Yehova Alinga Ukumulumbanya

“Lumbanyeni Jah!”—AMALU. 111:1.

1, 2. Bushe ishiwi lya kuti “Aleluya” lyalola mwi, kabili lyabomfiwa shani mu Malembo ya ciGriki?

ABANTU abengi abatila Bena Kristu balitemwa ukusosa ati: “Aleluya!” Bamo balasosa ili shiwi libili libili ilyo balelanshanya na bambi. Lelo, banono abaishiba ifyo ili shiwi lyacindama ne fyo lipilibula, kabili imikalile ya bantu abengi abalibomfya ilanga ukuti tabacindika Lesa. (Tito 1:16) Icitabo cimo icilanda pa mashiwi yaba muli Baibolo calondolola ukuti, “ishiwi lya kuti ‘Aleluya’ e lyo abantu balekanalekana abalembele amalumbo balebomfya pa kweba bambi ukuti balumbanishishe Yehova pamo na bena.” Na kuba, abasoma abengi batila ishiwi lya kuti “Aleluya” lipilibula ukuti “‘Lumbanyeni Jah,’ [e kutila] Yehova.”

² Muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya amashiwi yaba pa Amalumbo 111:1 bayapilibula ukuti “Lumbanyeni Jah!” Mu ciGriki, aya mashiwi yasangwa imiku ine pa Ukusokolola 19:1-6, apo balemba ukusekelela kukabako lintu ukupepa kwa bufi kukonaulwa. Ilyo ico cikacitika, abapepa Lesa wa cine bakabomfya ishiwi lya kuti “Aleluya” mu nshila ya mucinshi.

Imilimo Yakwe Iikulu

3. Mulandu nshi uukalamba uo tulonganina capamo?

³ Uwalembele Amalumbo 111 alilanda imilandu iingi iyo Yehova alingila ukumulumbanya. Icikomo 1 citila: “Nkatootela Yehova no mutima wandi onse mwi bumba lya balungami abatemwana na mu lukuta.” Ifi fine e fyo ne Nte sha kwa Yehova shumfwa muno nshiku. Ukulumbanya Yehova e cikalamba ico tulonganina capamo, mu filonganino twabamo na pa kulongana ukukalamba pamo ngo kulongana kwa citungu.

4. Bushe abantu kuti bafwayafwaya shani imilimo ya kwa Yehova?

⁴“Imilimo ya kwa Yehova ikulu, e yo bonse abasekelela muli yena bafwayafwaya.” (Amalu. 111:2) Tontonkanyeni pe shiwi lya kuti “bafwayafwaya.” Ukulingana ne citabo cimo, ici cikomo cilanda pa bantu “ababika amano ku kusambilila no kutontonkanya sana” pa milimo ya kwa Lesa. Kwaliba umulandu Yehova abumbiile ifintu fyonse. Apangile akasuba, icalo, no mweshi, ukuti filebombela pamo. Akasuba no mweshi, e filenga ukuti pa calo paleba icikabilila no lubuuto, akasuba no bushiku, ulusuba, amainsa, ne nshita ya mpepo. Na kabili e filenga no kuti amabimbi yaleima.

5. Ilyo abantu basambilila sana pa fya mu muulu, cinshi besa mu kwiluka?

⁵ Basayantisiti basanga ukuti intamfu icalo cabelapo ukutaluka ku kasuba, ubukulu bwa ciko, no bukulu bwa mweshi nga ku-ulinganya  ku calo cine, fyalicindama nga nshi. Ifyo akasuba, icalo, no mweshi fyatalukana ne fyo fibombela pamo e fyalenga ukuti pa calo palemoneka bwino no kuti kuleba ulusuba, amainsa, ne nshita ya mpepo. E lyo balisanga no mulandu cacindamina ukuti mu muulu mube amaka yalekanalekana ayalinga fye. Umwaume umo uwasambilila sana sayansi atile: “Calyanguka ukwishiba umulandu basayantisiti abengi ba-alukila sana mu myaka 30 iyapita. Pali nomba, balasumina ukuti umuntu akabila ukuba ne citetekelo sana pa kusumina ukuti ifibumbwa tafyaishilebako fye ifine fyeka. Nga twamona ifyo isonde lyabumbwa bwino, e lyo tushininkisha sana ukuti kwaliba kabumba.

6. Bushe mutontonkanyapo shani pa fyo Lesa apanga abantu?

⁶ Umulimo na umbi uukulu uo Lesa abomba, ni nshila atupangilamo. (Amalu. 139:14) Ilyo apangile abantu, abapeele amano, umubili uwakwata ifilundwa fyalekanalekana ifibomba bwino, na maka aya kubomba imilimo yapusanapusana. Ku ca kumwenako, amaka mwakwata aya kulanda no kukutika, ukulemba no kubelenga, yaba cipesha amano. Abantu abengi balikwata amaka ya kucita ifi fintu. Icipesha amano na cimbi mubili wenu, uwiminina ku molu fye yabili. Ifyo umubili wapangwa, ifilenga ukuti umuntu ale-enda no kubomba imilimo, na fyonse ificitika mu kati ka mubili pamo nga ukusungulula ifya kulya pa kuti umuntu akwate amaka ya kucita ifintu ifyalekanalekana, filapapusha nga nshi. Icipapusha na cimbi ca kuti imishipa iilenga bongobongo ukwishiba ifilecitika ku mubili te kuti tuilinganye ku cintu icili conse ico basayantisiti bapanga. Na kuba, icalenga ukuti abantu balepanga ifintu fyapusanapusana ni co Lesa alibapeela amano. Nangu fye ni injiniya uwasambilila nga nshi te kuti apange mashini iisuma kabili iyo mwingabomfya nge fyo mubomfya iminwe 10 iyo mwakwata. E ico, ipusheni amuti, ‘Bushe abantu nga balalenga ifya kulengalenga ifisuma nga nshi nelyo ukukuula ifikuulwa nga ca kuti Lesa tabapangile ne minwe?’

Imilimo ya kwa Yehova Iikulu ne Mibele Yakwe

7. Mulandu nshi tulingile ukulamwena Baibolo ukuti mulimo uukulu uwa kwa Lesa?

⁷ Imilimo ya kwa Yehova iikulu isanshamo ne fisuma ifyo acitila abantunse, ifyo Baibolo yalondolola. Na kuba, Baibolo ine mulimo uukulu uwa kwa Yehova kabili amabuuku yonse ayabamo yalanda fye pa cintu cimo cine. Baibolo yalipusanako ne fitabo fimbi pantu yena “yafuma kuli Lesa kabili ya mulimo ku kusambilisha.” (2 Tim. 3:16) Ku ca kumwenako, ibuuku lya kubalilapo mu Baibolo, ilya Ukutendeka, lyalilondolola ifyo Lesa afumishe ububifi pano calo mu nshiku sha kwa Noa. Ibuuku lya bubili, ilya Ukufuma, lilanda pa fyo Yehova alengele abantu ukwishiba ukuti ni Lesa wa cine lintu alubwile abena Israele mu busha mu Egupti. Nalimo kemba wa malumbo aletontonkanya pali aya malyashi lintu alembele ukuti: “Umulimo [wa kwa Yehova] wa bucindami na bukatebebe, no bulungami bwakwe bwaiminina pe. Alenga abantu ukwibukisha ifipesha amano fyakwe. Yehova wa mutembo kabili wa nkumbu.” (Amalu. 111:3, 4) Bushe tamulesumina ukuti imilimo ya kwa Yehova iya ku kale, ukubikako ne yo mwaimwena mwe bene, ilingile ukumwibukishako pa “bucindami na bukatebebe” bwakwe?

8, 9. (a) Bushe imilimo ya kwa Lesa yapusana shani ne fyo abantu abengi bacita? (b) Mibele nshi imo iya kwa Lesa iyo mwatemwa sana?

⁸ Moneni no kuti kemba wa malumbo akomaila pa mibele ya kwa Yehova iisuma, pamo nga ubulungami, umutembo, ne nkumbu. Mwalishiba ukuti mu fingi ifyo abantu ababembu bacita tamuba ubulungami. Ilingi line, ifyo bacita filanga fye ukuti bali-itemwa, ba mufimbila, kabili ba filumba. Ne cilanga sana ukuti iyi e mibele abantu bakwata, fyanso bapanga ifyo babomfya mu nkondo na pa kuti ifyalo fyabo fibe ne fyuma. Lelo ilyo bacita ifi, balaleta amacushi pa bantu abengi aba kaele. Na kabili ifingi ifyo abantu bacita fyalenga ukuti abapiina balecula nga nshi. Ku ca kumwenako, pa kukuula inshiishi sha shamfumu sha cilumba isha ku Egupti, babomfeshe abasha. Kabili ifingi ifyo abantu bacita muno nshiku tafileta fye  amacushi pa bapiina, lelo ‘filonaula ne sonde.’—Belengeni Ukusokolola 11:18.

⁹ Ala mwandini imilimo ya kwa Yehova yalipusanako ne ficita abantunse pantu yena mulaba ubulungami! Pa milimo yakwe paba ne cilubula ico apekanya pa kuti abantu ababembu bakapusuke. Lesa alipekanya icilubula pa kuti “alange ubulungami bwakwe.” (Rom. 3:25, 26) Na kabushe, “ubulungami bwakwe bwaiminina pe”! Na kabili, uko twaishibila ukuti Lesa wa mutembo ni ku fyo atekanishisha abantunse ababembu. Limo alesosa fye ne shiwi lya kuti “shi” pa kupapaata abantunse ukuti baleke imibele yabo iyabipa no kutendeka ukulacita icalungama.—Belengeni Esekiele 18:25.

Yehova Alafikilisha Ifyo Alaya

10. Bushe icipangano Yehova apangene na Abrahamu cilanga shani ukuti ni Lesa uufikilisha ifyo alaya?

¹⁰“Ifya kulya apeela ku bamutiina. Akebukisha icipangano cakwe umuyayaya.” (Amalu. 111:5) Cimoneka kwati kemba wa malumbo alelanda pa cipangano ico Lesa apangene na Abrahamu. Yehova alaile ukupaala abali no kufuma mu mwana wa kwa Abrahamu kabili atile bali no kupoka impongolo sha balwani babo. (Ukute. 22:17, 18; Amalu. 105:8, 9) Ilyo aya malayo yafikilishiwe pa kubala, uluko lwa bena Israele e lwali umwana wa kwa Abrahamu. Ulu luko lwalikokwele sana mu busha mu Egupti, lelo “asukile Lesa aumfwa ukuteta kwabo kabili Lesa aibukishe icipangano apangene na Abrahamu” kabili alibalubwile. (Ukufu. 2:24) Ifyo Yehova alebacitila filanga fye ukuti ni kapekape. Alebapeela ifya kulya pa kuti babe no bumi ubusuma kabili abapeele ne fyebo fyalebafwa ukulakonka amafunde yakwe. (Amala. 6:1-3; 8:4; Nehe. 9:21) Mu myaka yakonkelepo, ilingi line abena Israele balepula mu mafunde ya kwa Lesa, nangu cingati aletuma bakasesema ku kubakonkomesha ukuti babwelele kuli ena. Ilyo papitile imyaka ukucila pali 1,500 ukutula apo Lesa alubwililile abena Israele mu Egupti, alitumine Umwana wakwe uwafyalwa eka pano calo. AbaYuda abengi balikeene Yesu kabili basalilepo ukumwipaya. Ici calengele ukuti Lesa apange uluko ulupya, uluko ulwa mampalanya, e kutila “Israele wa kwa Lesa.” Ulu luko pamo na Kristu e mwana wa kwa Abrahamu uwa mampalanya, uo Yehova alaile ukuti akababomfya pa kupaala abantu bonse.—Gal. 3:16, 29; 6:16.

11. Bushe Yehova atwalilila shani ‘ukwibukisha icipangano cakwe’ ico apangene na Abrahamu?

¹¹ Yehova alitwalilila ukwibukisha “icipangano cakwe” na mapaalo ayo akafikilisha ukupitila muli ici cipangano. Muno nshiku, alapekanya ifya kulya fya ku mupashi mu ndimi ukucila pali 400. Na kabili, alitwalilila ukwasuka amapepo yesu ayo tupepa ukuti atupeele ifya kulya, ayomfwana na mashiwi yatila: “Tupeeni ifya kulya buno bushiku ukulingana ne fyo tulekabila.”—Luka 11:3; Amalu. 72:16, 17; Esa. 25:6-8.

Amaka ya kwa Yehova aya Cipesha Amano

12. Bushe Lesa apeele shani abena Israele “impanga ya nko”?

¹²“Alilanga abantu bakwe amaka yakwe ayamonekela mu milimo yakwe, pa kubapeela impanga ya nko.” (Amalu. 111:6) Icipesha amano cimo ico Yehova acitiile abena Israele ico kemba wa malumbo nalimo aletontonkanyapo, kubalubula mu Egupti. Ilyo Yehova asuminishe abena Israele ukwingila mu Calo ca Bulayo, balicimfishe ishamfumu ishali ku kabanga na ku masamba ya mumana wa Yordani. (Belengeni Nehemia 9:22-25.) Yehova alipeele abena Israele “impanga ya nko.” Ala mwandini Lesa alilangile amaka!

13, 14. (a) Ni nshila nshi iya cipesha amano iyo Lesa alangilemo amaka yakwe iyo nalimo kemba wa malumbo aletontonkanyapo? (b) Milimo nshi imbi iikulu iya kupususha iyo Yehova abomba?

¹³ Lelo, nge fyo twaishiba, te mulandu ne fisuma ifyo Yehova abacitile, abena Israele tabalangile umucinshi kuli ena na ku fikolwe fyabo, Abrahamu, Isaki, na Yakobo. Batwalilile fye ukulapondoka mpaka ne fyo Lesa abomfeshe abena Babiloni ukubafumya mu calo cabo no kubasenda bunkole. (2 Imila. 36:15-17; Nehe. 9:28-30) Nga ca kuti uyu kemba wa malumbo aliko ilyo abena Israele babwelele ukufuma mu Babiloni, nge fyo abasoma bamo basosa, ninshi alikwete imilandu iingi iya kulumbanishishapo Yehova  pali bucishinka bwakwe na maka yakwe. Lesa alilangile bucishinka na maka lintu alubwile abaYuda mu Babiloni, icalo icakwete ifunde ilya kukanalubula bankole.—Esa. 14:4, 17.

¹⁴ Ilyo papitile imyaka mupepi na 500, Yehova alibomfeshe amaka yakwe mu nshila iyaibela lintu alubwile abantu ku lubembu ne mfwa. (Rom. 5:12) Cimo icafuminemo ca kuti abantu 144,000 balikwete ishuko lya kuba abasambi ba kwa Kristu abasubwa no mupashi wa mushilo. Mu 1919, Yehova alibomfeshe amaka yakwe no kulubula ibumba ilinono ilya bashalapo ukufuma mu kupepa kwa bufi umo bali nga bankole. Amaka ya kwa Lesa e yalenga ukuti balebomba imilimo yalekanalekana muli ino nshita ya ku mpela. Nga batwalilila ukuba ne cishinka mpaka ne mfwa, bakaba ishamfumu mu muulu na Yesu Kristu kabili bakalateka icalo pa kuti abantunse abalapila bakanonkelemo. (Ukus. 2:26, 27; 5:9, 10) Bena bakapyana icalo conse ukucila filya abena Israele bapyene fye icalo ca bulayo.—Mat. 5:5.

Ifipope fya Cishinka Ifikabako Umuyayaya

15, 16. (a) Bushe imilimo ya minwe ya kwa Lesa isanshamo finshi? (b) Mafunde nshi ayo Lesa apeele abena Israele?

¹⁵“Icishinka no bupingushi e milimo ya minwe yakwe; fya cishinka ifipope fyonse ifyo apeela, lyonse filatungililwa, kabili fya muyayaya, fyacitilwa mu cishinka na mu bulungami.” (Amalu. 111:7, 8) “Imilimo ya minwe [ya kwa Yehova]” yasanshishemo na mabwe yapaapaatala yabili ayalembelwepo amafunde 10 ayacindama ayo abena Israele balekonka. (Ukufu. 31:18) Aya mafunde, ukubikako na mafunde yambi ayaishileba mu cipangano ca Mafunde ya kwa Mose, yalomfwana ne fipope fya cishinka ifikabako ku ciyayaya.

¹⁶ Ku ca kumwenako, ifunde limo ilyali pali yalya mabwe lyatile: “Ne Yehova Lesa obe ndi Lesa uufwaya ukupepwa fye neka.” Lisosa no kuti Yehova alaba “ne cikuuku ku ba nkulo iyalenga ikana (1,000) kuli bashibo [abamutemwa] kabili abasunga amafunde [yakwe].” Pali yalya mabwe pali ne fipope ifyo tukonka na pali ino nshita pamo nge cipope citila “ulecindika wiso na noko” ne citila “wilaiba,” kabili pali na mafunde ayalelesha ifintu ifyo umuntu elenganya mu mutima wakwe, pamo nga ifunde ilyakenye ukukumbwa ifya muntu umbi.—Ukufu. 20:5, 6, 12, 15, 17.

Kalubula Wesu Uwa Mushilo Kabili Uwa Kutiinya

17. Finshi fyali no kulenga abena Israele ukulacindika ishina lya kwa Lesa, ukulalimona ukuti lya mushilo?

¹⁷“Nalubula abantu bakwe. Napeela icipope  ca kuti icipangano cakwe cibe ica muyayaya. Ishina lyakwe lya mushilo kabili lya kutiinya.” (Amalu. 111:9) Apa na po kemba wa malumbo afwile aletontonkanya pa fyo Yehova ali ne cishinka ku cipangano apangene na Abrahamu. Ici calengele ukuti Yehova elekelesha abantu bakwe ilyo bali mu busha mu Egupti na lintu bali bankole mu Babiloni. Lelo alilubwile abantu bakwe. Nangu cingati Yehova alicitiile abena Israele ifintu ifingi, ifi fine fye fibili twalandapo fyali no kulenga abena Israele ukulacindika ishina lya kwa Lesa, ukulalimona ukuti lya mushilo.—Belengeni Ukufuma 20:7; Abena Roma 2:23, 24.

18. Mulandu nshi mwingasosela ukuti ukulaitilwa pe shina lya kwa Lesa lishuko nga nshi?

¹⁸ E fyo caba na ku Bena Kristu muno nshiku, abalubulwa ku lubembu ne mfwa. Tufwile ukulaesha na maka ukuba ne mibele iyumfwana na mashiwi Yesu abalilepo ukusosa ilyo alesambilisha abasambi bakwe ifya kupepa ayatila: “Ishina lyenu libe ilya mushilo.” (Mat. 6:9) Ukulatontonkanya sana pali ili shina lya bukata kufwile ukulenga tuletiina Lesa. Uwalembele amalumbo 111 alishibe umwalolele ukutiina Lesa, pantu atile: “Ukuba na katiina kuli Yehova e ntendekelo ya kuba na mano. Bonse abakonka ifipope fyakwe balishilimuka.”—Amalu. 111:10.

19. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁹ Ukuba na katiina kuli Lesa kukalenga tukapate ifyabipa. Kukalenga tukalepashanya ne mibele iisuma iya kwa Lesa iyalumbulwa mu Amalumbo 112, ayo tukasambilila mu  cipande cikonkelepo. Amalumbo 112 yalanga ifyo tufwile ukulacita pa kuti tukabe pa minshipendwa ya bantu abakalalumbanya Lesa umuyayaya. Alilinga nga nshi ukumulumbanya. “Ukumulumbanya takwakapwe.”—Amalu. 111:10.

Amepusho ya Ukutontonkanyapo

• Mulandu nshi ifwe bonse tulingile ukulalumbanishisha Yehova?

• Mibele nshi iya kwa Yehova iimonekela mu milimo yakwe?

• Bushe mumona shani ishuko lya kulaitilwa pe shina lya kwa Lesa?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 20]

Ukulumbanya Yehova e cikalamba ico tuyila ku kulongana lyonse

[Icikope pe bula 23]

Amafunde ya kwa Yehova yonse yalomfwana ne fipope fya cishinka ifikabako umuyayaya