1. De aro nọ khẹke ne ima ya gha ghee erhunmwu na na?

 ẸSE nọkhua ẹre Jehova ru ne ima, nọ na kie ẹkpotọ ne ima ya sẹtin gha na erhunmwu gie ẹre. Muẹn roro: ma gha sẹtin fannọ otọ ẹko ima ma e Jehova vbe erhunmwu vbe ẹghẹ nọ rhirhi gha khin, vbe urhuẹvbo nọ rhirhi gha khin. Ma rẹn wẹẹ, Osanobua gha họn erhunmwu ima ọ gha khọnrẹn wẹẹ, owa isinmwiegbe ra eghan ẹre ima ye. Aro nọ ghaan ma wa ya ghee ẹse ne Jehova ru ne ima na.

2. De vbene Ọba e Devid ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn ya aro nọ ghaan ghee erhunmwu?

² Te Ọba e Devid wa gha ya aro nọ ghaan ghee erhunmwu. Vbe ihuan nọ so gie Jehova, ọ na kha wẹẹ: “Rhan obọ miẹn erhunmwu mwẹ zẹvbe eturari.” (Psm 141:​1, 2) Vbe ẹghẹ e Devid, te avbe ohẹn wa gha rhie ẹghẹ ya ru eturari na loo vbe ugamwẹ e Jehova. (Ẹks 30:​34, 35) Ne Devid na guan kaẹn eturari ya ima rẹn wẹẹ, ọ hoo ne irẹn ka gha muẹn roro nẹ, ẹmwẹ ne irẹn khian ta, irẹn ke tae ma Erha irẹn nọ rre ẹrinmwi. Erriọ ima vbe hoo ne ima gha ru ẹre zẹẹ. Ma hoo ne erhunmwu ne ima na gha yẹẹ e Jehova.

3. De vbene ọ khẹke ne ima ya gha yin vbe ima ghaa na erhunmwu, vbọzẹ?

³ Ma ghaa na erhunmwu gie Jehova, ọ khẹke ne ima gha naẹn vbe odẹ ọghọ vbe ute, ọ ma khẹke ne ima wa gha ru vbene ima rhirhi miẹn. Gi ima guan kaẹn emwi ọyunnuan ne Aizaia, Ẹzikiẹl, e Daniẹl kevbe Jọn miẹn vbe umian. Emwi ne dọmwadẹ iran miẹn lughaẹn ne egbe, sokpan ọ mwẹ emwi eso nọ vbe ya khọ egbe. Umian ne iran hia miẹn rhie ẹre ma wẹẹ, Ọba nọ sẹ Ọba, na i miẹn egbọre ẹre Jehova khin. Aizaia “keghi bẹghe Nọyaẹnmwa. Ọ keghi tota ye ẹkete ẹre, ọ yo, ọ keghi vbe ye geletee.” (Aiz 6:​1-3) Ẹzikiẹl keghi bẹghe Jehova vbe ọ tota ye ikẹkẹ okuo ọghẹe. “Awanwan keghi wa lẹga ẹre egbe hia, awanwan  na kegha mwẹ ẹmu ughughan nọ yevbe na ghee ikpin.” (Ẹzik 1:​26-28) E Daniẹl keghi bẹghe “ọmwa nii nọ wa rrọọ dee ẹdẹdẹmwẹdẹ,” ọ na yọ ẹwu ne guọ nọfua, ogidi erhẹn kegha ba ke ẹkete ẹre ladian. (Dan 7:​9, 10) E Jọn keghi bẹghe Jehova vbe ọ tota ye ẹkete, ikpin nọ mwẹ ẹmu ne mose mose, nọ yevbe emerald-green keghi lẹga ẹkete nii. (Arhie 4:​2-4) Avbe umian na ya ima rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ uyi ẹre Jehova khin, rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima gha ya ọghọ vbe ute na erhunmwu gie ẹre, ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye ẹkpotọ nọ kie ne ima ya gha na erhunmwu gie ẹre. Sokpan de emwi ne ima gha sẹtin nọ vbe erhunmwu?

4. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ifiẹmwẹ eso ne Jesu tae, vbe omuhẹn ọghe erhunmwu nọ maa erhuanegbe ẹre vbe ebe Matiu 6:​9, 10?

⁴ Tie Matiu 6:​9, 10. Vbe Jesu kporhu vbe uhunmwu oke, ọ keghi maa erhuanegbe ẹre vbene a ya na erhunmwu hẹ, vbe odẹ nọ gha yẹẹ Osanobua. E Jesu keghi kha wẹẹ, “uwa ghi gha na erhunmwu vbenian,” iyeke ọni, ọ na vbe sunu ye emwi eso nọ dekaẹn emwamwa ọghe Jehova: usun emwi na ọre, na kpe eni Osanobua huan; ne Arriọba Osanobua rre, nọ do guọghọ avbe emwa dan hia fẹẹrẹ; emwi nọ maan nọ khian ru vbe uhunmwu otagbọn na kevbe afiangbe nọ khian rhie ne emwa nagbọn vbe odaro. Ma ghaa nọ avbe emwi na vbe erhunmwu, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ima ya aro nọ ghaan ghee emwi ne Osanobua wẹẹ irẹn khian ru.

5. E Jehova họn erhunmwu ima vbe ima gha nọ rẹn emwi ne ima gualọ ra?

⁵ Emwi ọvbehe ne Jesu vbe ta vbe erhunmwu nii, rhie ẹre ma wẹẹ, ọ vbe khẹke ne ima gha nọ emwi ne ima gualọ vbe erhunmwu. Ma gha sẹtin nọ e Jehova nọ kpemehe evbare ẹdẹ ne ima, nọ ya orukhọ ọghe ima bọ ima, nẹ ghẹ gi ima de ye edanmwẹ kevbe nọ miẹn ima fan vbe obọ ọmwa dan nii. (Mat 6:​11-13) Ma ghaa nọ avbe emwi na vbe erhunmwu, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova ẹre ima ya egbe kọ kevbe wẹẹ, ma hoo ne ima gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn.

6. Vbọ gberra emwi ne Jesu ta vbe erhunmwu nọ maa erhuanegbe ẹre, ma gha vbe sẹtin nọ emwi ọvbehe vbe erhunmwu ra? Rhan otọ re.

⁶ E Jesu ma kha wẹẹ emwi ne irẹn ta vbe  erhunmwu nii ẹre erhuanegbe irẹn khian wa gha ta zẹẹ vbe iran ghaa na erhunmwu. Vbe erhunmwu ọvbehe ne Jesu na, emwi ọvbehe nọ ghaa kpokpo ẹre vbe orhiọn ẹre ọ na vbe erhunmwu nii. (Mat 26:​39, 42; Jọn 17:​1-26) Ma gha vbe sẹtin nọ emwi ke emwi nọ kpokpo ima vbe orhiọn vbe erhunmwu. Ma gha khian ru emwi eso, ma sẹtin na erhunmwu ne Jehova rhie ẹwaẹn ne ima ya ru emwi nọ khẹke. (Psm 119:​33, 34) Ma gha khian ru iwinna eso nọ lọghọ, ma sẹtin vbe na erhunmwu gie Jehova ne ima sẹtin rẹn vbene ima gha la ẹre hẹ. (Itan 2:6) Evbibiẹ emọ gha sẹtin na erhunmwu ne ivbi iran, emọ gha vbe sẹtin na erhunmwu ne evbibiẹ iran, ma hia gha sẹtin na erhunmwu ne emwa ne ima gu ruẹ e Baibol kevbe emwa ne ima kporhu ma. Sokpan, ẹi re emwi ne ima hoo ne Jehova ru ne ima ọkpa ma khian wa gha nọ vbe erhunmwu.

7. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha rho e Jehova vbe erhunmwu?

⁷ Ọ vbe khẹke ne ima gha rhie urhomwẹ ne Jehova vbe erhunmwu. Osanobua sẹ ne ima gha rhie urhomwẹ na, rhunmwuda ai miẹn ọmwa nọ yevbe ọre. Osa nọ “maan ne ima, kevbe nọ ya orukhọ bọ,” ẹre Jehova khin. Ọ vbe mwẹ “itohan kevbe agiẹngiẹn, Osa nai sẹtin rherhe ya ohu mu, nọ vuọn ne ahoẹmwọmwa nẹi beghe kevbe amuẹtinyan ẹre nọ.” (Psm 86:​5, 15) Ọ khẹke ne ima gha rho e Jehova, rhunmwuda aro ọmwa nọ khin kevbe emwi nọ ru ne ima.

8. De emwi eso ne ima gha sẹtin kpọnmwẹ e Jehova yi? (Psalm 104:​12-15, 24)

⁸ Vbọ gberra ne ima gha rhie urhomwẹ ne Jehova, ọ vbe khẹke ne ima gha kpọnmwẹ ọnrẹn ye emwi hia nọ ru ne ima. Vbe igiemwi, ma sẹtin kpọnmwẹ ọnrẹn ye obobo ughughan ne mose mose nọ yi, avbe evbare ughughan ni rhiẹnrhiẹn kevbe ọse ni maan nọ ya ru ima ẹse. E Jehova hoẹmwẹ ima, ọ hoo ne ima gha ghọghọ, ẹre ọ si ẹre nọ na ru ena hia ne ima. (Tie Psalm 104:​12-15, 24.) Nọ ghi wa ru ekpataki sẹ, ọre ne ima gha kpọnmwẹ e Jehova ye emwi ughughan nọ kpemehe ẹre nọ ya amuẹtinyan ọghe ima wegbe, kevbe emwi ne ima ya aro yi nọ khian sunu vbe odaro.

9. De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ mianmian ya kpọnmwẹ e Jehova? (1 Tẹsalonaika 5:​17, 18)

⁹ Ma sẹtin wa mianmian ya kpọnmwẹ e Jehova  ye emwi hia nọ ru ne ima. Sokpan vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ mianmian? Ma sẹtin gbẹnnẹ ọnrẹn yotọ emwi eso ne ima he nọ e Jehova vbe erhunmwu, ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ, ma ghi ya ghee ẹre, ne ima mieke na rẹn ne Jehova he ru ne ima vbọ, ẹghẹ nii, ma ghi kpọnmwẹ ọnrẹn ye emwi nọ ru ne ima. (Tie 1 Tẹsalonaika 5:​17, 18.) Muẹn roro: emwa gha kpọnmwẹ ima ye ẹse ne ima ru ne iran, ẹko ghi gha sẹ ima ọyẹnmwẹ, ọ vbe ya ima rẹn wẹẹ, iran gbọyẹmwẹ ye emwi ne ima ru ne iran. Erriọ e Jehova vbe ye, ẹko keghi sẹ ọre ọyẹnmwẹ vbe ima gha kpọnmwẹ ọnrẹn, rhunmwuda nọ na họn erhunmwu ima. (Kọl 3:15) De emwi ọvbehe nọ hin usi ne ima gha sẹtin kpọnmwẹ Osanobua yi?

10. Zẹvbe nọ rre ebe 1 Pita 2:​21, vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha kpọnmwẹ e Jehova, nọ na gie Jesu gha die uhunmwu otagbọn na?

¹⁰ Tie 1 Pita 2:21. Ọ khẹke ne ima gha kpọnmwẹ e Jehova nọ na gie Ovbi ẹre gha dee, nọ do maa ima emwi. Ma gha gele tie okha ọghe Jesu, ọ gha ya ima rẹn aro ọmwa ne Jehova gele khin kevbe emwi ne ima gha ru, ne ẹko mieke na gha rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Ma gha mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, ma ghi do kakabọ sikẹ e Jehova, orhiọn ima ghi vbe sotọ.​—Rom 5:1.

11. Vbọzẹ ne ima na na erhunmwu vbe eni Jesu?

¹¹ Ma kpọnmwẹ e Jehova, ne ima na sẹtin na erhunmwu gie ẹre vbe eni Ovbi ẹre. E Jesu ẹre Jehova loo ya họn erhunmwu ima. Erhunmwu na na vbe eni Jesu ẹre Jehova họn. E Jesu khare wẹẹ: “Emwi ne uwa rhirhi nọ vbe eni mwẹ, I gha ru ẹre, na miẹn ehe na lekpa Ọmọ rhie uyi Evbavba ma.”​—Jọn 14:​13, 14.

12. De emwi ọvbehe nọ gha ya ima gha kpọnmwẹ e Jehova ye Ovbi ẹre nọ ya ru ima ẹse?

¹² Izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, ẹre ọ ya e Jehova ya orukhọ ọghe ima bọ ima. E Baibol keghi gie Jesu zẹvbe “ogie ohẹn . . . nọ tota ye oberhọmwa ọghe ẹkete Osanobua vbe ẹrinmwi.” (Hib 8:1) E Jesu ọre “ọmwa nọ rinmwian ne ima vbe ehe ne Evbavba ye.” (1 Jọn 2:1) Ogie Ohẹn nọ rẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo, nọ vbe “rinmwian Osanobua ne ima,” ẹre Jehova ya ru ima ẹse. Ma wa kpọnmwẹ e Jehova ye ẹse nọ ru ne ima na! (Rom 8:34; Hib 4:15) Emwa orukhọ ẹre ima khin, rhunmwuda ọni, ma i ghẹ te sẹtin gha na erhunmwu gie Jehova, vbe ẹi re izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. Na gbọdẹn na ta ẹmwata, ma gha zẹ unu ga egbe, ẹi sẹ ima ya kpọnmwẹ e Jehova ye Ovbi ẹre nọ ya ru ima ẹse!

13. De vbene Jesu ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ erhuanegbe irẹn vbe asọn nọ gbe fi ẹdẹ nọ wu?

¹³ Vbe asọn nọ gbe fi ẹdẹ ne Jesu wu, ẹghẹ nọ taẹn ẹre ọ ya na erhunmwu ne avbe erhuanegbe ẹre, ọ na wẹẹ ne Erha irẹn “viọ iran lẹre ne ọmwa dan nii.” (Jọn 17:15) Ọna rhie ẹre ma vbene Jesu hoẹmwẹ erhuanegbe ẹre hẹ! Agharhemiẹn wẹẹ e Jesu rẹnrẹn wẹẹ, te irẹn khian werriẹ aro daa ukpokpo nọ wegbe, ọ na ye gha mu ẹmwẹ erhuanegbe ẹre roro.

14. Vbe ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ etẹn ima?

¹⁴ Zẹvbe ne Jesu ru ẹre, ẹi re ọghe enegbe ima ọkpa ẹre ọ khẹke ne ima gha mu roro. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu ne etẹn ne ima gba ga vbe ẹghẹ hia. Ma ghaa ru vberriọ, ọ rhie ma wẹẹ, te ima lele ẹmwẹ ne Jesu tae nọ na wẹẹ, ne ima gha hoẹmwẹ egbe, e Jehova ghi vbe bẹghe ẹre wẹẹ, ma gele hoẹmwẹ etẹn ima. (Jọn 13:34) Ẹghẹ ne ima ya na erhunmwu ne etẹn ima i re ẹghẹ na mu rhia. Rhunmwuda, ẹmwẹ Osanobua khare wẹẹ: “Erhunmwu ọmwa ẹmwata wa mwẹ ẹtin na ya winna iwinna ẹtin ẹsẹse.”​—Jems 5:16.

15. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha na erhunmwu ne etẹn ima?

 ¹⁵ Ọ wa khẹke ne ima gha na erhunmwu ne etẹn ne ima gba ga, rhunmwuda iran wa miẹn ọlọghọmwa nibun. Ma sẹtin nọ e Jehova nọ ru iyobọ ne iran ya sẹtin zin egbe vbe iran ghaa khuọnmwi, vbe odekun ẹrhia kevbe okuo gha sunu vbe eke ne iran ye, vbe iran ghaa werriẹ aro daa ukpokpo ra ọlọghọmwa nibun ọvbehe. Etẹn ima nibun wa hia vbene ẹtin iran sẹ, ne iran ru iyobọ ne etẹn ọvbehe ni gualọ iyobọ, ma sẹtin vbe gha na erhunmwu ne etẹn vbenian. Adeghẹ u rẹn etẹn eso ni werriẹ aro daa avbe ọlọghọmwa na sunu yi ban, hia ne u gha so eni iran vbe erhunmwu. Ma ghaa na erhunmwu, ne Jehova ru iyobọ ne iran ya sẹtin zin egbe, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ima gele hoẹmwẹ etẹn ima.

16. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha na erhunmwu ne avbe etẹn ni mu asanikaro vbe iko?

¹⁶ Avbe etẹn ni mu asanikaro vbe iko wa gbọyẹmwẹ ye erhunmwu ne etẹn na ne iran, erhunmwu vberriọ wa vbe ru iyobọ ne iran. Erriọ wa gha ye ne ukọ e Pọl. Ọ khare wẹẹ: “Vbe gha na erhunmwu ne imẹ, ne Osanobua gha rhie ẹmwẹ yọ mwẹ unu, ya gie mwẹ uhunmwu, vbe I gha khian guan, ne I miẹn ehe na gha guan vbene ai na mu ohan, ne I vbe rhie oro nọ rre iyẹn nọ maan ladian.” (Ẹfis 6:19) Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma wa mwẹ etẹn nibun ni mu asanikaro vbe uwu iko, erriọ iran vbe ya ya egbe hia winna. Ma ghaa na erhunmwu, ne Jehova ru iyobọ ne iran vbe iwinna ne iran ru, te ima rhie ẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ iran.

17-18. De ẹghẹ eso na gha ya sẹtin wẹẹ ne ima na erhunmwu, kevbe wẹẹ vbọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn?

¹⁷ Ugbẹnso, emwa sẹtin wẹẹ ne ima na erhunmwu. Vbe igiemwi, ọtẹn nokhuo nọ khian gu ọmwa ruẹ e Baibol, sẹtin tama ọtẹn nokhuo ne iran gba winna vbe ikporhu nọ na erhunmwu. A sẹtin miẹn wẹẹ ọtẹn nokhuo na, na wẹẹ nọ na erhunmwu, ma kakabọ rẹn ọmwa na khian gu ruẹ e Baibol. Rhunmwuda ọni, ọ gha maan sẹ deghẹ nene ọtẹn nokhuo, na na erhunmwu na khian ya khui iruẹmwi nii. Odẹ vberriọ, ọ ghi rẹn emwi nọ khian ta, vbe ọ ghaa na erhunmwu ne ọmwa ne iran gu ruẹ e Baibol.

¹⁸ A sẹtin wẹẹ ne ọtẹn nokpia na erhunmwu vbe iko ra vba gha khian ladian vbe ikporhu. Ọ  khẹke ne ọtẹn nokpia nọ khian na erhunmwu vberriọ, kọe ye orhiọn evbọzẹe na na do iko vberriọ. Ẹi re erhunmwu ẹre a ya rhie adia ne etẹn vbe iko, ẹi re erhunmwu ẹre a vbe ya ya ẹmwẹ wewe ma iko. Vbe iko nibun ne ima do, ifuanro isẹn ẹre a mobọ loo ye ihuan kevbe erhunmwu, rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke ne ọtẹn nọ khian na erhunmwu “talọ ẹmwẹ nọ bun” gbe, katekate deghẹ erhunmwu na khian ya suẹn iko ẹre ọ khian na.​—Mat 6:7.

19. Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya mu egbe yotọ khẹ ẹdẹ ibuohiẹn ọghe Osanobua?

¹⁹ Ẹdẹ ibuohiẹn ọghe Jehova sikẹ otọ fo nẹ, rhunmwuda ọni, ẹghẹ na ẹre ọ khẹke ne ima ya rhiegba ye erhunmwu na na. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Jesu na kha wẹẹ: “Uwa gha bodẹ, wa ghi vbe gha ya ekhọe hia rinmwian Osanobua nọ ru iyobọ ne uwa, ne uwa mieke na miẹn uhunmwu vbe emwi na hia gha sunu.” (Luk 21:36) Ma ghaa na erhunmwu vbe ẹghẹ hia, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ọ ghi vbe mu ima egbe yotọ khẹ ẹdẹ ibuohiẹn ọghe Osanobua.

20. De emwi nọ khian ya erhunmwu ima gha yevbe eturari nọ winhin vẹẹ vẹẹ?

²⁰ De emwi ne ima he guan kaẹn sin? Ma bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, ọ gha de ọghe erhunmwu na na, ma i yae ku. Emwi ni ru ekpataki sẹ nọ khẹke ne ima gha nọ vbe erhunmwu, ọre emwi ni dekaẹn emwamwa ọghe Jehova. Ọ khẹke ne ima gha kpọnmwẹ e Jehova ye Ovbi ẹre kevbe Arriọba ọghẹe nọ ya ru ima ẹse, ma ghi vbe gha na erhunmwu ne etẹn ne ima gba ga. Ọ wa vbe khẹke ne ima gha na erhunmwu ne Jehova kpemehe emwi ne ima gualọ ne ima kevbe emwi nọ gha ya ima gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Adeghẹ ima na ka muẹn roro emwi ne ima khian ta vbe erhunmwu, ọ ghi rhie ẹre ma wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee ẹkpotọ nọ kie ne ima ya gha na erhunmwu. Erhunmwu ima ghi yevbe eturari nọ winhin vẹẹ vẹẹ, ọ ghi gha ya ẹko “rhiẹnrhiẹn” e Jehova.​—Itan 15:8.