Ukufunda Kusuma pa Bushimbe na pa Cupo
Ukufunda Kusuma pa Bushimbe na pa Cupo
“Ico ndelandila ifi . . . ndefwaya ukuti mwishibe bwino icawama, ne ci ca kuti mulebombela Shikulu lyonse ukwabula ukupumfyanishiwa.”—1 KOR. 7:35.
1, 2. Mulandu nshi umuntu alingile ukukonkela ukufunda kwa kwa Lesa pa bushimbe na pa cupo?
BUCIBUSA buba pa mwaume no mwanakashi bulaleta insansa, bulakalifya umutima, kabili bulasakamika nga nshi. E mulandu wine tulingile ukukonkela ubutungulushi bwa kwa Lesa. Lelo kwaliba imilandu na imbi iya kucitila ifyo. Umwina Kristu uufwaya ukwikala ubushimbe kuti alemona kwati balupwa nangu ifibusa balemupatikisha ukuupa nelyo ukuupwa. Umbi kuti nalimo alafwaya ukuupa nelyo ukuupwa nomba tasanga uwakuupana nankwe uwalinga. Bamo balakabila ukubalanga ifya kubomba imilimo ya mulume nelyo iya mukashi. Kabili Abena Kristu bonse fye, abashimbe na baupana, kuti batunkwa ukucita ubulalelale.
2 Ubushimbe ne cupo tafituletela fye insansa lelo filakuma na bucibusa bwesu na Yehova Lesa. Muli kalata ya kubalilapo iyo Paulo alembeele abena Korinti, mu cipandwa 7 abafundile pa bushimbe na pa cupo. Ico alefwaisha, kukoselesha abena Korinti ‘ukulabombela Shikulu lyonse ukwabula ukupumfyanishiwa.’ (1 Kor. 7:35) Ilyo mulebelenga ifyo abafundile pali ili lyashi lyacindama, muleitontonkanyapo mwe bene. Nampo nga muli bashimbe nelyo mwalyupa nangu ukuupwa, na lyo line kuti mwabombela Yehova bwino.
Umuntu Umwine E Ufwile Ukusalapo
3, 4. (a) Mafya nshi limo yabako abantu nga basakamikwa pa mulandu wa kuti lupwa wabo nangu cibusa wabo topile nelyo ukuupwa bwangu? (b) Bushe ukufunda kwa kwa Paulo kuti kwa-afwa umuntu ukulamona shani ubushimbe ne cupo?
3 Mu fyalo ifingi, abantu balicindamika sana icupo nga filya fine cali na ku baYuda. Balupwa ne fibusa nga bamona ukuti umulumendo nangu umukashana akuula ukwabula ukuupa nelyo ukuupwa, balasakamikwa kabili balatendeka ukumupandako amano. Kuti bamweba ukulacita fimo ifingalenga ukuti asange bwangu uwakuupana nankwe. Nalimo kuti bamulanga umuntu uo balemona ukuti namulinga. Limbi kuti balacita ifingalenga ukuti abo bantu bamonane. Ukucita ifya musango uyu kulaleta umuseebanya, ukupusana, kabili kuti kwakalifya imitima ya abo bantu.
4 Paulo talepatikisha bambi ukuupa nelyo ukuupwa nangu ukuba abashimbe. (1 Kor. 7:7) Alitemenwe ukulabombela Yehova ukwabula ukuupa, lelo alicindike abalefwaya ukuupa. Na muno nshiku mwine, Umwina Kristu umwine e ufwile ukuisalila nga alefwaya ukuupa nangu ukuupwa nelyo ukwikala ubushimbe. Bambi tabafwile ukupatikisha umunabo ukuupa nelyo ukuba umushimbe.
Ifyo Umo Engekala Ubushimbe
5, 6. Mulandu nshi Paulo alandile ifisuma pa bushimbe?
5 Muli kalata Paulo alembeele abena Korinti talesuusha ukwikala ubushimbe. (Belengeni 1 Abena Korinti 7:8.) Nangu cingati Paulo taupile, talemona ukuti alicilile abaupile, nga filya ficita bashimapepo ba mu macilici yatila ya Bena Kristu. Lelo Paulo alondolwele ukuti Abena Kristu abashimbe kuti babombela bwino Lesa ukucila abaupana. Ni mwi aya mashiwi yalola?
6 Umwina Kristu umushimbe ilingi alabomba imilimo yalekanalekana mu cilonganino ca kwa Yehova iyo abaupa nelyo ukuupwa nalimo bashingabomba. Paulo bamupeele umulimo uwaibela uwa kuba “umutumwa ku bena fyalo.” (Rom. 11:13) Belengeni ifipandwa 13 ukufika ku 20 mwi buuku lya Imilimo pa kuti mumone ifyo abombele na bamishonari banankwe mu ncende shalekanalekana umo bapangile ifilonganino. Paulo alishipikishe amafya ayo abengi muno nshiku bashakapitemo. (2 Kor. 11:23-27, 32, 33) Lelo ukusekelela asangile mu kulenga abantu ukuba abasambi kwalengele amafya ukumoneka kwati yanono. (1 Tes. 1:2-7, 9; 2:19) Nga alyupile nelyo ukukwata abana, bushe nga alibombele ilya milimo? Limbi nga tabombele.
7. Landeni pa ca kumwenako ca ba Nte abashimbe ababombesha mu mulimo wa Bufumu.
7 Abashimbe abengi balabombesha sana mu milimo ya Bufumu. Ba Sara na ba Limbania ni bapainiya abashimbe abekala ku Bolivia. Aba bankashi bakuukile ku mushi ukushali amalaiti uko ba Nte bashashimikile pa myaka iingi. Bushe balisakamikwe filya kushali amalaiti? Batile: “Takwaba umulabasa, kanshi abantu balitemwa sana ukubelenga apo takwaba ifya kubapumfyanya.” Abekala mushi bamo balelanga aba bapainiya ifitabo fya Nte sha kwa Yehova ifyo balebelenga lelo ifyo baleka kale ukupulinta. Pa mulandu wa kuti bankashi balesanga abalekutika mupepi na pa mayanda yonse, calebakosela ukushimikila pa mayanda yonse ayali muli ilya ncende. Banakulu bantu bamo batile: “Impela ifwile naipalama, Inte sha kwa Yehova bafika na kuno!” Mu nshita fye iinono bamo batampile ukusangwa ku kulongana.
8, 9. (a) Finshi Paulo aletontonkanyapo ilyo alandile ukuti ubushimbe busuma? (b) Mashuko nshi Abena Kristu abashimbe bakwata?
8 Kwena, na Bena Kristu abaupa nelyo ukuupwa na nabo balasangamo ifisuma nga baleshimikila imbila nsuma mu ncende isha-afya. Lelo imilimo ibomba bapainiya abashimbe kuti yakosela abaupa nelyo abaupwa nangu abakwata abana. Paulo alimwene ukuti umulimo wa kushimikila walikulile mu filonganino fya mu Korinti. E co alefwaya bonse ukuba ne nsansa, nge fyo ena ali ne nsansa ilyo aleshimikila. E co alandile ukuti ukubombela Yehova mu bushimbe kusuma.
9 Nkashi umo, painiya umushimbe uwa ku America, alembele ukuti: “Abantu bamo bamona kwati nga taupilwe, te kuti ube ne nsansa. Lelo nalimona ukuti icilenga umuntu ukuba ne nsansa, ni bucibusa bwakwe na Yehova. Ubushimbe bupe ubusuma ubo tulingile ukubomfya bwino, nangu ca kuti kulaba ukuipusula.” Ilyo alelanda pa kuba ne nsansa alembele ukuti: “Ubushimbe tabucilikila umuntu ukuba ne nsansa, lelo bulalenga umuntu ukuba ne nsansa. Nalishiba ukuti Yehova alitemwa bonse fye, abashimbe na baupwa.” Pali ino nshita abombela mu calo umushaba sana bakasankanya ba mbila nsuma ya Bufumu. Nga muli bashimbe, bushe te kuti mubomfye ili shuko ku kulabombesha mu mulimo wa kusambilishako bambi icine? Nga mwacita ifyo, na imwe bene mukamona ukuti ubushimbe bupe ubusuma nga nshi ukufuma kuli Yehova.
Abashimbe Abafwaya Ukuupa Nelyo Ukuupwa
10, 11. Bushe Yehova atungilila shani abafwaya ukuupa nelyo ukuupwa lelo abashilasanga uwa kuupana nankwe uwalinga?
10 Pa numa ya kwikala inshita iitali mu bushimbe, ababomfi ba kwa Yehova abengi balasalapo ukuupa nelyo ukuupwa. Apo balishiba ukuti bafwaya ubutungulushi bwa kwa Yehova, balapepa pa kuti abafwe ukusanga uwa kuupana nankwe uwalinga.—Belengeni 1 Abena Korinti 7:36.
11 Nga mufwaya ukuupa nelyo ukuupwa ku muntu uubombela Yehova no mweo onse, mulepepa kuli Yehova lyonse. (Fil. 4:6, 7) Nangu pakokole shani, te kwesha ukufuupuka. Cetekeleni ukuti Lesa akamwafwa, kabili akamutungilila pa kuti tamulesakamikwa sana.—Heb. 13:6.
12. Mulandu nshi Umwina Kristu alingile ukutontonkanishishapo sana nga bamulansha?
12 Umwina Kristu uulefwaya ukuupa nelyo ukuupwa kuti bamulansha ku muntu uushabika amano ku kupepa nelyo ku-ushipepa. Nga ica musango yo cacitika, mufwile ukwishiba ukuti amalangulushi mukalakwata nga tamusalile bwino uwakuupana nankwe yakacila pa malangulushi umuntu akwata mu bushimbe. Kabili nga mwaupana, mukakakililwa ku mwina mwenu, mu nshita sha nsansa na lintu mukalaba na mafya. (1 Kor. 7:27) E co mwileka ukufwaisha ukuupwa ku kamulenge ukucita icintu icikamuletela amalangulushi pa numa.—Belengeni 1 Abena Korinti 7:39.
Ipekanyeni ku Fyaba mu Cupo
13-15. Finshi fingalenga amacushi mu cupo ifyo abalefwaya ukuupana balingile ukulanshanya ilyo baleishishanya?
13 Nangu cingati Paulo akoseleshe ukulabombela Yehova mu bushimbe, tasuulile Abena Kristu abapingwilepo ukuupa nelyo ukuupwa. Lelo, amashiwi ya kufunda ayo asosele yalafwa abalefwaya ukuupana ukuipekanishisha libela ku fyaba mu cupo kabili ifingalenga icupo cabo ukubelelela.
14 Abalefwaya ukuupana bamo balakabila ukwaluka pa fyo bamona icupo. Ilyo abantu baleishishanya, kuti balemona kwati balitemwana ukucila bonse, kwati lyonse bakalaba fye ne nsansa nga baupana. Aba musango yo nga baupana bamona kwati tabakalekwata amafya. Ukutontonkanya kwa musango yo, te kusuma. Ca cine, mu cupo mulaba icitemwiko, nomba icitemwiko fye ceka tacipekanishisha libela abalefwaya ukuupana ku mafya bakalapitamo nga baupana.—Belengeni 1 Abena Korinti 7:28. *
15 Abengi nga baupana fye, balapapa, no kumfwa fye ububi, nga bapusana na bena mwabo mu fyo baletontonkanya pa fintu ifyacindama. Kuti balafilwa ukusuminishanya pa fya kubomfya indalama no kulesha icitendwe, uko bakekala, nangu imiku balingile ukutandalila abapongoshi. Kabili bonse balakwata utumisango utwingalafulwisha umunabo. Nga baleishishanya, kulaba ukusuulako fye kuli ifi fintu fyacindama, lelo nga baupana ifi fine fintu kuti fyaleta amafya mu cupo. Abalefwaya ukuupana bafwile ukulanshanishisha libela pa fintu fya musango yu ilyo bashilaupana.
16. Mulandu nshi abalefwaya ukuupana balingile ukusuminishanya pa fyo bakalapwisha amafya mu cupo?
16 Pa kutunguluka no kuba ne nsansa, abaupana bafwile ukulabombela pamo pa kupwisha amafya. Bafwile ukusuminishanya pa fyo bakalasalapula abana na pa fyo bakalasakamana abafyashi babo nga bakula. Amafya ya mu cupo tayalingile ukulenga baleka ukumfwana. Nga balekonka ukufunda kwa mu Baibolo, bakalapwisha amafya ayengi, bakalashipikisha ayo bakalafilwa ukupwisha, kabili bakalaba ne nsansa mu cupo.—1 Kor. 7:10, 11.
17. Fintu nshi “ifya muli ici calo” ifyo abaupana balingile ukubikako amano?
17 Paulo alilanda pa cintu na cimbi icicitika mu cupo pali 1 Abena Korinti 7:32-34. (Belengeni.) Abaupana ‘babika amano ku fya muli ici calo,’ pamo nga ifya kulya, ifya kufwala, ing’anda, ne fintu fimbi ifishili fya kwa Lesa. Mulandu nshi cabela ifi? Munyinefwe nga ali umushimbe, nalimo kuti alebombesha mu mulimo wa kushimikila. Lelo nga aupa, asanga ukuti alingile ukulakwatako inshita ya kusakamana umukashi pa kuti asekeshe umukashi wakwe. Ifi fine e fyo no mukashi acita ku mulume wakwe. Yehova, Lesa wa mano, e wapekanya ukuti e fyo cileba. Alishiba ukuti pa kuti mu cupo muleba insansa, umulume no mukashi, balingile ukulakwatako inshita ya kuba pamo, iyo balecitamo ifya kwa Lesa ilyo bali abashimbe.
18. Kwaluka nshi uko ababa mu cupo balingile ukucita ku fya kuleseshamo icitendwe?
18 Lelo kuli ici kuti basambililako na cimbi. Abaupana nga kuti bacefyako inshita balepoosa mu mulimo wa kwa Lesa pa kuti balesakamana abena mwabo, bushe ninshi tabafwile no kucefyako inshita balepoosa ku fya kuleseshamo icitendwe ilyo bali abashimbe? Bushe umukashi kuti aleumfwa shani nga ca kuti umulume atwalilila fye ukupoosa inshita iikalamba ku fyangalo na banankwe? Inga umulume ena kuti aumfwa shani nga ca kuti umukashi atwalilila fye ukupoosa inshita ku kucita ifyo atemwa na banankwe? Uuleshala eka kuti aleumfwa icitendwe, te kuti alesansamuka, kabili kuti aleumfwa ukuti umwina mwakwe tamutemwa. Ifya musango uyu te kuti fibeko nga ca kuti abaupana balebika sana amano ku kukosha icupo cabo.—Efes. 5:31.
Yehova Afwaya Tube Abasanguluka
19, 20. (a) Mulandu nshi ukuupa nelyo ukuupwa kushingacingilila umuntu ku kucita ubulalelale? (b) Bubi nshi bwingacitika nga ca kuti abaupana balesha abena mwabo pa nshita iikalamba?
19 Lyonse ababomfi ba kwa Yehova balingile ukuba abasanguluka. Bamo balapingulapo ukuupa nelyo ukuupwa pa kuti tabacitile ubulalelale. Na lyo line, ukuupa nelyo ukuupwa te kuti kucingilile umuntu ukukanacita ubulalelale. Ku kale, umusumba wa malinga walecingilila abantu nga ca kuti batwalilila fye ukuba mu kati ka musumba. Nga ca kuti umuntu afumina ku nse ya musumba, e lyo ifipondo fya musanga, kuti fyamwibila nelyo ukumwipaya. E fyaba na bantu ababa mu cupo, balacingililwa ku bulalelale nga ca kuti balecita fye icupo ku bena mwabo nga fintu Katendeka wa cupo alefwaya.
20 Pali 1 Abena Korinti 7:2-5, Paulo alilondolwele ukuti umulume alingile ukulapanga icupo ku umukashi wakwe fye epela, no mukashi na o alingile ukulapanga icupo ku mulume wakwe fye. Bonse balingile ukupeela abena mwabo ‘ico bafwile ukubapeela’ nelyo ico uwaba mu cupo akwata insambu ya kupokelela. Lelo abaupana bamo balasha abena mwabo no kupoosa inshita iikalamba kumbi, pamo nga ukuya mu kutuusha nelyo ukulaikala kumbi pa mulandu wa ncito, kabili ici cilenga ukuti belapeela abena mwabo ‘ico bafwile ukubapeela.’ Elenganyeni ifyo cingabipa nga ca kuti pa mulandu wa “kukanatekanya” umuntu anakila ku matunko ya kwa Satana no kucita ubulalelale. Yehova alapaala imitwe ya ndupwa abasakamana indupwa shabo ukwabula ukucita ifingalenga icupo cabo caba mu bwafya.—Amalu. 37:25.
Ubusuma Bwaba mu Kukonka Ukufunda kwa mu Baibolo
21. (a) Mulandu nshi ca-afisha ukupingulapo ukwikala ubushimbe nelyo ukuupa nangu ukuupwa? (b) Mulandu nshi ukufunda kwaba muli 1 Abena Korinti icipandwa 7 kwawamina?
21 Ukupingulapo ukwikala ubushimbe nelyo ukuupa nangu ukuupwa cintu ica-afya nga nshi ku muntu fye onse. Abantu bonse babembu kabili ulubembu e lulenga amafya yonse abantunse bakwata. E co na bantu abo Yehova atemwa kabili abo apaala, nampo bashimbe nelyo balyupa nangu ukuupwa, nabo balakwata amafya. Nga mulekonka ukufunda kusuma ukwaba muli 1 Abena Korinti icipandwa 7, amafya ya musango yo yakacepako. Nampo nga muli bashimbe nelyo mwalyupa nangu ukuupwa, ‘tamwakalufyanye’ mu menso ya kwa Yehova. (Belengeni 1 Abena Korinti 7:37, 38.) Ukutemwikwa kuli Lesa e cintu icacindama nga nshi ico tufwaisha. Nga mwatemwikwa kuli Lesa, mukatwalilila ukulunduluka mpaka akamwingishe na mu calo cipya. Mu calo cipya ica kwa Lesa, tapakaleba amafya pali bucibusa buba pa mwaume no mwanakashi nga fintu ciba muno nshiku.
[Futunoti]
^ para. 14 Belengeni icipandwa 2, amaparagrafu 16-19, mu citabo citila Icaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwa.
Kuti Mwa-asuka Shani?
• Mulandu nshi umuntu nangu umo ashilingile ukupatikisha umunankwe ukuupa nelyo ukuupwa?
• Bushe umubomfi wa kwa Yehova umushimbe kuti abomfya shani bwino inshita yakwe?
• Bushe abaleishishanya kuti baipekanishisha shani libela ku fyaba mu cupo?
• Mulandu nshi ukuupa nelyo ukuupwa kushingacingilila umuntu ku kucita ubulalelale?
[Ifipusho]
[Ifikope pe bula 14]
Abena Kristu abashimbe ababombesha sana mu mulimo wa kwa Lesa balasekelela
[Icikope pe bula 16]
Ni muli finshi bamo baaluka nga baupana?
