Mwikatala Amulaba Yehova

BAMO abali muli ili bumba balimwenepo ica musango yu cacitika. Lelo ku bengi, wali e muku wa kubalilapo kabili uwa kulekelesha ukwabuka umumana ukwabula ukubomba. Yehova aiminike amenshi ya mu mumana wa Yordani. Umulongo wa bena Israele wa-abwike umumana no kwingila mu Calo ca Bulayo. Abengi abaleabuka pali iyi nshita bafwile baleti ‘Nshakatale ndaba ifi Yehova acita,’ nga filya fine ifikolwe fyabo fyasosele ilyo fya-abwike Bemba Wakashika imyaka 40 ilyo ici tacilacitika.—Yosh. 3:13-17.

Lelo, Yehova alishibe ukuti abena Israele bamo bali no ‘kulaba bwangu ifyo acitile.’ (Amalu. 106:13) E ico aebele Yoshua, intungulushi ya bena Israele, ukubuula amabwe 12 ukufuma pa kati ka mumana no kuyabika nge cibukisho apo bali no kucita inkambi pali ubo bushiku. Yoshua alondolwele ati: “Aya mabwe cibukisho ca muyayaya ku bana ba kwa Israele.” (Yosh. 4:1-8) Ico cibukisho ca mabwe cali no kwibukishako abena Israele pa fya maka ifyo Yehova acitile no kubalenga ukwishiba bwino bwino umulandu balingile ukulamubombela ne cishinka.

Bushe ifi fyacitikile abena Israele kuti fya-afwa abantu ba kwa Lesa lelo? Ee, pantu na ifwe bene tatufwile ukulaba Yehova; tufwile ukutwalilila ukulamubombela ne cishinka. Ababomfi ba kwa Yehova aba muno nshiku kuti basambililako na kuli fimbi ifyo abena Israele babasokelepo. Tontonkanyeni pa mashiwi ya kwa Mose aya kuti: “Cenjeleni ukuti tamulabile Yehova Lesa wenu pa kukanasunga amafunde yakwe no bupingushi bwakwe ne fipope fyakwe.” (Amala. 8:11) Kanshi ukulaba Yehova kuti kwalenga umo ukuleka ukumumfwila. Na lelo line, ica musango yu kuti cacitika. Ilyo umutumwa Paulo alelembela Abena Kristu, alibasokele ukuti ‘bekabulwa icumfwila’ nga filya abena Israele bacitile mu matololo.—Heb. 4:8-11.

Natulande pali fimo ifyacitikile abena Israele ifyalatwafwa ukumona ukuti tatufwile ukulaba Lesa. Na kabili, ifyacitile abena Israele babili aba cishinka fyalatwafwa ukulashipikisha no kulatasha ilyo tulebombela Yehova.

Umulandu Tufwile Ukulaibukishisha Yehova

Pa myaka yonse iyo abena Israele bali mu Egupti, Yehova tatalile abalaba. “[Aleibukisha] icipangano apangene na Abrahamu, Isaki na Yakobo.” (Ukufu. 2:23, 24) Kanshi tabalingile ukulaba ifyo acitile pa kubalubula mu busha.

Yehova aletele ifinkunka 9 pa bena Egupti. Bashimapepo ba finjelengwe aba kwa Farao tabakwete amaka ya kucilikila ifinkunka. Na lyo line, Farao alitaleme no kukananakila Yehova. Alikeene ukuleka abena Israele ukuya. (Ukufu. 7:14–10:29) Lelo, icinkunka calenga 10 calengele ilya mfumu ya cilumba ukucita ifyo Lesa alefwaya. (Ukufu. 11:1-10; 12:12) Mose alitungulwile abena Israele na bantu abengi nga nshi abashali bena Israele, nalimo ukufika ku bantu amamilioni yatatu, balifumine mu Egupti. (Ukufu. 12:37, 38) Ilyo abena Israele tabalafika na patali, Farao alicinjishe amano. Aebele aba pa maceleta bakwe na ba pali bakabalwe ukuyaikata aba basha bakwe na kabili. Iyi nshita abashilika ba bena Egupti e bakwatishe amaka pano isonde ponse. Ilyo ifi fyalecitika, Yehova aebele Mose ukutungulula abena Israele pa ncende iinono itwa ukuti Pihahirote, iyaba pa kati ka Bemba Wakashika ne mpili, kabili camoneke kwati abena Israele tabakwete ukwa kubutukila.—Ukufu. 14:1-9.

Farao aleti abena Israele baicilikila abene, kabili abashilika bakwe bali-iteyenye ukubasansa. Lelo Yehova abikile intumba ye kumbi ne ya mulilo pa kati ka bena Egupti na bena Israele pa kuti abena Egupti bafilwe ukusansa. E lyo Yehova  ayakenye Bemba Wakashika, no kupanga inshila pa kati ilyo amenshi yaiminine nge fibumba fyalepele amamita nalimo 15. Abena Israele batampile ukwabuka bemba pa mushili uwauma. Bwangu bwangu abena Egupti balifikile pa lulamba, bamona no ko abena Israele baleabukila kwi shilya lya bemba.—Ukufu. 13:21; 14:10-22.

Intungulushi iyacenjela nga yatile natubaleke fye baleya. Lelo te Farao. Ali-icetekele sana ica kuti aebele aba pa maceleta na ba pali bakabalwe ukubakonka muli bemba. Awe abena Egupti balingile apapitile abena Israele no kubakonka. Lelo ilyo bashilasansa abena Israele, ifintu fyalyalwike. Amaceleta ya bena Egupti yalefilwa ukwenda pantu Yehova alisokweleko imipeto.—Ukufu. 14:23-25; 15:9.

Ilyo abena Egupti balelwishanya na maceleta yabo ayaonaike, abena Israele bonse basukile batuntukila na kwi shilya lya bemba. Nomba Mose atambike ukuboko kwakwe pali Bemba Wakashika. E lyo Yehova alekele amenshi ayaiminine ku mbali shonse shibili ukubwela. Amenshi ayengi nga nshi yalipuminkene kabili Farao na bashilika bakwe balinwena. Tapali nangu umo pali balya balwani uwapuswike. Abena Israele balilubwike!—Ukufu. 14:26-28; Amalu. 136:13-15.

Aba mu fyalo fyali mupepi balyumfwileko ili lyashi kabili ukufuma iyo nshita ukuya na ku ntanshi baletiina. (Ukufu. 15:14-16) Ilyo papitile imyaka 40, Rahabu uwaleikala mu Yeriko aebele abena Israele babili ati: “Tulemutiina, pantu twalyumfwa ifyo Yehova akamishe amenshi ya muli Bemba Wakashika pa ntanshi yenu ilyo mwafumine mu Egupti.” (Yosh. 2:9, 10) Kanshi na bantu ba mu fyalo fya cisenshi tabalabile ifyo Yehova alubwile abantu bakwe. E ico abena Israele bena abo cacitikile, tabalingile ukulaba nangu panono.

‘Ukubalinda nge Mboni ya Linso Lyakwe’

Pa numa ya kwabuka Bemba Wakashika, abena Israele baingile mu ciswebebe ca Sinai, “mu matololo ayakalamba kabili aya kutiinya.” Ilyo bale-enda muli ulya “mushili wa cilaka umushali menshi,” kabili umushali ne fya kulya, Yehova alibasakamene. Ilyo Mose aleibukisha ifyo  cali, atile: “[Yehova] aishile ku [kufwaya Israele] mu matololo, kabili umushaba nangu cimo, mu ciswebebe umwafina. Alimushingulwike, alimusakamene, ukumulinda nge mboni ya linso lyakwe.” (Amala. 8:15; 32:10) Bushe Lesa alebasakamana shani?

Yehova alebapeela “ifya kulya ukufuma mu muulu,” ifyo baleita ati mana, kabili fyalemoneka mu cipesha amano “pa mushili wa mu matololo.” (Ukufu. 16:4, 14, 15, 35) Yehova alengele na menshi ukufuma “mu cilibwe icakosa nga nshi.” Lesa alibapaalile ica kuti ifya kufwala fyabo tafyasapwike, kabili amakasa yabo tayafimbile pa myaka yonse 40 iyo bali mu matololo. (Amala. 8:4) Cinshi Yehova alefwaya balecita pa kuti balange ukuti baletasha? Mose aebele abena Israele ati: “Mucenjele kabili musakamane imyeo yenu, pa kuti mwikalaba ifintu ifyo amenso yenu yamwene no kuti fikafuma mu mitima yenu inshiku shonse isha mweo wenu.” (Amala. 4:9) Abena Israele abalaibukisha no kutasha pa fyo Yehova abapuswishe, nga balemubombela fye lyonse no kwesha na maka ukukonka amafunde yakwe. Cinshi bali no kucita?

Ukulaba Kwalengele Baleke Ukutasha

Mose atile: “Walabile Icilibwe casansuka icakufyele, awe walabile Lesa uwaculile pa ku kufyala.” (Amala. 32:18) Bwangu bwangu abena Israele balisuulile nangu ukulaba ifyo Yehova acitile pali Bemba Wakashika, ifyo alebapeela ifya kulya mu matololo, na fimbi ifisuma ifyo Yehova abacitiile. Abena Israele balipondweke.

Inshita imo abena Israele bafuliilwe Mose pantu bamwene kwati balafwa ku cilaka. (Impe. 20:2-5) Bailishenye pali mana balelya abati: “Tatulefwaya nangu panono ica kulya ici icinangwa.” (Impe. 21:5) Baletwishika amano ya kwa Lesa kabili balikeene Mose intungulushi yabo abati: “Kanshi nga twafwilile fye mu calo ca Egupti, nangu kanshi nga twafwilile fye muli iyi mpanga! . . . Natuisalile intungulushi, no kubwelela ku Egupti!”—Impe. 14:2-4.

Bushe Yehova aumfwile shani filya abena Israele bakeene ukumumfwila? Ilyo kemba wa malumbo umo aleibukisha filya fyacitike, alembele ukuti: “Balemupondokela imiku iingi mu mpanga, no kumulungulusha mu matololo! Kabili libili libili bale-esha Lesa, kabili bakalifye Uwa mushilo uwa kwa Israele. Tabaibukiishe ifyo ukuboko kwakwe kwacitile, ubushiku abalubwile ku mulwani, ne fyo acitile ifishibilo mu Egupti mwine.” (Amalu. 78:40-43) Icilafi ca bena Israele calikalifye Yehova icine cine.

Kwali Babili Abashalabile

Lelo kwali abena Israele abashalabile Yehova. Pali aba, pali na Yoshua na Kalebu. Bali pa nengu  12 isho batumine ilyo bali pa Kadeshe-barnea mu kuyalengula Icalo ca Bulayo. Pali aba, 10 baletele ilyashi ilibi, lelo Yoshua na Kalebu baebele abantu abati: “Icalo ico twailelengula, calo icisuma nga nshi. Nga Yehova alitutemwa, akatwingisha mu calo ici no kucipeela kuli ifwe, icalo umwaba umukaka no buci. Cikulu fye mwipondokela Yehova.” Ilyo abantu baumfwile ayo mashiwi, batile bali no kupoola Yoshua na Kalebu amabwe. Lelo aba babili bali fye abakosa pantu bacetekele Yehova.—Impe. 14:6-10.

Ilyo papitile imyaka iingi, Kalebu aebele Yoshua ati: “Mose umubomfi wa kwa Yehova antumine ukufuma ku Kadeshe-barnea ku kuyalengula icalo, kabili nabwelele no kuleta amashiwi filya fine yali mu mutima wandi. Kabili bamunyinane abaile na ine bafuupwile abantu; lelo ine, nakonkele Yehova Lesa wandi no mutima onse.” (Yosh. 14:6-8) Apo Kalebu na Yoshua bacetekele Lesa, balishipikishe amacushi ayengi. Bena baiminine fye pa kulaibukisha Yehova inshiku sha mweo wabo shonse.

Kalebu na Yoshua balilangile ukuti baletasha, balishibe ukuti Yehova alifikilishe ubulayo bwa kupeela abantu bakwe icalo ica mufundo. Cine cine, abena Israele balingile ukutasha Yehova pantu e walengele ukuti batwalilile aba mweo. Yoshua alembele ukuti: “Yehova apeele Israele icalo conse ico alapile ukuti ali no kupeela ifikolwe fyabo . . . Takwali ubulayo nangu bumo ubushafishiwepo pa malayo yonse ayasuma ayo Yehova alaile aba mu ng’anda ya kwa Israele; fyonse fyalifishiwepo.” (Yosh. 21:43, 45) Cinshi ifwe lelo twingacita pa kulanga ukuti tulatasha nga filya Kalebu na Yoshua baletasha?

Muletasha

Umuntu umo uwali na katiina kuli Lesa aipwishe ati: “Cinshi ndebwesesha kuli Yehova pa fisuma fyonse ifyo ancitila?” (Amalu. 116:12) Inkongole twakwata kuli Lesa shingi pa mulandu wa fintu atupeela ne fyo atutungulula mu fya ku mupashi, e lyo ne fyo apekanya ukuti tukapusuke ku ntanshi ica kuti nangu tukekale umuyayaya tatwakatale atubwesha ishi nkongole. Na kuba, teti tubweseshepo ifili fyonse pa fyo Yehova atucitila. Lelo ukutasha kwena, bonse kuti tuletasha.

Bushe ifyo Yehova afunda fyalimwafwa ukutaluka amafya? Bushe ifyo amwelela pa  lubembu fyalilenga mwaba na kampingu yasanguluka na kabili? Twalinonkelamo mu fyo Lesa atucitila pa nshita yalepa, kanshi na ifwe tufwile ukulamutasha lyonse. Umukashana wa myaka 14 uwe shina lya Sandra alikwete amafya ayengi lelo aliyacimfishe pantu Yehova alimwafwile. Atila: “Nalipepele kuli Yehova ukuti angafwe, kabili nalitemwa sana inshila angafwilamo. Nomba nalishiba umulandu batata ilingi line balelandila pe lembo lya Amapinda 3:5, 6 ilitila: ‘Tetekela Yehova no mutima obe onse kabili wishintilila pa mano yobe we mwine. Uko konse wenda umwishibe, na o akatambalika inshila shobe.’ Nalishininkisha ukuti ifi fine Yehova angafwa ukufika na lelo, e fyo akulangafwa lyonse.”

Langeni Ukuti Mulebukisha Yehova Ukupitila mu Kushipikisha

Baibolo yalikomaila pa mibele na imbi iya-ampana no kwibukisha Yehova. Itila: “Muleleka ukushipikisha kwenu kwapwisha umulimo wa kuko, pa kutila mube abafikapo kabili abatuntulu muli fyonse, abashabulisha nangu cimo.” (Yako. 1:4) Bushe finshi fyaba mu kuba “abafikapo kabili abatuntulu muli fyonse”? Mwaba no kukwata imibele iingatwafwa ukucetekela Yehova ilyo twaponenwa ne fya kwesha no kupampamina pa kushipikisha, te kunenuka iyo. Ukushipikisha kwa musango yo kulaleta insansa ilyo ifya kwesha fyapwa. Kabili lyonse ifya kwesha filapwa.—1 Kor. 10:13.

Umubomfi wa kwa Yehova umo umukokole uwalwalilila alondolola icamwafwa ukushipikisha. Atila: “Ntontonkanya pa fyo Yehova alecita, nshitontonkanya pa fyo ndefwaya ukucita. Ukuba uwa cishinka cipilibula ukubika amano ku bufwayo bwa kwa Lesa, te pa fyo ndefwaya iyo. Ilyo naba na mafya, nshitila, ‘Mulandu nshi mwe Yehova ici caishila pali ine?’ Ntwalilila fye ukubomba no kupalama kuli Lesa nangu kwaba amafya ayabula ukwenekela.”

Ilelo, Abena Kristu ba cine bapepela Yehova “mu mupashi na mu cine.” (Yoh. 4:23, 24) Icilonganino ca Bena Kristu ba cine tacakalabe Lesa nga filya abena Israele bamulabile. Lelo ukuba fye muli ci cilonganino takupilibula ukuti ninshi tukatwalilila ukuba aba cishinka kuli Lesa. Filya fine Kalebu na Yoshua bacitile, na ifwe umo umo tufwile ukulatasha no kutwalilila ukulabombela Yehova. Tufwile fye ukucita ifyo, pantu Yehova lyonse alatutungulula no kutusakamana muli shino nshiku sha kulekelesha isha-afya.

Nga twabelenga ifyalembwa pa fyo Lesa alepususha abantu bakwe ku kale, tulacetekela ukuti takashe abantu bakwe. Ifi fyalembwa fyaba nga yalya mabwe ya cibukisho ayo Yoshua atuulike. E ico na imwe namuleumfwa nga filya kemba wa malumbo aumfwile ilyo alembele ati: “Nkebukisha imicitile ya kwa Jah; pantu nkebukisha ifipesha amano fyenu ifya ku kale. Kabili nkatontonkanyapo sana pa milimo yenu yonse, kabili nkabika amano ku mibombele yenu.”—Amalu. 77:11, 12.

[Icikope pe bula 7]

Uluko lonse lwapitile mu “mushili wa cilaka”

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Icikope pe bula 8]

Ilyo abena Israele bali pa Kadeshe-barnea, batumine inengu ukuyalengula Icalo ca Bulayo

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.x

[Icikope pe bula 9]

Pa numa ya kwikala myaka iingi mu matololo, abena Israele balingile ukutasha Lesa pa kubapeela Icalo ca Bulayo ica mufundo

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Icikope pe bula 10]

Ukulatontonkanya pa bufwayo bwa kwa Yehova kulatwafwa ukushipikisha amafya yonse ayengesa