AI MIẸN ọmwa ne ẹko i rhiẹnrhiẹn ye emwi esi na ru nẹẹn ra itohan na mwẹ daa re. Ọmwa gha ya obọ esi vbenian mu ima, ma keghi gbọyẹmwẹ yọ. Nọnaghiyerriọ, de vbene ima tobọ ima khian ya sẹtin gha rhie akpa na ma hẹ?

Evba ya itohan kha ọre na rhiẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ emwa ọvbehe kevbe wẹẹ, ahoẹmwọmwa na, ghi gha rhiegbe ma vbe ẹmwẹ nọ maan ne ima tama iran kevbe obọ esi ne ima ya mu iran. Akpa na i re na ya ukpunu rhiema, te a zẹ emwi ru. Ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata kevbe ẹnina ẹre ọ gua ọmwa kpa ya mwẹ itohan daa emwa ọvbehe. Yevbesọni, akpa na keghi re abọ ọkpa ọghe ọmọ okọ orhiọn nọhuanrẹn nọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi gha mwẹ. (Gal 5:22, 23) Nia, gi ima ziro yan odẹ ne Jehova kevbe Jesu ya rhie akpa na ma kevbe odẹ ne ima khian ya gha ya egbe tae iran.

E Jehova keghi ya obọ esi mu emwa hia, ya sẹ egbe “emwa esoghodan kevbe emwa dan.” (Luk 6:35) Vbe igiemwi, Osanobua “gie ovẹn ọnrẹn gha yunmwu ne emwa esi kevbe emwa dan, ọ ghi vbe gie amẹ gha rhọ ne iran ni ru emwi esi kevbe ni ru emwi dan.” (Mat 5:45) Ọna rhiema wẹẹ, emwa ne ẹi rhie uyi ne Osanobua zẹvbe Ayi nọ yi iran, wa vbe sọyẹnmwẹ emwi esi hia ne Osanobua kpemehe ẹre.

Obọ ne Jehova ya mu Adam kevbe Ivi vbe iran da sọtẹ, rhiẹre ma wẹẹ, Osa nọ mwẹ itohan ẹre Jehova khin. Iran keghi “sele ebe nọ yevbe ọghe ohọ kugbe, iran ke yae gue egbe iran.” E Jehova keghi bẹghe ẹre wẹẹ, ukpọn nọ gha gu iran egbe ẹse ẹre ọ khẹke ne iran yọ, rhunmwuda, “otọ na fi ẹre unu,” nọ vuọn ne “ogigban” ẹre iran khian ghi na gha yin. De emwi ne Jehova ghi ru? Ọ “keghi ya ohian se ukpọn ne Adam kevbe amwẹ ọnrẹn.”—Gẹn 3:7, 17, 18, 21.

Ẹmwata nọ wẹẹ, e Jehova ya obọ esi mu “emwa ni ru emwi esi kevbe emwa ni ru emwi dan,” sokpan emwa ni ya ẹkoata gae, ẹre ọ mobọ ya obọ esi mu. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ akhasẹ ighẹ Zẹkaraia, ọ mwẹ ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya zobọ vbe iwinna Ọgua Osa ne iran ghaa dọlọ bọ. Ọna ma zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn odibosa ọkpa. “E Nọyaẹnmwa keghi ye avbe ẹmwẹ ni fu ọmwa ẹko rre rhie ewanniẹn ne odibosa nii.” (Zẹk 1:12, 13) Erriọ e Jehova vbe ya mwẹ itohan dae Ẹlaija ne akhasẹ vbe ẹghẹ ne emwi ya wegbe muẹn, sẹrriọ wẹẹ, ọ na wẹẹ ne Osanobua rhie arrọọ ọghe irẹn. E Jehova keghi gie odibo ọkpa nọ ya rhie igiọdu ne Ẹlaija. Osanobua na vbe tama rẹn wẹẹ, ẹi re uwẹ ọkpa ọ kẹ rre nọ ya ẹkoata ga mwẹ, emwa arriasẹn nibun ọvbehe rrọọ ni ye ẹkoata ga mwẹ. Vbe ọ ma ghi kpẹẹ vba, Ẹlaija na werriegbe suẹn gha zọghae vbe iwinna akhasẹ. (1 Ọba 19: 1- 18) Vbuwe eguọmwadia Osanobua hia, gha rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ, vbe nọ dekaẹn itohan na mwẹ daa emwa ọvbehe?

Vbe Jesu rre agbọn, te emwa wa rẹn ọnrẹn ye ọmwa nọ mwẹ itohan kevbe nọ mwẹ amuroro  daa emwa hia. Ọ ma zẹdẹ gha balọ egbe, ọ ma vbe gha ya obọ yẹnyẹn emwa mu otọ. Ekhọe itohan nọ mwẹ ẹre ọ yae kha wẹẹ: “Wa bu mwẹ gha dee, wa hia ne ihẹ nọkhua nọ mu wọọ ere egbe, I gha rhie ikẹtin ne uwa . . . ihẹ ne I gha mu ne uwa ye hogha aa.” (Mat 11:28-30) Ne Jesu na gha re ọmwa nọ mwẹ itohan, te emwa wa gha lelẹe khian. Itohan ẹre ọ vbe ye Jesu rhie evbare ne emwa nibun, ẹre ọ yae mu iran egbe rran, ẹre ọ vbe yae gha maa iran emwi nibun vbekpae Erhae.—Mak 6:34; Mat 14:14; 15:32-38.

Itohan ne Jesu mwẹ daa emwa ọvbehe, ẹre ọ si ẹre ne ọ na gha mwẹ amuroro daa iran. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne emwa ya gha gualọ iyobọ e Jesu, ọ ghi “rhan obọ miẹn iran” yi. (Luk 9:10, 11) Vbe igiemwi, ọ mwẹ ẹghẹ ne okhuo ọkpa ne esagiẹn ghaa tue ya ya obọ kaẹn Jesu. Ọ ma te khẹke ne okhuo na ya obọ kaẹn Jesu rhunmwuda, vbene Uhi khare, okhuo nii ma ghi huan, sokpan, e Jesu ma zaro muẹn. (Lẹv 15:25-28) Ọ keghi mwẹ enina daa okhuo na rhunmwuda ukpo 12 ẹre ọ he ye ne okhuo na ke rri oya emianmwẹ dan nii. Jesu na tama rẹn wẹẹ: “Ovbi mwẹ, iyayi ruẹ mu ruẹn egbe rran nẹ. Gha khian vbe ọfumwegbe, a fannọ obọ ọlọghọmwa hin ruẹn egbe rre nẹ.” (Mak 5:25-34) U miẹn itohan ne Jesu mwẹ daa okhuo nii!

Zẹ vbene ima miẹn ọnrẹn vbe igiemwi eso ne ima he ziro yan na, te ọmwa nọ mwẹ itohan zẹ emwi ru. Jesu keghi suigiẹ yọ vbe erre ọghe ovbi e Sameria nọ mwẹ ekhọe esi. Agharhemiẹn wẹẹ Ivbi e Ju kevbe Ivbi e Sameria ma gha lẹruegbe, Ovbi e Sameria ne Jesu guan kaẹn vbe erre na keghi mwẹ itohan daa Ovbi e Ju ne avbe izigan te gbua. Itohan ẹre ọ gua re kpa ya gbalọe ẹwẹn, ọ na vbe muẹn gha rrie owa isinmwinegbe. Ọ ma fo ye evba. Ovbi e Sameria na vbe rhie igho nọ somwa yotọ, ne a ya gbaroghe Ovbi e Ju na, ọ na vbe kha wẹẹ, irẹn gha hae igho ne iran rhirhi loo ya gbaroghe ẹre vbe irẹn gha werriegbe rre.—Luk 10:29-37.

Odẹ ọvbehe ne a vbe ya rhie itohan ma ọre ẹmwẹ nọ fu ọmwa ekhọe rre na tama emwa ni rre uwu ọlọghọmwa. E Baibol keghi kha wẹẹ: “Ohawa sẹtin rhie ọyẹnmwẹ hin ọmwa obọ rre, sokpan, ẹmwẹ itohan ghi gha ya ọyẹnmwẹ sẹ ọmwa.” (Itan 12:25) Ma ghaa mwẹ ekhọe itohan, ẹre ima khian na sẹtin gha ya obọ esi mu emwa ọvbehe. Emwa ne ima ya obọ esi mu ghi gha sọyẹnmwẹ. * Ẹmwẹ nọ rhie igiọdu ne ọmwa ne ima tama emwa keghi rhiẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ iran, ọna ghi vbe ru iyobọ ne iran ya sẹtin zinegbe isievẹn ne iran werriẹ aro daa.—Itan 16:24.

Rhunmwuda ne Osanobua na yi ima ne ima “ye vbe irẹn,” ma hia gha sẹtin gha mwẹ itohan daa emwa ọvbehe. (Gẹn 1:27) Vbe igiemwi, e Juliọs ne ovbiyokuo e Rom, nọ ghaa gbogba gae ukọ Pọl vbe iran mu okhian rrie Rom keghi tohan e Pọl, “ọ na gi ẹre ya miẹn avbe esiọre, ne iran miẹn ehe na we ehe ye ọre ẹkpo.” (Iwinna 27:3) Ẹghẹ eso ghi vbe gberra nẹ, ivbi ẹvbo ne ẹzẹ lẹga na tie ẹre Malta keghi “wa ya obọ esi mu” e Pọl kevbe emwa nikẹre ni ghaa rre okọ nọ ni. Iran na koko erhẹn ne iran rhunmwuda oni nọ ghaa fi. (Iwinna 28:1, 2) Emwa na ya unu kaẹn na, wa gele ya obọ esi mu e Pọl, sokpan, itohan na mwẹ daa emwa ọvbehe i re emwi na zẹdia ru.

Ne ima mieke na sẹtin gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ekhọe itohan, ọni nọ wẹẹ, ma ghi gha rhie akpa na ma vbe ẹghẹ hia. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Osanobua na wẹẹ ne ima “gha mwẹ” ekhọe itohan. (Kọl 3:12) Sokpan, ọ keghi lọghọ ne ima gha rhie akpa na ma vbe ẹghẹ hia. Vbọzẹe? Ọ sẹtin gha re rhunmwuda ohan, ekhue, ukpokpo ra  uyinmwẹ ọghe ẹgẹn ọmwa a gua yi. Vbọrhirhighayehẹ, ma gha gi orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova gha loo ima, ma gha sẹtin gha ya egbe tae Jehova vbe odẹ nọ ya rhie itohan ma.—1 Kọr 2:12.

Vbe ima khian ya rẹn asefẹn eso ne ima khian na hia sayọ vbe nọ dekaẹn itohan na mwẹ daa emwa ọvbehe? Ma sẹtin nọ egbe ima ọta eso vbenian: ‘Mẹ gbehọ kotọ danmwehọ emwa ni rre uwu ọlọghọmwa ra? Aro mwẹ sotọ vbe egbe emwa ọvbehe ne I mieke na rẹn iyobọ nọ khẹke ne I gha ru ne iran ra? Mẹ ru iyobọ ne ọmwa ne ẹi re ọtẹnmwẹ ra ọse mwẹ ra?’ Okhuo ne ima gha sẹtin fian ne egbe ima ọre ne ima zowẹ nokaro ya sikẹ emwa ni lẹga ima sayọ, katekate etẹn ni rre iko ọghomwa. Odẹ vbenian, ma ghi do rẹn emwi ne iran la gberra kevbe iyobọ nọ khẹke ne ima gha ru ne iran. Obọ esi ne ima hoo ne emwa ọvbehe ya gha mu ima vbe ima ghaa rre ibavbaro ẹre ọ vbe khẹke ne ima ya mu iran. (Mat 7:12) Ma gha nọ e Jehova vbe erhunmwu, nọ ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na gha mwẹ itohan daa emwa ọvbehe, ọ gha ru vberriọ.—Luk 11:13.

Vbe ukọ Pọl guan kaẹn avbe akpa ne emwa ya rẹn irẹn zẹvbe ọguọmwadia Osanobua, ọ keghi ya unu kaẹn “itohan.” (2 Kọr 6:3-6) Te emwa wa gha sikẹ e Pọl rhunmwuda ọ ghaa rhiegbe ma vbe uyinmwẹ ọnrẹn kevbe ẹmwẹ nọ ta wẹẹ, ọ hoẹmwẹ iran. (Iwinna 28:30, 31) Itohan ne ima mwẹ daa emwa ọvbehe gha vbe sẹtin ya iran miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ma ghaa mwẹ itohan daa emwa hia, ya sẹ egbe emwa ni gbodan ghee ima, ọ sẹtin fi iran ekhọe werriẹ, iran ghi do gha ya aro nọ maan ghee ima. (Rom 12:20) Ọ gha sẹ ẹghẹ, iran sẹtin miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi.

Vbe agbọn ọgbọn nọ dee, obọ esi ẹre a khian ya mu emwa ọkhọngborrie ni khian rhiọ kpaegbe. Te ọ na khian kpa iran nibun odin rhunmwuda, ọ gha kẹ, a ma he ya obọ esi vbenian mu iran ẹdẹ. Ọna ẹre ọ khian ghi gua iran kpa ya gha ya obọ esi mu emwa ọvbehe. Ọmwa nọ ma ya obọ esi mu emwa ọvbehe vbe ẹghẹ nii, i khian yin agbọn ọgbọn vbe etẹbitẹ. Emwa ne Osanobua khian kue ne iran yin agbọn nii, ọre emwa ni mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ni mwẹ ekhọe itohan daa ogieva iran. (Psm 37:9-11) Umiẹn ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ nọ khian gha rre agbọn nii! Sokpan vbene ẹghẹ nii te rre, de afiangbe ne ima miẹn nia, vbe itohan ne ima mwẹ daa emwa ọvbehe?

E Baibol keghi kha wẹẹ: “Ẹse ẹre u ru ne egbuẹ, adeghẹ u mwẹ itohan.” (Itan 11:17) Te emwa wa sikẹ emwa ni mwẹ ekhọe itohan, erriọ iran vbe ya ya obọ esi mu iran. Jesu keghi kha wẹẹ: “Omwa ne u ya mwa ne ẹrrẹe ọre [iran] ra vbe ya mwa nuẹn.” (Luk 6:38) Ọna ẹre ọ si ẹre ne emwa ni mwẹ ekhọe esi na vbe mwẹ avbe ọse ni maan.

Ukọ e Pọl keghi rhie igiọdu ne etẹn ni ghaa rre iko Ẹfisọs wẹẹ, ne iran ‘gha mwẹ itohan kevbe ekhọe agiẹngiẹn da egbe, kevbe ne iran gha ya bọ egbe.’ (Ẹfis 4:32) Etẹn hia ni rre iko ghaa mwẹ ekhọe itohan daa egbe, emwi hia ghi gha khian ẹse vbe iko nii. Etẹn vberriọ i ta ẹmwẹ ekpọ, iran zaẹn egbe, iran i ta ẹmwẹ nọ wegbe ma egbe, iran i ta ọmwa ọta iyẹke. Ẹmwẹ nọ ke iran unu ladian keghi re nọ fu ọmwa ekhọe rre. (Itan 12:18) Etẹn hia ni rre iko ghaa yin vbenian, iko nii ghi deziẹn kevbe wẹẹ, etẹn hia ni rrọọ ghi gha ya ọyẹnmwẹ ga Osanobua.

Vbene ẹmwata, itohan keghi re akpa nọ rhiegbe ma vbe ẹmwẹ ne ima ta kevbe uyinmwẹ ima. Ma ghaa tohan emwa ọvbehe, te ima ya egbe tae Jehova. (Ẹfis 5:1) Akpa na, ẹre ọ ya etẹn vbe iko mwẹ akugbe, ọ vbe ya emwa ọvbehe miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Nọnaghiyerriọ, gi ima hia gha re emwa na rẹnrẹn zẹvbe emwa ni mwẹ ekhọe itohan!