Bushe Ba Papa E “Bekala pa Cifulo ca kwa Petro Mutakatifu”?

MU 2002, ba Papa John Paul II batumine kalata kuli shikofu wa ku Limburg ku calo ca Germany, iya kulungika ifyo alandile pa lyashi lya kuponya amafumo. Ba Papa batendeke iyi kalata na mashiwi ya kuti ‘balipeelwa amaka kuli Yesu Kristu aya kulolekesha pa macalici yonse pa kuti pengaba icumfwano.’ Abene batile balikwate amaka ya kulungika ifyo uyu shikofu apingwile umulandu pantu ba papa e ‘bapyene Petro Mutakatifu.’

Ukulingana ne cifundisho ce calici lya Roma Katolika pali ili lyashi, batila “Kristu e wasalile Petro Mutakatifu ukuba umukalamba pa basole bonse.” Kabili Icalici lya Katolika lilondolola no kuti “Kristu alandile ukuti lyonse kufwile ukulaba uwa kwikala pa cipuna ca kwa Petro ica butungulushi; kabili bashikofu ba ku Roma e bekala pa cifulo cakwe.”—New Catholic Encyclopedia (2003), Volyumu 11, amabula 495-496.

Kwena aya mashiwi yakalamba sana. Bushe mwalishiba nga cishinka ifi fine e fyo cifwile ukuba? Tontonkanyeni pali aya mepusho yatatu: (1) Bushe Baibolo ilalandapo ukuti Petro e wali papa wa kubalilapo? (2) Cinshi ilyashi lya kale litusambilisha pa kwafumine ilyashi ilya kwikala pa cipuna ca bupapa? (3) Bushe imibele ya ba papa ne fyo basambilisha filangilila ukuti cine cine e bekala pa cipuna ca kwa Petro?

Bushe Petro E Wali Papa wa Kubalilapo?

Ukufuma fye na kale baKatolika, pa kulangilila ukuti icalici lyakuulilwe pali Petro, balanda amashiwi ayo Yesu alandile pali Mateo 16:18, ayatila: “Ni we Petro, kabili pali ici cilibwe e po nkakuula icilonganino candi.” Na kuba aya yene mashiwi yalilembwa na mu lulimi lwa ciLatini pe calici lya mu Rome ilya St. Peter’s Basilica.

Augustine, uwalelemba pa mafundisho ye calici uo bacindikisha sana, na o inshita imo alemona kwati umufula wa cilonganino ni Petro. Nomba ilyo aali mupepi no kufwa, alyalwile ifyo alemona umwalolele amashiwi ayalandile Yesu. Mwi buuku ilyo Augustine alembele ilya kuti Retractations, alilondolwele ukuti pali Yesu e po icalici, nangu ulukuta lwa Bena Kristu lwakuulilwe, te pali Petro iyo. *

Kwena cishinka ukuti Petro balimulandapo sana mu mabuuku ya Mbila Nsuma. Pa batumwa bakwe bonse, Yesu asalilepo fye batatu, Yohane, Yakobo, na Petro, e bamweneko fimo fimo ifyacitike ifyo abatumwa bambi abashala bashamwene. (Marko 5:37, 38; 9:2; 14:33) Yesu alipeele Petro “amakii ya bufumu bwa mu muulu” ayo Petro abomfeshe ukwiswila abantu aba kwingila mu Bufumu; ababalilepo baYuda na bapilibukiile ku mipepele ya baYuda, e lyo pakonkele abena Samaria, na balekelesheko Bena fyalo. (Mateo 16:19; Imilimo 2:5, 41; 8:14-17; 10:45) Petro calemwangukila ukulanda na bantu, e calengele ukuti limo limo aleba inkombe ya batumwa bonse. (Imilimo 1:15; 2:14) Nomba bushe ifi twalandapo kuti fyalenga aaba umutwe wa cilonganino ca kubalilapo?

Umutumwa Paulo alilembele pali Petro ukuti balimupeele “amaka ya kuba umutumwa ku basembululwa.”  (Abena Galatia 2:8) Amashiwi ya kwa Paulo aya kubalilapo na yakonkapo pali ici cikomo tayalangilila ukuti Petro e waletungulula icilonganino. Ifyalandile Paulo fyalelangilila fye umulimo uo Petro apeelwe uwa kushimikila abaYuda.

Nangu ca kuti Petro balimupeele umulimo uukalamba, mu Baibolo tamwaba apo umwine alanda ukuti e mutwe wa cilonganino uwaletungulula abasambi bonse. Muli kalata iyo alembele, alandile fye ukuti aali “mutumwa” kabili “umukalamba,” capwa no kupwa.—1 Petro 1:1; 5:1.

Bushe Ilyashi lya Kale Lilanda Shani pa fyo BuPapa Bwatendeke?

Ni lilali amano ya kuti kube ba papa yaishile, kabili cali shani? Amano ya kuti cali bwino ku muntu umo ukuba umukalamba wa basumina banankwe yatampile ninshi abatumwa bacili abomi. Bushe abatumwa balemona shani abaletontonkanya muli uyu musango?

Umutumwa Petro umwine aebele bakangalila ba cilonganino ukuti: “Mwilatitikisha abantu ba kwa Lesa”; kanshi bakangalila balingile ukuba abaiceefya ku banabo. (1 Petro 5:1-5) Umutumwa Paulo alisobele ukuti mu cilonganino mwali no kwima abantu ‘abali no kulasambilisha ifyanyongana pa kuti bongole abasambi, balebakonka.’ (Imilimo 20:30) Ilyo caletwala ku mwaka wa 100 C.E. umutumwa Yohane alilembele kalata, muli iyo kalata alikalipiile sana umusambi we shina lya Diotrefe. Cinshi calengele? Cimo icalengele ca kuti uyu muntu ‘alefwaya ukuba uwa ntanshi’ mu cilonganino. (3 Yohane 9) Ukufunda kwa musango yu ukwa batumwa, kwalengele abantu abalefwaya ififulo pali ilya nshita ukuti babale baleke.—2 Abena Tesalonika 2:3-8.

Ilyo fye umutumwa wa kulekelesha afwile, abantu batampile ukulaifwaila ififulo. Icitabo ca kuti The Cambridge History of Christianity citila: “Cimoneka kwati ilyo tacilafika muli ba 150 C.E. ninshi mu Roma mwaliba kale shikofu umo uwali nge mfumu.” Ilyo calefika mu myaka ya ba 200, ninshi nalimo mu macalici yamo yamo, calishibikwa kale ukuti shikofu wa mu Roma e wali umukalamba pali bonse. * Pa kuti abantu beshibe ukutila shikofu wa mu Roma alicila bonse abashala, bamo balilemba umutande wa mashina aya ba papa abaikalapo pa cipuna ca kwa Petro.

Nomba nangu bengalemba umutande wa mpyani, tapaba ubushininkisho bwine bwine ubwa kuti amashina yonse ya cine. Mulandu nshi? Ica ntanshi ca kuti amashina yamo ayaba pa mutande tayaishibikwa na bwino. E lyo cimbi icikalamba ca kuti, apashimpwa umutande wa mashina ni pa cilubo. Cinshi twingalandila ifi? Nangu Petro engashimikila mu Roma, nga fintu ifitabo fimo ifya kale fyalanda, takwaba ubushininkisho ubuli bonse ubulangilila ukuti aali e mutwe wa cilonganino cali kulya.

 Ubunte bumo ubulangilila ukuti Petro taali e mutwe wa cilonganino mu Roma bwa kuti ilyo umutumwa Paulo alembele kalata ku bena Roma, alilumbwilemo amashina ayengi aya Bena Kristu ba ku Roma. Lelo talumbwilemo ishina lya kwa Petro. (Abena Roma 16:1-23) Bushe nga ca kuti Petro e wali umutwe wa cilonganino, kuti Paulo akaana ukumulumbula nangu ukumulabila fye umumbo?

Cimbi na co ca kuti ilyo Petro alelemba kalata ya kubalilapo iya mu Baibolo, e nshita na Paulo na o alelemba kalata ya bubili kuli Timote. Muli iyi kalata Paulo taletiina ukulanda pali Roma. Na kuba bakalata abo Paulo alembele ninshi ali mu Roma bali 6, lelo muli yonse talumbulamo Petro.

Ilyo papitile imyaka 30 pa numa ya makalata ayo Paulo alembele, umutumwa Yohane na o alilembele amakalata yatatu ne buuku lya Ukusokolola. Tapaba apo Yohane alembele ukuti icilonganino ca Roma e cacilile ifilonganino fyonse, kabili talandile na pa ntungulushi ye calici uwali umukalamba pali bonse uwaletila e wapyene pali Petro. Kanshi Baibolo ne lyashi lya kale tafyalandapo ukuti Petro aleitunga ukuba shikofu wa kubalilapo uwa cilonganino ca mu Roma.

Bushe Imibele ya Ba Papa ne fyo Basambilisha Filangilila Ukuti E Bapyana Petro?

Kwena tufwile ukwenekela ukuti onse uuleti aikala pa ‘malo ya kwa Petro Umutakatifu’ kabili ‘mwiminishi wa kwa Kristu’ afwile ukupashanya Petro na Kristu. Ica kumwenako fye, bushe Petro alefwaya abasumina banankwe ukuti balemupeela umucinshi uwacilamo? Iyo. Alikeenye abalefwaya ukumucindikisha. (Imilimo 10:25, 26) Inga Yesu? Alandile ukuti aishile mu kubombela abantu, te kubombelwa ku bantu iyo. (Mateo 20:28) Nomba inga ba papa bena cinshi twaishibapo pali bena? Bushe na bo balakaana umuntu nga abacindikisha, bushe balakaana abantu nga babeta amashina ya malumbo yacindama sana, kabili bushe tabafwaya ukuilangisha ukuti ba fyuma no kuti balikwata maka ya kutungulula abantu?

Petro na Kristu bali bantu aba mibele isuma kabili balefwaya abantu ukulaikala umutende. Nomba umfweni ifyo icitabo ca baKatolika ica kuti Lexikon für Theologie und Kirche (Umutande wa Mashiwi ya Masambililo ya fya Mapepo na ya mu Calici) calanda pali Papa Leo X, catila: “Uyu papa Leo X, tabikile amano ku fya kwa Lesa, lelo ali mu fikansa fya calo kabili ilingi line alitemenwe amafisakanwa kabili alitemenwe umusamwe uwa bantu abashipepa.” Na shimapepo wa mu Katolika uwasambilila sana ilyashi lya kale, Karl Amon, alandile ukuti amalyashi ayaumfwika pali Papa Alexander VI yalangilila ukuti “alitemenwe sana ubufumfuntungu, talebomfya bwino amaka yakwe, aleshitisha ififulo fya mu calici, kabili aali mupulumushi.”

Inga ifisambilisho fya ba papa fyena, kuti twatilapo shani? Bushe e fyo na Petro na Kristu balesambilisha? Petro tasumine ukuti abantu bonse abasuma balaya ku muulu. Alandile pa Mfumu Davidi uwali umusuma ukuti: “Davidi taninine mu muulu.” (Imilimo 2:34) Kabili Petro talefunda abantu ukuti bafwile ukubatisha utunya. Lelo, alesambilisha ukuti ulubatisho, lwa bantu fye abasumina kabili abeshibe bwino bwino ifyo balecita.—1 Petro 3:21.

Yesu alesambilisha abasambi bakwe ukuti belafwaya ukulumbuka ukucila abanabo. Yesu atile: “Umuntu nga alefwaya ukuba uwa ntanshi, afwile aba uwa kulekelesha pali bonse kabili afwile ukulabombela bonse.” (Marko 9:35) Ilyo kwashele panono ukuti Yesu bamwipaye, alyebele abakonshi bakwe bwino bwino ukuti: “Mwileka abantu balemwita ati Bakasambilisha, pantu mwakwata fye kasambilisha umo, na imwe bonse muli ba bwananyina. Kabili mwi-ita umuntu nangu umo pano isonde ati shifwe, pantu Shinwe umo, Uwa mu muulu. Kabili mwileka abantu balemwita ati ‘intungulushi,’ pantu Intungulushi yenu imo, Kristu.” (Mateo 23:1, 8-10) Bushe mulemonapo shani, bushe ba papa balakonka ifyo Petro na Kristu balesambilisha?

Abantu bamo balanda ukuti umuntu nga ni papa tabamufumyapo nangu talekonka amafunde ya Bwina Kristu. Bushe kuti mwalandapo shani pa kutontonkanya kwa musango uyu? Yesu atile: “Umuti onse uusuma utwala ifisabo ifisuma, lelo umuti onse uubi utwala ifisabo ifibi; umuti uusuma te kuti utwale ifisabo ifibi, nangu umuti uubi ukutwala ifisabo ifisuma.” Kanshi ukulingana ne fishinka ifyo mwaumfwa, bushe kuti mwatila Petro nangu Kristu kuti batemwa imisango iya ba papa?—Mateo 7:17, 18, 21-23.

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 25]

Bushe ifishinka filangilila ukuti ba papa balapashanya Petro?