1, 2. Ôsimesan ôvé abui bôt e bili a lat a paradis?

BETA étôkan a mane nyi. Beyeñe be nga so mesi mefe ba kôlô stade ya Séoul, tisone ya Corée, na ba bulane male map; bobejañe ya tison éte ba te sulane vôme wua na be zu ya’ane be. Abui ya be be da febe be be yôta’ane na: “A ntoo ve Paradis ôôô!” Wo simesane na ba kobô ajô paradis mbé?

² Môt ase a yene paradis avale dé. Bôte béziñ ba buni na, a ne ve minlañ mi saison. Ba bevo’o ba jô na paradis a ne éyoñ môt a nyiñe meva’a été teke jembane jôm. Môt éziñe ki, éyoñ a kui vôm a di mvaé, a too ke na a tabeya zaé ayap, a ne buni na a kuiya paradis. Éyoñ ba yene mbamba vôm a too mbôma’ane a mbamba mesam, bôte béziñ ba semé a jô na: “Za aval abeñe di! Sa paradis nyi!” Mfa’a wôé, Paradis a ne jé? Ye wo yange fo’o Paradis?

3. Bible a liti bia na paradis a mbe aya?

³ Bible a kobô ajô paradis a nga jañ, a paradis a zu. Atata’a ébiene ya Bible da kobô ajô Paradis. Bible Katôlôs éziñ (Nkôñelane Douay), a kôñelane Metata’a 2:8 avale di: “Tate Zambe a nga bé paradis ya mefok atata’a : a nyoñe ñhe [Adam] a nga té, a toé nye été.” (Biabebien bia te ngôné bifia biziñ.) Nkôbô Hébreu, éfus éte ja kobô ajô ‘afub Éden.’  Éfia Éden ja tinane na “mefok,” a ényiñe ya Éden é mbe fo’o mbamba ényiñ. Bidi bi mbe mevale meva, étaba’a é too abeñ, betite be vôé nsamba.​—Met. 1:29-31.

4. Amu jé bi ne jô na afub Éden é mbe paradis?

⁴ Éfia ya nkobô Hébreu be nga kôñelane nkobô Grek na “afup” é ne paradeisos. Encyclopédie M.Clintock ba Strong a timin éfia paradeisos a jô’ô na: “Afub éte é mbe anen a ndam, teke jam da kolé môt ôbak, angôndô ya abeñe vôme ya tabe, beta bilé bi too été, abui ya été é be’e mbamba bibuma, mendime ya asôé me too évôvoé a mfuban, mimbam mintômba a mimbam besô mi wulu’u kindik; éyoñ mone Grek a wô’ô éfia paradeisos, mam mete mme ma so nye nlô.”​—Ve’ a Metata’a 2:15, 16.

5, 6. Jé é nga bo na Paradis a jañ, a nalé a soo minsili mivé?

⁵ Yéhôva a nga toé Adam ba Ève avale paradis ete, ve be nga jañele mbamba étaba’a ate. Amu jé? Amu melo. Ajô ete, ba be mvoñe bôte jap be nga jañele Paradis. (Met. 3:23, 24) To’o afube ya Éden é mbe teke fe bôt, é nga yiane tabe akekui melu me Noé, éyoñe ya ndône mendim.

⁶ Bôte béziñ be ne sili bebiene na: ‘Ye bôt ba ye fo’o beta nyiñe Paradis si va môs éziñ?’ Jé bia yem a lat a nsili ôte? Nge ô too ndi na, mia be bôte bôé mia ye nyiñe Paradis, ye ndi nleme jôé é bili fo’o nya mbôka’a nga? Ye ô ne ngule ya kate môt amu jé wo buni na Paradis a ye fo’o so si va?

7, 8. (a) Zambe a nga bo Abraham ngaka’a fé? (b) Ngaka’a Yéhôva éte é nga yiane bo na Abraham a simesan aya?

⁷ Kalate Zambe étam nnye a ne kôme ve bia biyalan, amu Zambe nnye a nga té Paradis ôsu. Bi tame ve’ele zu fase mame Zambe a nga kate mvôé jé Abraham. A nga jô nye na a zu fôlô mvoñe bôte jé “aval ane nsele’e ya nsa’a mañ.” A ka’ale fe nye na: “Meyoñe mese ya si nyô m’aye yen ébotan mfa’a ya mvoñe bôte jôé; amu ô wô’ôya tyiñe jam.” (Met. 22:17, 18) Zambe a nga beta ba’alane bone be Abraham a bendaé bé ngaka’a éte.​—Lañe’e Metata’a 26:4; 28:14.

⁸ Teke jam éziñ da liti na Abraham a nga simesane na ma’ane mete ma ye nyoñebane yôp. Éyoñ Zambe a nga jô nye na a ye botane “meyoñe mese ya si nyô,” Abraham a nga wô’ô tyi’ibi na, bibotane bite bia ye nyoñebane si va. Zambe émiene nnye a nga bo nye ngaka’a éte, a liti’i nye na a ye botane “meyoñe mese ya si nyô.” Ye bebo bisaé be Yéhôva befe be nga yene mam aval ete?

9, 10. Bengaka’a bevé befe be nga yiane liti bebo bisaé be Yéhôva na bibotane bia yange be ôsu?

⁹ David, môte wua ya mvoñe bôt Abraham a nga jô na, môs éziñ “bebo mam abé” a bôte “b’abo mam me ne ékotekot” ba ye jañ. Éyoñ éte, “mbia môt a ye fe tabe.” (Bs. 37:1, 2, 10) “Ve bôt be ne minlem évôvoé b’aye nyoñe si, a b’aye yen mvaé jap amu abui mvo’é.” David a nga jô fe na: “Bôt be ne zôsôô b’aye nyoñe si, a tabe été nnôm éto.” (Bs. 37:11, 29; 2 Sa. 23:2) Éyoñ benya bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus be nga wô’ô mejô mete, be nga wô’ôtan aya? Be nga yiane fase na, nge si ja ye jaé ve a bezôsôô be bôt, wônaa ényiñe ja ye beta bo ane é mbe afube ya Éden.

 ¹⁰ Ve abui bone b’Israël e nga su’ulane lume nya ékaña’a mvus. Ane Yéhôva a nga jô’é na bôte ya Babylone be zu jiane be, a kee abui ya be be minkôm. (2 Mka. 36:15-21; Jr. 4:22-27) Ve bekulu mejô be nga jô na bone b’Israël ba ye beta bulane si jap mvuse mimbu 70. Mejô mete me nga tôéban. Nté bia zu la’ase minkulane mejô miziñe ya été, te bia vuane nsôñane wongan: bia kômbô yemete ndi nleme jangane na, si ja ye beta bo paradis.

11. Ésaïe 11:6-9 a nga taté tôéban aya, ve nsili ôvé ô ngenan ô bôô?

¹¹ Lañe’ Ésaïe 11:6-9. Yéhôva a nga kate nkulu mejô Ésaïe na, bôte bé ba ye bulan Israël, na jam éziñe da ye ke beta kolé be ôbak, a na, ba ye ke beta ko betite ya fé a bôte be ne ayok ane betite bete woñ. Bisoé a minnôm bia ye ke mate jôm éziñ. Nga ényiñ éte ja ve’ele funane ji ya afub Éden? (És. 51:3) Nkulan ajô Ésaïe wo jô fe na si “j’aye jaé ne lut a ñyemane Yéhôva, aval ane mendim ma buti mañ;” si éte é nji bo ve ayoñ Israël étam, ve si ése meku’u menyin. Mejô mete ma ye tôéban éyoñ évé?

12. (a) Bibotane bivé bone b’Israël be nga so minkôm be nga bi? (b) Jé ja liti na nkulan ajô ya Ésaïe 35:5-10 ô ngenan ô yiane beta tôéban?

¹² Lañe’ Ésaïe 35:5-10. Ésaïe a nga jô fe na, môt nge tit, teke jôme jia ya été ja ye bo bôte ba ye bulane minkôm mbia jam. Si ja ye wum abui bibuma, amu ja ye bi abui mendim fo’o ve ane afub Éden. (Met. 2:10-14; Jr. 31:12) Ye mejô mete me nga ye tôéban fo’o ve asu bone b’Israël nga? Teke jam éziñe da liti na bôte be nga bulane minkôm be nga mane bo mvo’é minsôn été été. Mindidim mi nji taté na mia yen. Nkulan ajô ôte ô mbe ô liti’i na, Zambe a ye saé minkôkone melu ma zu.

13, 14. Aval avé bone b’Israël be nga yen ane Ésaïe 65:21-23 a jaléban be be, afas avé ya éfus éte da yiane beta tôéban? (Fombô’ô fôtô ya atata’a.)

¹³ Lañe’ Ésaïe 65:21-23. Bejuif be nji koone mbamba menda, nge ke mbamba mefube mindik me yange’e be. Ve mam me mbe na ma tyendé éyoñe Yéhôva a nga ye botane be. Be nga wô’ô ava’ ya lôñe menda a tabe été. Be mbe fe ngule ya bé bilé a bu’uban mbamba bibuma ya été.

¹⁴ Jam éziñ da dutu bia ôsimesan nkulan ajô wu. Ye e ne été na melu mangan “m’aye bo aval ane melu ya élé” môs éziñe nga? Bilé biziñ bia nyiñe betoyini mimbu. Asu na môta binam a nyiñ abim mimbu ete, a yiane bo nya mvo’é minsôn. Nge bi ne ngule ya nyiñ aval Ésaïe a jô, wônaa paradis a ye fo’o so! A na nkulan ajô ôte wo ye tôéban!

15. Kate’e bibotane biziñe kalate Ésaïe a ngôné.

¹⁵ Bengaka’a bi ndeme yene le ba kôme bo’olô na paradis a ye so, amu ba liti na Zambe a ye botane bôte ya si ése. Bia ye ke beta mate betit nge ke bôte be ne ane betit. Mindindim mia ye yen, mimbômbôk mia ye wulu, a mindôndok mia ye wôk. Môt ase a ye bo ngule ya lôñe nda jé a di mbamba bidi meval meva. Bia ye nyiñ ayab a lôte bilé. Bible a liti na mejô mete me ne abôm ane koé! Ve bôt béziñ be ne jô na bia beté ôdo’é. Ô ne yalan avale bôt ete aya? Jé ja yemete ndi nleme jôé na si nyô ja ye beta bo paradis? Môt a dañ  bôte bese be nyiñeya si va, a nga yemete de.

16, 17. Yésus a mbe a tele été évé éyoñ a nga kobô ajô Paradis?

¹⁶ Be nga vañe bôte Yésus ajô a tyelé nye élé a mbia be bôte bebaé, bone Bejuif. Ôsusua na wua ya be be a wu, a nga meme na Yésus a ne njôô, ane a nga de’ele nye mo a jô’ô na: “Ô simesa’ane ma éyoñ wo ye kui Éjôé jôé.” (Luc 23:39-42, MN) Éyalane Yésus a nga ve nye kalate Luc 23:43 ja fombô fe wo. Bôte béziñ be nga kôñelan éfus éte avale di: “Ma jô fo’o wo na, den bia wo bia ye tabe Paradis.” Bi tame zu kobô ajô éfia “den.” Jé Yésus a mbe a kômbô’ô jô jô? Bôte ba wô’ô éfia éte mevale meval.

¹⁷ Abui minkobô ya melu ma, ndem awo’an ja volô na bôte be tu’a wô’ô nnoñe bifia éziñ. Ve éyoñ be mbe be tili’i Grek melu mvus, be nji be be dañe belane mendem. Nsili ô mbôô ñhe na: Yésus a nga jô jô aya? Ye na, “Ma jô fo’o wo na, den bia wo bia ye tabe Paradis”? Nge ke na, “Ma jô fo’o wo dene na, bia wo bia ye tabe Paradis”? Bekôñelane Bible be nga futi ndem avale be be nga wô’ô mejô me Yésus mete, a ô ne yen avale be nga kôñelan éfuse éte Bebible bi bili den.

18, 19. Jé é ne volô bia na bi yem jôme Yésus a mbe a kômbô’ô jô?

¹⁸ Te bia vuane na, valé Yésus a ndôme fe jô beyé’é bé na: “Mone môt a ye tabe môse mila a melu . . . mela soñe si.” A nga kate fe be na: “Be aye bi Mone môt a ve nye mo me bôt; be aye wôé nye, môse lale a ye wômô.” (Mt. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Marc 10:34) Nlômane Pierre ô nga bo’olô na mejô mete me nga tôéban. (Mam. 10:39, 40) Nde, ye bi ne jô na Yésus a nga ke Paradis môse ba mbia môt ate be nga wu? Momo, Yésus a nga taté tabe “soñ” akekui Zambe a nga wômôlô nye.​—Mam. 2:31, 32. *

¹⁹ Mam mete ma bo’olô na Yésus a nga taté ngaka’a jé ana: “Ma jô fo’o wo dene na.” Nne be mbe fe be kobô’ kobô nalé melu mvus. Moïse a nga jô ayoñ Israël môs éziñe na: “Mejô ma, mme m’atiñeti wo môse wu, m’aye tabe nleme wôé été.”​—Dt. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Mam mevé ma su’u ñwô’ane wongan a lat a jôme Yésus a nga jô?

²⁰ Môt éziñe éziñe ya Moyen-Orient a nga bo’olô jam ete, môt ate a ne nkôñelane Bible, a jô na: “Éfia ‘den’ nje ba yiane ngôné éfus éte, ba yiane lañe je avale di: ‘Ma jô fo’o wo dene na, bia wo bia ye tabe Paradis.’ Ngaka’a éte é nga bobane môs ôte, ve é mbe é yiane tôéban éyoñ éfe. Nne bôte ya Orient ba zu ba kobô nalé éyoñ ba kômbô liti na ngaka’a ba bo ja ye tôéban teke selan.” To’o Bible Syriaque ya ntete mimbu 5 a kôñelan éfus éte avale di: “Amen, Ma jô wo dene na, bia wo bia ye tabe afub Éden.” Ngaka’a éte ja yiane ve bia bese ngule nyul.

21. Mvome fé mbia môt a nji bi, amu jé?

²¹ Mbia môte nyi a nji be a yeme’ élate Yésus a nga bo a beyé’é bé na, ba be nye ba ye ke jôé yôp. (Luc 22:29) A fe  na, môt ate a nji duban. (Jean 3:3-6, 12) Ajô te, bia wô’ô tyi’ibi na Yésus a nga ka’ale nye paradis si va. Mvuse bone mimbu, Paul a nga laane na, a nga bi ñyenan éziñ, a nga yen môt a “beteban a ke Paradis.” (2 Bec. 12:1-4) Paul ba minlôman mivok ba selan a mbia môte Yésus a ka’ale Paradis, amu Zambe a nga tobe be na be ke jôé a Mone wé yôp. Ve to’o nalé, Paul fe a kobô ajô “paradis” a yiane so. * Paradis Paul a jôô nye a ye bo vé: Ye si va, ye vôme mfe? Ye ô ne ngule ya tabe été?

22, 23. Jé bi ne tabe nje ndi?

²² Bi nji yiane vuane na, David fe a nga jô na môs éziñ, “bôte be ne zôsô b’aye nyoñe si.” (Bs. 37:29; 2 P. 3:13) David a mbe a kobô’ô ajô ya éyoñe bôte bese ya si nyi ba ye tôñe metiñe me Yéhôva. Nkulan ajô ya Ésaïe 65:22 wo jô na: “Melu ya bôte bam m’aye bo aval ane melu ya élé.” Nalé a tinane na bôte ba ye nyiñe betoyini mimbu. Nalé aa? Ôwé, amu Nlitan 21:1-4 a jô na, Zambe a ye nyoñe ngab a bôte ya si, a “awu de aye fe bo” asu bebo bisaé be Yéhôva ba ye nyiñe mfefé émo.

²³ Nga bi kômeya wô’ô éyoñ éte? Adam ba Ève be nga jañele Paradis ya Éden, ve a nji jañ nnôm éto. Bôte ba ye beta nyiñe Paradis avale Zambe a nga ka’ale. David a nga jô na bôte be ne minlem évôvoé a ba be ne zôsôô ba ye nyoñe si a nyiñ été nnôm éto. Bengaka’a ya kalate Ésaïe ba bo na bi bo ôjeja’a ya nyiñe môs ôte. Môs ôvé? Môse ngaka’a Yésus ja ye tôéban. Bia fe bia ye tabe Paradis ate. Môs ôte, mejô me bobejañe ya Corée ma ye fe tôéban; ye mi ngenane mi simesa’an avale be nga nya’ane beyeñ be nga zu tabe étôkan? “A ntoo ve Paradis ôôô!”