1. Vbọ re ọkpa vbe usun akpa ne Jesu mwẹ nọ ghi yẹẹ ruẹ sẹ? Vbọzẹe ne a na miẹn wẹẹ akpa nii ẹre ọ yẹẹ ruẹ sẹ?

ỌKPA vbe usun akpa ne Jesu mwẹ nọ ghi yẹẹ ima sẹ, ọre nọ na sẹtin rẹn emwi ne emwa ni ma gba la gberra. Vbe Jesu rre agbọn na, te ọ ghaa “gu enọ ghọghọ ghọghọ,” ọ na “vbe gu enọ viẹ gha viẹ.” (Rom 12:15) Vbe igiemwi, vbe Jesu gie erhuanegbe ẹre 70 ne iran ya kporhu, iran keghi rre do ya oghọghọ na iyẹn ma rẹn wẹẹ, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan wa biẹ ọmọ esi. Jesu keghi “vuọn ne oghọghọ vbekpae orhiọn nọhuanrẹn.” (Luk 10:17-21) Sokpan, vbe Jesu bẹghe akhiẹ ne uwu e Lazarus si ye emwa ni hoẹmwẹ ọnrẹn egbe, “ẹko hia keghi giẹngiẹn ọnrẹn ruan, ọ keghi dae ẹsẹse.”—Jọn 11:33.

2. Vbọzẹe ne Jesu na sẹtin gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe?

² Agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa nọ gbae ẹre Jesu ghaa khin, te ọ ye gha mwẹ itohan kevbe ẹnina daa emwa ni ma gba. Vbọzẹe? Okaro, Jesu hoẹmwẹ emwa nagbọn. Zẹ vbene a ya unu kaan rẹn vbe ako iruẹmwi nọ lae, vbuwe emwi hia ne Jesu gu Osanobua yi, emwa nagbọn ẹre ọ ghi hoẹmwẹ ọnrẹn sẹ. (Itan 8:31) Ahoẹmwọmwa ne Jesu mwẹ daa emwa nagbọn ẹre ọ ya re do gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae iziro ekhọe ọghe iran. Ukọ Jọn keghi kha wẹẹ: “Irẹn rẹn emwi ne ọ rre dọmwadẹ ọghẹe ekhọe ẹsẹse.” (Jọn 2:25) Jesu ghaa mwẹ agiẹngiẹn daa emwa ọvbehe. Ọna ẹre ọ zẹe ne iran na gha rhie ehọ nẹẹn ta yi. Ma ghaa rhie akpa na ma vbe ikporhu, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghomwa ghi vbe gha biẹ ọmọ esi.—2 Tim 4:5.

3-4. (a) Ma gha gele gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe, de aro ne ima khian ya gha ghee iwinna ikporhu? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Vbe na ghee Pọl, ma rẹnrẹn wẹẹ, iwinna ne ẹi mwẹ a ma ru ẹre ikporhu iyẹn nọ maan khin. (1 Kọr 9:16) Vbọrhirhighayehẹ, ma  gha gele gha mwẹ amuroro daa emwa ne ima kporhu ma, ma i khian gha ghee iwinna ikporhu iyẹn nọ maan zẹvbe iwinna nọ khẹke ne ima ru kẹkan, ọ khẹke ne ima gha rhiẹre ma wẹẹ ima gele hoo ne ima ru iyobọ ne iran. Ma rẹnrẹn wẹẹ, “na gha rhie ne emwa ọvbehe ọre ọghọ ye sẹ na gha ghee emwa ọvbehe obọ.” (Iwinna 20:35) Ma ghaa ya aro vbenian ghee iwinna ikporhu, ẹre ima khian na gele gha sọyẹnmwẹ ọnrẹn.

⁴ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn vbene ima khian ya gha mwẹ amuroro daa emwa vbe ikporhu. Ma gha ka ziro yan emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbe odẹ ne Jesu ya gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe, ma ke do ziro yan odẹ enẹ ne ima khian ya sẹtin ya egbe taa re.—1 Pit 2:21.

5-6. (a) De emwa ne Jesu ghaa mwẹ amuroro daa? (b) Zẹvbe na tae yotọ vbe ebe Aizaia 61:1, 2, vbọ ye Jesu gha tohan emwa nọ kporhu ma?

⁵ Gia ghee igiemwi ọkpa nọ rhiẹre ma wẹẹ Jesu gele mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Jesu vbe erhuanegbe ẹre ya kporhu la ẹghẹ nọ taẹn sẹrriọ wẹẹ, egbe na ghi wọọ iran. Iran ma kue “miẹn otọ na rri evbare.” Rhunmwuda ọni, Jesu keghi viọ erhuanegbe ẹre gha “rrie ehe nọ divbiẹ” ne iran “miẹn ehe na gbe ẹkun sẹ otọ hẹwẹ kherhe.” Sokpan, ọkhọngborrie emwa keghi fian ke odaro ne Jesu vbe erhuanegbe ẹre. De emwi ne Jesu ghi ru vbe ọ bẹghe iran? “Ohan iran keghi to ẹre ẹsẹse * rhunmwuda, iran ye vbe ohuan ne ẹi mwẹ nọ su ẹre. Ọ keghi vbe suẹn gha ma iran emwi nibun.”—Mak 6:30-34.

⁶ Vbọ ye Jesu tohan iran? Jesu keghi kha wẹẹ, “iran ye vbe ohuan ne ẹi mwẹ nọ su ẹre.” Ọ gha kẹ, Jesu bẹghe ẹre wẹẹ, ivbiogue ẹre eso vbuwe iran ghaa khin, kevbe wẹẹ, te iran vbe gha winna wiẹn egbua, iran ke sẹtin kpemehe evbare ẹdẹ ne ẹgbẹe iran. Ughaghe, eso vbuwe iran vbe gha khiẹ rhunmwuda emwa iran ni wulo. Ọ ghaa yerriọ, ọni rhiema wẹẹ, Jesu rẹnrẹn vbene emwi ye iran hẹ rhunmwuda, zẹvbe ne ima ruẹ ọre vbe ako iruẹmwi nọ lae, ọ khọ wẹẹ Jesu vbe werriẹ  aro daa usun ọlọghọmwa vberriọ. Amuroro ne Jesu ghaa mwẹ daa emwa ọvbehe ẹre ọ gua re kpa ya rhie ifuẹko ne iran.—Tie Aizaia 61:1, 2.

7. Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe tae Jesu hẹ?

⁷ Vbe ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jesu? Vbe na ghee Jesu, te emwa ni lẹgae ima vbe “ye vbe ohuan ne ẹi mwẹ nọ su ẹre.” Iran werriẹ aro daa ọlọghọmwa nibun. Sokpan, ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba ne ima kpe gha sẹtin mu iran orhiọn sotọ. (Arhie 14:6) Nọnaghiyerriọ, vbe na ghee Jesu, ọ khẹke ne ima gha kporhu ma “ivbiogue” kevbe emwa ne ẹi mwẹ iyobọ rhunmwuda itohan ne ima mwẹ daa iran. (Psm 72:13) Ẹnina ne ima mwẹ daa emwa ọvbehe, ẹre ọ gua ima kpa ya ru iyobọ nọ khẹke ne iran.

8. De odẹ ọkpa ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ amuroro daa emwa vbe ikporhu? Ru igiemwi yọ.

⁸ De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe? Deghẹ ima ọre emwa ne ima kporhu ma, de obọ ne ima gha hoo na ya gha mu ima? Obọ esi nọ. Nọnaghiyerriọ, obọ esi vberriọ ẹre ọ khẹke ne ima ya gha mu emwa ne ima kporhu ma. * (Mat 7:12) Gi ima guan kaẹn odẹ enẹ ne ima gha ya sẹtin ru vberriọ. Okaro, hia ne u rẹn iyobọ nọ khẹke dọmwadẹ emwa ne ima miẹn vbe ikporhu. Te iwinna ikporhu ne ima kpe vbe yevbe na ghee iwinna ọbo ebo. Ọbo ebo nọ mwẹ amuroro keghi hia nọ rẹn iyobọ nọ khẹke dọmwadẹ emwa ni khuọnmwi. Ọ gha nọ ọta, ọ ghi gele danmwehọ nọ mieke na rẹn ukhunmwu nọ khẹke nene emianmwẹ. Ọbo ebo na i wa ya okhirhi khirhi rhie ukhunmwu nọ rhirhi miẹn ne ọmwa nọ khuọnmwi. Ọ ka rhie ẹghẹ, nọ mieke na rẹn ukhunmwu nọ khẹke ọmwa nọ khuọnmwi nii. Erriọ iwinna ikporhu iyẹn nọ maan vbe ye. Ẹi re obẹlẹ ọkpa ẹre ọ khẹke ne ima ya gha kporhu ma emwa ughughan ne ima miẹn vbe ikporhu. Te ọ khẹke ne aro ima gha sotọ vbe egbe dọmwadẹ emwa ne ima miẹn vbe ikporhu, ne ima mieke na rẹn vbene emwi ye iran hẹ.

9. De emwi nọ ma khẹke ne ima gha mwẹ vbe orhiọn vbe ima gha miẹn emwa vbe ikporhu? Rhan otọ re.

⁹ U gha miẹn ọmwa vbe ikporhu, ghẹ wa gha roro wẹẹ, u rẹn emwi ne ọ la gberra ra iyayi ọghẹe kevbe evbọzẹe ne ọ na mwẹ iyayi vberriọ. (Itan 18:13) Ya ẹwaẹn nọ rẹn ọta, ne u mieke na rẹn aro ọmwa nọ khin kevbe iyayi ọghẹe. (Itan 20:5) U sẹtin nọ ẹmwẹ ẹgbẹe ọre kevbe iwinna rẹn deghẹ a ru vberriọ vbe ehe ne u na kporhu. Ma ghaa ya ẹwaẹn nọ emwa ọta vbe ikporhu, ẹkpotọ ghi kie ne ima ya rẹn iyobọ ne emwa gele gualọ. Ma gha ghi rẹn nẹ, ẹnina ghi gua ima kpa ya ru iyobọ nọ khẹke, zẹ vbene Jesu ru ẹre.—Yae taa 1 Kọrinti 9:19-23.

10-11. Zẹvbe nọ rre ebe 2 Kọrinti 4:7, 8, de odẹ ọvbehe ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe? Ru igiemwi yọ.

¹⁰ Nogieva, hia ne u ya ekhọe zomwa rẹn, vbene emwi ye iran hẹ. Ma gha rhie aro sotọ, ma sẹtin bẹghe ẹre wẹẹ, ọlọghọmwa eso ne iran  la gberra ẹre ima vbe la gberra, rhunmwuda, emwa ni ma gba ẹre iran khin, ẹre ima vbe khin. (1 Kọr 10:13) Ma rẹnrẹn wẹẹ, te emwi ghi wa kakabọ lọghọ vbe ẹdẹnẹrẹ. E Jehova ẹre ọ zẹe ighẹ ima sẹtin zinegbe. (Tie 2 Kọrinti 4:7, 8.) Emwi i zẹdẹ khuẹrhẹ ne emwa nibun vbe ẹdẹnẹrẹ rhunmwuda iran i gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Ọ khẹke ne ima gha tohan iran vbe na ghee Jesu. Ekhọe itohan na, ẹre ọ khian ghi gua ima kpa ya kporhu “iyẹn nọ maan” ọghe “ọfunmwegbe” ma iran.—Aiz 52:7.

¹¹ Gia ghee igiemwi ọghe ọtẹn nokpia Sergey. Ọmwa ne ekhue mu ẹre Sergey ghaa khin, vbene avbe Osẹe Jehova te suẹn gha gu ẹre tie Baibol. Ọ lọghọ ọ ke sẹtin gu emwa ọvbehe guan, irẹn ọkpa ẹre ọ fẹko khian ọghẹe khian. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na kue ne avbe Osẹe Jehova gha ye Baibol maa rẹn emwi. Sergey keghi kha wẹẹ: “Emwi ne I ghaa ruẹ vbe Baibol ẹre ọ ghi ya mwẹ do rẹn wẹẹ, iwinna nọ bi ye izabọ ọghe Ivbiotu e Kristi ọre ikporhu iyẹn nọ maan. Sokpan, I ma te zẹdẹ yayi wẹẹ, I gha sẹtin kporhu.” Sokpan, Sergey na suẹn gha mu ẹmwẹ emwa ni ma rẹn odẹ ọghe ẹmwata roro, ọlọghọmwa ne iran la gberra, katekate ne iran ma na rẹn odẹ ọghe ẹmwata. Sergey keghi vbe kha wẹẹ: “Emwi ni ruẹ re vbe Baibol keghi ya mwẹ gha sọyẹnmwẹ, ọ na vbe ya mwẹ gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko. I na ghi do rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne emwa ọvbehe vbe rẹn vbekpae ẹmwata nọ rre Baibol. Ọ keghi kpa mwẹ odin wẹẹ, zẹ vbene I ya tama emwa ọvbehe vbekpa ẹmwata na, erriọ I ya gha mwẹ udinmwẹ sayọ, erriọ amuẹtinyan ne I mwẹ vbe ya gha wegbe sayọ.” * Vbene ẹmwata, amuroro ne Sergey mwẹ da emwa ọvbehe ẹre ọ yae gha mwẹ udinmwẹ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.

12-13. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe vbe egbe emwa ne ima gu tie Baibol? Ru igiemwi yọ.

¹² Nogieha, gha mwẹ izinegbe vbe egbe emwa ne u gu tie Baibol. Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, iran nibun ne ima gu tie Baibol ma ka rẹn vbekpae emwi nibun ne ima rẹnrẹn vbe Baibol. Nọ ne iran nibun, te imamwaemwi ọghe ohoghe gbọzinian vbe ekhọe iran. Te emwa vbenian ghee ugamwẹ iran zẹvbe emwi nọ si  iran kẹ ẹgbẹe iran kevbe emwa ni rre ẹvbo ne iran ke rre. Iran vbe ghee ẹre zẹvbe emwi nọ kie ẹkpotọ ne iran ya gha lele ilele ọghe ẹvbo ne iran ke rre. Vbe ima khian ya sẹtin ru iyobọ ne emwa vbenian hẹ?

¹³ Ghee igiemwi na ghee: Ọ gha ghi kpẹ nẹ na bọ agbadi (bridge), ọ ghi fẹko suẹn gha guo, ọ ghaa yerriọ, de emwi nọ khẹke na ru? Ọ khẹke na ka bọ ọvbehe, a ke guọghọ na ka loo rua. Erriọ vbe khẹke ne ima ya ru iyobọ ne emwa ne ima gu tie Baibol. Ọ khẹke ne ima ka gi iran rẹn imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol, ọ vbe sẹ iran ekhọe, ma ke ya ọghọ vbe ute tama iran ne iran fiyekegbe imamwaemwi ohoghe nọ te gbọzinian vbe ekhọe iran. Obẹlẹ na sẹtin ru iyobọ ne iran ya bizugbe iyayi ne iran ka mwẹ. Sokpan, ọ sẹtin rhie ẹghẹ iran ke ru afiwerriẹ vbenian.—Rom 12:2.

14-15. Vbe ima khian ya sẹtin gu iran ziro ighẹ emwa ni ma rẹn vbekpae arrọọ etẹbitẹ vbe paradais? Ru igiemwi yọ.

¹⁴ Ma gha gele gha mwẹ izinegbe vbe egbe emwa ne ima kporhu ma, ma i khian yaro yọ wẹẹ, iran gha wa miẹn imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol yi vbe ẹghẹ okaro ne ima ya kporhu ma iran. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima ya izinegbe maa iran emwi, ma ghi gi iran rẹn alughaẹn nọ rre uwu ẹkpo imamwaemwi ohoghe kevbe ọghe ẹmwata. Ọna sẹtin rhie ẹghẹ. Nia, gi ima guan kaẹn vbene ima gha ya sẹtin gu ọmwa ziro vbekpae ayayẹro ọghe arrọọ etẹbitẹ vbe paradais. Emwa nibun ma zẹdẹ rẹn emwi rhọkpa vbekpae imamwaemwi na. Iran nibun yayi wẹẹ, ọmwa gha wu, ọni ọre ọghẹe fo. Emwa eso vbe yayi wẹẹ, te emwa esi hia rrie ẹrinmwi. Vbe ima khian ya sẹtin ru iyobọ ne emwa vbenian hẹ?

¹⁵ Ọna ọre obẹlẹ ne ọtẹn nokpia ọkpa ya ru iyobọ ne emwa vbọ ghaa rre ikporhu. Ọ gha ka tie ebe Gẹnẹsis 1:28, ọ ghi nọ ọyan owa ọta na: “De ehe ne Osanobua hoo ne emwa nagbọn gha ye? Te ọ yi iran ne iran gha rri oya ra?” Ewanniẹn ne emwa nibun rhie ye inọta na ọre, “Osanobua hoo ne emwa nagbọn gha sọyẹnmwẹ vbe uhunmwu otagbọn na.” Vbe iyeke ọni, ọ ghi tie ebe Aizaia 55:11, ọ ghi vbe nọ ọyan owa wẹẹ, “Osanobua fi emwamwa ọghẹe werriẹ nẹ ra?” Ewanniẹn ne emwa nibun zẹ ọre, “Ẹo.” Ako nokiekie nọ ghi tie ọre ebe Psalm 37:10, 11. Ọ gha tie ẹre nẹ, ọ ghi nọ ọyan owa wẹẹ, “De vbene arrọọ ọghe emwa nagbọn khian gha ye hẹ vbe odaro.” Iziro na, ẹre ọtẹn nokpia na he ya ru iyobọ ne emwa nibun ya rẹn wẹẹ, Osanobua ye hoo ne emwa esi gha rre Paradais vbe uhunmwu otagbọn vbe etẹbitẹ.

16-17. Zẹ vbene ebe Itan 3:27 khare, de odẹ eso ne ima khian ya sẹtin rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe? Ru igiemwi yọ.

¹⁶ Nogienẹ, rhiẹre ma wẹẹ, u mwẹ amuroro daa emwa ne u kporhu ma. Vbe igiemwi, a sẹtin miẹn wẹẹ, ẹghẹ nọ ma khẹke ẹre ima ya sobọ vbe onurho ọyan owa. Ọ ghaa yerriọ, ma ghi rinmwiaẹn ne ẹi ghẹ gui, ighẹ ima gha werriegbe rre vbe ẹghẹ nọ gha ya miẹn ẹghẹ. Sokpan, deghẹ ọyan owa na gha mwẹ emwi nọ ru vbe obọ vbo? A gha ghi miẹn wẹẹ ọmwa ne ẹi sẹtin zẹ obọ zẹ owẹ ẹre ima miẹn vbe owa vbo kevbe  wẹẹ, ọ gualọ ọmwa nọ gha gie ẹre uhunmwu? Ma gha miẹn emwa vbenian, te ọ khẹke ne ima ru iyobọ.—Tie Itan 3:27.

¹⁷ Iyobọ kherhe ne ọtẹn nokhuo ọkpa ru ne ẹgbẹe ọkpa keghi biẹ ọmọ esi. Ẹnina ẹre ọ gu ọtẹn nokhuo na kpa ya gbẹn elẹta gie ẹgbẹe na, rhunmwuda, ọmọ ne iran biẹ keghi wu vbe ẹdẹ na biẹ ọre. Ọtẹn nokhuo na keghi gbẹnnẹ ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn nọ rhie ifuẹko ne ọmwa ye elẹta nii. Vbe elẹta nii a ya ru iyobọ ne ẹgbẹe nii hẹ? Okhuo nọ yan ọmọ nọ wu keghi kha wẹẹ: “Te iro te wa han mwẹ nodẹ. Iyobọ ne elẹta ne u gbẹn gie ima ru ne ima i re nekherhe. Ẹmwẹ ne unu i sẹ ima ya kpọnmwọn. Ọ gha gberra igba 20 ne I tie elẹta nii nodẹ. Odẹ ọghe ọyunnuan ẹre elẹta ne u gbẹn gie ima ya rhie ifuẹko kevbe igiọdu ne ima. U ru ẹse vbe egbe ima.” Emwa ghaa rri oya, ima na hia ne ima rẹn vbene emwi ye iran hẹ, ima na vbe zẹ emwi ru ya ru iyobọ ne iran, ọ keghi biẹ ọmọ esi.

18. Zẹvbe nọ rre ebe 1 Kọrinti 3:6, 7, vbọ khẹke ne ima gha yerre vbekpae iwinna ikporhu iyẹn nọ maan?

¹⁸ Vbe nọ dekaẹn iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọ khẹke ne ima rẹn vbene ẹtin ima sẹ. Agharhemiẹn wẹẹ ima mwẹ ọghae vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, abọ ne Jehova ru vbọ ẹre ọ ru ekpataki sẹ. (Tie 1 Kọrinti 3:6, 7.) E Jehova ẹre ọ si emwa lae ugamwẹ ẹmwata. (Jọn 6:44) Vbọrhirhighayehẹ, deghẹ ọmwa rhọkpa miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi, ọna keghi hẹnhẹn egbe yan vbene ekhọe ọre ye hẹ. (Mat 13:4-8) Agharhemiẹn wẹẹ Jesu ọre Ọmamwaemwi nọ sẹ re, ẹi re emwa hia ẹre ọ miẹn imamwaemwi ọghẹe yi. Nọnaghiyerriọ, ma ghẹ gi egbe wọọ deghẹ emwa nibun ma miẹn ọnrẹn yi ighẹ ikporhu iyẹn nọ maan ne ima kpe.

19. De afiangbe na lae miẹn deghẹ ima mwẹ amuroro daa emwa ne ima kporhu ma?

¹⁹ Afiangbe nibun rrọọ deghẹ ima mwẹ amuroro daa emwa ne ima kporhu ma. Usun afiangbe na ọre wẹẹ, ma ghi gha sọyẹnmwẹ iwinna ikporhu iyẹn nọ maan rhunmwuda, na gha rhie ne emwa ọvbehe ẹre oghọghọ ye sẹ na gha ghee emwa ọvbehe obọ. Ọ ghi vbe kie ẹkpotọ yọ ne emwa ni mwẹ ekhọe ata ya miẹn ọnrẹn yi ighẹ odẹ nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ. (Iwinna 13:48) “Rhunmwuda ọnii, ẹghẹkẹghẹ na ya miẹn otọ, wa gie a gha ru emwa hia ẹse.” (Gal 6:10) Ma gha lele adia na, ọyẹnmwẹ ghi gha sẹ ima rhunmwuda, ma rhie uyi gie Erha mwa nọ rre ẹrinmwi.—Mat 5:16.