1. De ukpamuyọmọ ne Jehova mu ne evbibiẹ emọ?

E JEHOVA ghi yi ọdọ vbe amwẹ nokaro, ọ na wẹẹ ne iran gha biẹlẹ. Ẹi khabe ne Baibol na kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ẹre ọ ya emọ ru ọmwa ẹse.” (Psm 127:3) De emwi ne ẹmwẹ na demu? Gia kha wẹẹ ọse nọ sikẹ ruẹ mu usugi igho nuẹn ne u gu irẹn dayi. U sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, te ọse ruẹ nii gba ẹko ruẹ, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na mu igho vberriọ nuẹn dayi. Ọ ma wa fo ye evba. Te u khian hia vbe odẹ ke odẹ ne u mu igho nii lẹre ẹse, ne emwi rhọkpa ghẹ ru ẹre. E Jehova keghi re Ọse nọ ghi sikẹ ima sẹ. Emwi ne irẹn mu ne evbibiẹ emọ gha gbaroghe hiunsi sẹ igho. De emwi ne ọni khin? Emọ! Irẹn hoo ne evbibiẹ emọ gha gbaroghe ivbi iran ẹse, ne ivbi iran mieke na gha mwẹ oghọghọ vbe arrọọ ọghe iran.

2. De avbe inọta ne ima khian ziro yan?

² De ọmwa nọ khian tae, deghẹ ọdọ vbe amwẹ gha biẹ ra iran i khian biẹ? Deghẹ iran hoo ne iran biẹ, de ọmwa nọ khian ta ẹghẹ nọ khẹke ne iran ya biẹ? De emwi ne evbibiẹ emọ gha ru, ne ivbi iran mieke na gha mwẹ oghọghọ? Gia ziro yan ilele eso ni rre Ẹmwẹ Ọghe Osanobua, nọ gha ru iyobọ ne Ivbiotu e Kristi ni ru orọnmwẹ nẹ, ne iran ya ru atamuolọyan nọ maan.

3. (a) De ọmwa nọ khian tae, deghẹ ọdọ vbe amwẹ gha biẹ ra iran i khian biẹ? (b) De ilele nọ rre Baibol, nọ khẹke ne ẹgbẹe kevbe avbe ọse kọ ye orhiọn?

³ Vbe ẹvbo eso, emwa gha wa ru orọnmwẹ, emwa ghi wa rhie aro ye iran egbe, iran ghi gha hoo ne iran suẹn gha biẹlẹ vbobọvbobọ. Uhiẹn ẹgbẹe iran kevbe avbe ọse iran ghi gha kpikpi iran ne iran suẹn gha biẹlẹ. Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Jethro, nọ rre Asia keghi kha wẹẹ, “Etẹn eso ni mwẹ emọ vbuwe iko, keghi kpikpi etẹn ni ru orọnmwẹ nẹ ni ma he biẹ, ne iran suẹn gha biẹlẹ.” Ọtẹn  nokpia ọvbehe na tie ẹre Jeffrey nọ vbe rre Asia keghi kha wẹẹ, “Emwa eso keghi tama ọdọ vbe amwẹ ni ma he biẹ wẹẹ, deghẹ iran ma biẹ, iran i khian miẹn ọmwa nọ khian gha gbaroghe iran vbe iran gha khian ọmaẹn nẹ.” Vbọrhirhighayehẹ, ọdọ vbe amwẹ ẹre ọ khian tae, deghẹ iran gha biẹ ra iran i khian biẹ. (Gal 6:5) Ẹmwata nọ wẹẹ, ọmwa gha da ru orọnmwẹ, avbe ọse iran kevbe ẹgbẹe ọghe iran ghi gha hoo ne iran gha mwẹ oghọghọ. Sokpan ọ khẹke ne iran kọe ye orhiọn wẹẹ, ẹi re ukpo ọghe iran, ne iran gha tama ọdọ vbe amwẹ, emwi ne iran gha ru.—1 Tẹs 4:11.

4-5. De inọta eva nọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ziro yan, kevbe wẹẹ de ẹghẹ nọ khẹke ne iran ya ru vberriọ? Vbọzẹe?

⁴ Ọdọ vbe amwẹ gha ta mu olọ yan rẹn nẹ wẹẹ iran gha biẹ, te ọ khẹke ne iran ziro yan inọta eva ne kpataki. Nokaro, de ẹghẹ ne iran hoo ne iran ya suẹn gha biẹ? Nogieva, inu emọ ẹre iran hoo ne iran biẹ? De ẹghẹ nọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ya ziro yan avbe inọta na? Vbọzẹe nọ na ru ekpataki?

⁵ Ẹghẹ nọ wa mobọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ ya ziro yan ẹmwẹ na, ọre vbene iran ke ru orọnmwẹ. Evbọzẹe ọre wẹẹ, te ọ khẹke ne iran eva gha mwẹ ekhọe ọkpa vbe nọ dekaan ẹmwẹ na. Ọ vbe khẹke ne iran roro ẹre ẹse, deghẹ iran gele muegbe ne iran ya miẹn ẹsọn ye ẹmwẹ ọmọ. Emwa eso gha ru orọnmwẹ, iran ghi gi ukpo ọkpa ra ukpo eva gberra nẹ, iran ke suẹn gha biẹlẹ. Vbọzẹe? Rhunmwuda iran hoo ne iran eva ka guobọ egbe nẹ zẹvbe ọdọ vbe amwẹ, iran ke suẹn gha biẹlẹ. Iran gha ghi suẹn gha biẹlẹ nẹ, te iran khian ghi gha loo ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ya gbaroghe ivbi iran.—Ẹfis 5:33.

6. De atamuolọyan ne ọdọ vbe amwẹ eso ru, rhunmwuda ẹghẹ ne ima ye na?

⁶ Etẹn eso vbe zọe vbe iro wẹẹ, iran hoo ne iran ya egbe taa igiemwi ọghe Ivbi e Noa kevbe ọvbokhan iran. Ivbi e Noa ma wa suẹn gha biẹlẹ, vbe iran ru orọnmwẹ. (Gẹn 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pit 2:5) Jesu keghi ya ẹghẹ ne ima ye na gie “ẹghẹ ọghe Noa.” Vbene ẹmwata, ẹghẹ nọ wegbe ẹre ima wa ye na. (Mat 24:37; 2 Tim 3:1) Ọna ẹre ọ si ẹre ne ọdọ vbe amwẹ eso na ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, iran i khian biẹ vbe ẹghẹ ne ima ye na, ne iran mieke na rhiegbe ye ugamwẹ ọghe Osanobua sayọ.

7. De vbene ilele ni rre ebe Luk 14:28, 29 kevbe ebe Itan 21:5 khian ya ru iyobọ ne ọdọ vbe amwẹ hẹ?

⁷ Ọdọ vbe amwẹ ni fuẹro ghaa muẹn roro deghẹ iran gha biẹ ra iran i khian biẹ, ra iran ghaa ru atamuolọyan vbe nọ dekaan inu emọ ne iran gha biẹ, ọ khẹke ne iran muẹn roro ilele nọ rre ebe Luk 14:28, 29. (Tie ẹre.) Evbibiẹ emọ wa rẹn wẹẹ, na sẹtin do koko ọmọ waan i re iwinna ne kherhe. Ọ keghi gbe igho, erriọ ẹre a vbe ya loo ẹghẹ kevbe ẹrhiọn yọ. Nọnaghiyerriọ, te ọ  khẹke ne ọdọ vbe amwẹ nọ egbe iran wẹẹ: ‘Te ima eva khian gha winna, ne ima ya gha kpemehe ne ẹgbẹe ọghe ima ra? De emwi eso ni ru ekpataki nọ khẹke ne ima kpemehe ẹre ne ẹgbẹe ọghe ima? Adeghẹ ima eva ẹre ọ khian gha winna, de ọmwa nọ khian ghi gha gbaroghe emọ? De ọmwa nọ khian gha maa iran emwi?’ Ọdọ vbe amwẹ gha fẹko ziro yan avbe inọta vbenian, ọni rhiema wẹẹ, te iran lele adia nọ rre ebe Itan 21:5.—Tie ẹre.

8. De isievẹn eso nọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ muegbe khẹ? Vbọ khẹke ne ọdọ ru?

⁸ Ọ khẹke ne evbibiẹ emọ gha mwẹ ẹghẹ ne dọmwadẹ ivbi iran. Adeghẹ ọdọ vbe amwẹ na gha biẹlẹ yangbe yangbe vbene iran i na zẹdẹ rhie ẹghẹ yọ, ọ do gha lọghọ ne iran gha mwẹ ẹghẹ ne dọmwadẹ emọ ne iran biẹlẹ. Ọdọ vbe amwẹ ni mwẹ emọ ne giẹrẹ nibun miẹn kue wẹẹ, ẹi khuẹrhẹ hiehie. Ọna sẹtin ya egbe wọọ iye emọ eso, ugbẹnso iran ghi do sin amẹ. Iye ọmọ ne egbe wọọ re vbenian, gha ye sẹtin tie Baibol ne egbe ẹre ra, amaiwẹ te ọ khian gha na erhunmwu ra nọ gha yo ikporhu vbe ẹghẹ hia? Ọ sẹtin vbe gha lọghọ ne iye ọmọ vbenian sẹtin gha danmwehọ vbe iko, ra nọ miẹn emwi ruẹ vbe iko. Ọ khẹke ne ọdọ vbe gha gu ọvbokhan rẹn gbaroghe emọ ne iran biẹlẹ, ọre vbe owa nọ, ra vbe iran ghaa rre iko. Vbe igiemwi, ọ sẹtin gu ọvbokhan rẹn ru iwinna eso vbe owa. Ọ ghi hia vbe odẹ ke odẹ na miẹn wẹẹ, emwa hia vbe ẹgbẹe ọre miẹn ere vbe Iruẹmwi Ẹgbẹe ọghe iran. Ọ vbe khẹke nọ gha lele ẹgbẹe ọre yo ikporhu vbe ẹghẹ hia.

9-10. Vbọ khẹke ne evbibiẹ emọ ru, deghẹ iran hoo ne iran ru iyobọ ne ivbi iran?

⁹ De emwi eso nọ khẹke ne evbibiẹ emọ ru, ne iran mieke na sẹtin ru iyobọ ne ivbi iran ya hoẹmwẹ e Jehova? De vbene iran khian ya gbogba ga ivbi iran hẹ, ne uyinmwẹ ọghe agbọn na ghẹ gua iran obọ ro? Gia ziro yan emwi eso ne evbibiẹ emọ gha sẹtin ru.

¹⁰ Wa na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ ne uwa. Gia ziro yan igiemwi ọghe Manoa kevbe amwẹ ọnrẹn, ni ghaa re evbibiẹ e Samsin. Vbe Manoa ghi họn wẹẹ irẹn vbe ọvbokhan rẹn gha biẹ ọmọ okpia, ọ keghi rinmwian e Jehova nọ rhie adia ne iran, ne iran mieke na sẹtin koko ọmọ nii ẹse.

11. De vbene evbibiẹ emọ khian ya yegbe taa igiemwi ọghe Manoa hẹ, zẹvbe nọ rre ebe Giọgis 13:8?

¹¹ Ọdọ vbe amwẹ ọkpa na tie ẹre Nihad kevbe Alma, ni ke Bosnia kevbe Herzegovina rre, keghi ya egbe taa igiemwi ọghe Manoa. Iran keghi kha wẹẹ: “Ma na rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ ne ima, ne ima sẹtin koko ivbi ima ẹse, vbene Manoa vbe ru ẹre. E Jehova wa họn erhunmwu ima. Ọ keghi kpemehe emwi ughughan nọ gha ru iyobọ ne ima ya koko ivbi ima ẹse. Usun emwi ne irẹn kpemehe ẹre ne ima ọre Evbagbẹn Nọhuanrẹn, ebe ughughan ne otu gbẹnnẹ ladian, iko kevbe asikoko.”—Tie Giọgis 13:8.

12. De igiemwi ne Josẹf vbe Meri rhie yotọ ne ivbi iran?

 ¹² Wa gha rhie igiemwi esi yotọ. Ẹmwata nọ wẹẹ, ẹmwẹ ne uwa ta wa ru ekpataki, sokpan uyinmwẹ ọghe uwa ẹre ivbi uwa khian mobọ gha ya egbe taa. Ma wa yayi wẹẹ e Josẹf kevbe Meri wa rhie igiemwi esi yotọ ne ivbi iran, ya sẹ egbe Jesu. E Josẹf wa gha mwẹ iwinna nọ ghaa ru, nọ ya gha kpemehe ne ẹgbẹe ọre. Vbe deba ọni, e Josẹf wa vbe gha rhie igiọdu ne ẹgbẹe ọre, ne iran gha ga e Jehova. (Diut 4:9, 10) Agharhemiẹn wẹẹ Uhi e Mosis ma kha wẹẹ, ne erha emọ gha viọ ẹgbẹe ọre yo e Jerusalẹm vbe “ukpukpo,” ne iran ya gha do Ugie Alagberra, te Josẹf ghaa viọ ẹgbẹe ọre yo. (Luk 2:41, 42) Ọ gha kẹ, avbe uhunmwuta ẹgbẹe eso ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ẹki na ya mu igho kevbe ẹghẹ rhia, ẹre eni hia khin. Sokpan, e Josẹf ma ghee ẹre vberriọ. Te irẹn wa mu emwi orhiọn ye okaro, erriọ ẹre ọ vbe ya maa ivbi ẹre re, ne iran gha ru vberriọ. Ọmwa nọ rẹn Evbagbẹn Nọhuanrẹn ẹsẹsẹmwẹse ẹre Meri wa gha khin. Rhunmwuda ọni, ẹi mwẹ ọ ma ru iyobọ ne ivbi ẹre ya hoẹmwẹ e Jehova, lekpa ẹmwẹ nọ ta kevbe uyinmwẹ ọghẹe.

13. De vbene ọdọ vbe amwẹ ọkpa ya lele igiemwi ọghe Josẹf vbe Meri hẹ?

¹³ Nihad kevbe Alma, ne ima ka guan kaẹn ban, kegha hoo ne iran ya egbe tae Josẹf kevbe Meri. De vbene ọna ya ru iyobọ ne iran ya sẹtin koko ọmọ ọkpa ne iran mwẹ, nọ hoẹmwẹ e Jehova? Iran keghi kha wẹẹ, “Odẹ ne ima ya loo arrọọ ọghe ima, keghi ru iyobọ ne ovbi ima ya rẹn wẹẹ, ere nọkhua ẹre a lae miẹn deghẹ a na gha ya ilele ọghe Jehova ru emwi.” Nihad na vbe kha wẹẹ, “U ghaa hoo ne ovbuẹ gha re ọmwa esi, te ọ khẹke ne uwẹ tobọ uwẹ vbe gha re ọmwa esi.”

14. Vbọzẹe nọ na khẹke ne evbibiẹ emọ rẹn aro emwa ne ivbi iran gu muobọ?

¹⁴ Wa ru iyobọ ne ivbi uwa ya zẹ avbe ọse ni maan. Ọ khẹke ne erha emọ vbe iye emọ rẹn aro emwa ne ivbi iran gu muobọ kevbe emwi ne ivbi iran ru. Ọna vbe dekaan aro emwa ne ivbi iran gu muobọ vbe intanẹt. Ọ khẹke ne iran vbe rẹn aro emwa ne ivbi iran gu guan vbe efoni. Emwa ne emọ gu muobọ sẹtin fi uyinmwẹ ọghe iran werriẹ khian nọ maan ra nẹi maan.—1 Kọr 15:33.

15. De emwi ne evbibiẹ emọ gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jessie?

¹⁵ Vbọ khẹke ne evbibiẹ emọ ru, deghẹ iran ma mobọ rẹn vbene a ya loo ekọmputa, etablẹt ra efoni? Erha ọmọ ọkpa nọ rre Philippines na tie ẹre Jessie keghi kha wẹẹ: “Ma ma mobọ rẹn vbene a ya loo ekọmputa, etablẹt ra efoni. Sokpan ọni ma wẹẹ ne ima ghẹ gu ivbi ima guan vbekpa ẹbe nọ lelẹe khian.” Agharhemiẹn wẹẹ Jessie ma mobọ rẹn vbe na ya loo avbe emadogua vbenian hẹ, ọ ma rhunmwuda ọni tama ivbi ẹre ne iran ghẹ ghi loo ẹre. Irẹn na kha wẹẹ: “I keghi rhie igiọdu ne ivbi mwẹ, ne iran gha loo emadogua ọghe iran ya ruẹ urhuẹvbo ọghe ọgbọn, ne iran yae gha muegbe khẹ iko, kevbe ne iran yae gha tie Baibol ne egbe iran vbe ẹdẹgbegbe.” Adeghẹ evbibiẹ emọ ẹre u khin, u sẹtin gu ivbuẹ ziro yan ibude ni rre abọ ọghe “Teenagers” vbe jw.org^® nọ dekaan efoni na ya gie uhunmwu gie ọmwa kevbe efoto na mu ye intanẹt. U sẹtin wẹẹ ne ivbuẹ vbe ghee vidio nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ Uwẹ Ẹre Ọ Dia Efoni Ruẹ Kevbe Emadogua Nikẹre Ne U Loo Ra, Ra Iran Ẹre Ọ Loo Ruẹ? kevbe Gha Ya Ẹwaẹn Loo Ehe Ne A Na Zẹ Ọse Vbe Intanẹt, wa ghi vbe koko ziro yan rẹn. * Ena sẹtin ru iyobọ nuẹn ya maa ivbuẹ emwi, ne iran mieke na gha ya ẹwaẹn loo ekọmputa, etablẹt ra efoni ọghe iran.—Itan 13:20.

16. De emwamwa eso ne evbibiẹ emọ nibun he ru, kevbe wẹẹ vbọ kẹrikian?

¹⁶ Evbibiẹ emọ nibun keghi hia vbe odẹ ke odẹ, ne iran ru emwamwa eso, nọ gha ya ivbi iran gha gu etẹn ni mwẹ igiemwi esi muobọ. Vbe igiemwi, owa ọghe ọdọ vbe amwẹ ọkpa na tie ẹre  N’Déni kevbe Bomine, ni rre Côte d’Ivoire, ẹre ọgbaroghe ọghe otako mobọ gha dia. N’Déni keghi kha wẹẹ: “Ọna wa ru iyobọ ne ovbi mwẹ ne ọdiọn. Irẹn keghi suẹn iwinna arọndẹ, ọyobọ ọghe ọgbaroghe ọghe otako (substitute circuit overseer) ẹre irẹn ghi khin nia.” U sẹtin vbe ru egbe emwamwa vbenian ne ivbuẹ.

17-18. De ẹghẹ nọ khẹke ne evbibiẹ emọ ya suẹn gha maa ivbi iran emwi?

¹⁷ Wa rherhe suẹn gha maa ivbi uwa emwi. Evbibiẹ emọ gha rherhe suẹn gha maa ivbi iran emwi, ẹre ọ maan sẹ. (Itan 22:6) Muẹn roro igiemwi ọghe Timoti, nọ ghi do gha lele Pọl mu okhian yo ehe ughughan. Te iye Timoti ighẹ Yunis kevbe iyẹe nọkhua ighẹ Luis wa maa e Timoti emwi “ke ẹghẹ ọvbokhan” gha dee.—2 Tim 1:5; 3:15.

¹⁸ Ọ mwẹ ọdọ vbe amwẹ ọvbehe na tie ẹre Jean-Claude kevbe Peace, ni vbe rre Côte d’Ivoire. Emọ ehan ẹre iran mwẹ. Emọ ehan na wa vbe deba iran ga e Jehova. Vbọ ru iyobọ ne ọdọ vbe amwẹ na ya sẹtin koko emọ ehan, ne iran gha ga e Jehova? Igiemwi ọghe Yunis kevbe Luis ẹre ọ ru iyobọ ne iran. Iran keghi kha wẹẹ, “Ke egbe ọvbokhan kpa, ẹre ima ya suẹn gha maa ivbi ima Ẹmwẹ Ọghe Osanobua. Te a wa da biẹ iran sotọ, vbe ima suẹn gha maa iran emwi.”—Diut 6:6, 7.

19. De odẹ nọ khẹke ne evbibiẹ emọ ya gha maa ivbi iran Ẹmwẹ Ọghe Osanobua?

¹⁹ Ne ebe Diuteronomi na wẹẹ ne evbibiẹ emọ gha “maa” ivbi iran Ẹmwẹ Ọghe Osanobua, vbọ demu? Emwi nọ demu ighẹ ẹmwẹ Hibru na ke zedu ‘maa ọmwa emwi’ ladian ọre ‘na gha ta ẹmwẹ yangbe yangbe.’ Te ọ khẹke ne evbibiẹ emọ gha mwẹ ẹghẹ ne ivbi iran, ne iran mieke na sẹtin gha maa ivbi iran emwi vbe odẹ vbenian. Sokpan na wa gha maa ọmwa emwi yangbe yangbe vbenian i re emwi nọ khuẹrhẹ. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne evbibiẹ emọ gha ghee imamwaemwi vbenian, zẹvbe ẹkpotọ nọ kie ne iran ya maa ivbi iran Ẹmwẹ Ọghe Osanobua, ọna gha vbe ru iyobọ ne ivbi iran ya rhie emwi ne iran ruẹ ye uyinmwẹ.

20. De vbene ẹmwẹ nọ rre ebe Psalm 127:4 ya dekaan emọ na koko hẹ?

²⁰ Ọ khẹke ne uwa rẹn aro emwa ne ivbi uwa khin. Ebe Psalm 127 keghi ya emọ gie ifẹnmwẹ ni rre obọ ivbiyokuo. (Tie Psalm 127:4.) Ifẹnmwẹ ughughan ẹre a miẹn, a miẹn ne tẹkpu, a vbe miẹn nọ taẹn. Erriọ vbe ye, emọ hia i sẹtin gha re ọkpa. Rhunmwuda ọni, te ọ khẹke ne evbibiẹ  emọ rẹn obẹlẹ ughughan ne iran khian ya gha maa dọmwadẹ ivbi iran emwi. Ọ mwẹ ọdọ vbe amwẹ ọkpa ni rre Israel, ni mwẹ emọ eva ni rẹn enegbe. Vbe iran ghi guan kaan emwi nọ ru iyobọ ne iran ya sẹtin koko ivbi iran vbe ugamwẹ e Jehova, iran na kha wẹẹ, “Ẹghẹ ughughan ẹre ima ya gha maa ivbi ima emwi. Ẹi re ẹghẹ ne ima ya gu ovbi ima nokpia ruẹ e Baibol, ẹre ima ya gu ovbi ima nokhuo ruẹ e Baibol.” Ẹi re esalẹbẹ ne avbe uhunmwuta ẹgbẹe loo obẹlẹ ne evbibiẹ emọ na loo ro, sokpan iran gha bẹghe ẹre wẹẹ ọni gha biẹ ọmọ esi, iran sẹtin ru vberriọ.

21. De ilẹkẹtin nọ khẹke ne evbibiẹ emọ gha mwẹ?

²¹ Agharhemiẹn wẹẹ ẹsọn na miẹn ye ẹmwẹ ọmọ i re nekherhe, te ọ khẹke ne evbibiẹ emọ yerre wẹẹ, ẹse nọ ke obọ e Jehova rre ẹre emọ khin. E Jehova muegbe nọ ya ru iyobọ ne iran. Irẹn keghi danmwehọ erhunmwu ọghe evbibiẹ emọ. E Baibol, ebe ughughan ne otu gbẹnnẹ ladian, kevbe ibude ọghe evbibiẹ emọ ni mwẹ igiemwi esi vbuwe iko, ẹre Jehova loo ya họn erhunmwu iran.

22. De emwi nọ ghi maan sẹ ne evbibiẹ emọ gha sẹtin ru ne ivbi iran?

²² Emwa mobọ tae wẹẹ, ukpo 20 ẹre a ya koko ọmọ waan. Sokpan ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ai miẹn ẹghẹ ne evbibiẹ emọ ya zeki vbe egbe ivbi iran. Ọ khẹke ne evbibiẹ emọ gha rhie ahoẹmwọmwa ma ivbi iran, iran ghi gha mwẹ ẹghẹ ne iran, iran ghi vbe gha ya e Baibol maa iran emwi. Ena rre usun emwi nọ ghi maan sẹ ne evbibiẹ emọ gha sẹtin ru ne ivbi iran. Sokpan ẹi mwẹ vbene evbibiẹ emọ gha hia sẹ hẹ, ẹi re emọ hia ẹre ọ khian ye mudia ye odẹ ọghe Jehova. Vbọrhirhighayehẹ, emọ nibun rrọọ ne evbibiẹ iran ru iyobọ na ya hoẹmwẹ e Jehova, ni wa ye rre odẹ ọghe ẹmwata na. Ọkpa vbe usun iran na ọre ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre Asia, na tie ẹre Joanna Mae. Ọtẹn na keghi kha wẹẹ, “I gha ya yerre, vbene evbibiẹ mwẹ ya koko mwẹ vbe odẹ ọghe Jehova, I ghi wa gha ghọghọ. Te arrọọ mwẹ ghi mwẹ evbọ demu. Evbibiẹ mwẹ ru ẹse vbe egbe mwẹ!” (Itan 23:24, 25) Etẹn ima nibun vbe uhunmwu otagbọn hia wa vbe gbọyẹmwẹ ye odẹ ne evbibiẹ iran ya koko iran waan vbe otu ọghe Jehova.