1. Bushe bashimapepo ababa mu mipepele ya batila Bena Kristu bacita shani nga kuli inkondo?

BUSHE Lesa afwaya ukuti Abena Kristu ba cine balelwako inkondo no kwipaya abantu banabo? Mu myaka 100 iyapita, abengi abatila Bena Kristu balilwako inkondo no kwipaya bambi abatila Bena Kristu mu calo cimbi. Bashimapepo abashilika aba mwi calici lya Katolika balapaala abashilika ne fyanso babomfya ifya kwipailako baKatolika banabo. BaProtestanti nabo balipaya baProtestanti banabo. Ica kumwenako, mu Nkondo ya Calo iya Bubili abatila Bena Kristu balipeye Abena Kristu banabo.

2, 3. Cinshi ba Nte bacitile ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili e lyo na pa numa, kabili mulandu nshi?

² Bushe Inte sha kwa Yehova bacitile shani ilyo kwali inkondo? Ilyashi lya kale lilanga ukuti balitwalilile fye ukukanalwako inkondo. Mulandu nshi bakaanine? Icalengele ukuti bakaane ukulwako inkondo balepashanya Yesu kabili balekonka ifyo asambilishe. Yesu atile: “Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.” (Yoh. 13:35) Kabili balekonka ne fyo umutumwa Paulo alembele Abena Kristu abaali mu Korinti.—Belengeni 2 Abena Korinti 10:3, 4.

³ Kanshi, Abena Kristu ba cine pa mulandu wa kampingu  wabo uwasambilishiwa Baibolo, tabasambilila ifya kulwa inkondo nelyo ukulwa inkondo. E ico, pa mulandu wa kukonka ifyo Baibolo isambilisha, ba Nte abengi, abanono na abakalamba, abaume na banakashi balabacusha. Abengi balabacusha mu nkambi na mu fifungo umo babomba incito shakosa. Ilyo icalo ca Germany caletekwa na ba Nazi, ba Nte bamo balibepeye. Inte sha kwa Yehova mu Bulaya tabalekele ukushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Yehova nangu ca kuti balebacusha sana. Balitwalilile ukushimikila mu fifungo, mu nkambi sha kucushishamo abantu, na mu fyalo fimbi umo balebatwala. * Ilyo kwali inkondo pa mitundu ibili mu Rwanda mu 1994 umwafwile abantu abengi cine cine, Inte sha kwa Yehova balikeene ukulwako ilya nkondo. Ba Nte na kabili tabalwileko inkondo iyaliko mu fitungu fya Balkan ilyo icalo caleitwa Yugoslavia caleakanikana umo abantu abengi bafwile.

4. Bushe ifi ba Nte bakaana ukulwako inkondo, cilenga bambi ukulabamona shani?

⁴ Ifi Inte sha kwa Yehova bashilwako inkondo, calenga abantu abengi sana ukusumina ukuti ba Nte balitemwa nga nshi Lesa na bantu banabo. Mu mashiwi yambi kuti twatila, ba Nte e Bena Kristu ba cine. Lelo kwaliba na fimbi mu kupepa kwesu ifilenga abantu abengi ukusumina ukuti Inte sha kwa Yehova e Bena Kristu ba cine.

5. Bushe abasambi ba kwa Kristu aba kubalilapo balingile ukwaluka shani mu fyo bali no kulashimikila?

⁵ Ukutula fye ilyo Yesu atendeke ukushimikila, alilangile ukuti ukushimikila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa kwalicindama. Asalile abasambi 12 abali no kutendeka umulimo wa kulashimikila imbila nsuma iyali no kushimikilwa mwi sonde lyonse, e lyo pa numa, asambilishe abasambi bambi 70 ifya kushimikila. (Luka 6:13; 10:1) Aba 70 abasambilishe ifya kushimikila imbila nsuma kuli bambi, intanshi ku baYuda. Lyena, alibebele ukuti bakaye na mukushimikila ku bantu abashasembulwilwe. Ala abasambi abaYuda balingile ukwaluka pa kuti batendeke ukushimikila ku bantu abashasembulwilwe!—Imil. 1:8.

6. Cinshi calengele Petro ukwishiba ukuti Yehova taba na kapaatulula?

⁶ Umutumwa Petro bamutumine ukuya ku ng’anda ya kwa Korneli umwina Fyalo uushasembulwilwe. Petro alilwike ukuti Lesa taaba na kapaatulula. Korneli naba mu ng’anda yakwe balibatishiwe. Umulimo wa Bena Kristu uwa kushimikila walilundulwike ukufika na ku fyalo fimbi ica kuti abantu aba mu nko shonse balyumfwile icine no kucipokelela. (Imil. 10:9-48) Kanshi uyu mulimo waali no kulashimikilwa mu calo fye conse.

7, 8. Cinshi Inte sha kwa Yehova bacita pa kwafwa abantu ukumfwa imbila nsuma? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁷ Muno nshiku, abatungulula umulimo wa kushimikila uwa Nte sha kwa Yehova baliba abacincila ukutungilila umulimo wa kushimikila no kusambilisha imbila nsuma mu calo fye conse. Pali ino nshita, ba Nte abacincila nalimo 8,000,000 balashimikila imbila nsuma pali Kristu mu ndimi ukucila 600, kabili indimi babomfya pa kushimikila shilefulilako fye! Inte sha kwa Yehova balishibikwa sana ukuti balashimikila ku ng’anda ne ng’anda na mu misebo, limo limo balabika impapulo pa matebulo na pa tumastandi twa mawilo ilyo baleshimikila.

⁸ Bakapilibula ukucila pali 2,900 balibakansha ifya kupilibula Baibolo ne mpapulo ishilanda pali Baibolo. Tabapilibula fye impapulo mu ndimi ishikalamba. Lelo, balapilibula  na mu ndimi ishingi ishinono ishilanda abantu abengi. Ku ca kumwenako, mu Spain abantu abengi abena Catalon balanda ululimi lwabo ulwa ciCatalon. Muno nshiku, abantu abengi mu misumba ya Alicante na Valencia, mu fishi fya Balearic na mu calo ca Andorra balitendeke ukubomfya ululimi lwa ciCatalon. Ba Nte nomba balapilibula impapulo ishilanda pali Baibolo mu lulimi lwa ciCatalon, kabili no kulongana kulabako muli ulu lwine lulimi ulufika abena Catalon pa mutima.

9, 10. Cinshi cilanga ukuti icilonganino ca kwa Lesa calibika amano ku kusambilisha abantu ifya kwa Lesa?

⁹ Uyu mulimo wa kupilibula impapulo shilanda pali Baibolo no kusambilisha abantu Baibolo mu ndimi balanda ulebombwa mu calo fye conse. Nangu ca kuti abantu abengi mu Mexico balanda iciSpanish, mwaliba na bantu abalanda indimi shimbi. Ku ca kumwenako, mwaliba abantu abengi abalanda ululimi lwa Maya. Iofeshi lya musambo mu Mexico lyalituma ibumba ilipilibula ululimi lwa Maya ku ncende uko baishiba sana ulu lulimi pa kuti e ko balepilibwila. Ululimi na lumbi lwa ciNepali, ulo abantu abengi mu calo ca Nepal balanda. Muli ici calo mwaba abantu ukucila amamilioni 29, nomba indimi isho abantu balanda shaba nalimo 120. Lelo abantu abalanda ululimi lwa ciNepali balicila amamilioni 10 kabili na bantu bambi abengi abalanda indimi shimbi balabomfya na ulu lwine ululimi. Impapulo shesu ishilanda pali Baibolo shilapilibulwa muli ulu lulimi.

¹⁰ Ifyo icilonganino ca kwa Yehova citungilila amabumba ya bakapilibula, bushininkisho bwa kuti calibika sana amano ku mulimo wa kushimikila imbila nsuma iya Bufumu isonde fye lyonse. Ba Nte balashalika Amatrakiti ayengi sana, amabroshuwa, na magazini ku bantu ilyo kuba amakampeni mwi sonde lyonse, ukwabula ukulipilisha. Uyu mulimo pa kuti ubombwe, ba Nte babomfya imisangulo ya kuitemenwa, pantu bakonka ifyo Yesu alandile ukuti “Mwapeelwe fye ubupe, na imwe mulepeela fye.”—Mat. 10:8

11, 12. Bushe umulimo wa kushimikila uo ba Nte babomba mwi sonde lyonse ulenga abantu ukushininkisha cinshi?

¹¹ Apo Inte sha kwa Yehova balabila imbila nsuma kabili balasambilisha icine, balishininkisha ukuti balisanga icine ica kuti balaipeelesha sana ukushimikila abantu bonse fye imbila nsuma. Ba Nte  abengi balyangusha imikalile yabo, balisambilila ululimi lumbi, kabili balasambilila ifyo bambi bekala pa kuti fye babombeko umulimo wacindama uwa kushimikila imbila nsuma. Umulimo wa kushimikila uo Inte sha kwa Yehova babomba mu fyalo ifingi, na o cilangililo ca kuti ba Nte basambi ba cine aba kwa Kristu Yesu.

¹² Ba Nte balacita ifi fyonse pantu balishininkisha ukuti balisanga icine. Lelo finshi fimbi ifyalenga abantu abengi ukushininkisha ukuti Inte sha kwa Yehova basambilisha icine?—Belengeni Abena Roma 14:17, 18.

13. Bushe ba Nte bacita shani pa kuti icilonganino citwalilile ukuba ica busaka?

¹³ Ifyo Abena Kristu abaipeelesha muno nshiku balanda kuti fya tunonsha. Umubomfi uwa kwa Yehova umo uwabomba imyaka iingi alandile ifyo aleyumfwa ukuti: “Kulaba ukubombesha pa kuti icilonganino ca kwa Yehova cisungwe ica busaka kabili icasanguluka, te mulandu na uo balekalipila nelyo ukusalapula.” Bushe ciba shani pa kuti mu cilonganino mube iyi imibele iisuma? Pantu aba mu cilonganino balakonka ifishinte fya mafunde yaba mu Baibolo e lyo kabili balapashanya ifyo Yesu na basambi bakwe balecita. E ico, ukutula apo Inte sha kwa Yehova batendekela, impendwa iinono iya bashikonka ifishinte fya mibele iisuma ifisangwa mu Baibolo balitamfiwa mu cilonganino ca kwa Lesa. Lelo Inte sha kwa Yehova abengi, ukubikako na baleka ukucita ifyo Lesa ashifwaya abayalula imibele yabo, balitwalilila ukuba aba busaka kabili aba mibele iisuma.—Belengeni 1 Abena Korinti 6:9-11.

14. Bushe abengi abatamfiwe mu cilonganino baacita shani, kabili cinshi cafumamo?

¹⁴ Nga ca kuti bamo batamfiwa mu cilonganino pa mulandu wa kukanaumfwila ifyo Baibolo ilanda, cinshi cicitika? Abengi sana balalapila no kuleka ukucita imibele yabipa kabili balabwela no kupokelelwa mu cilonganino na kabili. (Belengeni 2 Abena Korinti 2:6-8.) Ukulakonka ifishinte fya mu Baibolo ifya mibele iisuma kwalilenga icilonganino ukuba ica busaka no kuba icacetekelwa sana. Ifi Inte sha kwa Yehova batwalilila ukulakonka amafunde ya kwa Lesa balipusana sana na macalici ayengi ayatekelesha ifyabipa. Ici na co calilenga abantu abengi ukushininkisha ukuti Inte sha kwa Yehova bacita ifyo Baibolo isambilisha.

15. Cinshi cayafwile munyinefwe umo ukushininkisha ukuti ifyo asambilila e cine?

¹⁵ Mulandu nshi ba Nte abakokola mu cilonganino bashininkishisha ukuti balisanga icine? Munyinefwe umo uuli ne myaka 54 alondolwele ukuti: “Ukutampa fye ilyo naali umulumendo kwaliba ifishinka fitatu ifyalenga nkwate icitetekelo; (1) Ica kuti Lesa e ko aba; (2) ukuti e waebele abantu ukulemba Baibolo; na (3) ukuti alabomfya no kupaala icilonganino ca Nte sha kwa Yehova. Pa myaka yonse iyo nasambilila icine, lyonse ndafwailisha ukumona nga ca kuti ifi fishinka fitatu fya cine cine. Ifyo nsambilila pali ifi fishinka fitatu cila mwaka, filakosha icitetekelo  candi kabili filenga nashininkisha sana ukuti ifyo naishiba e cine.”

16. Cinshi ico nkashi umo atemenwe sana pa icine ico asambilila?

¹⁶ Nkashi umo uwaupwa ubombela pa maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova mu New York alandile pa cilonganino ca kwa Yehova ukuti: “E cilonganino fye ceka icisambilisha abantu ishina lya kwa Yehova. Kanshi e mulandu wine ili ishina lilasangilwa muli Baibolo imiku 7,000! Nalitemwa sana amashiwi ya kukoselesha ayaba pali 2 Imilandu 16:9, aya kuti: ‘Amenso ya kwa Yehova, yalamona mu calo conse pa kuti alange amaka yakwe aya kwafwa ababa ne mitima ya cishinka kuli ena!’” Na kabili nkashi atile: “Icine ico nasambilila calenga mbe no mutima wa cishinka pa kuti Yehova engaitemenwa ukunanga amaka yakwe. Nalicindamika sana bucibusa bwandi na Yehova. Kabili ndatasha pa fyo Yesu alenga ukuti njishibe bwino Lesa.”

17. Cinshi uushasumine kale ukuti Lesa e ko aba ashininkishe, kabili mulandu nshi?

¹⁷ Umuntu umo uushasumine kale ukuti Lesa eko aba atile: “Ububumbo bulenga nshininkishe ukuti Lesa afwaya abantu ukuba ne nsansa, kanshi te kuti asuminishe abantu ukutwalilila ukulacula. Na kabili ilyo abantu abengi muno calo baletwalilila ukucita ifyabipa, abantu ba kwa Yehova bena icitetekelo cabo cilakoselako, balicincila kabili balitemwana sana. Mupashi fye uwa kwa Yehova e wingacita ici cipesha mano.”—Belengeni 1 Petro 4:1-4.

18. Bushe mwaumfwa shani pa fyo aba bamunyinefwe babili balanda?

¹⁸ Munyinefwe na umbi uwabombela Lesa pa myaka iingi alandile pa calengele ukuti ashininkishe ukuti alisanga icine, atile: “Ifyo nasambilila pa myaka iingi fyalenga nshininkishe ukuti ba Nte balibombesha sana pa kutendeka ukulakonka ifyalecita Abena Kristu ba kubalilapo. Nali-imwena ne mwine ifyo Inte sha kwa Yehova baikatana isonde lyonse ilyo ntandala mu fyalo ifyalekanalekana. Icine caba mu Baibolo ico nasambilila calenga ukuti mbe ne nsansa nga nshi.” Ilyo munyinefwe uuli ne myaka ukucila pali 60 bamwipwishe icalenga ashininkishe ukuti alisanga icine, alandile sana pali Yesu Kristu ukuti: “Twalisambilila bwino pa fyo Yesu aali na pa fyo aleshimikila kabili twalitemwa ifyo alecita. Twalyaluka mu fyo twalecita pa kutila tupalame sana kuli Lesa ukupitila muli Kristu Yesu. Twalishiba ukuti ilambo lya kwa Kristu e likatupususha. Kabili twalishiba ukuti alibuukile ku bafwa. Twalishininkisha ukuti ici calicitike pantu kwali abamumwene ilyo abuukile.”—Belengeni 1 Abena Korinti 15:3-8.

19, 20. (a) Mulimo nshi uo Paulo alandilepo sana ku Bena Kristu abaali mu Roma? (b) Bushe fwe Bena Kristu abaipeela, mulimo nshi twakwata?

¹⁹ Apo fwe Bena Kristu twalitemwa abantu bambi, tufwile ukubebako icine icacindama nga nshi ico twasambilila. Paulo aebele aba bwananyina abaali mu cilonganino ca ku Roma ukuti: “Ukapusuka nga waisosela pa cintubwingi ici ‘cebo ku kanwa kobe,’ auti Yesu e Shikulu, kabili watetekela mu mutima obe ukuti Lesa amwimishe ku bafwa. Pantu ku mutima e ko umuntu atetekela no kulungamikwa, lelo ku kanwa e ko aisosela umwine no kupusuka.”—Rom. 10:9, 10.

²⁰ Fwe Nte sha kwa Yehova, twalishininkisha ukuti twalishiba icine kabili twalishiba no mulimo uwacindama uo twakwata uwa kusambilisha bambi imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. Ilyo tulebomba umulimo wa kushimikila, tatufwile ukupelela fye pa kusambilisha abantu icine lelo tufwile no kubalanga mu fyo tucita ukutila twalishininkisha ukuti ico twaishiba e cine.