1, 2. (a) De vbene obọ ne Jehova ya mu emwa ya lughaẹn ne ọghe emwa nagbọn ni rre ukpo ọdakha? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

EMWA ni rre ukpo ọdakha keghi yẹnyẹn emwa ni rre ototọ iran mu otọ. (Mat 20:25; Asan 8:9) E Jehova i zẹdẹ ye vberriọ. Agharhemiẹn wẹẹ irẹn ọre Osa Ne Udazi, ọ wa mwẹ amuroro daa emwa ni ma gba. Ọ yerre wẹẹ “ekẹn ma khin” rhunmwuda ọni, emwi ne ọ gualọ vbe obọ ima keghi re emwi ne ima gha sẹtin rhie nẹẹn.—Psm 103:13, 14.

² E Baibol guan kaẹn odẹ ughughan ne Jehova ya mwẹ amuroro daa eguọmwadia ẹre. Ma gha ziro yan eha vbọ. Nokaro, odẹ ne Osanobua ya ru iyobọ ne Samuẹl, ne ọ na sẹtin tama Elai ne Ogiohẹn emwi ne ọ khian sunu daa igiowa ẹre; nogieva, odẹ ne Jehova ya mwẹ izinegbe vbe egbe Mozis, vbe Mozis wẹẹ irẹn i sẹtin su Ivbi Izrẹl; nogieha, odẹ ne Jehova ya su Ivbi Izrẹl hin otọ Igipti rre. Zẹ vbene ima ya ziro yan igiemwi na, gi ima rhie aro tua emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbọ kevbe odẹ ne ima gha ya sẹtin gha loo ẹre vbe arrọọ ọghomwa.

3. De emwi ọyunnuan nọ sunu dae Samuẹl vbe asọn ọkpa? De inọta nọ ghi khẹke ne ima nọ nia? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

³ Ọvbokhan kherhe ẹre Samuẹl ghaa khin vbe ọ suẹn gha ga vbe ibọkpọ nọ ghaa re owa ugamwẹ ọghe Jehova. (1 Sam 3:1) Asọn ọkpa vbe Samuẹl ghi lovbiẹ nẹ, emwi nọ ma he sunu ẹdẹ keghi sunu. * (Tie 1 Samuẹl 3:2-10.) Urhu ọkpa keghi tie eni ẹnrẹn. Ọ keghi bu Elai gha khian rhunmwuda ọ kegha roro ẹre wẹẹ, Elai ẹre ọ tie irẹn. E Samuẹl keghi kha wẹẹ: “Ghe mwẹ evbavba! Ẹi re te u tie mwẹ.” Elai na wẹẹ irẹn ma tie ẹre. Urhu nii ghi tie Samuẹl vbe ukpohieha, ẹre Elai na ghi rẹn wẹẹ, Osanobua ẹre ọ tie ẹre. Elai na ghi tama e Samuẹl emwi nọ gha ru vbe urhu nii gha werriegbe tie ẹre. Erriọ e Samuẹl gele ru ẹre zẹẹ. Vbọzẹe ne Jehova ma na gie odibo bu e Samuẹl vbe ẹghẹ okaro nii, ne Samuẹl mieke na rẹn wẹẹ Osanobua ẹre ọ gele gu irẹn guan? E Baibol ma zẹ ewanniẹn ye inọta na, sokpan ọ khọ wẹẹ te Jehova mwẹ amuroro dae Samuẹl rhunmwuda ọvbokhan ye gha nọ. Vbe ima ya rẹn hẹ?

4, 5. (a) De emwi ne Samuẹl ru vbe Jehova gie ẹre uhunmwu gie Elai? Vbọ ghi sunu vbe ẹdẹ ghi gbe? (b) De emwi ne okha na ma ima re vbekpae Jehova?

⁴ Tie 1 Samuẹl 3:11-18. Uhi e Jehova keghi kha wẹẹ ne ibiẹka gha ya ọghọ ne eniwanrẹn, katekate iran ni khaevbisẹ. (Ẹks 22:28; Lẹv 19:32) Rhunmwuda ọni, e Samuẹl ne ọvbokhan i ghẹ sẹtin ya tama Elai vbe owiowiẹ ọkpa, emwi ohanabe ne Osanobua wẹẹ ọ gha rruan igiowa re. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Baibol na kha wẹẹ, “ohan ma gi ẹre taa umian nii ma Elai.” Sokpan, e Jehova keghi gi Elai rẹn wẹẹ, irẹn ẹre ọ tie Samuẹl. Ọna ẹre ọ ghi ya Elai ya tama e Samuẹl, nọ tama irẹn emwi hia ne Osanobua tama rẹn. E Samuẹl keghi ya imuegberriotọ taa emwi hia ma Elai.

⁵ Emwi ne Samuẹl tama Elai ma ghi kpa re odin rhunmwuda, “akhasẹ” ọvbehe ọghe Osanobua ka vbe taa emwi vberriọ ma rẹn nẹ. (1 Sam 2:27-36) Okha na ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova ọre ẹzi ọghe ẹwaẹn kevbe Osa nọ mwẹ amuroro.

6. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe odẹ ne Osanobua ya ru iyobọ ne Samuẹl?

⁶ Adeghẹ ọvbokhan ẹre u ye khin, okha ọghe Samuẹl ya ruẹ rẹn nia wẹẹ, e Jehova rẹn isievẹn ne u la gberra. A sẹtin miẹn wẹẹ, ekhue ra ohan i gu ruẹ kporhu ma eniwanrẹn ra ne u gbaẹngbe ne ihua rhunmwuda uyinmwẹ ne iran yin. Ọ ghaa yerriọ, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova mu egbe ne ọ ru iyobọ nuẹn. Nọnaghiyerriọ, fannọ otọ ẹko ruẹ ma rẹn vbe erhunmwu. (Psm 62:8) Gha ru erria yan igiemwi ọghe igbama ne Baibol guan kaẹn vbe na ghee Samuẹl. U vbe gha mu iro ma etẹn ni khian eniwanrẹn nẹ kevbe ni ma he khian eniwanrẹn vbuwe iko. Ughaghe iran ka vbe la egbe isieviẹn ne u werriẹ aro daa gberra nẹ. Iran gha tama ruẹn, vbene Jehova ya ru iyobọ ne iran hẹ vbe odẹ ne iran ma te ya aro yi.

7, 8. De emwi ne Jehova ru nọ rhiẹre ma wẹẹ, ọ gele mwẹ amuroro dae Mozis?

⁷ Vbe Mozis rre ukpo 80, e Jehova keghi waa re iwinna nọkhua. Ọ na wẹẹ ne Mozis ya fan Ivbi Izrẹl hin imu rre vbe Igipt. (Ẹks 3:10) Ẹi mwẹ ọna ma kpa e Mozis odin rhunmwuda, vbe ẹghẹ na kha na, ukpo 40 ẹre Mozis he ya ru iwinna ọsuohuan vbe Midian. E Mozis keghi  tama Osanobua wẹẹ: “Gha ọre imẹ, ne I gha na bu e Fero ne I ya viọ Ivbi Izrẹl ke Igipt ladian?” Sokpan Osanobua keghi tama e Mozis wẹẹ: “I gha yaba ruẹ.” (Ẹks 3:11, 12) Ọ na vbe tama e Mozis wẹẹ, ‘Avbe ọkaolotu ọghe Ivbi Izrẹl gha rhie ehọ nuẹn taa yi.’ E Mozis keghi wanniẹn Osanobua wẹẹ, ‘Deghẹ iran ma rhie ehọ mẹ taa yi ghi vbo?’ (Ẹks 3:18; 4:1) Ẹmwẹ ne Mozis tae mwa keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọ ma ya emwi ne Osanobua taa yi, ọ keghi muan Osanobua ẹmwẹ. Ọrheyerriọ, Osanobua keghi mwẹ izinegbe. Ọ na yevbe rhie ẹtin ne Mozis ya ru emwi ọyunnuan, ne ọ ghi ya e Mozis gha re ọmwa okaro nọ ru emwi ọyunnuan.—Ẹks 4:2-9, 21.

⁸ E Mozis na ye gha si egbe, ọ na vbe miẹn emwi ọvbehe mu na. Ọ na wẹẹ irẹn ba ẹmwẹ. Ẹre Osanobua na tama rẹn wẹẹ: “I gha ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin gha guan, I gha vbe tama ruẹn ẹmwẹ ne u gha taa.” Ọna ma ye sẹ Mozis ọkẹn, ọ na wẹẹ ne Osanobua gie ọmwa ọvbehe. Ọna ẹre ọ ghi ya ohu mu e Jehova, sokpan ọ ye mwẹ amuroro dae Mozis, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na ghi gie Erọn lelẹe.—Ẹks 4:10-16.

9. De vbene amuroro ne Jehova mwẹ dae Mozis ya ru iyobọ ne Mozis hẹ?

⁹ De emwi ne okha na maa ima re vbekpae Jehova? Ọ maa ima re wẹẹ, e Jehova keghi re Osa nọ mwẹ izinegbe kevbe itohan. Akpawẹ te Osanobua ya ohan mu e Mozis, ohan i ghẹ gi ẹre muan Osanobua ẹmwẹ, ọ gha te wa gha rrie uhunmwu ne Osanobua gie ẹre vbe ọwarọkpa nii. Sokpan Osanobua ma loo ẹtin ẹnrẹn vberriọ. Ọ kegha rhie igiọdu ne Mozis rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, ọmwa imuegberriotọ ẹre Mozis khin. Obọ ne Osanobua ya mu e Mozis keghi biẹ ọmọ esi. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Mozis na do gha re ọkaolotu ne kpataki. Obọ esi ne Osanobua ya mu e Mozis, ẹre Mozis vbe ya gha mu Ivbi Izrẹl.—Nọm 12:3.

10. De ere ne a miẹn vbọ, deghẹ ima mwẹ amuroro vbe na ghee Jehova?

¹⁰ Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha na? Adeghẹ ọdọ, evbibiẹ ọmọ ra ọdiọn vbe  iko ẹre u khin, ọni rhiema wẹẹ, ọ mwẹ emwa eso ne u mwẹ asẹ yan. Ọ ghaa yerriọ, zẹvbe na ghee Jehova, te ọ wa khẹke ne u gha mwẹ amuroro kevbe izinegbe vbe egbe emwa ne u mwẹ asẹ yan. (Kọl 3:19-21; 1 Pit 5:1-3) U ghaa ya egbe tae Jehova kevbe Jesu Kristi, u do gha re ọmwa ne ẹi lọghọ na gu guan. (Mat 11:28, 29) U vbe gha re igiemwi esi ne emwa ọvbehe.—Hib 13:7.

11, 12. De emwi ne Jehova ru nọ ya Ivbi Izrẹl gha mwẹ agbẹkunsotọ?

¹¹ Ughaghe, Ivbi Izrẹl gberra ẹbo eha vbe iran kpa hin Igipti rre vbe ukpo 1513 B.C.E. Eniwanrẹn, ibiẹka, ọ gha kẹ, emwa ni khuọnmwi ra ne egbe ma gba na vbe gha rre uwu ẹbu iran. Vbene iran bun sẹ nii, ọ khẹke na miẹn wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ amuroro kevbe azamemwi ẹre ọ su iran khian. Odẹ ne Jehova ya loo e Mozis rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ gele mwẹ amuroro ẹre Jehova khin. Ọnii ẹre ọ si ẹre ne Ivbi Izrẹl na gha mwẹ agbẹkunsotọ, vbe iran kpa hin Igipti rre. Ohan ma mu iran, agharhemiẹn wẹẹ, iran ma rẹn ẹvbo ọvbehe gberra Igipt.—Psm 78:52, 53.

¹² De emwi ne Jehova ru nọ ya Ivbi Izrẹl gha mwẹ agbẹkunsotọ? Ọ keghi mwamwa iran vbe na ghee ivbiyokuo ni rrie odaro okuo. (Ẹks 13:18) Odẹ ne Jehova ya mwamwa iran keghi ya iran gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua rre iran iyeke. Odẹ ọvbehe ne Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn rre iran iyeke, ọre ne ọ na ya “okuku” gha su iran vbe ẹghẹ avan, ọ na gha ya ‘orrẹ ọghe erhẹn’ su iran vbe asọn. (Psm 78:14) Emwi ne Jehova ghaa tama iran vbe emwa na ọre wẹẹ: “Wa ghẹ gi ohan mu uwa. I rre uwa iyeke, I gha gbogba ga uwa.” Ẹmwẹ igiọdu na ẹre Ivbi Izrẹl wa gele gha gualọ vbe ẹghẹ nii.

13, 14. (a) De vbene Jehova ya miẹn emwa rẹn fan hẹ vbe Okun Nọ Baa? (b) De vbene Jehova ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ irẹn mwẹ ẹtin sẹ ivbiyokuo ọghe Igipt?

¹³ Tie Ẹksọdọs 14:19-22. Gia kha wẹẹ, u ghaa gu Ivbi Izrẹl rre evba, vbe iran rre uwu ẹkpo ivbiyokuo e Fero kevbe Okun Nọ Baa. Osanobua keghi zẹ emwi ru. Orrẹ ọghe okuku nọ te ke odaro ne Ivbi Izrẹl keghi gberra ghee odẹ iyeke, okuku nii keghi ya ebiebi so yan Ivbi Igipt, sokpan ọ na rhie ukpa ne Ivbi Izrẹl vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Vbe ẹghẹ na, e Mozis keghi niẹn obọ daa okun, ẹhoho nọ wegbe keghi waa okun ni ye ihe eva, ẹre uwẹ vbe ẹgbẹe ruẹ kevbe emwi irri ruẹ na ya owẹ fian okun nii gberra. Sokpan wa ghi zowẹ la okun nii, ọ ma yevbe na ghee ekhuọrhọ, ọ ma vbe gha khuo, ọ na yevbe na ghee odẹ kẹkan. Rhunmwuda ọnii, emwa hia na sẹtin fian okun nii gberra, ya sẹ egbe emwa ne egbe ma gba na.

¹⁴ Tie Ẹksọdọs 14:23, 26-30. E Fero kevbe ivbiyokuo ẹre na vbe ya suẹn gha fian okun nii rra. Evba nii, ẹre Mozis na werriegbe niẹn obọ daa Okun Nọ Baa. Ọwarọkpa nii, amẹ okun nọ te mudia vbe na ghe egbe ekẹn eva, na hihiẹ yan iran. Amẹ okun nii na werriegbe khian odin amẹ, erriọ e Fero vbe ivbiyokuo ẹre ya guọghua.—Ẹks 15:8-10.

15. De emwi ne okha na maa ruẹ re vbekpae Jehova?

¹⁵ Okha na maa ima re wẹẹ, Osa ne ọ ru emwi ye uhẹnhẹn ẹre Jehova khin. Akpa na ẹre ọ ya ima mwẹ agbẹkunsotọ. (1 Kọr 14:33) E Jehova vbe rhiẹre ma wẹẹ, te irẹn yevbe ọsuohan nọ ya obọ esi mu ohuan ọghẹe. Ọsuohuan i kue ne ẹbe rhuan avbe ohuan ne irẹn su khian. Ọna wa ya ima mwẹ ilẹkẹtin kevbe ifuẹko, katekate ne ima na sikẹ ufomwẹ ọghe agbọn Esu.—Itan 1:33.

16. De emwi ne dọmwadẹ ima miẹn ruẹ vbe odẹ ne Jehova ya miẹn Ivbi Izrẹl fan?

 ¹⁶ Vbe ẹdẹnẹrẹ, e Jehova vbe gbaroghe eguọmwadia ẹre hia vbe odẹ ọghe ikpakpa kevbe odẹ ọghe orhiọn. Ọ gha vbe gbogba ga iran vbe ẹghẹ orueghe nọkhua nọ sikẹ otọ nẹ. (Arhie 7:9, 10) Nọnaghiyerriọ, esa i rrọọ ne ohan gha mu eguọmwadia e Jehova rhọkpa, ke ni khuọnmwi ke ne egbe rran rẹn. * Iran i khian mianmian ẹmwẹ igiọdu ọghe Jesu vbe ọ khare wẹẹ: “Wa ghi kpaegbe mudia, ne uwa tọn uhunmwu mu, rhunmwuda ẹghẹ imiẹnfan uwa sẹ otọ fo.” (Luk 21:28) Afianma i khian fian eguọmwadia e Jehova vbe ẹghẹ ne Gog, nọ re okulugbe ọghe agbẹnvbo hia kevbe ivbiyokuo ọghe iran, ne ọ wika sẹ ivbiyokuo e Fero, khian ya werriẹ aro daa iran. (Ẹzẹ 38:2, 14-16) Vbọzẹe ne emwa Osanobua khian na gha mwẹ ilẹkẹtin? Rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ Jehova ne ẹi fiwerriẹ, gha miẹn iran fan, vbene ọ miẹn Ivbi Izrẹl fan.—Aiz 26:3, 20.

17. (a) Vbe ima khian miẹn ruẹ vbe odẹ ne Jehova ya gbaroghe emwa rẹn? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna?

¹⁷ Vbe ako iruẹmwi na, ma guan kaẹn igiemwi eso ọghe vbene Jehova ya gbaroghe eguọmwadia ẹre, vbene ọ ya rhie adia ne iran kevbe vbene ọ ya miẹn iran fan. U ghaa ru erria yan avbe okha na, rhie aro tua emwi eso ne u ma te rẹn vbekpae Jehova. Ọna gha ya ruẹ rẹn Jehova sayọ, ọ vbe ya amuẹtinyan kevbe ahoẹmwọmwa ne u mwẹ daa re deziẹn. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha ziro yan odẹ ughughan ne ima khian ya sẹtin gha ya egbe tae Jehova vbuwe ẹgbẹe, vbuwe iko kevbe vbe ikporhu iyẹn nọ maan.