekanalekana pa mulandu wa uyu mulimo, na fimbi ifyo ukabila, calengele waba mulimo uushasanguluka kabili uwa muselu ku bantu bauminine ku mafunde.” Nangu ca kuti ing’anda ya kwa Simone yali “mu mbali ya bemba” tayali mupepi na kuntu alecitila uyu mulimo, Simone ali mu ‘bukwebo ubo abantu basuulile kabili ubwalefumyapo umucinshi pa muntu uulecita ubo bukwebo,’ e fyalandile Farrar.—Imilimo 10:6.
18, 19. (a) Mulandu nshi Petro apelenganishiwilwe pa cimonwa apokelele? (b) Mapaalo nshi Petro ashaenekele ayaishile pali wene?
18 Petro uushakwete impatila apokelele icileela ca kwa Simone, kabili kulya Petro apokelele ubutungulushi bwa kwa Lesa ubo ashaleenekela. Amwene icimonwa umo aebelwe ukulya inama shishasanguluka ukulingana ne funde lya baYuda. Petro aliilishenye ukuti tabalile ‘alya icinangwa conse nangu icakowela.’ Lelo imiku itatu aebelwe ati: “Ifyo Lesa asangulwile, iwe witila finangwa.” E co, “Petro [alipeshiwe] amano mu nda no kutontonkanyo kuti cingalola mwi ico amwene.”—Imilimo 10:5-17; 11:7-10.
19 Petro taishibe ukuti ubushiku bwafumineko mu Kaisarea, bakilomita 50 ukufuma apo ali, Umwina fyalo ishina lyakwe Korneli na o alimwene icimonwa. Malaika wa kwa Yehova aebele Korneli ukutuma ababomfi bakwe ku kufwaya Petro mu ng’anda ya kwa Simone kanuka. Korneli atumine ababomfi bakwe ku ng’anda ya kwa Simone, kabili Petro aile na bo ku Kaisarea. Kulya ashimikile Korneli na balupwa wakwe ne fibusa. E co, baishileba Bena fyalo abashasembululwa aba kubalilapo ukutetekela no kupokelela umupashi wa mushilo nge mpyani sha Bufumu. Nangu ca kuti aba baume bali abashasembululwa, bonse abaumfwile icebo ca kwa Petro balibatishiwe. Ici caiswile inshila ku nko, abalemonwa nga bashasanguluka ku baYuda, ukuba mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Imilimo 10:1-48; 11:18) Mwandi lyali lishuko lyaibela Petro akwete, pa mulandu wa kuti icine cali icacindama kuli wene kabili camulengele ukukonka ubutungulushi bwa kwa Yehova no kutetekela!
20. Bwafwilisho nshi Lesa atupeela ilyo twakatamika icine mu bumi bwesu?
20 Paulo atukonkomesha ukuti: “Pa kuba abasosele cine mu kutemwa, muli fyonse tukule tufike kuli wene, e Mutwe, Kristu.” (Abena Efese 4:15) Icine cikatuletela insansa ishine shine nomba nga twabala twafwaya icine mu bumi no kuleka Yehova ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo ukutungulula intampulo shesu. Na kabili muleibukisha ukwafwa kwa bamalaika ba mushilo mu mulimo wesu uwa kubila. (Ukusokolola 14:6, 7; 22:6) Mwandi twalishuka pa kwafwiwa muli uyo musango mu mulimo Yehova atupeela! Ukusunga bumpomfu kukatulenga ukulumbanya Yehova, Lesa wa cine, ku ciyayaya. Bushe kuti kwaba icacila pali ci ukuwama?—Yohane 17:3.
Finshi Twasambilila?
• Mulandu nshi abengi bashipokelela icine?
• Abena Kristu bafwile ukumona shani ifyaba mu calo ca kwa Satana?
• Tufwile ukumona shani ukulongana, kabili mulandu nshi?
• Mulimo nshi twakwata uwa kuisakamana lwa ku mupashi?
[Amepusho]
[Mapu ne Cikope pe bula 18]
(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)
BEMBA MUKALAMBA
Kaisarea
ILUNGU LYA SHARONE
Yopa
Luda
Yerusalemu
[Icikope]
Petro akonkele ubutungulushi bwa kwa Lesa no kupokelela amapaalo ashaenekele
[Abatusuminishe]
Mapu: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[Icikope pe bula 13]
Yesu ashimike icine ubunte
[Icikope pe bula 15]
Nge fya kulya fya ku mubili, ifya kulya fya ku mupashi filakabilwa pa kuba no bumi busuma lwa ku mupashi