Ubumi Bwabo

Twalibombele Bwino Umulimo wa Kufwaya Ifyuma Fibelelela

Abashimika ili lyashi ni ba Dorothea Smith na ba Dora Ward

Fyuma nshi ifyo twalefwaya? Twalefwaya sana ukubombako umulimo Yesu aebele abasambi ukubomba ilyo atile: ‘Kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi.’ (Mateo 28:19) Lekeni tumushimikile ifyo twasangile ifyuma fibelelela muli uyu mulimo.

BA DOROTHEA: Nafyelwe mu 1915, ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yapwile fye kabili nine nali umwana wa butatu. Twaleikala mupepi no musumba wa Howell, uwali mu Michigan, ku United States of America. Batata tabalepepa, lelo bamayo bena baletiina Lesa. Bale-esha ukutufunda ifya kusunga Amafunde Ikumi, lelo icalebasakamika ca kutila ndume yandi, Willis; na nkashi nandi, Viola; na ine tatwaleya ku calici nangu limo ku kupepa.

Ilyo nali ne myaka 12, bamayo batile mfwile ukubatishiwa mu calici lya Presbyterian. Ndebukisha sana ifyo cali ilyo nabatishiwe. Utucece tubili uto banyina bafukatiile nato twalibatishiwe lilya line na ine nalebatishiwa. Nalyumfwile sana insoni ukubatishiwa pamo no tucece. Shimapepo ansanshile utumenshi pa mutwe no kuing’wing’winsha amashiwi yamo ayo nshaumfwile. Nalyo line, lintu nabatishiwe, nshaishibe nangu cimo, nali fye nga tulya twine utucece!

Bushiku bumo mu 1932, motoka yalishile pa mwesu, bamayo e baileisula ku ciibi. Basangile abalumendo babili nabeminina pa mwinshi, kabili bali ne fitabo fya cebo ca kwa Lesa. Umo pali bena atile ishina lyakwe ni Albert Schroeder. Abalangile ifitabo fimo ifya Nte sha kwa Yehova, kabili bamayo balipokele ifitabo. Filya fitabo fyalengele bamayo ukusumina icine ca mu Cebo ca kwa Lesa.

 Natampa Ukufwaya Ifyuma

Mu kuya kwa nshita, naile mu kwikala na bakalamba bandi abanakashi ku Detroit. Kulya kwine e ko namonene na banakulubantu abaleisa mu kusambilisha abakalamba bandi Baibolo. Ifyo balesambilisha fyanjibukishe programu imo iyalesa pa cilimba iyo naleumfwako cila mulungu ilyo nali na bamayo ku mwesu. Ilya programu yali lyashi lya mu Baibolo ilya mamineti 15, kabili abalelanda ilyo lyashi, ni ba J. F. Rutherford, abaletungulula umulimo wa Nte sha kwa Yehova ilya nshita. Mu 1937 twatampile ukulongana mu cilonganino ca kubalilapo ica Nte sha kwa Yehova mu Detroit. Umwaka wakonkelepo nalibatishiwe.

Ku kutendeka kwa ba 1940, babilishe ukuti Inte sha kwa Yehova bali no kwisula isukulu lya kusambilisha baNte bamo ifya kuba bamishonari. Batile ili sukulu bakalalita ati Isukulu lya Gileadi kabili likalabela ku South Lansing, mu New York. Ilyo naumfwile ukuti bamo abakalapita muli ili sukulu bakalabatuma ku fyalo fimbi, natontonkenye ukuti, ‘Na ine wine kwena mpaka fye nkayeko kuli ilyo sukulu!’ Nomba ukuya ku Gileadi, e bwaishileba ubuyo bwandi. Ala mwandini lyali no kuba lishuko icine cine ukuya ku fyalo fimbi mu kufwaya ifyuma, e kutila ukufwaya abantu abengatemwa ukuba abasambi ba kwa Kristu Yesu!—Hagai 2:6, 7.

Natampa Bupainiya pa Kuti Nkabe Mishonari

Mu April 1942, nalilekele incito no kutendeka bupainiya, e kutila ukulabila imbila nsuma inshita fye yonse, mu musumba wa Findlay, ku Ohio, pamo na baNte banandi basano abanakashi. Takwali icilonganino kabili takwali na programu ya kulongana lyonse, lelo pa kuti tulekoseleshanya, twalebelenga ifipande fya mu mpapulo sha Bwina Kristu pamo. Mu mweshi wa kubalilapo fye muli bupainiya nashiilile abantu ifitabo 95 abalefwaya ukusambilila Icebo ca kwa Lesa! Ilyo papitile nalimo umwaka umo na hafu, bantumine ukuyabombela bupainiya bwaibela ku Chambersburg mu Pennsylvania. E ko nailesanga bapainiya na bambi basano, pali aba bene e pali na Dora Ward, nkashi uwafumine ku Iowa. Ine na Dora twatendeke ukubombela pamo bupainiya. Twabatishiwe umwaka umo wine, kabili bonse babili twalefwaya ukuya kwi Sukulu lya Gileadi kabili twalefwaya no kuyabomba bumishonari ku fyalo fimbi.

Ku kutendeka kwa 1944, kwalicitike icintu cimo icacindama sana! Bonse babili balitwitile kwi Sukulu lya Gileadi mu kalasi lyalenga bune. Isukulu lyatendeke mu August ulya wine mwaka. Lelo ilyo nshilaya kutali, lekeni Dora na o amwebe ifyo aishiletendeka ukubombela pamo na ine uyu mulimo wa kufwaya ifyuma fibelelela uo twabomba pa myaka iingi.

Nalefwaisha Ukutendeka Umulimo wa Nshita Yonse

BA DORA: Bamayo balepepa kuli Lesa lyonse ukutila bakeshibe Icebo cakwe.  Kasuba kamo pa Mulungu ine na bamayo, twaumfwile ilyashi lya kwa J. F. Rutherford pa cilimba. Ilyo ilyashi lyapwile, bamayo balandile ati, “Ifi balanda, e fya cine!” Tapakokwele, twatampile ukusambilila impapulo sha Nte sha kwa Yehova. Mu 1935, ilyo nali ne myaka 12, nalyumfwileko ilyashi lya lubatisho ilyo Nte umo alandile, kabili lyalengele ukuti na ine mfwaishe ukuipeela kuli Yehova. Ilyo papitile imyaka itatu, nalibatishiwe. Ukuipeela no kubatishiwa kwanengele ukutwalilila ukulatontonkanya fye pa fyo nalefwaya ukucita ku ntanshi nangu ca kuti iyi nshita nali pa sukulu. Nalefwaisha ukupwisha isukulu pa kuti ntendeke bupainiya.

Nangu ca kuti fwe Nte sha kwa Yehova twali fye abanono ilya nshita, kwali icilonganino ico twalelonganako ku Fort Dodge, mu Iowa. Ukusangwa ku kulongana ilya nshita takwayangwike. Ilya nshita, mu Ulupungu lwa kwa Kalinda tamwaleba amepusho yalya bepusha pa kusambilila. Batwebele ukuti bakasabankanya bonse tulelemba amepusho no kutwala kuli munyinefwe uwaletungulula Ulupungu lwa kwa Kalinda. Lyonse pali Cimo ubushiku, ine na bamayo twalelemba amepusho ya paragrafu imo imo, kabili twaleyatwala ku waletungulula Ulupungu kwa kwa Kalinda pa kuti asalepo ayo ali no kuyaipusha.

Mu nshita mu nshita, bakangalila abenda baletutandalila. Kangalila wenda umo munyinefwe John Booth, e wansambilishe ifya kushimikila ku ng’anda ne ng’anda ilyo nali ne myaka 12. Ilyo nali ne myaka 17 nalefwaya ukulemba formu wa bupainiya, kabili e wangafwile. Iyi nshita nshaishibe no kuti tukakumana na ba Booth na kabili, no kuti bakaba abanandi pa myaka iingi!

Ilingi line nalebomba umulimo wa bupainiya na ba Dorothy Aronson, nabo bene bali ni bapainiya kabili bancilileko imyaka 15. Twalebombela pamo mpaka fye na lintu baishilebeta ku Sukulu lya Gileadi mwi kalasi lya kubalilapo mu 1943. Ilyo baile, nashele ndebomba bupainiya neka.

Tatwalekele Ukushimikila Nangu ca Kuti Baletukaanya

Muli ba 1940 ukushimikila kwalyafishe pa mulandu wa kuti ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Cibili, abantu abengi balefwaya sana ukuti icalo cabo cimoneke icacindama sana ukucila ifyalo fimbi. Nga tuleshimikila ku ng’anda ne ng’anda, ilingi line abantu baletulasa amani ayabola, tomato iyapya, e lyo limo baletulasa fye na mabwe! Ilyo twaleshimikila mu musebo ukushiila abantu Ulupungu lwa kwa Kalinda na Consolation (iyo nomba twita ati Loleni!) bakapokola baletukanya sana ukushimikila. Bakapokola abo baletunka ku ba mu macalici yambi baleisa no kutweba ukuti nga bakatumone na kabili tuleshimikila bakatwikata.

Kwena, tatwalekeke ukushimikila, kabili batutwele ku kapokola mu kutulubulwisha. Ilyo batulekeleko, twabwelele palya pene twaleiminina  mu musebo no kutwalilila ukushiila abantu bamagazini. Abaletungulula umulimo batupandile amano ukuti tulebomfya Esaya 61:1, 2 ku kuipokolola. Kasuba kamo kapokola umulumendo alishile apo nali, awe na ine mwenso mwenso naishilemweba amashiwi yaba pali ili line ilembo. Nalipapile sana pantu ilyo namwebele aya mashiwi, apilibwike fye no kuya! Namwene fye ukuti ni bamalaika baletucingilila.

Ubushiku Ubo Nshakalabe

Mu 1941, nalisangilwe ku kulongana kwa citungu ukwa nshiku 5 ukwa Nte sha kwa Yehova ukwabelele ku St. Louis, mu Missouri kabili kwaliweme sana. Pali kulya kulongana munyinefwe Rutherford atile abacaice bonse abali ne myaka ukufuma pali isano ukushinta pali 18 bayeikala pa kati ka cibansa. Fwe baice abengi nga nshi twailekala palya. Munyinefwe Rutherford aimishe ukuboko ninshi naikata na katambala no kupeepeesha ukuboko mu muulu, awe na ifwe bonse twaimishe amaboko pa kumuposha. Ilyo apwile ilyashi ilyo alandile pe awala limo atile: “Mwe bacaice bonse abalesumina ukulacita ifyo Lesa afwaya kabili abalefwaya ukuba mu buteko bwa kwa Kristu Yesu kabili abalesumina ukulaumfwila Lesa ne Mfumu asala, iminineni.” Fwe bacaice bonse 15,000 twaishileima fye pa muku umo! Ba Rutherford balandile no kuti: “Bonse mwe balefwaya ukulashimikila abantu pa Bufumu bwa kwa Lesa na mapaalo bukaleta, soseni amuti Ee.” Bonse twalisosele ati Ee, kabili abantu bonse mu cibansa balitootele sana.

Lyena atile icitabo ca kuti Children * (Abana) nacifuma, kabili twatanteme mu mulongo ukuya ku cisebele ukwali munyinefwe Rutherford kabili bonse atupeele icitabo cimo cimo. Twalitemenwe ni cikanga twikale na pa mulilo! Abengi abapokeleko cilya citabo na nomba bacili abacincila mu mulimo wa kwa Yehova mu calo conse, uwa kushimikila pa Bufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe.—Amalumbo 148:12, 13.

Pa numa ya kubomba neka bupainiya imyaka itatu, ala nalitemenwe ilyo bantumine ukuyabombela bupainiya bwaibela ku Chambersburg! E ko twailekumanina na Dorothea, kabili tapakokwele, twalitemwanene nga nshi. Apo twali abakashana, twali abacincila sana kabili abakosa. Twalefwaya sana ukubombesha umulimo wa kushimikila. Ukufuma fye lilya line, twalibombela pamo umulimo wa kufwaya ifyuma fibelelela.—Amalumbo 110:3.

Ilyo papitile imyeshi iinono ukutula apo twatendekele bupainiya bwaibela, twakumene na ba Albert Mann abapwishishe Isukulu lya Gileadi mwi kalasi lya kubalilapo. Baali mu kuya ku calo cimbi uko babatumine. Batukoseleshe ukutila tufwile ukusumina ukuya ku calo konse uko bengatutuma.

Twaya ku Gileadi

BA DORA NA BA DOROTHEA: Ala mwandini twalitemenwe icibi ilyo twatampile ukusambilila ifya kubomba bumishonari! Ubushiku twatendeke isukulu, abatulembele ni ba Albert Schroeder, balya bene abashiilile banyina kwa Dorothea ifitabo fya Studies in the Scriptures ninshi nomba palipita ne myaka 12. Na ba John Booth nabo e ko baali. Apa ninshi balebombela pa Kingdom Farm, apalebela Isukulu lya Gileadi. Mu kupita kwa nshita, ba Schroeder na ba Booth baishileba mwi Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova.

Ilyo twali ku Gileadi, twasambilile ifyakosa ifya muli Baibolo. Aya masambililo yaliweme icine cine. Mu kalasi, twalimo abana be sukulu 104, kabili mwali na munyinefwe wa kubalilapo ukufuma ku calo cimbi, uwafumine ku Mexico. Alefwaya ukwishiba bwino iciNgeleshi e lyo ifwe ninshi tulefwaya ukwishibako tumo tumo mu ciSpanish. Ala twali ne nsansa ubushiku munyinefwe Nathan H. Knorr atupeele ifipepala fyalelangilila ifyalo twali no kuyako! Abengi babatumine ku Central America na ku South America; lelo ifwe batutumine ku Chile.

Ukufwaya Ifyuma mu Chile

Pa kuya ku Chile, twalekabila ukupoka ifitupa, kabili palipitile inshita pa kuti tupoke ifyo fitupa. E ico, pa numa ya kupwisha isukulu mu January 1945, twalibombeleko bupainiya mu Washington, D.C., pa mwaka umo na hafu. Ilyo  twapokele ifitupa, twali pamo na bamishonari bambi 9 abali no kuya ku Chile. Bamishonari 7 pali aba 9 baali mu makalasi ya Gileadi ayafumineko.

Twailesanga bamunyinefwe bambi baletulolela mu musumba ukalamba mu Chile uwa Santiago. Pali aba pali na ba Albert Mann, abapwishishe Isukulu lya Gileadi kabili e balya abatukoseleshe imyaka imo ku numa. Umwaka wafumineko e lyo baile ku Chile, pamo na ba Joseph Ferrari abaali mu kalasi lya bubili ilya Gileadi. Ilya nshita mu Chile mwali fye bakasabankanya nalimo 100. Ilyo twafikile, twalefwaya sana ukutampa ukusambilisha abantu abalefwaya ukusambilila icebo.

Batwebele ukulaikala mu ng’anda ya bamishonari iyali mu Santiago. E muku wa kubalilapo twaikele pamo na bamishonari abengi pa ng’anda imo. Fwe bamishonari balitupimiine amaawala ayo twaleenekela ukubomba cila mweshi, lelo twalebomba no mulimo wa kwipika, ubushiku bumo cila mulungu. Limo ifyalecitika fyaletulenge nsoni. Bushiku bumo ulucelo twapangile amabisiketi ya kuti tulye bonse, lelo ilyo twafumishe amabisiketi mu citofu, yanunkile fye cimbi cimbi. Kanshi twabomfeshe soda mu nshita ya kubomfya pauda ya kufumbikila (baking powder)! Umuntu umo abikile soda mu kakopo twalebika pauda ya kufumbikila.

Nomba icaletumfwisha sana ububi, fintu twalelufyanya pa kulanda ilyo twalesambilila iciSpanish. Ulupwa lumo ulo twalesambilisha Baibolo bapene baleke no kusambilila pantu tabaleumfwa ifyo twalelanda. Lelo apo abene baleibelengela mu maBaibolo yabo aya ciSpanish, balisambilile icine kabili basano pali bene baishileba Inte sha kwa Yehova. Ilya myaka, takwali ukulasambilisha bamishonari ululimi lwa ku calo babatuma. Twatampile ukushimikila lilya line fye twafikile kabili balya bene bantu twaleshimikila, e bo twalesambililako iciSpanish.

Twalesambilisha abantu abengi Baibolo, kabili bamo tapalekokola ninshi batampa no kucita ifyo balesambilila. Bambi na bo balekokola ukucitapo cimo. Inshita imo twalishimikileko umukashana umo Teresa Tello, kabili atwebele ukuti, “Mukabwele na kabili mukesenshimikilako na fimbi.” Twalibweleleko imiku 12 no kumusanga nakalya. Palipitile imyaka itatu. Lyena twaile ku kulongana kukalamba ukwabelele mu cikuulwa ico batambilamo ifisela icabela mu Santiago. Pa Mulungu ilyo ukulongana kwapwile, twaumfwile umo aletwita ku numa ati, “Ba Dora, ba Dora!” Twalipilibwike, awe ukumona fye Teresa uyu. Aishile mu kutandalila abakalamba bakwe abanakashi abaleikala bushilya bwa musebo, kabili aishile apo twalelonganina mu kumona ifyalecitika. Ala mwandini caliweme ukumonana na Teresa na kabili! Twalipangene ukulasambilila nankwe Baibolo, kabili tapakokwele alibatishiwe. Mu kuya kwa nshita, aishileba painiya waibela. Nomba palipita ne myaka nalimo 45, kabili Teresa acili mu mulimo wa nshita yonse uwaibela.—Lukala Milandu 11:1.

Ukusanga Icuma mu “Mucanga”

Mu 1959 batutumine ukuyabombela ku Punta Arenas—e kutila “Incende ya Mucanga”—uyu musumba wabela ku kapinda ka ku kulyo, ku  mpela fye ya calo ca Chile. Wabela mu lulamba lwa bemba ulwalepa bakilomita 4,300. Ku Punta Arenas takwaba nge fyaba incende shimbi. Mu lusuba, tabwila bwangu, inshita nga yafika mu ma 23:30 hrs e lyo bwila. Twaleshimikila amaawala ayengi nga nshi lelo twalekwata na mafya, pantu mu lusuba kulaba icimwela cikalamba icifuma pali bemba wa Antarctic. Mu nshita ya mpepo kulatalala sana kabili bulela bwangu.

Nangu ca kuti ku Punta Arenas kwali ayo mafya, kwalibako ne fisuma fimo. Nga kwakaba, kulaba amakumbi ayaya yaleenda fye panono panono. Limo limo imfula kuti yapungumuka fye no kumuloka, lelo bwangu bwangu kwaiso mwela, awe mwauma no kuuma. E lyo kwaisa umukolamfula uumoneka bwino sana uupangika ilyo akasuba kalepula mu makumbi. Limo uyu mukolamfula nga wamoneka, ulabako inshita iikalamba ilyo akasuba kalesanika mu makumbi ya mfula, ulacita wamoneka kabili waluba, papita fye inshita iinono kabili wamoneka, kabili waluba.—Yobo 37:14.

Ilya nshita mu Punta Arenas mwali fye bakasabankanya abanono. Fwe bankashi ni fwe twaletungulula ukulongana mu cilonganino umwali fye abantu abanono. Yehova alitupaalile icine cine. Pa numa ya myaka 37, twalibwelele kuli iyi ncende mu kutandala. Twalipapile ifyo twasangile! Twailesanga ifilonganino 6 ifyalelunduluka na Mayanda ya Bufumu yatatu ayasuma. Awe mwandini caliweme ukutila Yehova alitupeele ishuko lya kusambilisha abantu ifyaba mu Baibolo kuli ilya ncende ya mucanga iyabela ku kapinda ka ku kulyo aka Chile!—Sekaria 4:10.

Twasangile Ifyuma na Fimbi ku “Lulamba Lwapabuka”

Pa numa ya kubomba imyaka itatu na hafu mu Punta Arenas, batwebele ukuyabombela ku musumba wabela ku lulamba lwa bemba uwa Valparaiso. Muli uyu musumba mwaba no tupili 41 utwashinguluka icinshoko cabela mupepi na bemba wa Pacific. Twaleshimikila sana ku bantu abaleikala pa lupili lumo ulo beta ati, Playa Ancha—icalola mu kuti “Ululamba Lwapabuka.” Imyaka yonse 16 iyo twaikele kulya, twalimwene uko abalumendo balekula mu cine, ica kuti bamo ino nshita ni bakangalila abenda e lyo bambi ni baeluda mu filonganino mu ncende ishingi isha mu Chile.

Ukufuma uku, nomba batutumine ku Viña del Mar. Twabombeleko imyaka itatu na hafu ukufikila lintu icinkukuma caonawile ing’anda ya bamishonari iyo twaleikalamo. E fyo twabwelele ku Santiago, uko twatendekele umulimo wa bumishonari ninshi palipita ne myaka 40. Twasangile ifintu fyalyaluka. Twasangile balikuula umusambo uupya, kabili umusambo wa kale nomba wali ni ng’anda ya bamishonari bonse abali mu calo. Mu kuya kwa nshita, palya pene epo ne Sukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi lyalebeela. Yehova na kabili alitucitiile icintu na cimbi icalangile ukuti alitutemwa. Fwe bamishonari basano abakote balitwitile ukuya mu kwikala pa Bethel. Muli iyi myaka yonse twaikala kuno Chile, twalibombela mu ncende shapusanapusana 15. Twalimona ifyo bakasabankanya bafula, ilyo twaishile kuno bali fye nalimo 100, nomba balifika kuli 70,000! Ala mwandini twaliba ne nsansa nga nshi pa fyo twabomba umulimo wa kufwaya ifyuma mu Chile pa myaka 57!

Twalipaalwa icine cine kabili tulomfwa bwino sana ukuti Yehova alilenga na ifwe twaba ne shuko lya kusambilisha abantu abengi ababa nge fyuma, kabili abacili balebombela Yehova mu kuteyanya kwakwe. Imyaka yonse iyi ukucila 60 iyo ifwe babili twabombela Yehova pamo, tulasumina no mutima onse amashiwi yalandile Imfumu Davidi, iyatile: “Ifyo bwafulo busuma bwenu, ubo mwabikila abamutiina.”—Amalumbo 31:19.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 9]

Ba Dorothea mu 2002 na lintu baleya mu kushimikila mu 1943

[Icikope pe bula 10]

Ndeshimikila mu musebo mu Fort Dodge, ku Iowa, mu 1942

[Icikope pe bula 10]

Ba Dora, mu 2002

[Icikope pe bula 12]

Ba Dorothea na ba Dora pa ng’anda ya bamishonari iyo babalilepo ukwikalamo ku Chile, mu 1946