Inte sha kwa Yehova Basuka Bawina Umulandu pa Numa ya Myaka Iingi!

IMILANDU yatendeke mu 1995 kabili papitile imyaka 15 pa kuti ipwe. Pali iyi yonse imyaka, Abena Kristu ba cine mu Russia balebacusha ku bashalefwaya ukuti bakwate ubuntungwa bwa kupepa. Abalebacusha balefwaisha sana ukuti ubuteko bubinde imipepele ya Nte sha kwa Yehova mu Moscow. Na lyo line, Yehova alilambwile bamunyinefwe na bankashi mu Russia pantu alengele icilye cibapeele ubuntungwa bwa kupepa. Lelo cinshi calengele abantu ukutendeka ukucusha baNte?

BASUKA BAKWATA UBUNTUNGWA!

Ukufuma mu 1990 ukufika mu 1995, bamunyinefwe mu Russia balibapeele ubuntungwa bwa kupepa ubo babapokele mu 1917. Mu 1991, ubuteko bwa Soviet Union bwalibalembele pa mutande wa mipepele yasuminishiwe. Ilyo ubuteko bwa Soviet Union bwafuminepo, ubuteko bupya ubwa Russia nabo bwalisuminishe imipelele ya Nte sha kwa Yehova. E lyo kabili Ubuteko bwalisumine no kuti kwali baNte abo bacushishe sana pa myaka iingi ku numa apabula umulandu. Mu 1993, icipani ca buteko icilolekesha pa mafunde calisuminishe ukuti Inte sha kwa Yehova mu Moscow balembeshiwe mwi funde. Muli uyu wine mwaka, balibikileko ifunde lipya mu Russia ilyapeele abantu ubuntungwa bwa kupepa. Ici calengele munyinefwe umo ukusosa ukuti: “Tatwaenekele ukuti tukakwatapo ubuntungwa bwa kupepa!” Lyena asosele no kuti: “Twalilolela ubu buntungwa pa myaka 50!”

Bamunyinefwe na bankashi mu Russia bashukile ilya ‘nshita yaweme,’ no kutendeka ukushimikila ilyo line fye, kabili abantu abengi balipokelele icine. (2 Tim. 4:2) Umuntu umo atile: “Abantu balefwaya sana ukupepa.” Mu nshita fye iinono, bakasabankanya na bapainiya, balifulile, kumo ne filonganino fiine. Na kuba ukufuma mu 1990 ukufika mu 1995, baNte mu Moscow balifulile sana, ukufuma pali 300 ukufika kuli 5,000! Ilyo ababomfi ba kwa Yehova mu Moscow bafulile, abashalefwaya baNte ukukwata ubuntungwa bwa kupepa, balisakamene. Mu 1995, batendeke ukubatwala ku cilye pa kuti imipepele yabo ibindwe. Ilyo imilandu yabo tailapwa, baitwele ku cilye imiku ine.

BATENDEKA UKUBALUBULWISHA, LELO BAFILWA UKUBASANGA NO MULANDU

Mu June, mu 1995 e lyo baNte babatwele ku cilye umuku wa kubalilapo. Ibumba ilyaumene akapi ne calici lya Russian Orthodox Church lyailishenye ku cilye ukuti bamunyinefwe mu Russia ni bampulamafunde. Ili ibumba lyatile, lyalelandilako aba mu lupwa lwa baNte abafulilwe pa mulandu wa kuti abena myabo na bana babo balisangwike Inte sha kwa Yehova. Mu June, mu 1996, abalebombela pali uyu mulandu balifwailishe ifishinka, lelo tabasangile nangu cimo. Ili ibumba lyalipeele baNte umulandu na umbi. Abalebombela pali uyu mulandu na kabili balifwailishe, lelo casangilwe ukuti imilandu yonse babapeele yali ya bufi. Na lyo line aba bantu balitwele baNte ku cilye pa muku walenga butatu no kubapeela umulandu umo wine. Na kabili pa numa ya kufwailisha, shicilye alandile fimo fine, atile, tasangile baNte no mulandu uuli onse uwa kuti atendeke ukubalubulwisha. Lyena aba bantu abapatile baNte,  bailishenye ku cilye pa muku walenga bune, no kupeela baNte umulandu umo wine, kabili na pali uyu muku, shicilye tabasangile no mulandu. Ku ca bulanda abantu bamo bene balombele ukuti umulandu utwalwe ku cilye na kabili. Na ku kulekesha, pa 13 April, mu 1998, shicilye umupya atile umulandu wapwa.

Loya uwabombeleko muli uyu mulandu, atile: “Nangu cali ifyo, kwali ica kupapusha icacitike.” Nangu ca kuti umwiminishi we ofeshi lya bashicilye ilyafwailishe uyu mulandu pa muku walenga 5 alandile ukuti tabasangilemo bumpulamafunde muli baNte, uyu mwiminishi na lyo line aebele abapatile baNte ukuti bailishanye ku buteko na kabili pa kuti bamunyinefwe bababinde. Uyu mwiminishi alandile ukuti Inte sha kwa Yehova mu Moscow balipulile mu mafunde ya calo cabo na ya mu fyalo fimbi. Shicilye umo uwa buteko mu Moscow alisumine ukuti baNte bapeelwe umulandu. * Pa 29 September, mu 1998, batendeke ukulubulula mu Cilye ca Golovinsky District Court. Uyu wali muku walenga bubili.

BABELENGA BAIBOLO MU CILYE

Mu muputule uunono ku kapinda ka ku kuso aka Moscow, Shicilye umo, Tatyana Kondratyeva alandile pe funde lya buteko ilyo bapangile mu 1997 ilyalandile ukuti imipepele ya Bena Kristu baOrthodox, abaShilamu, abaYuda, na baBuddha e mipepele yaishibikwa fye no buteko. * Ili ifunde lyalengele ukuti cikose ku mipepele imbi ukusuminishiwa ku buteko. Kabili lilasuminisha ne filye ukubinda imipepele iilenga abantu ukupatana. Shicilye abomfeshe ili funde pa kubepesha Inte sha kwa Yehova ukuti balalenga abantu ukupatana kabili balonaula ne ndupwa, kanshi balingile ukubindwa.

Loya uwalelandilako bamunyinefwe aipwishe ukuti: “Bushe pali baNte mu Moscow, ni bani mwasangapo no yu mulandu?” Shicilye talumbwilepo nangu umo. Lelo atile, impapulo sha Nte sha kwa Yehova shilalanda ifilenga abantu ukupatana. Pa kufwaya ukubashinina, abelengele mu Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! e lyo na mu mpapulo shimbi. (shimoneni pa muulu) Ilyo bamwipwishe ifyo ishi impapulo shilenga abantu ukupatana, atile, “Inte sha kwa Yehova shilanda ukuti e bakapepa ba cine beka.”

Munyinefwe umo, loya abuulile amaBaibolo yabili, imo apeela kapingula, na imbi apeela shicilye e lyo abelenga pa Abena Efese 4:5 apatila: “Shikulu umo, icitetekelo cimo, ulubatisho lumo.” Caliweme ukumona, kapingula, shicilye, na loya bonse nabekata amaBaibolo, balelanshanya amalembo pamo nga Yohane 17:18 na Yakobo 1:27. Icilye caipwishe ukuti: “Bushe aya amalembo yalalenga abantu mu mipepele ukupatana?” Shicilye ayaswike ukuti te kuti alandepo pantu taishibe sana Baibolo. Loya abalangile ifitabo fye calici lya Russian Orthodox Church ifyasuusha sana Inte sha kwa Yehova kabili abepwishe ati: “Bushe ifyalembwa umu, fyaliba fye bwino ukulingana ne funde?” Shicilye atile: “Te kuti nandepo pa fya bashimapepo, nshafishiba sana.”

 BAKALUBULWISHA BAFILWA UKUSANGA BANTE NO MULANDU

Ico shicilye apeelele baNte umulandu wa kuti balonaula indupwa, ni co atile tabasefyako Krisimasi. Lelo pa numa umwine alisumine ukuti amafunde ya mu Russia tayalandapo ukuti umwina Russia onse afwile ukusefya Krisimasi. Umwine nga talefwaya, te kuti asefyeko. Shicilye asosele no kuti ukuteyanya kwesu ‘kulalenga abana ukukanatuusha no kuba ne nsansa.’ Na lyo line ilyo bamwipwishe alishininkishe ico asosele, atile, Talandapo na mwana Nte uuli onse pali uyu mulandu. Ilyo loya aipwishe shicilye nga alibala asangwa ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova, atile: “Ico tacicindeme.”

Shicilye aitile dokota uwasoma sana ifya muntontonkanya ukuba kambone mu cilye. Dokota atile ukubelenga impapulo shesu kulalenga abantu ukufulungana. Ilyo loya waletwimininako amwene ukuti ifyo uyu dokota alembeele icilye, fyalipalene sana ne fyo akabungwe kaleitwa ati Moscow Patriarchate kalandile, uyu dokota alisumina ukuti ifingi ifyo alembele, afifumishe mu fyalembele aka kabungwe no kufilemba mulya mwine bafilembeele. Pa numa ya kumwipushisha casangilwe ukuti, taundapapo Nte uuli onse. Lelo dokota umbi uwasoma ifya muntontonkanya aebele icilye ukuti alibebeta baNte mu Moscow ukucila pali 100. Asanga ukuti aba bantu balatontonkanya bwino bwino, kabili nga baba baNte tabapata imipepele imbi.

NANGU BACIMFISHE, UMULANDU TAWAPWILILE PALYA PENE

Pa 12 March, mu 1999, kapingula aliminike umulandu no kusala abalashi 5 ukuti babelenge no kubebeta ifiba mu mpapulo sha Nte sha kwa Yehova. Ilyo ifi fyalecitika ninshi ubuteko nabo bwalisala aba kubelenga no kufwailisha ifyaba mu mpapulo shesu. Abasalilwe ku buteko baebele ubuteko pa 15 April, mu 1999 ukuti tabasangile icili conse icabipa mu mpapulo shesu. E ico, pa 29 April, mu 1999, icipani  cipanga amafunde capingwilepo ukuti Inte sha kwa Yehova batwalilile ukuba imipepele yasuminishiwa mu Russia no kulembeshiwa mwi funde. Nangu ca kutila ubuteko bwapingwile ukucita ifi, icilye mu Moscow cakoselepo fye ukuti abalashi ba ciko nabo babebete impapulo shesu. Abantu balipapile ukuti nangu ca kutila imipepele ya Nte sha kwa Yehova yalisuminishiwe mwi funde, abalolekesha pa filye mu Russia balitwalilile ukufwailisha fimo pali baNte pa mulandu wa kuti bamo batila balatoba amafunde!

Palipitile imyaka mupepi na ibili pa kuti icilye citendeke ukulolesha pa mulandu e lyo pa 23 February, mu 2001, Kapingula Yelena Prokhorycheva apingwile umulandu. Pa numa ya kubebeta ifyo abo asalile ukufwailisha basangile, atile: “Tatusangile umulandu uuli onse uwa kubindilapo imipepele ne milimo ya Nte sha kwa Yehova mu Moscow.” Mu kulekelesha calishibikwe kuli bonse ukuti imilandu yonse bapeele bamunyinefwe yali ya bufi! Lelo shicilye alikeene ifyo bapingwile kabili alitwele umulandu ku cilye cikalamba ica Moscow City Court. Pa numa ya myeshi itatu, pa 30 May, mu 2001, icilye calikeene ukukonka ifyo kapingula Prokhorycheva apingwile. Batile uyu shicilye e lyo na kapingula umbi balingile ukulubulwisha baNte na kabili. Uyu wali no kuba umuku wa butatu ukubalubulwisha.

BALUSA UMULANDU, LELO TAWAPWILILE PALYA PENE

Pa 30 October, mu 2001, Kapingula Vera Dubinskaya alitekele icilye na kabili. * Shicilye Kondratyeva apeele baNte umulandu umo wine uwa kuti balalenga abantu ukupatana, lelo atile Inte sha kwa Yehova shifwile ukubindwa pa kuti baNte bambi mu Moscow bacingililwe! Ilyo kapingula alandile aya mashiwi ayashaweme, baNte 10,000 ilyo line fye bali-ilishenye ku cilye no kulomba ukuti ubuteko bwiumfwila ifyo shicilye apingwile ukucita.

Shicilye atile talekabila ukupeela ifishinka ifyalelanga ukuti baNte balalenga abantu ukupatana pantu umulandu uukalamba babapeele wakumine impapulo shabo ne fyo basuminamo, te milimo yabo iyo. Atile alaleeta uulandilako icalici lya Russian Orthodox Church ukuti abe kambone. Ico kwena calangile fye ukuti bashimapepo e baletunka icilye ukubinda baNte. Pa 22 May mu 2003, kapingula asalile abantu abasambilila sana ukufwailisha na kabili ifyo impapulo sha Nte sha kwa Yehova shilandapo.

Pa 17 February, mu 2004, balitekele icilye na kabili pa kuti bapituluke mu fyo abafwailishe basangile. Aba bantu basangile ukuti impapulo shesu shilakoselesha abantu “ukukosha indupwa ne fyupo” kabili basosele no kuti “tabasangile icili conse icilanga ukuti” impapulo shesu shilalenga abantu ukupatana. Na basoma bambi balisumine ici. Baipwishe uwasoma amalyashi ya kale ukuti: “Mulandu nshi Inte sha kwa Yehova bela mu kushimikila?” Ayaswike icilye ati: “Umwina Kristu onse afwile ukulashimikila. E fyo Amabuuku ya mu Baibolo ayalanda pali Yesu yasosa kabili na Kristu aebele abasambi bakwe ukuti, ‘kashimikileni mu fyalo fyonse.’” Lelo pa March 26, mu 2004, kapingula alibindile imipepele ya Nte sha kwa Yehova mu Moscow. Pa 16 June mu 2004, icilye ca Moscow City Court calisuminishe ubu bupingushi. * Nte umukokole umo alandile pali ubu bupingushi ukuti: “Kale mu buteko bwa Soviet Union, Abena Russia abengi bali ni bamukaana Lesa, lelo pali ino nshita, abengi ni baOrthodox.”

Bushe bamunyinefwe bacitilepo shani pali ici cibindo? Bapashenye Nehemia. Mu nshiku shakwe ilyo abalwani ba kwa Lesa balemukaanya ukukuula icibumba ca Yerusalemu, ena  na bantu bakwe tabanenwike, e ico ‘tabalekele ukukuula,’ kabili “bali no mutima wa kubomba.” (Neh. 4:1-6) Na bamunyinefwe mu Moscow tabalekele abalwani babo ukulenga baleka ukubomba umulimo wa kushimikila uufwile ukubombwa mu nshita shesu. (1 Pet. 4:12, 16) Balicetekele ukuti Yehova akabafwa, kabili bali-iteyenye ukutwala umulandu ku cilye pa muku walenga 4.

ULUPATO LWACILAMO

Pa 25 August, mu 2004, bamunyinefwe balilembele Vlacimir Putin uwali kateka wa Russia pali ilya inshita no kuilishanya. Ukuilishanya kwabo kwalembelwe mu lupapulo ulwakwete ifipande 76, kabili abasainepo bali 315,000. Balandile pa fyo basakamikwe pa mulandu wa cibindo. Ilyo bamunyinefwe bacitile ici, calimoneke ukuti bashimapepo be calici lya Russian Orthodox e bali bakasongelekanya. Uulandilako ili icalici, atile: “Imipepele ya Nte sha kwa Yehova, tatuifwaya nangu panono.” Intungulushi imo iya baShilamu yatile: “Ukubinda Inte sha kwa Yehova cintu icisuma sana kabili icikankaala icicitike.”

Te kuti tupape ico abena Russia bapamiine ukucusha Inte sha kwa Yehova. BaNte bamo balibomine amakofi no kubapantaula ku balwani ilyo baleshimikila mu Moscow. Umwaume umo uwakalipe sana atamfishe nkashi yesu mu cikuulwa no kumupanta mu mongololo ica kuti awa ayayumapo no mutwe. Apusukile ku cipatala, nalyo line bakapokola tabacitilepo icili conse pa muntu uwamuumine. BaNte bambi balebekata kuli bakapokola no kusenda imipelwa ya mu minwe yabo, ukubakopa, e lyo no kubalaalika mu kalyati. Abalolekesha pa fifulo bamunyinefwe baleashima mu Moscow ukuti balonganinemo, balibatiinishe ukuti bakabatamfya incito nga batwalilile ukusuminisha baNte ukulonganina mu fikuulwa fyabo. Tapakokwele, ifilonganino ifingi balifipokele umwa kulonganina ku bo ba-ashimeko. Ifilonganino 40 fyatendeke ukulonganina mu Mayanda ya Bufumu 4 fye ayali  pa cifulo cimo cine. Icilonganino cimo icalelonganina pali iyi ncende, calekwata ilyashi lya cintubwingi pa 07:30 ulucelo. Kangalila wa muputule atile: “Pa kuti basangweko ku kulongana, bakasabankanya balebuuka 05:00hrs, na lyo line tabaleilishanya kabili balelongana ne nsansa ukucila pa mwaka umo.”

“PA KUTI MUBE INTE”

BaNte balefwaya cishibikwe ukuti abababindile ukushimikila balitobele ifunde, e ico baloya wesu batwele umulandu ku cilye icikalamba ica European Court of Human Rights mu December, 2004. (Moneni akabokoshi pe bula 6 akaleti “Umulandu Icilye mu France Capitulukile mu fyo Icilye mu Russia Capingwile.”) Pa numa ya myaka 6, pa 10 July, mu 2010, Icilye capingwile ukuti baNte tabakwete umulandu! * Ici cilye cabebetele imilandu yonse iyo bamunyinefwe bapeelwe no kusanga ukuti yonse yali bufi. Casosele no kuti ubuteko bwa Russia bwalingile “ukufumyapo icibindo no kwesha na maka ukufumyapo umuseebanya wabikilwe pali baNte.”—Moneni akabokoshi kaleti “Ubupingushi bwa Cilye,” akali pe bula 8.

Icilye capingwile ukuti akabungwe ka European Convention on Human Rights kafwile ukucingilila imipepele ya Nte sha kwa Yehova. Te baNte ba mu Russia fye balingile ukucingililwa lelo na ba mu fyalo fyonse 46 ifyaba mu kabungwe ka Council of Europe. Bakapingula abengi, bashimafunde, na bantu bambi mwi sonde lyonse, abasambilila pa nsambu sha bantu bakatemwa ukumfwa ubu bupingushi. Mulandu nshi? Pantu ilyo bakapingula ba mu Cilye bapingwile uyu mulandu, balilandile pa milandu imbi 8 iyo Inte sha kwa Yehova shapeelwe lelo iyo icilye casangile ukuti yali ya bufi. Balilandile na pa milandu imbi 9 iyo baNte bawinine mu Argentina, Canada, Japan, Russia, South Africa, Spain, mu United Kingdom, na mu United States. Inte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse nomba kuti babomfya ubu bupingushi bwa Cilye Cikalamba pa kucingilila ukupepa kwabo.

Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Bakamutwala pa ntanshi ya balashi ne shamfumu pa mulandu wandi, pa kuti mube inte kuli bena e lyo na ku bantu ba mu calo.” (Mat. 10:18) Iyi milandu bamunyinefwe bapeelwe iyaleya mu filye mu myaka 15 iyapita, yalengele abantu mu Moscow na mu fifulo fimbi ukumfwa ifyebo ifingi pali Yehova ukucila ifyo baumfwile ku numa. Fyonse ifyacitilwe mu filye pali iyi milandu fyalengele bamunyinefwe ‘babe Nte’ kabili “fyalilundulula imbila nsuma.” (Fil. 1:12) Na kuba ilyo baNte mu Moscow baleshimikila, abo basanga pa mayanda batila “Bushe imwe mwe bantu tamwabindwa ukushimikila?” Ici icipusho ilingi cilalenga bamunyinefwe ukweba abene ba mayanda ifintu na fimbi pa fyo twasumina. Nga fintu twamona, takuli icili conse icingatulesha ukushimikila pa Bufumu. Tulapepa ukuti Yehova akatwalilile ukupaala no kwafwa bamunyinefwe na bankashi abashipa mu Russia.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 6]

Umulandu Icilye mu France Capitulukile mu fyo Icilye mu Russia Capingwile

Pa 28 February, mu 1996, ubuteko bwa Russia bwalisumine ukuti ubuteko bwabo bube mu kabungwe ka European Convention on Human Rights. (Pa 5 May, mu 1998, ubuteko bwa Russia bwalisuminishe ifyo aka kabungwe kalandile.) Ifi ubuteko bwa Russia bwasuminishe ifyalandilwe ninshi bwalisumine ukuti abekashi ba mu Russia

‘balikwata ubuntungwa bwa kupepa ne nsambu sha kucita ififwaikwa mu mipepele yabo, nampo nga ni pa ng’anda nangu pa cintubwingi, kabili balipeelwa ne nsambu sha kwalula imipepele yabo nga balefwaya.’—Icipande 9.

‘balikwata insambu sha kulanda no kulemba bwino sana ifyo baletontonkanya e lyo no kwebako bambi ifyo fintu.’—Icipande 10.

‘balikwata insambu sha kulongana capamo mu mutende.’—Icipande 11.

Abantu nelyo utubungwe abakaana ukukonka ifyaba muli ifi fipande na baesha ukuti umulandu wabo ubombelwepo lelo calyafya, kuti batwala umulandu ku cilye cikalamba ica European Court of Human Rights icaba mu Strasbourg, ku France (icili pa muulu). Muli ici cilye mwaba bakapingula 47, impendwa imo ine ne ya fyalo fyapanga ici cilye cikalamba. Ifyo ici cilye cipingula e fyo abantu bafwile ukukonka. Ifyalo ifyasumina ukupanga ici cilye fifwile ukukonka ifyo ici cilye capingula.

[Akabokoshi pe bula 8]

Ubupingushi bwa Cilye

Ifi ifintu fitatu, fyafumine mu fyo Icilye capingwile

Umulandu umo bapeele baNte wa kuti balonaula indupwa. Icilye tacabasangile no yu mulandu. Catile:

“Icilenga ubwafya ni co balupwa abashasumina balakaana ukucindika ifisumino fya balupwa lwabo baNte ne nsambu sha baNte isha kupepa.”—Para. 111.

Icilye kabili tacasangile icishinka icili conse icalelanga ukuti baNte “balaalula imitontonkanishishe ya bantu,” catile:

“Icilye cisangile ukuti ifilye [mu Russia] tafyalumbwile umuntu uuli onse uwapatikishiwa ukulacita ifyo ashifwaya pa mulandu wa fyo baNte basambilisha.”—Para. 129.

Umulandu umbi bapeele Inte sha kwa Yehova wa kuti apo tabasumina ukubikwamo umulopa, balalenga abapepako ukufwa pa mulandu wa kukonkelela ili ifunde. Icilye calikeene, catile:

“Umuntu onse alikwata insambu sha kukaana nangu ukusumina imyundapile imo e lyo no kusala imyundapile imbi iyabako. E ico, umulwele nga mukalamba alakwata insambu sha kusala nga kuti atemwa ukulepulwa no kusala nga kuti atemwa ukubikwamo umulopa nangu iyo.”—Para. 136.