Umweo Wa Muyayaya Pe Sonde—Lisubilo Ilyo Lesa Atupeela
Umweo Wa Muyayaya Pe Sonde—Lisubilo Ilyo Lesa Atupeela
“Ifibumbwa fyalengelwe ukunakila ku kuicusha fye . . . pa mulandu wa kusubila.”—ROM. 8:20.
1, 2. (a) Mulandu nshi isubilo lya mweo wa muyayaya pe sonde lyacindamina kuli ifwe? (b) Mulandu nshi abantu abengi batwishikila nga cine cine umweo wa muyayaya pe sonde ukabako?
NALIMO muleibukisha ifyo mwaumfwile bwino ilyo mwasambilile ukuti nomba line fye abantu tabakalekota nelyo ukufwa, lelo bakalaikala umuyayaya. (Yoh. 17:3; Ukus. 21:3, 4) Ukwabula no kutwishika mufwile mulomfwa bwino ukwebako bambi pali ili subilo lyaba mu Baibolo. Pantu na kuba, isubilo lya mweo wa muyayaya cintu cimo icacindama pa fyo tulandapo mu mbila nsuma iyo tubilisha. Lilakuma ifyo tumona umweo.
2 Ilingi line, aba mapepo abatila Bena Kristu balisuula isubilo lya kwikala umuyayaya pe sonde. Nangu ca kutila Baibolo isambilisha ukuti umweo ulafwa, aba macalici abengi basambilisha ifishaba mu Malembo, batila umuntu akwata umweo uushifwa, uutwalilila fye ukubako ku calo ca mipashi. (Luk. Mil. 9:5) E mulandu wine abantu abengi batwishikila nga cine cine kukaba umweo wa muyayaya pe sonde. Kanshi nalimo kuti twaipusha ukuti: Bushe cine cine Baibolo ilalanda ukuti umweo wa muyayaya pe sonde ukabako? Nga ukabako, ni lilali Lesa aebele abantu ukuti ukabako?
“Fyalengelwe Ukunakila ku Kuicusha fye . . . pa Mulandu wa Kusubila”
3. Bushe ifyo Lesa alefwaya ukuti cibe ku bantu fyaishibikwe shani ilyo abumbile fye abantu?
3 Ifyo Yehova alefwaya cibe ku bantu fyalishibikwe ilyo ababumbile fye. Lesa alilangilile bwino ukuti Adamu nga aba ne cumfwila ali no kwikala umuyayaya. (Ukute. 2:9, 17; 3:22) Ukwabula no kutwishika, abatuntwike muli Adamu aba kubalilapo balishibe ifyo Adamu aishileba uushapwililika, kabili ifyo balemona fyalelangilila ukuti ici cali ca cine. Lesa alicilike inshila ya kwingilila mwi bala lya Edeni, kabili abantu balekota no kufwa. (Ukute. 3:23, 24) Umuye nshiku, abantu batendeke ukwikala fye imyaka iinono. Adamu aikele imyaka 930. Shemu, uwapuswike Ilyeshi aikele fye imyaka 600, e lyo umwana wakwe umwaume Arpakishadi aikele imyaka 438. Wishi wa kwa Abrahamu, Tera, aikele imyaka 205. Abrahamu aikele pa calo imyaka 175. Umwana wakwe Isaki aikele imyaka 80 e lyo Yakobo aikele imyaka 147. (Ukute. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Abantu abengi bafwile balikutulwike umwalolele ukucepa kwa myaka iyo abantu baleikala pa calo. Kwalolele mu kuti abantu nomba tabali na kulaikala umuyayaya! Bushe bali no kwenekela ukuti abantu kuti baikala umuyayaya na kabili?
4. Cinshi calengele abantu ba cishinka aba kale ukucetekela ukuti Lesa aali no kuleta amapaalo na kabili ayo Adamu alufishe?
4 Icebo ca kwa Lesa citila: ‘Abantu balengelwe ukunakila ku kuicusha fye . . . pa mulandu wa kusubila.’ (Rom. 8:20) Bushe kusubila cinshi? Ukusesema kwa kubalilapo fye mu Baibolo kwalandile pa “mwana” uwali no ‘kufwanta insoka ku mutwe.’ (Belengeni Ukutendeka 3:1-5, 15.) Ubulayo bwa kuti kukaba Umwana bwalengele ukuti abantu ba cishinka babe ne subilo lya kuti Lesa takasuuleko ku bufwayo bwakwe ku bantunse. Bwalengele no kuti abaume pamo nga Abele na Noa bacetekele ukuti Lesa akaleta amapaalo na kabili ayo Adamu alufishe. Aba baume bafwile balilwike ukuti ‘ukusuma umwana ku citende’ kwali no kusanshamo ukusuumya umulopa.—Ukute. 4:4; 8:20; Heb. 11:4.
5. Cinshi cilanga ukuti Abrahamu alicetekele mu kubuuka?
5 Tontonkanyeni pali Abrahamu. Ilyo aeshiwe, Abrahamu “apene atuule Isaki ilambo, . . . umwana wakwe uwafyelwe eka.” (Heb. 11:17) Cinshi calengele aitemenwe ukutuula Isaki ilambo? (Belengeni AbaHebere 11:19.) Mulandu wa kuti alicetekele mu kubuuka! Kwali ifyalengele ukuti Abrahamu acetekele mu kubuuka. Na kabushe, Yehova alibweseshemo amaka ya bufyashi muli Abrahamu kabili alilengele no kuti umukashi wakwe Sara akwate umwana mu bukote. (Ukute. 18:10-14; 21:1-3; Rom. 4:19-21) Na kabili Yehova ali naeba Abrahamu ukuti: “Muli Isaki e mukafuma uuketwa umwana obe.” (Ukute. 21:12) Kanshi, Abrahamu alikwete imilandu ine ine iya kucetekela ukuti Lesa ali no kubuusha Isaki.
6, 7. (a) Cipangano nshi ico Yehova apangene na Abrahamu? (b) Bushe ubulayo Yehova alaile Abrahamu bwalengele shani ukuti abantu babe ne subilo?
6 Pa mulandu wa kuti Abrahamu alikwete icitetekelo icikalamba, Yehova apangene nankwe icipangano icalelanda pa bufyashi bwakwe, nelyo “umwana.” (Belengeni Ukutendeka 22:18.) Mu kuya kwa nshita calisokolwelwe ukuti uyu “mwana” ali ni Yesu Kristu. (Gal. 3:16) Yehova alyebele Abrahamu ukuti akafusha abakafuma mu “mwana” wakwe “nge ntanda sha mu muulu kabili ngo mucanga wa mu lulamba lwa bemba.” Kwena Abrahamu taishibe impendwa. (Ukute. 22:17) Lelo pa numa ilya mpendwa yalisokolwelwe. Yesu Kristu na ba 144,000, abakateka nankwe mu Bufumu bwakwe e betwa ati “umwana.” (Gal. 3:29; Ukus. 7:4; 14:1) “Inko shonse isha pe sonde shikaimwena amapaalo” ukupitila mu Bufumu bwa kwa Mesia.
7 Abrahamu afwile taishibe bwino bwino umwalolele icipangano ico Yehova apangene nankwe. Na lyo line, Baibolo itila “alelolela umusumba uwakwata imifula ine ine iya kukuulapo.” (Heb. 11:10) Uyo musumba, Bufumu bwa kwa Lesa. Pa kuti Abrahamu akamoneko amapaalo ilyo bulya Bufumu bukalateka, afwile ukuba no mweo na kabili. Pa kuti akabe no mweo wa muyayaya, afwile ukubuushiwa. Kabili abakapusuka Armagedone na balya abakabuushiwa bakaba no mweo wa muyayaya.—Ukus. 7:9, 14; 20:12-14.
“Umupashi mu nda Wampatikisha”
8, 9. Mulandu nshi twingalandila ukuti ibuuku lya kwa Yobo talilanda fye pa mafya ya muntu umo?
8 Yobo aikele pa calo pa numa ya mfwa ya kwa Yosefe, icishikulula ca kwa Abrahamu, lelo iyi nshita ninshi kasesema Mose talatampa umulimo wakwe. Ibuuku lya kwa Yobo, ilyo Mose nalimo alembele, lilalondolola ico Yehova asuminishishe Yobo ukucula e lyo ne fyaishilefuma mu kucula kwakwe. Lelo, ibuuku lya kwa Yobo talilanda fye pa mesho ayo Yobo aculileko; lilanda sana pa lyashi ilyacindama ilyakuma abantunse bonse e lyo ne fibumbwa fya mupashi. Ibuuku lya kwa Yobo lilondolola ukuti Yehova alateka mu nshila yalungama, kabili lisokolola no kuti umulandu waimine mwi bala lya Edeni walikuma bukaele e lyo no mweo wa babomfi ba kwa Lesa aba pe sonde. Nangu ca kutila Yobo taishibe uyu mulandu, talekele abanankwe batatu ukumulenga ukuyumfwa ukuti alifililwe ukuba uwa kaele. (Yobo 27:5) Ici cifwile ukukosha icitetekelo cesu no kutwafwa ukwishiba ukutila kuti twaba aba kaele no kuba ku lubali lwa kwa Yehova.
9 Ilyo bacibusa ba kwa Yobo batatu, abaleitunga ukuti ni bakasansamusha bapwishishe ukulanda, e lyo “Elihu mwana Barakele umwina Busi ayaswike.” Cinshi calengele ukuti alande? Atile: “Ninjisulamo ifya kulanda; Umupashi mu nda wampatikisha.” (Yobo 32:5, 6, 18) Nangu ca kutila ifyo Elihu asosele fyafikilishiwe ilyo amacushi ya kwa Yobo yapwile, amashiwi alandile yalitukuma. Yalalenga abantu aba kaele ukuba ne subilo.
10. Cinshi cilanga ukuti ubukombe bwa kwa Yehova ku muntu umo limo kuti bwakuma abantu fye bonse?
10 Limo Yehova alapeela ubukombe ku muntu umo ubwa kuti bulesanshamo na bantu bonse fye. Kuti twashininkisha ici nga twamona ukusesema uko Daniele aseseme pa ciloto Imfumu ya ku Babiloni, Nebukadnesari yalotele, icalelanda pa kutema icimuti icali icitali nga nshi. (Dan. 4:10-27) Nangu ca kutila cilya ciloto califikilishiwe muli Nebukadnesari, calelosha ku cintu cimo icacindama sana. Calelangilila ukuti ukuteka kwa kwa Lesa pe sonde ukupitila mu shamfumu shafumine mu lupwa lwa Mfumu Davidi kuli no kutendeka na kabili pa numa ya myaka 2,520, ukufuma mu 607 B.C.E. * Ukuteka kwa bufumu bwa kwa Lesa ukukuma kwi sonde kwatendeke cipya cipya lintu Yesu Kristu atendeke ukuteka mu muulu mu 1914. Elenganyeni fye ifyo ubu Bufumu buli no kufikilisha amalayo yonse ayo abantunse aba cumfwila basubila!
“Mupokololeni pa Kuti Etentemukila ku Nindi!”
11. Bushe amashiwi Elihu alandile yalelangilila cinshi pali Lesa?
11 Pa kwasuka Yobo, Elihu alandile pa “nkombe, iya kumulandilako, umo pa be kana (1,000), iya kweba umuntu ubulungami.” Nga ca kutila iyi nkombe ‘yapapaata kuli Lesa pa kuti amumfwile uluse,’ bushe kuti caba shani? Elihu atila: “Ninshi [Lesa] kuti amulandilako no kutila, ‘Mupokololeni pa kuti etentemukila ku nindi! Ninsanga ica kumulubwilako! Lekeni umubili wakwe uleleme ukucila uwa mwaice; abwelele na ku nshiku sha bulumendo bwakwe.’” (Yobo 33:23-26) Aya mashiwi yalelangilila ukuti Lesa kuti apokelela ‘icilubula’ nelyo icifuta mulandu pa kuti alubule abantu abalapila.—Yobo 33:24.
12. Bushe amashiwi Elihu alandile yalenga abantu ukuba ne subilo nshi?
12 Elihu afwile tailwike bwino bwino ifyo icilubula cacindama, nga filya fine na bakasesema bashaleiluka fyonse ifyo balelemba. (Dan. 12:8; 1 Pet. 1:10-12) Na lyo line, amashiwi Elihu alandile yalangile ukuti bushiku bumo Lesa ali no kupokelela icilubula no kulubula abantu pa kuti belakota no kufwa. Amashiwi ya kwa Elihu yapeele abantu isubilo ilisuma nga nshi ilya mweo wa muyayaya. Ibuuku lya kwa Yobo na kabili lilanga ukuti kukaba ukubuuka.—Yobo 14:14, 15.
13. Bushe amashiwi Elihu alandile yacindama shani ku Bena Kristu?
13 Na muno nshiku mwine, amashiwi Elihu alandile yalicindama ku Bena Kristu abengi nga nshi abasubila ukupusuka ubonaushi bwa cino calo. Abakoloci abakapusuka ubonaushi bwa ici calo bakabwelela ku nshiku sha bulumendo bwabo. (Ukus. 7:9, 10, 14-17) Na kabili, isubilo lya kwisamona abakabuushiwa babwelela ku nshiku sha bulumendo bwabo lilasansamusha abantu ba citetekelo. Kwena, Abena Kristu bonse fye bakabila ukuba ne citetekelo mwi lambo lya kwa Kristu, nampo nga bantu basubwa, abakaba bamunshifwa ku muulu nelyo “impaanga shimbi” isha kwa Yesu abakaba no mweo wa muyayaya pe sonde.—Yoh. 10:16; Rom. 6:23.
Imfwa Baimina Ukuifumya pe Sonde
14. Finshi filanga ukuti kwali na fimbi ifyalekabilwa ukucila pa Mafunde ya kwa Mose pa kuti abena Israele babe ne subilo lya mweo wa muyayaya?
14 Abana ba kwa Abrahamu baishileba uluko ulwapaatulwa ilyo bapangene icipangano na Lesa. Ilyo Yehova alebapeela Amafunde, abebele ukuti: “Mulesunga ifipope fyandi no kukonka ubupingushi bwandi, ifya kuti umuntu nga alefikonka, akaba no mweo.” (Lebi 18:5) Lelo apo abena Israele balifililwe ukukonka Amafunde bwino bwino, Amafunde yene yalibapingwile ukuti balingile ukufwa, kanshi balekabila ukulubulwa.—Gal. 3:13.
15. Mapaalo nshi aya ku ntanshi ayo Yehova alengele ukuti Davidi alembe?
15 Pa numa ya kwa Mose, Yehova apeele umupashi kuli bakalemba na bambi aba Baibolo ukuti balembe pe subilo lya mweo wa muyayaya. (Amalu. 21:4; 37:29) Ku ca kumwenako, ilyo Davidi aimbile pa kwikatana kwa bantu ba kwa Yehova mu Sione, asondwelele na mashiwi ya kuti: “Mulya e mo Yehova asosele ukuti ipaalo lileikala, no mweo wa muyayaya.”—Amalu. 133:3.
16. Finshi Yehova alaya abantu ukupitila muli Esaya ifikacitika “pano isonde ponse”?
16 Yehova apeele Esaya umupashi ukuti aseseme pa mweo wa muyayaya pe sonde. (Belengeni Esaya 25:7, 8.) Ulubembu ne mfwa fyaba kwati ca “kukupa icikupa” abantu ica kuti no mweo wapelela kabili fyaba nge fipe ifyafina ifyo abantu basenda. Yehova alilaya abantu bakwe ukuti akamina ulubembu ne mfwa, e kutila akafifumya “pano isonde ponse.”
17. Finshi fyasobelwe ukuti e fyo Mesia ali no kucita ifyalenga abantu ukukwata isubilo lya mweo wa umuyayaya?
17 Tontonkanyeni na pa Mafunde ya kwa Mose ayalandile pa fyo abantu bali no kucita ne mbushi ya Asasele. Umuku umo mu mwaka, pa Bushiku bwa Cifuta Mulandu, shimapepo mukalamba ‘alebika amaboko yakwe yabili pa mutwe wa mbushi ya mweo no kusokolwela pa mbushi ifilubo fyonse ifya bana ba kwa Israele, kabili alefibika pa mutwe wa mbushi, kabili imbushi yalesenda imembu shabo shonse no kushitwala mu matololo.’ (Lebi 16:7-10, 21, 22) Esaya asobele ukuti Mesia ali no kwisa uwali no kucita cimo cine, e kutila uwali no kusenda “amalwele,” “ukukalipwa,” no “lubembu lwesu bonse,” ne ci cali no kulenga abantu ukuba ne subilo lya mweo wa umuyayaya.—Belengeni Esaya 53:4-6, 12.
18, 19. Lisubilo nshi ilyaba pali Esaya 26:19 na Daniele 12:13?
18 Ukupitila muli kasesema Esaya, Yehova aebele abantu bakwe abena Israele ukuti: “Abantu bobe abafwa bakaba no mweo. Ifitumbi fyesu, fikabuuka. Shibukeni no kusekelela, mwe bekashi ba mu lukungu! Pantu umume wenu waba ngo mume wa ku musalu, kabili isonde likaleka abafwa ukufyalwa.” (Esa. 26:19) Amalembo yalembelwe mu ciHebere yalalangilila bwino bwino ukuti kukaba ukubuuka no kwikala pano pene pe sonde. Ku ca kumwenako, ilyo Daniele ali ne myaka nalimo 100, Yehova amulaile ukuti: “Ukatuusha, lelo ukema no kuya ku cipendwilo cobe ku mpela ya nshiku.”—Dan. 12:13.
19 Pa mulandu wa kuti Marita alikwete isubilo lya kuti abafwa bakabuuka, ilyo alelanda pali ndume yakwe uwafwile, aebele Yesu ukuti: “Ninjishiba ukuti akema ilyo kukaba ukubuuka pa bushiku bwa kulekelesha.” (Yoh. 11:24) Bushe ifyo Yesu alesambilisha e lyo ne fyo abasambi bakwe balembele fyalengele ukuti isubilo lya kubuuka lyaluke? Bushe na nomba Yehova acili alilaya abantu ukuti bakekala umuyayaya pe sonde? Icipande cikonkelepo cikasuka aya mepusho.
[Futunoti]
^ para. 10 Moneni icitabo citila Angweniko ku Kusesema kwa kwa Daniele!, icipandwa 6.
Bushe Kuti Mwalondolola?
• Bushe ‘abantu balengelwe ukunakila ku kuicusha fye’ pa mulandu wa kusubila cinshi?
• Cinshi cilanga ukuti Abrahamu alicetekele ukuti kukaba ukubuuka?
• Bushe amashiwi Elihu aebele Yobo yatupeela isubilo nshi?
• Bushe Amalembo yalembelwe mu ciHebere yalanga shani ukuti cine cine kukaba ukubuuka no kwikala umuyayaya pe sonde?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 5]
Amashiwi Elihu aebele Yobo yalatupeela isubilo lya kuti abantu bakalubuka pa kuti belakota no kufwa
[Icikope pe bula 6]
Daniele balimulaile ukuti ‘akema no kuya ku cipendwilo cakwe ku mpela ya nshiku’