Tri We i “Krae” Mo Ol Defdefren Wok Blong “Wota Blong Ae” Blong Hem

Jeremaea 51:8 (NW ) i talem se: ‘Yusum balsam blong mekem soa i kamgud.’ Wan ples we yumi save faenem meresin ya blong mekem soa i godaon mo man i harem gud bakegen, hemia long aelan ya Chios, long Aegean Si.

LONG stat blong hot taem, ol man blong wokem garen long Chios oli mekemrere blong karem kakae blong garen i kam. Be oli mekemrere long wan narakaen fasin. Fastaem oli brum olbaot long graon, nao oli tekem waet graon, oli kafsaedem i go raon long ol grin tri ya we oli kolem mastic, mo oli flatem gud graon ya. Nao oli katkatem skin blong ol tri ya blong mekem oli “krae.” Ale, “Wota blong ae” we i braon lelebet mo i olsem glu, i stat ronaot long skin blong ol tri ya. Afta we tu no tri wik i pas, ol drop blong glu ya oli kam strong. Nao ol man blong garen oli hivimap olgeta, maet oli karem olgeta we oli fas long stamba blong tri, sipos no, olgeta we oli foldaon long waet graon raon long tri. Ol “wota blong ae” ya we oli kolem gum mastic, oli yusum blong mekem balsam.

Be bifo we oli save hivimap olgeta ya, oli mas wok had mo oli mas gat longfala tingting. Stamba blong tri ya we i waet mo i blak lelebet, mo we i tantanem olbaot, i gru sloslou nomo. I nidim 40 kasem 50 yia blong tri ya i gru kasem fulmak blong hem, hemia samwe long tu kasem tri mita.

Antap long wok ya blong katkatem stamba blong ol tri ya mo hivimap ol “wota blong ae” blong olgeta, i gat sam moa wok we oli mas mekem blong wokem mastic. Afta we ol man blong garen oli hivimap ol “wota blong ae,” oli sevem, wasem, mo oli seraotem ol bigwan oli go wanples, mo ol beswan oli go wanples. Biaen, oli klinim mastic ya bakegen. Nao oli save yusum long plante defren rod.

Stat Blong Sas Tri Ya

Grik tok ya blong talem “mastic” i joen wetem wan tok we i minim “kakae tut blong olgeta.” Nem ya i soemaot se long taem bifo, oli yusum glu blong mastic olsem jinggam blong mekem maot blong olgeta i fres gud.

Long ol yia 500 kasem 400 B.K.T. wan man Gris we nem blong hem Herodotus, i stadi long ol samting blong bifo. Hem nao i givim ol faswan save long saed blong mastic. Sam man blong raetem buk long taem bifo wetem sam dokta, olgeta tu oli bin tokbaot mastic olsem wan meresin. Sam long ol man ya, i gat Apollodorus, Dioscorides, Theophrastus, mo Hippocrates. Nating se i gat ol mastic tri oli stap gru folem solwota blong Mediterenia, be afta long yia 50 K.T. * oli wokem bighaf blong ol mastic long Chios nomo. Ol man we oli winim Chios long faet, olsem ol man Rom, Jenoa, mo ol Otoman, oli wantem win blong kasem ol mastic ya nomo.

Yusum Long Ol Defdefren Fasin

Ol dokta long Ijip bifo, oli yusum mastic olsem meresin blong plante sik, wetem sik ya sitsitwota mo sik we ol joen oli soa. Mo tu, oli yusum olsem insens mo  meresin blong putum long ol dedbodi blong mekem oli stap longtaem. Baebol i tokbaot ‘balsam blong Gilead’ se i wan gudfala meresin, mo wan gudfala oel blong mekem skin i naes, mo blong putum long ol dedbodi blong mekem oli stap longtaem. Maet mastic tri ya nao i wan stamba ples we oli bin kasem meresin ya long hem. (Jeremaea 8:​22, NW; 46:11) Samfala oli ting se maet wan kaen mastic tri nao we oli kasem stacte long hem, hemia wan samting we oli yusum blong wokem tabu insens we oli bonem long saed blong wosip nomo.​—Eksodas 30:​34, 35.

Tede, oli pentem ol pija, ol tebol mo jea, mo ol gita, wetem wan pen we i gat mastic long hem, blong mekem ol samting ya oli stap gud. Oli wokem sam samting long mastic blong blokem hot blong san, mo blong blokem wota i no lik. Mo oli talem se hem i nambawan blong meksem wetem pen we oli yusum blong pentem kaliko mo wokem pija, from we i mekem kala i kamaot klia. Oli putum mastic insaed long sam glu tu, mo oli putum long skin blong buluk blong mekem i kam sofsof. From we mastic i smel gud mo i gat sam narafala gudfala samting long hem, oli yusum blong wokem sop, oel blong skin, mo senta.

Long 25 lis blong ol meresin long wol, i gat nem blong mastic i stap. Long ples blong ol man Arab, oli yusum yet long ol kastom meresin. Oli meksem tu wetem simen we man blong wokem tut i yusum, mo oli yusum mastic blong kavremap insaed blong ol tablet we oli fulumap meresin long olgeta.

Blong plante handred yia finis, balsam we oli wokem from “wota blong ae” blong mastic tri we i “krae,” i bin mekem ol man oli harem gud mo kam gud bakegen long bodi. Taswe, profet tok blong Jeremaea i stret nomo taem i talem se: ‘Yusum balsam blong mekem soa i kamgud.’

[Futnot]

[Tok blong pija long pej 31]

Chios

Oli hivimap ‘mastic’

Oli lukaotgud taem oli hivimap ol “wota blong ae” blong mastic

[Credit Lines]

Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis