Lekeni “Ifunde Lya Cikuuku” Lilelama Ululimi Lwenu
Lekeni “Ifunde Lya Cikuuku” Lilelama Ululimi Lwenu
“Aasamuna akanwa kakwe no kusosa ifya mano, ne funde lya cikuuku lyaba pa lulimi lwakwe.”—AMAPI. 31:26.
1, 2. (a) Mibele nshi abantu ba kwa Yehova bakoseleshiwa ukukwata? (b) Finshi twalalandapo muli cino cipande?
PA MASHIWI ayacindama ayo Imfumu Lemuele iya ku kale bayebele kuli banyina pali na mashiwi ayalandile pa fyo umukashi umusuma afwile ukuba ayatila: “Aasamuna akanwa kakwe no kusosa ifya mano, ne funde lya cikuuku lyaba pa lulimi lwakwe.” (Amapi. 31:1, 10, 26) Umwanakashi wa mano na bonse abafwaya ukutemuna Yehova Lesa bafwile ukuba ne cikuuku mu milandile. (Belengeni Amapinda 19:22.) Na kuba bakapepa ba cine bonse balingile ukuba ne cikuuku mu milandile.
2 Bushe icikuuku e cinshi? Ni kuli bani tulingile ukuba ne cikuuku? Cinshi cingatwafwa ukuba “ne funde lya cikuuku” pa lulimi lwesu? Bushe ukuba ne cikuuku kuti kwalenga tulelanshanya shani no lupwa lwesu e lyo na Bena Kristu banensu?
Ukutemwa e Kulenga Twaba ne Cikuuku
3, 4. (a) Umuntu wa cikuuku aba shani? (b) Bupusano nshi bwaba pa cikuuku no luse?
3 Umuntu uwa cikuuku ni ulya uwakwata ukutemwa no luse. Uwa luse alabika amano kuli bambi no kubasakamana kabili icikuuku cakwe cimonekela mu kucitila abantu ifisuma na mu milandile iisuma. Apo uwa cikuuku alitemwa abantu banankwe, uku kutemwa kulalenga alebika amano ku fyo balekabila. Lelo ishiwi babomfeshe mu lulimi balembelemo Baibolo pa kubala ilyapilibulwa ati icikuuku talilanda fye pa kuba no luse no kutemwa. Uwa cikuuku alaitemenwa ukwafwa umuntu ukufikila ubwafya akwete bwapwa.
4 Icikuuku calipusana no luse mu nshila na imbi. Umuntu kuti alanga uluse na ku bantu abo ashaishiba. Umutumwa Paulo na bambi 275 abali nankwe mu bwato ubwaonaike, balibomfwilile uluse no kubafwa ku bekashi ba pa cishi ca Melita abashabeshibe na kubeshiba. (Imil. 27:37–28:2) Lelo icikuuku, ciba pa bantu baishibana kale kabili abatemwana. * Kanshi icikuuku e calengele abena Keni ukwafwa “abana ba kwa Israele bonse ilyo balefuma mu Egupti.”—1 Sam. 15:6.
Ukwetetula ne Pepo Filafwaikwa
5. Finshi fingatwafwa ukulama ululimi lwesu?
5 Tacayanguka ukuba ne cikuuku mu milandile yesu. Umutumwa Yakobo alandile pa lulimi ukutila: “Takwaba umuntu nangu umo uwingateka ululimi. Lubi kabili talunakila, lwaisulamo ubusungu ubwipaya.” (Yako. 3:8) Finshi fingatwafwa ukulama ululimi lwesu ulwa-afya nga nshi ukulama? Amashiwi Yesu alandile ku ntungulushi sha mapepo mu nshiku shakwe kuti yatwafwa ukwishiba ifya kucita. Atile: “Umuntu alanda ifyaisula mu mutima wakwe.” (Mat. 12:34) Pa kutila tulelama ululimi lwesu, tufwile ukulenga icikuuku caba mu mitima yesu. Lekeni tumone ifyo ukwetetula ne pepo fingatwafwa ukulama ululimi lwesu.
6. Mulandu nshi tulingile ukwetetula no kulatasha pa mibombele ya kwa Yehova umumonekela icikuuku cakwe?
6 Baibolo itila Yehova Lesa ‘alifulisha icikuuku.’ (Ukufu. 34:6) Kemba wa malumbo umo atile: “Mwe Yehova, icikuuku cenu caba fye mpanga yonse pano isonde.” (Amalu. 119:64) Mu Baibolo mwaba amalyashi ayengi ayalanda pa fyo Yehova alangile icikuuku kuli bakapepa bakwe. Ukwetetula no kutasha pa ‘mibombele ya kwa Yehova’ kuti kwalenga twalafwaya sana ukuba ne yi mibele iyo Lesa atemwa.—Belengeni Amalumbo 77:12.
7, 8. (a) Bushe Yehova alangile shani icikuuku kuli Lote no lupwa lwakwe? (b) Bushe Davidi aumfwile shani pa cikuuku Lesa amulangile?
7 Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyo Yehova apuswishe umwipwa wa kwa Abrahamu, Lote no lupwa lwakwe ilyo aonawile Sodomu umusumba uo baleikalamo. Ilyo nshita ya konaula uyu musumba yapaleme, bamalaika abaile kuli Lote bamucincishe ukusenda ulupwa lwakwe no kufuma mu musumba bwangu bwangu. Baibolo itila: “Ilyo aleshingashinga, e lyo bamalaika, pa mulandu wa kuti Yehova alimumfwilile uluse, bamwikete ku kuboko, baikata no kuboko kwa mukashi wakwe na maboko ya bana bakwe babili abanakashi e lyo bamufumya no kuyamusha ku nse ya musumba.” Ilyo twatontonkanya pa fyo Lesa apuswishe aba bantu, bushe tatumfwa bwino no kusumina ukuti icikuuku cakwe e calengele abapusushe?—Ukute. 19:16, 19.
8 Natulande na pa Mfumu Davidi iya bena Israele ba ku kale uwaimbile ati: “[Yehova] uwelela imembu shobe shonse, uuposha amalwele yobe yonse.” Davidi afwile alitashishe sana pa fyo Yehova amwelele pa lubembu acitile na Batisheba! Alumbenye Yehova ukutila: “Filya fine ku muulu kwalepa ukufuma pano isonde, e fyo ne cikuuku cakwe cakula ku bamutiina.” (Amalu. 103:3, 11) Ukwetetula pa malyashi ya musango yu na malyashi yambi ayaba mu Baibolo kuti kwalenga tuletasha Yehova no kumulumbanya pa cikuuku cakwe. Nga tuletasha sana Lesa wa cine ukufuma pa nshi ya mutima e lyo tukalafwaisha ukumupashanya.—Efes. 5:1.
9. Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova bafwile ukubela ne cikuuku?
9 Aya malyashi ya mu Baibolo yalanga ukuti Yehova alaba ne cikuuku kuli balya ababa kale ifibusa fyakwe. Inga balya abashaba ifibusa fya kwa Lesa? Bushe Yehova munkalwe kabili taba na luse kuli bena? Awe iyo. Pali Luka 6:35 patila: “[Lesa] wa cikuuku ku bashitasha na ku babifi.” “Alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma kabili alenga imfula ukulokela pa balungama na pa bashalungama.” (Mat. 5:45) Ilyo tushilatendeka ukusambilila icine no kukonka ifyo tusambilila, Lesa alitulangile uluse nelyo icikuuku ico alanga kuli bonse. Lelo fwe babomfi bakwe atulanga icikuuku cakwe icishipwa. (Belengeni Esaya 54:10.) Ala tulatasha pali ici cikuuku! Apo Yehova alatulanga icikuuku, na ifwe tufwile ukuba ne cikuuku mu milandile yesu na mu fintu fimbi ifyo tucita!
10. Mulandu nshi ipepo lyacindamina sana nga tulefwaya ukuba ne cikuuku?
10 Ipepo lilatwafwa sana ukuba ne cikuuku, pantu ukutemwa ne cikuuku fisabo fya mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova. (Gal. 5:22) Kuti twaba no mutima wa cikuuku nga tuletungululwa no mupashi. Nga tulefwaya ukukwata umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova, ico twingacita fye kumulomba mwi pepo. (Luka 11:13) Kanshi kuti cawama ukulapepela mupashi wa kwa Lesa lyonse no kulakonka ilyo uletutungulula. Ca cine ukwetetula ne pepo filafwaikwa sana nga tulefwaya ukuba ne cikuuku mu milandile yesu.
Ifyo Abaupana Bengaba ne Cikuuku mu Milandile
11. (a) Twaishiba shani ukuti Yehova afwaya abalume ukuba ne cikuuku ku bakashi babo? (b) Bushe ifunde lya cikuuku kuti lya-afwa shani umulume ukulama ululimi?
11 Umutumwa Paulo akonkomeshe abaume abaupa ukutila: “Muletemwa abakashi benu, filya na Kristu atemenwe icilonganino no kuipeela pali cena.” (Efes. 5:25) Paulo na kabili abacinkwileko abalume pa fyo Yehova aebele Adamu na Eva. Atile: “Umwaume [akasha] wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe, kabili aba babili bakaba umubili umo.” (Efes. 5:31) Ukwabula no kutwishika Yehova afwaya abalume ukulambatila ku bakashi babo, no kulaba lyonse ne cikuuku kuli bena. Umulume uwaba ne cikuuku mu milandile tasaalula umukashi wakwe nelyo ukulanda pa filubo fyakwe pa bantu bambi. Alomfwa bwino ukutasha umukashi wakwe. (Amapi. 31:28) Nangu bapusana, umulume uwaba ne cikuuku takasaalule umukashi.
12. Bushe imilandile ya mukashi ilanga shani ukuti ifunde lya cikuuku lilalama ululimi lwakwe?
12 Ifunde ilya cikuuku lifwile ukulama no lulimi lwa mukashi wine. Tafwile ukuba ne milandile ya muli cino calo. Apo ‘aliba na katiina ku mulume wakwe,’ alalanda ifisuma pa mulume wakwe kuli bambi, ne ci cilalenga bambi bacindika sana umulume wakwe. (Efes. 5:33) Kabili tataalika nelyo ukusuusha umulume wakwe ilyo pali abana pantu tafwaya abana bakwe ukuleka ukucindika ba wishi. Alanda pa fyo ashitemenwe ilyo bali babili. Baibolo itila: “Umwanakashi uwakwata amano ayene yene nakuula ing’anda yakwe.” (Amapi. 14:1) Umwanakashi uwaba ifi, alenga bonse pa ng’anda baleikala bwino no kuba ne nsansa.
13. Ni bani maka maka bafwile ukukonka ifunde lya cikuuku, kabili cinshi cingabafwa ukulalikonka?
13 Nangu fye ni lintu bali fye babili imilandile ya baupana ifwile ukulanga ukuti balacindikana. Paulo alembele ukuti: “Pooseni iyi mibele yonse, ubukali, icipyu, ububifi, imiponto, kabili mwilalanda ne lyashi lya nsoni.” Kabili atile: “Fwaleni umutima wa nkumbu, icikuuku, ubupete, ukufuuka, no kushishimisha. . . . Fwalilenipo no kutemwa, pantu e cikakilo cafikapo ica kwikatana.” (Kol. 3:8, 12-14) Abana nga baleumfwa lyonse imilandile ya cikuuku pa ng’anda balaba abana basuma kabili balafwaya no kupashanya imilandile ya bafyashi babo.
14. Finshi imitwe ya ndupwa ingacita pa kuti ilebomfya ululimi ku kusansamusha aba mu ng’anda yabo?
14 Kemba wa malumbo alembele pali Yehova ati: “Lekeni icikuuku cenu, cinsansamushe.” (Amalu. 119:76) Ilingi line Yehova pa kusansamusha abantu bakwe, alabafunda no kubatungulula. (Amalu. 119:105) Bushe imitwe ya ndupwa kuti bapashanya shani Shifwe wa mu muulu kabili kuti babomfya shani ululimi ku kusansamusha aba mu ng’anda yabo? Kuti bacita ifyo nga baletungulula aba mu ng’anda yabo no kubakoselesha. Kanshi inshita ya Mapepo ya Lupwa ni nshita isuma iya kusambilila ifyacindama ifya mu Baibolo!—Amapi. 24:4.
Beni ne Cikuuku ku Bena Kristu Banenu
15. Bushe baeluda na Bena Kristu bakosoka kuti babomfya shani ululimi ku kucingilila ababa mu cilonganino?
15 Imfumu Davidi yapepele ukuti: “Lekeni icikuuku cenu ne cishinka cenu fininde pe.” (Amalu. 40:11) Bushe baeluda na Bena Kristu bambi abakosoka kuti bapashanya shani Yehova mu kulanga icikuuku? Mu milandile yesu nga tuleafwa abantu ukwishiba ifyo Amalembo yalanda, ninshi tulebalanga icikuuku.—Amapi. 17:17.
16, 17. Ni muli finshi umo twingalanga ukuti ifunde lya cikuuku lilalama imilandile yesu?
16 Kuti twacita shani nga twamona Umwina Kristu alecita ifingalenga atoba amafunde ya mu Baibolo? Nga twaliba ne cikuuku tukalanda nankwe no kwesha ukumulungika. (Amalu. 141:5) Nga twaishiba ukuti Umwina Kristu munensu nacita ulubembu ulukalamba, icikuuku cikalenga tukamukoseleshe ‘ukwita abakalamba ba cilonganino,’ pa kuti ‘bamupepeleko, bakamusube amafuta mwi shina lya kwa Yehova.’ (Yako. 5:14) Uucitile ulubembu nga afilwa ukumona baeluda, ifwe nga twafilwa ukufisha umulandu kuli baeluda ninshi tatukwete icikuuku. Bamo pali ifwe nalimo balifuupulwa, balitalalilwa, balaimona abasuulwa, nelyo balinaka pa mulandu ne fyabacitikila. Icisuma ico twingacita icingalanga ukuti ifunde lya cikuuku lilalama ululimi lwesu ‘kusansamusha abali no bulanda.’—1 Tes. 5:14.
17 Cinshi tufwile ukucita abalwani ba kwa Lesa nga balelanda ifibi pa Bena Kristu banensu? Mu nshita ya kuti tuletwishika bamunyinefwe, tufwile ukusuulako fye ku fyo abalwani balelanda nelyo nga twamona ukuti uulelanda ifyabipa pali munyinefwe te kuti akalipe, kuti twamwipusha nga nashininkisha ukuti ifyo alelanda fya cine. Abalwani ba bantu ba kwa Lesa nga balefwaya ukwishiba ukuli bamunyinefwe pa kuti babasanse, nga twaliba ne cikuuku kuli bamunyinefwe tatwakasokole uko bali.—Amapi. 18:24.
Uwa “Cikuuku Akasanga Umweo”
18, 19. Mulandu nshi ifunde lya cikuuku lilingile ukutwalilila ukulama ululimi lwesu muli fyonse ifyo tucita kuli bamunyinefwe?
18 Icikuuku cifwile ukulamoneka muli fyonse ifyo tucita kuli bakapepa banensu aba kwa Yehova. Na lintu tuli na mafya, ifunde lya cikuuku lifwile ukutwalilila ukulama ululimi lwesu. Ilyo icikuuku ca bana ba kwa Israele cali “ngo mume uulukuta bwangu,” Yehova alikalipe. (Hos. 6:4, 6) Lelo Yehova alatemwa abantu abatwalilila ukuba ne cikuuku. Moneni ifyo abapaala.
19 Baibolo pa Amapinda 21:21, itila: “Uukonkelela ubulungami ne cikuuku akasanga umweo, ubulungami no bukata.” Ipaalo limo ilyo uwa cikuuku akakwata, mweo, takekale fye pa nshita iinono, lelo akekala umuyayaya. Yehova alafwa uwa cikuuku ‘ukwikatisha ku mweo wine wine.’ (1 Tim. 6:12, 19) Kanshi, lekeni ‘tuleba ne cikuuku umuntu onse ku munankwe.’—Seka. 7:9.
[Futunoti]
^ para. 4 Ifyebo fimbi ifilanda pa fyo icikuuku capusana na bucishinka, ukutemwa no luse fyaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa May 15, 2002, pa mabula 12-13 na 18-19.
Kuti Mwalondolola?
• Bushe umuntu wa cikuuku aba shani?
• Cinshi cingatwafwa pa kuti ifunde lya cikuuku lilelama ululimi lwesu?
• Bushe abaupana kuti balanga shani ukuti baliba ne cikuuku mu milandile?
• Cinshi cingalanga ukuti ifunde lya cikuuku lilalama ululimi lwesu mu fyo tucita ku Bena Kristu banensu?
[Ifipusho]
[Icikope pe bula 23]
Davidi alumbenye Yehova pa cikuuku cakwe
[Icikope pe bula 24]
Bushe mulakwata Amapepo ya Lupwa lyonse?