1, 2. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima ziro yan odẹ ne ima gha ya sẹtin rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

“E SUSI keghi kha wẹẹ; “Te ima wa ye gha rre uwu akhiẹ vbe ọ bu odẹ ukpo ọkpa ne ovbi ima ne okpia wu.” Ọtẹn ọvbehe keghi kha wẹẹ: “Vbe ọvbokhan mwẹ wu uwu udemwurri, obalọ nọ si yọ mwẹ egbe i gia gie, egbe mwẹ hia keghi guọghọ.” Emwa nibun keghi rre uwu obalọ vbenia. Ivbiotu e Kristi nibun ma te roro ẹre wẹẹ, emwa ne iran hoẹmwẹ ọnrẹn gha wu vbe agbọn Esu na. Deghẹ ọmwa ne u hoẹmwẹ ọnrẹn ka wu nẹ ra u rẹn ọmwa ne ọ khiẹ ye ọmwa rẹn nọ wu, u sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘De odẹ na gha ya sẹtin rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ?’

² Zẹ vbene ẹghẹ ya khian, a gha mianmian obalọ rhunmwuda, ai miẹn emwi nọ rre nẹi fo. Sokpan, te ọni ghi rhiema wẹẹ, obalọ ẹre tobọre fo vbene ẹghẹ ya khian ra? Okhuo ọkpa nọ de ẹgbẹe keghi kha wẹẹ: “Na gha te ya gha kha wẹẹ, ẹghẹ ẹre ọ ya obalọ fo, ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, odẹ ne ima ya loo ẹghẹ ima ẹre ọ ru iyobọ ne ima ya mianmian obalọ ne ima ye.” A ghaa hie ẹtẹ, ọ ye rhie ẹghẹ ọ ke rrie, erriọ ọ vbe nọ ne obalọ ne akhiẹ si ye ọmwa egbe. De emwi nọ gha gele sẹtin rhie ifuẹko ne emwa ni rre uwu akhiẹ?

3, 4. Vbe ima ya rẹn hẹ wẹẹ e Jehova rẹn vbene ọ ya ọmwa hẹ vbe a ghaa khiẹ?

³ Vbene ẹmwata, e Jehova ne Erha mwa nọ mwẹ ẹnina ọre ẹzi ọghe ifuẹko. (Tie 2 Kọrinti 1:3, 4.) E Jehova nọ ghi mwẹ itohan sẹ keghi rhie ilẹkẹtin ne emwa rẹn vbọ khare wẹẹ: “Mẹ ọrọre ọmwa ne ọ rhie ẹtin ye uwẹ iwu.”—Aiz. 51:12; Psm. 119:50, 52, 76.

⁴ Erha mwa nọ rre ẹrinmwi rẹn vbe nọ da ọmwa hẹ vbe ọmwa na hoẹmwẹ ọnrẹn gha wu, rhunmwuda emwa ne irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn ka wulo nẹ. Usun iran keghi re Ebraham, Aizik, Jekọb, Moses, kevbe Oba e Devid. (Nọm. 12:6-8; Mat. 22:31, 32; Iwinna 13:22) Ẹmwẹ Ọghe Osanobua rhie ilẹkẹtin ne ima wẹẹ irẹn wa yaro yọ ẹghẹ ne irẹn khian ya huọn emwa ni wulo kpaegbe. (Job 14:14, 15) Emwa ni khian rriọkpagbe i ghi khuọnmwi, iran gha rrọọ vbuwe oghọghọ. Ọ wa vbe da Osanobua vbe Ovbiẹre nọ hoẹmwẹ ọnrẹn ẹsẹsẹmwẹse, “nọ ya ọyẹnmwẹ sọe ẹdẹgbegbe” wu uwu ọbaligie. (Itan 8:22, 30) Ẹmwẹ ne unu i sẹtin gie obalọ ne Jehova la gberra vbe Jesu wu.—Jọn 5:20; 10:17.

5, 6. De vbene Jehova ya rhie ifuẹko ne ima hẹ?

⁵ Ma gha sẹtin gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha ru iyobọ ne ima. Nọnaghiyerriọ ọ khẹke ne ima gha fannọ otọ ẹko ima ma rẹn vbe erhunmwu vbe ima ghaa rre uwu akhiẹ. U miẹn vbene ọ fu ima ẹko rre hẹ, ne ima na rẹn wẹẹ e Jehova rẹn obalọ ne ima la gberra kevbe wẹẹ, irẹn ẹre ọ rhie ifuẹko ne ima vbe ẹghẹ nọ khẹke! Sokpan vbọ ya ru ọna hẹ?

⁶ “Orhiọn nọhuanrẹn” keghi re odẹ ọkpa ne Osanobua ya rhie ifuẹko ne ima. (Iwinna 9:31) Orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua wa gele rhie ifuẹko ne ima. Ọna ẹre ọ zẹe ne Jesu na kha wẹẹ, Erha irẹn nọ rre ẹrinmwi muegbe nọ ya “rhie orhiọn nọhuanrẹn ne iran hia ne ọ vbu vbe obọ ẹre!” (Luk 11:13) E Susi na ka guan kaẹn ban keghi kha wẹẹ, “Ẹghẹ nibun ẹre ima ya viọ iguẹ yotọ gha rinmwian e Jehova nọ rhie ifuẹko ne ima. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya na erhunmwu, ẹre Jehova ya rhie ifuẹko ne ima.”—Tie Filipai 4:6, 7.

7, 8. Vbọzẹe ne ima na mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ Jesu gha rhie ifuẹko ne ima?

⁷ Vbe Jesu rre agbọn, ọ keghi rhiẹre ma vbe uyinmwẹ ọnrẹn wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ ẹnina irẹn khin zẹ vbene Erhae vbe ye. (Jọn 5:19) Te a gie Jesu gha die agbọn nọ do rhie ifuẹko ne iran ne ‘iro haan rẹn’ kevbe “iran ni khiẹ.” (Aiz. 61:1, 2; Luk 4:17-21) Jesu kegha re ọmwa nọ mwẹ ẹnina, ọ keghi rẹn vbene emwi ye emwa hẹ, erriọ ọ vbe ya gha mwẹ ekhọe nọ ya ru iyobọ ne iran ni susẹ.—Hib. 2:17.

⁸ Vbe Jesu rre ọvbokhan, ughaghe emwa eso ne ọ hoẹmwẹ ọnrẹn wulo. Ọ gha kẹ, Jesu ye rre ọvbokhan vbe Josẹf nọ muẹn ye ọmọ biẹ wu. * Ne Jesu na re ọmwa nọ mwẹ ẹnina, u miẹn vbene ọ gha da re hẹ vbe Josẹf wu. Erriọ eve ọghe iyẹe kevbe etiọn rẹn gha vbe ya gbe ẹre egbe.

9. Vbọ rhiẹre ma wẹẹ e Jesu mwẹ ẹnina vbe Lazarọs wu?

⁹ Vbe Jesu suẹn gha kporhu iyẹn nọ maan, ọ keghi rhiẹre ma wẹẹ, irẹn rẹnrẹn vbene emwi ye emwa hẹ, ọ wa vbe gha  mwẹ itohan daa iran. Vbe igiẹmwi, vbe ọse ọre ighẹ Lazarọs wu, ọ keghi dae sẹ ugboloko vbe ọ miẹn vbene Meri kevbe Mata khiẹ hẹ. Ọ dae sẹrriọ wẹẹ, ọ na viẹ egbe rua agharhẹmiẹn wẹẹ ọ rẹnrẹn wẹẹ irẹn gha huọn e Lazarọs kpaegbe.—Jọn 11:33-36.

10. Vbọ ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jesu rẹn vbene emwi ye ima hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ?

¹⁰ De vbene ẹmwẹ nọ fu ọmwa ẹko rre ne Jesu tae ya rhie igiọdu ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ? E Baibol khare wẹẹ “Jesu Kristi ne ọ rrọọ nodẹ, ẹre ọ rrọọ ẹrẹna, rẹn ẹre ọ khian vbe gha rrọọ akhuẹ kevbe ẹdẹdẹmwẹdẹ.” (Hib. 13:8) Rhunmwuda ne ‘Ọkaolotu ọghe Arrọọ’ na rẹn obalọ ne uwu ọghe ọmwa na hoẹmwẹ ọnrẹn si ye ọmwa egbe, “te irẹn ghi sẹtin ya emwa ni miẹn edanmwẹ obọ.” (Iwinna 3:15; Hib. 2:10, 18) Nọnaghiyerriọ, gima gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, e Jesu gha ye gha mwẹ ẹnina daa emwa ni rre obalọ kevbe emwa ne iro haan rẹn, ọ vbe rhie ifuẹko ne iran “vbe ẹghẹ ne a ya gualọe zẹẹ.”—Tie Hibru 4:15, 16.

11. De ako eso vbe evbagbẹn nọhuanrẹn ni he rhie ifuẹko nuẹn?

¹¹ Odẹ ne Jesu ya khiẹ vbe Lazarọs wu keghi re ọkpa vbe usun okha nibun ni rre Baibol ni rhie ifuẹko ne ọmwa. Ọna ẹre ọ gele si ẹre ne Baibol na kha wẹẹ “emwi hia ne a gbẹn ye nene Ebe, te a gbẹn ọnrẹn ne a ya maa ima emwi, ne ima sẹtin lekpae izinegbe kevbe ẹtin ne Ebe rhie ye ọmwa iwu, gha mwẹ idaehọ.” (Rom. 15:4) U ghaa khiẹ, u gha sẹtin miẹn ifuẹko vbe ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ni rre ototọ mwa:

• “E Nọyaẹnmwa sikẹ iran ne agbọn zẹ ọre ẹtin. Ọ vbe miẹn iran hia ne iro haan rẹn fan.”—Psm. 34:18, 19.

• “Ẹghẹikẹghẹ ne udu mwẹ ya mu waa, l na vbe gha hawa, u ghi fu mwẹ ẹko rre, u ghi ya mwẹ sẹ ọyẹnmwẹ.”—Psm. 94:19.

• “Te Nọyaẹnmwa Jesu Kristi tobọ ẹre, kevbe Osanobua ne Erha mwa ne ọ hoẹmwẹ ima kevbe nọ ke uwu ẹse ọhẹ ọghẹe rhie igiọdu etẹbitẹ ne ima, deba idaehọ nọ maan, gha ye ẹtin ne ọ la ọmwa iwu vuọn ekhọe uwa.”—2 Tẹs. 2:16, 17. *

12. De odẹ ọkpa ne u gha ya sẹtin rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ?

¹² Emwa ni rre uwu akhiẹ gha sẹtin miẹn ifuẹko vbe iko ọghe Ivbiotu e Kristi. (Tie 1 Tẹsalonaika 5:11.) De vbene u khian ya sẹtin rhie ifuẹko ne emwa “ne egbe kan”? (Itan 17:22) Ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ a “rhie ẹghẹ yọ ne a ya hunwan kevbe ne a ya guan.” (Asan. 3:7) Ọtẹn nokhuo ọkpa nọ de ẹgbẹe na tie ẹre Dalene keghi kha wẹẹ: “Ọ khẹke ne emwa ni khiẹ gha taa vbene emwi ye iran hẹ, nọnaghiyerriọ, odẹ nọ ghi maan sẹ ne a ya rhie ifuẹko ne ọmwa nọ khiẹ, ọre ne u rhie ehọ nẹẹn taa yi vbene u i na fian ẹmwẹ yọre unu.” E Junia ne ọtiọnrẹn gbe egbe ẹre rua keghi vbe kha wẹẹ: “Agharhemiẹn wẹẹ u i khian sẹtin wa rẹn vbene emwi nọ sunu da iran sẹ hẹ vbe ekhọe, emwi nọ ru ekpataki ọre ne u na hoo nu rẹn vbe ne emwi ye iran hẹ.”

13. De emwi nọ khẹke ne ima rẹn vbekpae emwa ni khiẹ?

¹³ Odẹ ughughan ẹre emwa ya khiẹ. Ọmwa nọ khiẹ ẹre ọ gele rẹn emwi nọ la gberra kevbe wẹẹ, ọ lọghọ ne emwa nibun  ni khiẹ sẹtin taa vbene emwi gele ye iran hẹ. E Baibol khare wẹẹ: “Ọyẹnmwẹ ruẹ, ọghuẹ nọ, orriara ruẹ, ọghuẹ nọ. Ọmwa ne ọ ra guẹ ghae ẹre i rrọọ.” (Itan 14:10) Ọmwa nọ khiẹ gha kue taa vbene emwi ye irẹn hẹ, ọ ye lọghọ na gele rẹn otọ re fo.

14. De ẹmwẹ nọ khẹke ne ima gha taa ya rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ?

¹⁴ Ugbẹnsọ ai miẹn ẹmwẹ agbọn tama ọmwa nọ khiẹ, ọni ẹre ọ zẹe nọ na khẹke na gha kọn ẹmwẹ taa vbe ehe ne emwa na khiẹ. Levbasevba, e Baibol keghi kha wẹẹ, “ẹmwẹ ne a ya ewaẹn taa, te ọ kpe ẹwẹn rrie.” (Itan 12:18) Ne ebe emu When Someone You Love Dies * keghi re ne emwa eso he loo ya rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ. Odẹ ọkpa kpataki na ya rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ ọre na “gu enọ viẹ gha viẹ.” (Rom. 12:15) E Gaby ne arowa re wu keghi kha wẹẹ: “Eve ẹre ọ ghi re odẹ ọkpa ni ya gi emwa rẹn vbene emwi ye mwẹ hẹ. Ẹre ọ zẹe nọ na rhie ifuẹko mẹ vbe emwa gha deba mwẹ gha viẹ. Ọna ẹre ọ ghi ya mwẹ rẹn wẹẹ, iran rẹn emwi ni la gberra.”

15. De odẹ ọvbehe ne ima gha ya sẹtin rhie ifuẹko ne ọmwa nọ khiẹ deghẹ emwi nọ lọghọ nọ ne ima rhie ifuẹko ne ọmwa ghe mwẹ ghe ruẹ? (Ghee ne ẹkpẹti “ Ẹmwẹ Nọ Fu Ọmwa Ẹko Rre.”)

¹⁵ Deghẹ emwi nọ lọghọ nọ ne u rhie ifuẹko ne ọmwa ghe mwẹ ghe ruẹ, u sẹtin ya elẹta, ekad ra efoni gie uhunmwu gie ọmwa nọ khiẹ. U sẹtin yunu kaẹn ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn nọ rhie ifuẹko ne ọmwa, ra akpa eso ni maan ne ọmwa nọ wu nii mwẹ ra emwi eso ne uwa gba ru nọ ye sẹ ruẹ ọyẹnmwẹ. E Junia ne a ka guan kaẹn ban keghi kha wẹẹ: “Ẹi gia gie ighẹ ifuẹko nọ rhie mẹ, vbe etẹn gha gie uhunmwu gu mwẹ ya rhie igiọdu mẹ ra vbe iran gha gie na tie mwẹ. Emwi vberriọ  keghi rhiẹre ma wẹẹ I mwẹ emwa ni gele hoẹmwẹ mwẹ.”

16. De odẹ ọvbehe ne kpataki na ya rhie ifuẹko ne ọmwa?

¹⁶ Erhunmwu ọghe ima gha sẹtin ru iyobọ ne etẹn ima ni khiẹ. Ma sẹtin gu iran na erhunmwu, ma sẹtin vbe gha mu ẹmwẹ iran ye erhunmwu. Ẹi khuẹrhẹ na sẹtin na erhunmwu vbe ehe ne a na khiẹ. Ne a ma na mu egbe ẹre ye ọto, ma sẹtin gha do vbe unu, sokpan erhunmwu vberriọ wa rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ. Dalene ne a ka vbe guan kaẹn ban keghi kha wẹẹ: “Ẹghẹ eso nọ gberra vbe etẹn nikhuo eso mu otuẹ gu mwẹ, I na wẹẹ ne iran na erhunmwu. Vbe omuhẹn, iran ka gha do vbe unu, sokpan zẹ vbene erhunmwu nii ya khian, iran ghi sẹtin gha tua unu mu ẹmwẹ ne iran taa, erhunmwu nii ghi do gha re nọ gele ke ekhọe rre. Amuẹtinyan nọ wegbe kevbe ahoẹmwomwa ne iran mwẹ, keghi wa ye amuẹtinyan ọghe imẹ wegbe sayọ.”

17-19. Vbọzẹe ne ọ na khẹke na ye gha rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ?

¹⁷ Odẹ ughughan ẹre emwa ya khiẹ. Ovbi ẹghẹ kherhe ẹre eso ya khiẹ sokpan ọghe emwa eso keghi kpẹ vbe otọ. Ọmwa gha wu, etẹn kevbe avbe ọse ghi gha bii rre do gha rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ. Ẹghẹ eso gha ghi gberra nẹ, owa ne a na khiẹ ghi do ye hiẹrẹ. Ẹghẹ na i re ẹghẹ ne u gha ya siegbe, u ye gha ru iyobọ nọ khẹke rhunmwuda e Baibol khare wẹẹ: “Avbe ọse ghi gha rhie ahoẹmwọmwa ma vbe ẹghẹ hia, ẹdẹ oseghe ẹre a ye etẹn khẹ.” (Itan 17:17) Te ọ khẹke ne ima ye gha rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ, a te miẹn wẹẹ ẹghẹ akhiẹ nii gberra.—Tie 1 Tẹsalonaika 3:7.

¹⁸ Emwi eso nọ werriegbe si akhiẹ ya ọmwa egbe, keghi re emwi nọ kaẹn ọmwa na hoẹmwẹ ọnrẹn nọ wu, vbe na ghee, emwi eso na gba gha ru kugbe, ugie ayere, ihuan eso, efoto eso, uwinhinmwẹ ọghe emwi eso kevbe ẹghẹ eso vbe ukpo. Ọ mwẹ emwi eso ne ọdọ vbe amwẹ ru kugbe vbe na ghee asikoko kevbe ugie ayere ọghe uwu Jesu na yo. Ọkpa vbuwe iran gha ghi wu, nọ rre agbọn gha khian ghi ru emwi ne iran ka gba ru vbe ẹghẹ okaro, ọ keghi si akhiẹ. Ọtẹn nokpia ọkpa keghi kha wẹẹ: “I wa rẹn wẹẹ ugie ayere nokaro ọghe orọnmwẹ mwẹ, vbe iyeke uwu ọvbokhan mwẹ, gha si akhiẹ yọ mwẹ egbe, erriọ gele wa gha ye. Sokpan etẹn eso keghi ru emwamwa ne avbe ọse ni sikẹ mwẹ sẹ do ya egbe rhorho mwẹ.”

¹⁹ Ẹghẹ hia ẹre ọ khẹke na ya gha rhie ifuẹko ne emwa ni khiẹ. E Junia ye vbe kha wẹẹ: “Ẹghẹ hia ẹre etẹn ya rhie ifuẹko mẹ, iran i zẹ ẹghẹ kọ vbe ukpo ne iran ya rhie ifuẹko mẹ. Ọna keghi wa ya ọyẹnmwẹ sẹ mwẹ. Vbene ẹmwata, agharhemiẹn wẹẹ ma i wa sẹtin ya emwa ni khiẹ mianmian obalọ ne iran ye, ma gha sẹtin ru iyobọ nọ khẹke ne iran. (1 Jọn 3:18) E Gaby keghi kha wẹẹ: “I wa kpọnmwẹ e Jehova ya odẹ ne ọ ya ye ediọn ru iyobọ mẹ, iran ma sẹ mwẹ rae hiehie vbe I rre uwu ibavbaro. Iran ya mwẹ rẹn wẹẹ, e Jehova gele wa hoẹmwẹ mwẹ.”

20. Vbọzẹe ne avbe eyan ọghe Jehova na gele rhie ifuẹko ne ima?

²⁰ Ọ keghi rhie ifuẹko ne ima, ne ima na rẹn wẹẹ, e Jehova nọ re ẹzi ọghe ifuẹko gha wabọre rua emwi hia nọ si akhiẹ vbe ẹghẹ ne ‘avbe orinmwi ni rre idin gha ya họn urhu Kristi, iran ghi ke unu idin iran ladian’! (Jọn 5:28, 29) Osanobua yan rẹn wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ne Udazi gha fuẹn uwu rua ẹdẹdẹmwẹdẹ. Ọ gha khiẹn ameve hin aro emwa hia rre.” (Aiz. 25:8) Vbe ẹghẹ nii, ne ima gha te ya gha “gu enọ viẹ gha viẹ” emwa hia ni rre otagbọn ghi “gha gu enọ ghọghọ ghọghọ.”—Rom. 12:15.