Ilyashi Lya Kale

“Cila bushiku Ndaya Ndetemenwako Umulimo wa Bukolopota”

MU 1886 twatumine ifitabo 100 ifya Millennial Dawn volyumu 1 ku musumba wa Chicago uwaba mu citungu ca Illinois. Ifi fitabo fyali pa Bible House (ama ofeshi ya Nte sha kwa Yehova pali ilya nshita) ayali mu musumba wa Allegheny mu citungu ca Pennslylvania mu U.S.A. Munyinefwe Charles Taze Russell alefwaya ukuti tutwale ifitabo mu matuuka umo baleshitisha amabuuku. Akampani akakalamba sana mu United States akaleshitisha amabuuku ya filonganino fya mapepo kalisumine ukutushitishishako amabuuku ya Millennial Dawn. Lelo pa numa ya milungu ibili balitubweseshe ifitabo.

Shimapepo umo uwaishibikwe sana alifulilwe pa kumona ifitabo fya Millennial Dawn mwituuka umo baleshitishisha ifitabo fyakwe. Atile ifi fitabo nga mwalafileka muno mwine ninshi ine pamo na bashimapepo banandi twalafumyamo ifitabo fyesu no kuya mu kushitishisha kumbi. Pa mulandu wa kutiina bashimapepo, abaletushitishishako ifitabo balitubweseshe. Twalisabankenye ici citabo mu nyushipepala, lelo ilyo abaletulwisha bamwene ici cishibisho baebele abalesabankanya ukucifumyamo. Twacitile shani pa kuti abantu abalefwaya ukumfwa icine bakwateko icitabo?

Bakolopota e batwafwile sana. * Mu 1881 mu ulupungu lwa Zion’s Watch Tower mwali ubwite bwa bantu 1,000 abakutwafwa ukusabankanya ifi fitabo ifilanda pali Baibolo. Nangu ca kuti bakolopota tabafikile 1,000, nalyo line balisabankenye sana ifi ifitabo. Muli ba 1897 ifitabo nalimo 1,000,000 ifya Dawns fyalisabankanishiwe, e lyo bakolopota e bashalike ifingi sana. Bakolopota abengi baleikalila fye mu tundalama uto balesanga nga balembesesha umuntu magazini ya Ulupungu lwa kwa Kalinda nelyo nga bashalika icitabo.

Bushe aba bakolopota abashakwete umwenso bali ni bani? Bamo batendeke ilyo bali fye abaice sana, e lyo bambi nabo batendeke ninshi balikula. Abengi bali bashimbe na baupana abashakwete abana e lyo na bakwete indupwa nabo bene bali abengi. Bakolopota ba nshita yonse balekokola sana mu mulimo nomba bakolopota ba kwafwilisha bena balebombako fye iawala limo nangu yabili cila bushiku. Te bonse abakwete amaka ya kubomba bukolopota. Pa kulongana kukalamba mu 1906, abalefwaya ukubombako uyu mulimo babebele ukuti tabalingile ukuba abasambilila sana nangu abaishiba sana ukulanda.

Ici calengele abengi ukubombako uyu mulimo ushaiwamina. Munyinefwe umo alandile ukuti mu myaka 7 alishalike ifitabo 15,000. Lelo atile, “ico nabelele  kolopota te kufwaya fye ukulashitisha ifitabo, lelo ni pa mulandu wa kufwaya ukushimikila pali Yehova e lyo na pa cine cakwe.” Ukuli konse uko bakolopota baleya mu kushimikila, abantu balelunduluka kabili Abasambi ba Baibolo batendeke ukufulilako.

Bashimapepo baletumfya no kuseka bakolopota abati bendauka fye ukulashitisha ifitabo. Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu 1892 lwatile: “Banono sana abaishiba ukuti [aba bantu] bemininako Shikulu, kabili tabaishiba no kuti Shikulu alamona ifyo baicefya no kuipelesha ku kubomba umulimo wakwe.” Nge fyo umo uwa bakolopota alandile, incito balebomba yali iyayafya. Ilingi line pa kuya mu kushimikila baleenda fye na makasa nelyo ne ncinga. Abantu nga tabakwete indalama bakolopota balekabula fye impapulo ne fya kulya. Nangu ca kuti balenaka pa numa ya kubomba akasuba konse, bakolopota baleba ne nsansa nga babwelela ku miputule uko balesonkela nelyo mu matenti umo baleikala. Caliweme sana ilyo bakolopota bakwete amayanda yakutinta, yalebafwa sana ku myendele no kupusushako indalama balepoosa ku kusonkela imiputule. *

Ukutendekela pa Kulongana kukalamba ukwa ukwali mu Chicago mu 1893, lyonse pa kulongana paleba inshita lintu bakolopota baleshimika ifyo balebomba. Bakolopota baleshimika ifyo balesanga mwi bala e lyo ne nshila balebomfya pa kushimikila kabili balepandako amano bakolopota banabo pa fya kubomba. Inshita imo munyinefwe Russell aebele bakolopota ukuti, ulucelo bafwile ukulya sana e lyo mu ma 10 koloko bafwile ukunwako umukaka e lyo akasuba nga na kabalika sana kuti banwako no twa kunwa utwa talala.

Bakolopota abalefwaya uwa kulabomba nankwe balefwala utusalu utwa mutuntula. Bakolopota aba kuti e lyo batendeke fye umulimo balebakanya na bakolopota abatampa kale. Abapya balekabila ukubomba na batendeke kale pantu kolopota umo umupya pa kushalika ifitabo alandile no mwenso ati, “Bushe tamulefwaya ifitabo?” Icawemeko ca kuti uo ashimikile alitemenwe icitabo kabili pa numa alibatishiwe.

Munyinefwe umo uwalebomba incito ya pa mulu aleipusha ati, ‘Bushe ntwalilile ukulabomba incito pa kuti cila mwaka ndesangwilako amadola ya ku America 1,000 nelyo mbe kolopota?’ Bamunyinefwe bamwebele ukuti, Shikulu kuti atemwa fyonse fibili, lelo nga ulebomba umulimo wa bukolopota kuti wapaalwa nga nshi. Ba Mary Hinds batile, ukubomba bukolopota “e nshila isuma iya kwafwilamo abantu abengi.” Ba Alberta Crosby abaleumfwa umwenso wa kulanda na bantu batile, “Cila bushiku ndaya ndetemenwako umulimo wa Bukolopota.”

Pali lelo balupwa ba balebomba bukolopota e lyo nabo bakolopota basambilishe icine bacili balekonka ifyo ba basambilishe. Nga ca kuti mu lupwa lwenu tamwaba uwabombapo bupainiya, cinshi te kuti imwe mubalilapo ukubomba bupainiya? Na imwe bene mwakulaya muletemenwako umulimo wa nshita yonse cila bushiku.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 32]

Tabalingile ukuba abasambilila sana nangu abaishiba sana ukulanda

[Icikope pe bula 31]

Ba A. W. Osei ababombele Bukolopota mu Ghana muli ba 1930

[Ifikope pe bula 32]

Ababombeleko bukolopota muli ba 1918; pa muulu: ba Edith Keen na ba Gertrude Morris mu England; pe samba: ba Stanley Cossaboom na ba Henry Nonkes aba ku United States nabekata ifibokoshi umwali ifitabo ifyo bashalike