Mwe Banakashi, Mulandu Nshi Mufwile Ukunakila Abalume Benu?

“Umutwe wa mwanakashi mwaume.”—1 KOR. 11:3.

1, 2. (a) Finshi umutumwa Paulo alembele pa fyo Yehova ateyanya bumutwe e lyo na pa kunakila? (b) Fipusho nshi twalalandapo muli cino cipande?

YEHOVA alitantika ifintu ukulingana na mashiwi umutumwa Paulo alembele ayatila “umutwe wa mwaume onse ni Kristu” no “mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Kor. 11:3) Icipande cafumako catile Yesu alemona ukunakila Yehova Lesa, Umutwe wakwe ukuti lishuko, kabili ico calemuletela insansa. Casosele no kuti Kristu e mutwe wa baume Abena Kristu. Kristu ali uwa cikuuku, uwa luse, uulangulukilako abantu, kabili alibikile sana amano ku fyo bambi balefwaya. Ifi e fyo abaume mu cilonganino balingile ukuba, maka maka ku bakashi babo.

² Inga abanakashi bena? Bushe umutwe wabo nani? Paulo alembele ukutila, “umutwe wa mwanakashi mwaume.” Bushe abanakashi balingile ukuyomfwila mwi aya mashiwi yafuma kuli Lesa? Bushe abalume babo nga tabasumina, na lyo line bafwile ukubamona ukuti mutwe? Bushe ukunakila calola mu kuti umukashi tafwile kulandapo nangu kamo mu cupo ilyo balepingula ifya kucita? Cinshi cilenga umwanakashi ukutashiwa?

 “Nalabumba Uwa Kumwafwa”

3, 4. Mulandu nshi cawamina ku baupana ukukonka filya Lesa atantika ukuti umulume e mutwe?

³ Yehova e wasalile uufwile ukuba umutwe mu lupwa. Ilyo Adamu abumbilwe, Yehova Lesa atile: “Te cisuma umuntu ukulaikala fye eka. Nalabumba uwa kumwafwa, kabili umunankwe.” Ilyo Efa abumbilwe, Adamu alitemenwe sana ukukwata umunankwe kabili kaafwa ica kuti atile: “Uyu e fupa lya mu mafupa yandi Kabili e munofu wa mu munofu wandi.” (Ukute. 2:18-24) Adamu na Efa nga baishileba abafyashi ba bantunse bonse pano calo abapwililika abali no kwikala mu nsansa ku ciyayaya muli paradaise pe sonde.

⁴ Pa mulandu wa kuti abafyashi besu balipondweke, ifintu mwi bala lya Edeni ilisuma fyalyalwike. (Belengeni Abena Roma 5:12.) Lelo Lesa alitwalilile ukumona umulume ukuti e mutwe wa mukashi. Ababa mu cupo nga bakonka bwino uku kutantika kwa kwa Lesa, icupo cilawama kabili mulaba insansa. Ukunakila kulenga umukashi ukumfwa nga filya Yesu aumfwile pa lwa kunakila Yehova, Umutwe wakwe. Ilyo Yesu talaisa pano calo, ‘aleanga ku cinso ca kwa Yehova inshita yonse.’ (Amapi. 8:30) Apo abaume tabapwililika, te kuti babe imitwe ya bakashi babo iyapwililika, e lyo na banakashi bene ukunakila kwabo te kuti kube ukwapwililika. Abalume na bakashi nga bale-esha na maka ukukonka uku kutantika kwa kwa Lesa, mu cupo cabo kuti mwaba insansa ishingi nangu ni pali ino nshita.

5. Mulandu nshi abaupana balingile ukukonkela ukufunda kwaba pa Abena Roma 12:10?

⁵ Calicindama sana ku baupana ukukonka uku kufunda kwapeelwa ku Bena Kristu bonse ukutila: “Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi. Ku kucindikana ni mwe mubalilepo.” (Rom. 12:10) E lyo kabili umulume no mukashi balingile ukukonka sana amashiwi yatila “mubelane icikuuku, mube aba mitima ya nkumbu, abaitemenwa ukubelelana uluse.”—Efes. 4:32.

Abena Mwenu Nga Tabasumina

6, 7. Cinshi cingacitika nga ca kutila umukashi Umwina Kristu alenakila umulume wakwe uushasumina?

⁶ Ni shani nga ca kutila abena mwenu te babomfi ba kwa Yehova? Ilingi line abalume e baba abashasumina. Bushe umukashi alingile ukumona shani umulume wakwe uushasumina? Baibolo yalyasuka aiti: “Mwe bakashi, mulenakila abalume benu, pa kutila na balya abakaana ukumfwila icebo ca kwa Lesa, banashiwe apabula ishiwi nangu limo ilyo balemona imibele isuma iya bakashi babo, pantu abene bakulaimwena imyendele yenu iisuma e lyo ne fyo mwabakwatila akatiina.”—1 Pet. 3:1, 2.

⁷ Icebo ca kwa Lesa ceba umukashi ukunakila umulume nangu tasumina. Umukashi nga ali ne mibele isuma, umulume kuti atampa ukutontonkanya pa calenga akwate iyo mibele. Ne co kuti calenga umulume afwaya ukwishiba ifyo umukashi wakwe asumina na mu kulekelesha na o kuti apokelela icine.

8, 9. Cinshi Umwina Kristu uwaupwa engacita umulume nga atwalilila fye ifyo fine aba te mulandu ne mibele isuma iya mukashi?

⁸ Nomba cinshi umukashi engacita nga ca  kuti umulume uushasumina atwalilila fye ifyo fine aba te mulandu ne mibele isuma iya mukashi? Amalembo yakoselesha abakashi abasumina ukulalanga imibele ya Bwina Kristu lyonse nangu ifintu fyafye shani. Ku ca kumwenako, pali 1 Abena Korinti 13:4 patila: “Mu kutemwa mwaba ukushishimisha.” Umwina Kristu uwaupwa afwile ukutwalilila ‘ukuicefya nga nshi no kuba uwafuuka, no kushishimisha’ e lyo no kushipikisha mu kutemwa. (Efes. 4:2) Umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, e kutila amaka yakwe, kuti wamwafwa ukuba ne mibele ya Bwina Kristu na lintu alepita mu mafya.

⁹ Paulo alembele ukuti: “Muli fyonse ndi na maka pantu kuli uulenkosha.” (Fil. 4:13) Umupashi wa kwa Lesa ulaafwa Umwina Kristu uwaupwa ukucita ifintu ifingi ifyo ashingacita nga taumwafwile. Ku ca kumwenako, kuti alafwaya ukulandula nga ca kutila umwina mwakwe ali ne culukusu. Lelo Baibolo yeba Abena Kristu bonse ukuti: “Mwilabwesesha ububi pa bubi. . . . Pantu calembwa ati: ‘Nine mfwile ukulandula; nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita, e fyasosa Yehova.’” (Rom. 12:17-19) Pali 1 Abena Tesalonika 5:15 na po patila: “Cenjeleni ukuti umuntu nangu umo ebwesesha ububi pa bubi ku munankwe, lelo lyonse mulecita icisuma ku banenu na kuli bonse.” Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova nga watwafwa, kuti twacita ne fyo tushingakumanisha ukucita pa lwesu. Kanshi calilinga ukupepela umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa ukuti uletwafwa ukucita ifyo tushingacita pa lwesu!

10. Bushe Yesu alecita shani ilyo abantu balelanda no kucita ifyabipa kuli ena?

¹⁰ Ifyo Yesu alecita ilyo abantu balelanda no kucita ifyabipa kuli ena, e fyo tufwile ukulacita na ifwe. Pali 1 Petro 2:23 patila, “Ilyo balemutuka, ena tabatukilemo. Ilyo alecula, talebapangila, lelo aleituula fye kuli Lesa uwaba no mulinganya mu bupingushi.” Twakoseleshiwa ukukonka ica kumwenako cakwe icisuma. Mwilakalipa pa fyabipa ifyo bambi bacita. Nga fintu Abena Kristu bonse bakoseleshiwa, na imwe “muleba aba nkumbu, kabili muleicefya mu [mutima]. Mwilabwesesha ububi pa bubi atemwa umusaalula pa musaalula.”—1 Pet. 3:8, 9.

Bushe Abakashi Tabafwile Kulandapo Nangu Kamo?

11. Lishuko nshi ilikalamba ilyo na banakashi bakwata?

¹¹ Bushe ukunakila umulume, kukanalandapo icili conse pa fya mu lupwa nangu fye pa milandu imbi? Iyo. Abanakashi kumo na baume balipeelwa amashuko ayengi kuli Yehova. Tontonkanyeni pe shuko ilikalamba ilyo ba 144,000 bakwata ilya kuba ishamfumu kabili bashimapepo pamo na Kristu ilyo akalateka icalo! Pali iyi mpendwa paliba na banakashi. (Gal. 3:26-29) Kanshi Yehova alipeelako abanakashi ifya kucita mu fyo atantika ifintu.

12, 13. Landeni pa ca kumwenako cimo icilanga ukuti na banakashi balesesema.

¹² Ku ca kumwenako, ku kale abanakashi bamo bali bakasesema. Ilembo lya kwa Yoele 2:28, 29 lyasobele ukuti: “Nkapongolwela umupashi wandi pa bantunse bonse, kabili abana benu abaume na bana benu abanakashi bakasesema. . . . Kabili muli isho nshiku nkapongolwela umupashi wandi na pa babomfi abaume na pa babomfi abanakashi.”

¹³ Pa basambi ba kwa Yesu 120 abalongene mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu pa Pentekoste mu 33 C.E. pali abaume na banakashi. Umupashi wa kwa Lesa walipongolwelwe pali bonse aba. E calengele Petro ukwambula amashiwi yaba mu kusesema kwa kwa Yoele no kusosa ukuti yalifikilishiwe muli balya abaume na banakashi. Petro atile: “Ici e casoseelwe muli kasesema Yoele ukuti, ‘Kabili mu nshiku sha kulekelesha,’ e fyo Lesa atila, ‘nkapongolwela umupashi wandi pa bantunse bonse, kabili abana benu abaume na bana benu abanakashi bakasesema . . . ; e lyo na pa babomfi bandi abaume na pa babomfi bandi abanakashi nkapongolwelapo umupashi wandi  muli shilya nshiku, na bo bakasesema.’”—Imil. 2:16-18.

14. Milimo nshi abanakashi babombeleko iyalengele ubuKristu ukusalangana?

¹⁴ Mu nshita ya Bena Kristu ba kubalilapo, abanakashi balibombele imilimo iikalamba iyalengele ubuKristu ukusalangana. Baleshimikila abantu bambi pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa kabili balecita ifintu ifingi ifyakumine umulimo wa kushimikila. (Luka 8:1-3) Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo atile Febi ni nkashi “uubombela mu cilonganino ica mu Kenkerea.” Kabili ilyo alaishe imitende ku babomfi banankwe, Paulo alilumbwile abanakashi abengi abacetekela ukusanshako na “Trufaena na Trufosa, abanakashi abalebombesha muli Shikulu.” Alandile na pali “Persida uwatemwikwa wesu, pantu uyu mwanakashi abombeshe apakalamba muli Shikulu.”—Rom. 16:1, 12.

15. Mu nshita shesu milimo nshi abanakashi babomba iilenga ubuKristu ukusalangana?

¹⁵ Mu nshiku shesu, pali bakasabankanya ukucila pali 7 milioni abalebilisha imbila nsuma icalo conse, abafulapo banakashi kabili baba aba mishinku yalekanalekana. (Mat. 24:14) Abengi pali aba babomba umulimo wa nshita yonse, ni bamishonari, e lyo bambi babombela pa Bethel. Kemba wa malumbo Davidi aimbile ukuti: “Yehova asosa icebo; abanakashi abalesabankanya imbila nsuma libumba ilikalamba.” (Amalu. 68:11) Aya mashiwi ya cine sana! Yehova alatasha pa fyo abanakashi babomba mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma no kufikilisha ubufwayo bwakwe. Kanshi ifi alandile ukutila abanakashi balenakila, tacalola mu kuti bafwile ukwikala fye ukwabula ukulandapo nangu kamo mu cupo.

Abanakashi Babili Abashatalele Tondolo

16, 17. Bushe ifyo Sara acitile filanga shani ukuti abanakashi nabo kuti balelandapo mu cupo?

¹⁶ Nga ca kutila Yehova alipeela abanakashi imilimo iingi, bushe abalume te kuti balebepushako fimo nga balepingula ifya kucita pa milandu iikalamba mu lupwa? Kuti cawama nga balecita ifyo. Amalembo yalilandapo pa banakashi abacitile no kulanda fimo ifisuma nangu ca kutila te balume babo babebele ukucita ifyo. Natulandeko pali babili.

¹⁷ Sara, umukashi wa kwa Abrahamu atwalilile ukweba umulume ukuti atamfye umukashi wa cibili no mwana wakwe pantu tabakwete mucinshi. “Ico cintu calibipile nga nshi kuli Abrahamu,” lelo kuli Lesa cali fye bwino. Yehova aebele Abrahamu ati: “Wimona ifyo Sara alekweba pa mwana na pa mubomfi obe umwanakashi ukuti fibi. Umfwa ishiwi lyakwe.” (Ukute. 21:8-12) Abrahamu alikonkele ifyalandile Yehova kabili alikutike ku fyalandile Sara no kucita ifyo alefwaya.

18. Cisuma nshi Abigaili acitile pa lwakwe fye?

¹⁸ Tontonkanyeni na pali Abigaili umukashi wa kwa Nabali. Ilyo Davidi afulumwike Imfumu Shauli iya bufuba, inshita imo aileikala mupepi no kwali ifitekwa fya kwa Nabali. Davidi tatalile asendapo icili conse ico uyu muntu wa fyuma akwete, lelo ena na baume bakwe balecingilila ifitekwa fyakwe. Lelo Nabali “ali umunkalwe kabili umubi mu micitile yakwe” kabili ‘alikalipe no kusaalula’ abaume ba  kwa Davidi. Ali “cinangwa” kabili ‘ubupumbu bwali muli ena.’ Ilyo abaume ba kwa Davidi bamulombele mu mucinshi ukuti abapeeleko ifya kulya, Nabali alibatanine. Bushe Abigaili acitile shani ilyo aumfwile ifyacitike? Ukwabula no kwebako Nabali, “Abigaili alyangufyenye no kubuula imikate imyanda ibili (200) ne mitondo iikalamba ibili iya mwangashi ne mpaanga shisano ishapekanishiwa na magaloni yasano aya fyasalulwa ne fimamantwa fya myangashi iya-anikwa umwanda umo (100) ne fimamantwa fya makunyu imyanda ibili” no kupeela Davidi na baume bakwe. Bushe ico Abigaili acitile cali fye bwino? Baibolo itila “Yehova apumine Nabali, na o alifwile.” Pa numa Davidi aupile Abigaili.—1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.

‘Umwanakashi Uutashiwa’

19, 20. Cinshi cilenga umwanakashi ukutashiwa?

¹⁹ Amalembo yalatasha umukashi uucita ifintu ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Ibuuku lya Amapinda lilatasha “umukashi wa mano” aliti: “Umukashi wa mano nani engamusanga? Umutengo wakwe walicila pa wa bakorali. Umutima wa mwina mwakwe walimucetekela, kabili lyonse alanonkelamo. Alambula umwina mwakwe ubusuma, te bubi iyo, inshiku shonse isha mweo wakwe.” E lyo kabili, “aasamuna akanwa kakwe no kusosa ifya mano, ne funde lya cikuuku lyaba pa lulimi lwakwe. Alangalila bwino ifilecitika mu ng’anda yakwe, kabili ifya kulya fya mu bunang’ani talyako. Abana bakwe abaume baima no kumweba ati alipaalwa; umwina mwakwe aima, no kumutasha.”—Amapi. 31:10-12, 26-28.

²⁰ Cinshi cilenga umwanakashi ukutashiwa? Amapinda 31:30 yatila: “Ukuyemba kulabepa, ukumoneka bwino na ko kwa fye; lelo umwanakashi uutiina Yehova alatashiwa.” Cimo icaba mu kutiina Yehova, kuitemenwa ukunakila abo Lesa amweba ukunakila nga fintu umwine atantika. “Umutwe wa mwaume onse ni Kristu,” nge fyo no “mutwe wa mwanakashi mwaume” e lyo “umutwe wa kwa Kristu ni Lesa.”—1 Kor. 11:3.

Muletasha pa Bupe bwa kwa Lesa

21, 22. (a) Finshi fimo ifyo Abena Kristu abaupana bengatashishapo Lesa pa bupe abapeela ubwa kuba mu cupo? (b) Mulandu nshi tufwile ukucindikila ukutantika kwa kwa Yehova ukwa kubikako uwa kutungulula mu cupo? (Moneni akabokoshi pe bula 17.)

²¹ Abena Kristu abaupana balikwata imilandu iingi iya kutashishapo Lesa! Kuti baenda icipaale mu nsansa. E lyo kuti batasha Lesa maka maka pa kubapeela icupo pantu cilalenga balaikala pamo no kulaenda na Yehova. (Ruti 1:9; Mika 6:8) Lesa, Uwatendeke icupo, alishiba ififwaikwa pa kuti cibe ica nsansa. Lyonse mulekonka ifyo amweba, no ‘kusekelela muli Yehova kukaba bucingo bwenu,’ na muli cino calo umwaba amacushi.—Neh. 8:10.

²² Umulume Umwina Kristu uwatemwa umukashi wakwe nga fintu aitemwa, alamusunga bwino no kumulangulukilako kabili umukashi na o alatungilila umulume wa musango yu kabili alaba na katiina kuli ena, ne ci cilenga umulume ukumutemwa. Ne cacilapo ukucindama ca kuti icupo cabo icisuma cikalenga Yehova Lesa ukucindikwa no kutashiwa.

Bushe Muleibukisha?

• Bushe Yehova atantika shani uyu mulandu wa kunakila na bumutwe?

• Mulandu nshi abaupana bafwile ukucindikanina?

• Bushe umukashi uwasumina alingile ukumona shani umulume wakwe uushasumina?

• Mulandu nshi abalume bafwile ukulanshanishisha na bakashi ilyo tabalapingula ifya kucita pa milandu iyacindama iya mu lupwa?

[Amepusho]

 [Akabokoshi pe bula 17]

Mulandu Nshi Uwa Kucindikila Abaletungulula?

Pa fibumbwa fyakwe ifya mu muulu na pano isonde, Yehova atila kufwile ukuba uwa kutungulula. Ico acitila ifi ni pa kuti ciwamine bamalaika na bantunse. Calenga ukuti ifi fibumbwa filebomfya insambu fyakwata isha kuisalila no kulacindika Lesa pa kulamubombela mu kwikatana, na mu cumfwano.—Amalu. 133:1.

Icilonganino ca Bena Kristu basubwa calishiba ukuti Yesu Kristu e ntungulushi kabili e mutwe. (Efes. 1:22, 23) Pa kulangilila ukuti na o alishiba ukuti Yehova e ufwile ukutungulula, no “Mwana wine akainashisha ku Walengele fyonse ukunakila ena, pa kuti Lesa akabe fyonse kuli bonse.” (1 Kor. 15:27, 28) E ico kanshi, cili icalinga ukuti abantunse abaipeela kuli Lesa balenakila abatungulula mu cilonganino na mu lupwa! (1 Kor. 11:3; Heb. 13:17) Nga tulecita ifyo, tukanonkelamo pantu Yehova akatutemwa kabili akatupaala.—Esa. 48:17.

[Icikope pe bula 13]

Ipepo kuti lya-afwa Umwina Kristu uwaupwa ukukwata imibele iisuma

[Ifikope pe bula 15]

Yehova alatasha pa mulimo abanakashi babomba ilyo baletungilila Ubufumu