Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Bushe tulembelo nshi na inki abantu ba ku kale sana balebomfya?

▪ Ilyo umutumwa Yohane apwishishe ukulemba kalata yalenga butatu iyaba mu Baibolo, atile: “Ndi ne fingi ifya kukulembela, lelo nshilefwaya nkonkanyepo ukukulembela kuli inki na ku kalembelo.” Amashiwi ya ciGriki ayo umutumwa Yohane abomfeshe pali ili lembo, yalanga ukuti talefwaya ukutwalilila ukulemba ukubomfya “[inki] ya fiita e lyo ne tete.”—3 Yohane 13, ukulingana na Baibolo ya The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures.

Akalembelo bakalemba balebomfya kalepele ngo lupingu lumo ulwe tete ilyakosa. Balelepula itete mu butali ukufuma ku lutwe lumo ukufika ku lubiye. Lyena kalemba alebuula ilibwe ilya kakabala no kusongola ku lutwe lumo. Itete ilyo balesongola muli uyu musango, lyalipalene sana na mabopeni tubomfya kabili lyalebomba fye nga mabopeni ya muno nshiku.

Ilingi line, pa kupanga inki balebomfya, baletumbinkanya imfita ne finyamuti ifyalelenga ukuti ifyo balelemba filafuutika. Inki balepanga muli uyu musango baleishitisha iyauma e lyo pa kuibomfya kwaleba ukuisungulula pa kubikako utumenshi utwalinga. Iyi inki tayalepula pe cinda nelyo pa mpapa, lelo yaleuma fye pa muulu, ne ci caleafwa kalemba ukufuuta ifyo alembele nga ca kuti nalufyanya. Pa kufuuta alebomfya akasalu akabomba, akaleba pa fintu ifyo kalemba aalekwata pa kubomba umulimo wakwe uwa bukalemba. Ifi twalanda pali inki balebomfya kale, filangilila bwino ico bakalemba ba Baibolo nalimo baletontonkanyapo ilyo balandile pa kufuutwa kwa mashina mwi buuku lya cibukisho ilya kwa Lesa.—Ukufuma 32:32, 33; Ukusokolola 3:5, ukulingana na Baibolo ya Kingdom Interlinear.

Bushe matenti ya musango nshi umutumwa Paulo alepanga?

▪ Pa Imilimo 18:3 palanda ukuti umutumwa Paulo alebomba umulimo wa kupanga amatenti. Kale sana, pa kupanga amatenti balepikula amasako ya ngamila nelyo aya mbushi e lyo bapangamo insalu. Balelundanya ishi nsalu no kupangamo amatenti ayo baleshitisha ku balendo. Nalyo line, amatenti ayengi ayo balepanga pali iyi nshita balebomfya impapa. E lyo yambi yalepangwa ne nsalu sha kolokondwe ishalefuma ku Tarsi, itauni ukwafumine Paulo. Paulo afwile alebomfya insalu nelyo impapa nelyo fyonse fibili pa kupanga amatenti. Cimoneka kwati ilyo Paulo alebomba na Akula, alepanga ne nsalu isho baletanika pa mayanda pa kutila akasuba kelaingila sana mu ng’anda.

Paulo nalimo asambilile iyi ncito ninshi acili fye umwaice. Ifyalembwa pa macinda ya bena Egupti filanga ukuti ilyo abena Roma baleteka, abalumendo abengi balesambilila imilimo ninshi bali ne myaka nalimo 13. Nga ca kuti iyi e myaka Paulo akwete lintu atendeke ukubila amatenti, ninshi ilyo ali ne myaka 15 nelyo 16 afwile alishibe sana ifya kuputula no kubila amatenti. Icitabo ca The Social Context of Paul’s Ministry citila, “Ilyo Paulo apwishishe ukusambilila incito ya kubila amatenti, bafwile balimupeele ne fibombelo fyalekanalekana ifya kubomfya pa kubomba uyu mulimo.” Icitabo cimo cine cilanda ukuti umuntu nga nakwata fye “imyele ne fisolobelo fya kubililako amatenti, umulimo waleanguka ica kutila kuti abomba uyu mulimo ukuli konse kuntu ali.” Ici e caleafwa na Paulo ukulaisakamana mu mulimo wakwe uwa bumishonari.

[Icikope pe bula 15]

Utulembelo twa bena Egypt uto bapangiile na matete nalimo mu myaka ya ba 100 C.E.

[Abatusuminishe]

© Image Asset Management/age fotostock myaka ya ba 100

[Icikope pe bula 15]

Ifyo balebomfya pa kubila amatenti muli ba 100 c.e., nelyo 200 C.E.

[Abatusuminishe]

Erich Lessing/Art Resource, NY