1, 2. (1) ?Jehova i mekem hu fastaem, mo i yusum hem olsem wanem? (2) ?Ol enjel oli wok folem plan no olsem wanem?

GOD ya we i mekem heven mo wol, Jehova, hem i wok folem plan. Fastaem, hem i mekem stret Pikinini blong hem long heven. Baebol i singaot hem se “Tok,” from we hem i nambawan Man blong talemaot ol tok blong God. Baebol i tokbaot hem se: “Bifo we bifo olgeta, taem we wol ya i no stap yet, i gat wan man i stap we nem blong hem ‘Tok blong God.’ Tok ya, hem i stap wetem God.” Hem i wok blong Jehova plante milian yia. Baebol i talem tu se: “Taem God i mekem olgeta samting, hem i yusum Tok ya blong mekem. Mo long olgeta samting ya we God i mekem, i no gat wan samting nating we Tok ya i no mekem.” Tu taosen yia i pas finis, God i sanem Tok ya i kamdaon long wol, i kam Jisas Kraes, mo i obei gud long Papa blong hem.—Jon 1:1-3, 14.

² Bifo we Jisas i kamdaon long wol ya, hem i “nambawan man blong wok” blong God long heven. (Prov. 8:30, NW) Jehova i yusum hem blong mekem plante milian enjel. (Kol. 1:16) Baebol i tokbaot ol bigfala grup blong ol enjel we oli wok folem plan, i se: ‘I gat plante taosen enjel we oli man blong wok blong Jehova, oli stap long ples ya, mo i gat plante narafala enjel we  oli plante we plante tumas, man i no save kaontem olgeta, oli stap stanap long fes blong hem.’—Sam 103:21; Dan. 7:10.

3. ?I gat hamas sta evriwan? ?Oli wok folem plan?

³ ?Be olsem wanem long ol sta? ?I gat hamas sta evriwan? Wan ripot we i kamaot i no longtaem long niuspepa (Chronicle) blong Texas, Amerika, i tokbaot ol sta se oli plante we oli plante bitim mak. Blong makem namba blong olgeta, ol saentis oli raetem 3 wetem 23 siro biaen (300,000,000,000,000,000,000,000). ?Ol sta ya oli wok folem plan? Yes, oli muvmuv long prapa rod blong olgeta. Mo taem plante milian sta oli grup wanples, oli mekem wan galaksi. Taem plante galaksi oli grup wanples, oli mekem wan cluster. Taem plante cluster oli grup wanples, oli mekem wan supercluster.

4. ?Olsem wanem yumi save se God i mekem ol man blong hem long wol oli wok folem plan?

⁴ Ol gudfala enjel long heven oli wok folem plan, mo ol sta tu oli wok folem plan. (Aes. 40:26) Taswe yumi save se Jehova i wantem we ol man blong hem long wol tu oli wok folem plan. I mas olsem from we oli gat plante bigfala wok. Plante taosen yia bifo, Jehova i mekem ol man blong hem oli wok folem plan. Olsem nao, oli save wosipim hem long fasin we hem i wantem. I gat plante samting we oli soemaot se hem i stap givhan long olgeta, mo se ‘hem i no stamba blong fasin ya we olgeta samting oli paspas, be i stamba blong pis.’—Ridim 1 Korin 14:33, 40.

5. ?Wanem i blokem plan ya se ol man oli mas fulumap wol ya mo mekem i kam paradaes?

⁵ Taem Jehova i mekem fas man mo woman, hem i talem long tufala se: “I gud yutufala i gat plante pikinini blong yutufala, blong olgeta we bambae oli kamaot biaen long yutufala, bambae oli save go stap long olgeta ples long wol. Nao bambae yufala i save mekem evri samting long wol ya oli stap aninit long han blong yufala. Mi mi putum yufala blong yufala i bos long ol fis, wetem ol pijin, mo ol narafala samting we i gat laef we oli stap long wol ya.” (Jen. 1:28) Jehova i no wokem plante milian man wantaem. Adam mo Iv i mas gat pikinini, mo ol pikinini ya oli kam bigwan mo oli gat pikinini bakegen, gogo wol ya i fulap gud. God i wantem we oli mekem ful wol i kam paradaes. Be tufala i no obei, taswe plan ya i no kamtru long taem ya. (Jen. 3:1-6) Big haf blong ol pikinini blong tufala oli no obei long Jehova. Ale taem ol yia oli pas, Jehova i luk we “olgeta man long wol oli stap mekem i nogud tumas, mo oltaem, tingting blong olgeta i fulap nomo long ol rabis fasin.” Rabis fasin blong olgeta i spolem gud wol. Mo “olbaot long evri ples, oli stap faet mo oli stap kilim man i ded.” From samting ya, God i mekem plan blong bigfala wota i ron, i spolem ol man nogud ya.—Jen. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (1) ?From wanem Jehova i sevem Noa? (Yu luk pija long stat blong stadi.) (2) ?Wanem i hapen long ol man we oli no wantem lesin long Noa?

⁶ Be i no olgeta man we oli lus long bigfala wota ya. ‘Hae God i glad long Noa, from we hem i wan stret man mo i stap fren gud wetem God.’ Jehova i talem long Noa blong i wokem wan bigfala sip, mo hem i talem stret plan we Noa i mas folem. (Jen. 6:8, 9, 14-16) Ol man mo ol anamol oli save stap sef insaed long sip ya. Ale Noa mo famle blong hem oli mekem olgeta samting ya we God i talem. Taem ol anamol oli go insaed finis, “God i satem doa.”—Jen. 7:5, 16.

⁷ Noa i givim woning long ol man se bigfala wota bambae i ron, be oli no wantem lesin. (2 Pita 2:5) Nao long yia 2370  bifo Kraes, ren i foldaon. Jehova i ‘draonem olgeta samting we i gat laef, oli ded.’ Be Noa wetem ol famle blong hem, oli stap sef insaed long bigfala sip. (Jen. 7:23) Ol man we oli laef long wol ya tede, evriwan oli kamaot long ol pikinini blong Noa. Be ol man we oli no wantem lesin long Noa, olgeta evriwan oli ded.

8. ?Wanem i soemaot se ol man Isrel oli wok folem plan?

⁸ Moa long 800 yia afta long bigfala wota, God i mekem ol man Isrel oli kam wan neson. Hem i wantem se oli folem gudfala plan long laef mo wosip blong olgeta. Yu traem tingbaot: God i mekem sam oli wok olsem ol pris mo ol Livaet, mo i mekem se sam woman oli wok long doa blong Haos Tapolen. (Eks. 38:8) Taem Jehova i talem long ol man Isrel blong oli go long Kenan, big haf blong olgeta oli no wantem go from we oli fraet. Ale hem i talem long olgeta se: ‘Mi mi promes finis se bambae yufala evriwan i go stap long ples ya, be bambae i no moa olsem. Keleb mo Josua, tufala nomo bambae i go,’ from we tufala i talem ol gudfala ripot afta we tufala i go lukluk kantri ya Kenan. (Nam. 14:30, 37, 38) Biaen, Jehova i putumap Josua blong i lidim ol man Isrel. (Nam. 27:18-23) Taem Josua i rere blong lidim ol man Isrel oli go insaed long Kenan, Jehova i talem long hem se: “Tingting blong yu i mas strong, mo yu mas stanap strong oltaem. Yu yu no mas fraet, mo tingting blong yu i no mas foldaon, from we mi bambae mi stap wetem yu long weples bambae yu yu go long hem.”—Jos. 1:9.

9. ?Wanem tingting blong Rehab long Jehova mo ol man blong hem?

⁹ Wan eksampol blong soemaot se Jehova i stap wetem Josua oltaem, hemia long yia 1473 bifo Kraes. Ol man Isrel oli stap klosap long taon ya Jeriko long Kenan, nao Josua i sanem tu man i go blong lukluksave taon ya. Tufala i faenem woman blong rod ya Rehab, nao hem i haedem tufala antap long haos blong hem, blong ol man blong king oli no holem tufala. Hem i talem long tufala man ya se: ‘Tufala. Mi mi save we Jehova i givim  kantri ya finis long yufala. Mifala i harem nius blong yufala finis, we taem yufala i aot long Ijip, Jehova i mekem Red Si ya i drae, nao yufala i kamkros long hem. Mo mifala i harem nius tu, blong tufala king ya blong ol laen blong Amoro we yufala i kilim tufala i ded.’ Hem i gohed se: ‘Jehova we i God blong yufala, hem i God blong heven mo blong wol ya tu.’ (Jos. 2:9-11) Rehab mo famle blong hem oli givhan long ol man we Jehova i jusumaot. From samting ya, Jehova i sevem olgeta taem ol man Isrel oli spolem Jeriko. (Jos. 6:25) Rehab i soemaot bilif, mo i respektem Jehova mo ogenaesesen blong hem.

10. ?Jisas i talem wanem long ol lida blong skul blong ol man Isrel? ?From wanem?

¹⁰ Long ol yia we Josua i stap lidim ol man Isrel, oli winim olgeta taon blong Kenan. Be long ol 1,500 yia afta long taem ya, oli no moa obei. Oli brekem loa blong God bakegen mo bakegen. Long taem ya we Jehova i sanem Pikinini blong hem i kam long wol, oli bitim mak finis. Taswe Jisas i talem se Jerusalem i taon blong “kilim ol profet oli ded.” (Ridim Matiu 23:37, 38.) Ale Jehova i lego ol lida blong skul blong ol man Isrel from we oli no obei long hem. Jisas i talem long olgeta se: “God bambae i tekemaot Kingdom blong hem long yufala, mo bambae i givim long wan neson we i karem gudfala frut.”—Mat. 21:43, NW.

11, 12. (1) ?Wanem i soemaot se Jehova i no moa blesem neson blong Isrel be i blesem wan niufala ogenaesesen? (2) ?Hu i joen long niufala ogenaesesen ya?

¹¹ Smoltaem afta we Jisas i kamdaon long wol, Jehova i sakemaot neson blong Isrel. Be hem i gat wan ogenaesesen yet long wol ya. Hemia ol man we oli obei gud long Jisas mo ol tijing blong hem. Jehova i blesem niufala ogenaesesen ya we i stanap long lafet blong Pentekos long yia 33. Long taem ya, i gat 120 disaepol blong Jisas oli stap wanples insaed long wan haos. Nao “wantaem nomo i gat wan noes i kamaot long skae, we i olsem wan bigfala win i blu, nao noes ya i kavremap olgeta ples long haos ya. . . . Nao olgeta ya oli luk wan samting we i olsem faea i laet. Faea ya i seraot, nao laet blong hem i kam kasem evri man. Mo olgeta evriwan, Tabu Spirit i kam fulap long olgeta, nao oli stat toktok long ol lanwis blong ol narafala man.” (Wok 2:1-4) Hemia i soemaot klia nomo se Jehova i stap blesem niufala ogenaesesen ya blong ol disaepol blong Kraes.

¹² Long sem dei ya, i gat samwe long 3,000 man oli joen long grup blong olgeta. “Evri dei, Hae God i stap sevem ol man, i stap joenem olgeta long grup ya.” (Wok 2:41, 47) Wok blong prij long taem ya i mekem se “tok blong God i stap goaot moa long ol man. Mo grup blong ol man we oli bilif long Jisas i stap kam bigwan moa long Jerusalem.” Plante narafala man wetem sam pris tu, oli bilif long tijing blong Jisas. (Wok 6:7) Afta, Jehova i stat blong tekem olgeta we oli no laen blong Isrel oli kam joen long Kristin kongregesen. Hemia wan narafala pruf se Jehova i stap blesem ogenaesesen ya.—Ridim Ol Wok 10:44, 45.

13. ?God i givim wanem wok long niufala ogenaesesen ya?

¹³ Ol disaepol blong Jisas oli save gud wok we hem i talem se oli mas mekem. Jisas hem wan i soemaot eksampol long olgeta. Jes afta we hem i baptaes, hem i prij, i stap tokbaot “Kingdom blong heven.” (Mat. 4:17, NW) Hem i tijim ol disaepol blong hem blong oli mekem sem wok ya. Hem i talem long olgeta se oli mas go talemaot hem ‘long olgeta ples long Judia mo Sameria, gogo oli finisim olgeta ples long wol.’ (Wok 1:8) ?Olsem wanem? ?Ol  disaepol blong hem oli kasem save wok we oli mas mekem? !Yes! Wan taem, Pol mo Banabas i talem long ol man Isrel se, naoia ol disaepol blong Jisas bambae oli go prij long ol man we oli no laen blong Isrel. Tufala i talem se: ‘Hemia tok we Jehova i talem finis long mifala se, “Mi mi mekem yu yu kam wan laet long ol man long ol narafala kantri, blong bambae mi mi save sevem olgeta man long wol ya.”’ (Wok 13:14, 45-47) Stat long taem blong ol aposol ya, ogenaesesen blong Jehova long wol ya i stap talemaot ol samting we Jehova i mekem blong sevem ol man.

14. ?Wanem i hapen long Jerusalem long taem blong ol fas Kristin? ?Hu nomo i stap laef?

¹⁴ Plante man Isrel oli no wantem save long gud nius we i tokbaot Jisas. Mo oli no lesin long Jisas tu, taem hem i talem se bambae i gat wan bigfala trabol i hapen long Jerusalem. Hem i givim woning finis long ol disaepol blong hem se: “Taem we yufala i luk ol soldia oli stap kam plante raonabaot long taon ya Jerusalem, blong oli blokem ol man oli stap insaed, yufala i mas save we bambae i no longtaem oli save spolemgud ples ya. Taem yufala i luk samting ya, yufala we i stap long Judia, yufala i mas ronwe blong go haed long ol hil. Mo yufala we i stap insaed long taon ya, yufala i mas aot. Mo yufala we i stap long ol ples raonabaot long taon ya, yufala i no mas go insaed long taon ya bakegen.” (Luk 21:20, 21) Samting ya i kamtru stret olsem we Jisas i talem. Ol man Jiu oli agensem ol man Rom, ale long yia 66, ol ami blong Rom oli raonem Jerusalem, mo i luk olsem se bambae oli spolem taon ya long taem ya. Be wantaem nomo oli lego taon ya bakegen. Hemia i givim janis long ol Kristin blong oli kamaot long Jerusalem mo Judia. Plante oli gokros long Jodan Reva, oli go stap antap long ol hil. Long yia 70, ami blong Rom i kambak bakegen long Jerusalem, mo i spolem taon ya. ?Be olsem wanem long ol Kristin? Olgeta oli laef, from oli lesin long woning blong Jisas.

15. ?Ol fas Kristin oli kasem wanem trabol?

¹⁵ Plante man oli agensem ol fas Kristin ya, mo samting ya i traem bilif blong olgeta. Nating se i olsem, plante moa man oli kam joen wetem olgeta. (Wok 11:19-21; 19:1, 19, 20) ?From wanem? From we Jehova i stap blesem kongregesen ya blong ol Kristin.—Prov. 10:22.

16. ?Olgeta Kristin oli mas mekem wanem blong bilif blong olgeta i strong oltaem?

¹⁶ Ol fas Kristin ya wanwan oli mas traehad blong mekem se bilif blong olgeta i strong oltaem, mo blong oli joen gud. Oli mas stadi Baebol, mo go long ol miting, mo oli mas strong long wok blong prij. Ol kongregesen oli wok folem plan. I gat ol elda mo ol man blong givhan we oli wok had insaed long kongregesen, nao ol kongregesen oli kam strong moa. (Fil. 1:1; 1 Pita 5:1-4) Mo tu, i gat ol eria elda, olsem Pol, we oli stap visitim ol kongregesen. (Wok 15:36, 40, 41) I nambawan blong luk olsem wanem Kristin kongregesen tede i wok long sem fasin olsem kongregesen blong ol fas Kristin. Yes, oltaem Jehova i mekem se ol man blong hem oli wok folem plan. !Yumi glad long samting ya! *

17. Long nekis stadi, ?bambae yumi tokbaot wanem?

¹⁷ Yumi stap laef long ol las dei, mo klosap nao wol blong Setan bambae i lus. Be ogenaesesen blong Jehova long wol i hareap moa i bitim bifo. ?Olsem wanem? ?Yu yu stap muv wetem ogenaesesen blong Jehova? Bambae yu luk long nekis stadi olsem wanem yu save mekem olsem.