1. Aval avé bôte ba yene nya fe’e melu ma? (Minkana 1:20, 21)

 ABUI mesi, bi wô’ô yene bobejañ a besita béziñe be tele beta minjoñe be kabe bôte bekalate be muñu’uk. Ye wo fe ô nyoñeya ngap a fatane nkañete éte? Nge a ne na ô boya de, éko éziñe fatane nkañete éte é nga bo na ô simesane mejô bia koone me kalate Minkana ma jô na, fe’e ja kuli tyiñe bevôm abui bôte e né. (Lañe’e Minkana 1:20, 21.) Kalate Zambe a bekalate bangane be bili nya fe’e, fek ja so be Yéhôva. Avale fe’e te de bôte ba yiane jeñ asu na be bi ényiñe ya melu mese. Bi ne mevak éyoñe môt a kañese nyoñe kalate wua ya bekalate bangan, ve bôte bese ba kañese ki nyoñe be. Bôte béziñe ba jibi tabe ndiman été teke jeñe na be yeme mame Kalate Zambe a ye’ele. Ba bevo’o ki ba kpwe’ele bia. Ba simesane na Kalate Zambe a kiya abo si. Bôte bevo’o ki ba ve Kalate Zambe bijô éyoñe ba yene miñye’elan a ve a lat a mbamba ntaban. Be wô’ô jô na bôte ba tôñe miñye’elane mite be ne zôsô a lôte nné, a na ba nye’e be tyi’i bôte bevo’o mejô. Ve mbôle Yéhôva a nye’e bia a ke ôsu a ve bôte bese nya fe’e wé. Aval avé a bo de?

2. Aval avé bi ne bi nya fe’e melu ma, ve abui bôte da tyi’i na da bo aya?

² Kalate Zambe a ne beta zene wua Yéhôva a belane nye asu na a ve bôte nya fe’e wé. Môt ase a bili fane ya lañe kalate ate. Jé ke bi ne jô a lat a bekalate bangan? A ngule Yéhôva, bi bili be den e lôte minkobô 1 000. Bôte ba lañe be a tôñe mame me ne été ba yene mfi ya été. Ve abui bôte da tyi’i na da bisi ki nya fe’e ate. Éyoñe be bili mintyi’ane ya nyoñe, ba jibi jeñe fe’e jap bebiene nge  ke fe’e mona môt. Be wô’ô fe biasé bia amu bia tyi’i na bia tôñe mame Kalate Zambe a jô. Ayé’é di da zu liti bia amu jé ba bo de. Ve bi tame taté yene mame bi ne bo asu na bi bi fe’e ja so be Yéhôva.

3. Jé bia yiane bo asu na bi bo nya fe’e?

³ Bia liti na bi ne fek éyoñe bia yeme belane ñyemane bi bili asu na bi nyoñe mbamba mintyi’an. Ve nya fe’e a nji su’u valé. Kalate Zambe a jô na: “Woñe ya Yéhôva ô ne atata’a ya ñyemane mam a ñyemane ya nyô a ne Étyi ô ne fek.” (Min. 9:10) Ajô te éyoñe da sili na bi nyoñe beta mintyi’ane binyiñe biangan, bia yiane jeñe “ñyemane ya Nyô a ne Étyi ô ne fek.” Bi ne de bo éyoñe bia nyoñ éyoñe ya vune Kalate Zambe a bekalate bangan. Éyoñe bia bo nalé, bia liti na bi ne nya fe’e.​—Min. 2:5-7.

4. Amu jé Yéhôva étam nnye a ne ve bia nya fe’e?

⁴ Yéhôva étam nnye a ne ve bia nya fe’e. (Bero. 16:27) Amu jé bi ne jô na Yéhôva nye a ne anjeñe ya fek? Amu ôsu, mbôle Yéhôva nnye a ne Nté wongan a kôm yem bitétéa bié bise nya ñyemane. (Bs. 104:24) Amu baa, mame mese Yéhôva a bo ma liti na a ne fek. (Bero. 11:33) Amu lale, melebe Yéhôva a ve ma soo bôte ba tôñe me bibotan éyoñ ése. (Min. 2:10-12) Nge bia yi na bi bi nya fe’e, bia yiane kañese na miñye’elane mi ne Kalate Zambe mi tebele bia éyoñe bia yiane nyoñe ntyi’an éziñe nge ke éyoñe bia yiane bo jam éziñ.

5. Jé ja kui éyoñe bôte ba bene kañese na Yéhôva nnye a ne anjeñe ya fek?

⁵ Abui bôte bia tôbane de minkañete da jô na biôme bia bômane bia bi ne étua abeñ, ve ba bene kañese na biôme bite bi nga tééban, ba bele fe jô na biôme bite bi nga so atemetem. Bôte bevo’o ba tametane na ba buni Zambe ve ba jô na miñye’elane ya Kalate Zambe mi kiya abo si, ajô te ba tyi’i na ba bo mam avale ba kômbô. Mboon ôte wo soo jé? Nde ye bi ne jô na mame ma wulu mvo’é émo ji mbôle bôte ba tôñe fe’e jap, teke bisi fe’e Zambe? Ye bôte bete ba kui na be bi benya meva’a binyiñe biap a nya ndi nlem asu melu ma zu? Mame bôte ba bômane bia ba bo ma yemete mejô ma: “Ñyemane mame nge fek nge mbôndane fek bi ne momo mfa’a ya sengane Yéhôva.” (Min. 21:30) A nalé a tindi bia na bi ke ôsu a ja’é Yéhôva nya fe’e. Ve éngôngole jam e ne na abui bôte da bo ki de. Amu jé?

6. Kalate Minkana 1:22-25 a liti na beza ba bene nya fe’e?

⁶ Abui bôte da bo ve ane é ne ndok éyoñe nya fe’e “a bete tyiñe yôp nseñ été.” Kalate Zambe a jô na minsamba mi bôte milale mi mmie mia bene nya fe’e: “bedimi mam,” “bekpwe’ele bôt,” a “mekut.” (Lañe’e Minkana 1:22-25.) Bi tame kôme zu yene mame ma bo na bôte bete be bene nya fe’e a mame bi ne bo asu na bi bo teke vu be.

7. Amu jé bôte béziñe ba tyi’i na ba langane “bedimi mam”?

⁷ “Bedimi mam” be ne bôte ba kañese mame mese ba wôk, ba du’u fe be tyi’ibi. (Min. 14:15.) Bi wô’ô tôban avale bôt ete éyoñe bia bo ésaé nkañete jangan. Tame ve’ele simesane bemillion be bôte betebe ôsu ya miñyebe a bôte be pôlitik be jaéya zu ba duk. Bôte béziñe be wô’ô wôk nleme mintaé éyoñe ba ke yemelane  na betebe ôsu be nga du’u be. Ve bôte Minkana 1:22 a jôô be ba tobe na ba ke ôsu a bo bedimi mam amu ba nye’e fatan ényiñ éte. (Jr. 5:31) Ba nye’e be bo’o mam avale ba yi a be nji kômbô yeme mame Kalate Zambe a ye’ele. A be nji yi na mone môte ya nleme wop a ve be bijô amu fatan mboone jap. Abui bôte da simesan ane minga éziñe ya Québec e Canada, nnye ate a nga jô Ngaa Yéhôva éziñ é nga zu kute mbé wé na: “Nge fata wongan a du’u bia a ne ajô dé, a nji bo ajô dangan!” Teke bisô na bi nji kômbô vu bôte ba tobe na ba tabe ndiman été!​—Min. 1:32; 27:12.

8. Jé ja ye volô bia na bi tu’a bi fek?

⁸ Yéhôva Zambe a bili mbamba beamu ya jô bia Kalate wé été na “mfa’a ya ôsimesane bo’an benya bôtô.”(1 Bec. 14:20) Bia bo fek éyoñe bia tôñe miñye’elane ya Kalate Zambe binyiñe biangan. Ane éyoñe ja lôte bii yene na miñye’elane mite mia volô bia na bi sa’ale mejô a na bi nyoñe mbamba mintyi’an. Nde é ne mfi na bi nyoñ éyoñe ya fas mintyi’an miziñe bi nga nyoñ. Nge bi yé’éya Kalate Zambe a tabe bisulan abim éyoñ éziñ, bi ne sili biabebien na amu jé bi ngenane teke ve biabebiene ngumba be Yéhôva a duban? Nge bi dubaneya, ye bia jeñe na bi tu’a bo atyeñe mfa’a ya ye’ele bôte bevo’o mejô me Zambe? Ye mintyi’ane bia nyoñe mia liti fo’o na bia tôñe miñye’elane ya Kalate Zambe? Ye bia nyiñ a bôte bevok avale Yésus a mbe a nyiñi’ik a bôt? Nge bia yene na bia yiane bo mintyendane mfa’a éziñ, da sili na bi tu’a baa alo éyoñe Yéhôva a ve bia melep, nnye ate a bo na môt a ne ‘te yeme mam a bi ñyeman.’​—Bs. 19:7.

9. Aval avé “bekpwe’ele” bôte ba liti na ba vini fek?

⁹ Nsamba bôte baa wo bene vô’ôlô fe’e Yéhôva ô ne “bekpwe’ele.” Bi wô’ô fe tôbane be éyoñe bia kañete. Ba nye’e be kpwe’ele bôte bevok. (Bs. 123:4) Kalate Zambe a nga jô na, melu ma su’ulane bekpwe’ele bôte ba ye bo abui. (2 P. 3:3, 4) Aval ane beyôme ngone be Lot, bôte béziñe ya éyoñe ji fe ba bisi ki mebendé me Zambe. Abui ya été da kpwe’ele bôte ba tôñe miñye’elane ya Kalate Zambe. (Met. 19:14) “Mbia minkômbane miap mibien mi ne te mi ya Zambe,” mmie mia tindi be na be bo de. (Jude 7, 17, 18) Mboone bôte bete, wo funane wu beapostat a wu bôte ba bene tôñe memvinda me Yéhôva.

10. Avale kalate Besam 1:1 a liti, aval avé bi ne sa’ale fulu ya kpwe’ele bôt?

¹⁰ Jé bi ne bo asu na bi bo teke vu bekpwe’ele bôt? Jame da bi ne bo e ne na bi sa’ale bôte ba nye’e ba ve mame mese ve abé abé. (Lañe’e Besam 1:1.) Nalé a tinane na bi nji yiane lañe mame beapostat ba tili nge vô’ôlô mame ba jô. Nge bi bo teke tabe ntyel, bi ne bi fulu ya tatane mame mese a bi bisô nlem a lat a mebendé me Yéhôva bia bi a zene ya ékôane jé. Asu na bi sa’ale mbia fulu ate, bia yiane tu’a fase biabebien a sili biabebiene na: ‘Éyoñe ba ve mimfefé mebendé nge ke mfefé ñwô’ane mam, ye me bili fulu ya ke ma kobô menyiñ? Ye me bili fulu ya kobô betebe ôsu abé?’ Nge bi ji’a jeñe na bi sôan mbia fulu ate, Yéhôva é wô’ô bia angôndô ya mvaé.​—Min. 3:34, 35.

11. Aval avé “mekute” me bôte ma yene metiñe me Yéhôva me tii a mbamba ntaban?

¹¹ “Mekut” mme me ne nsamba bôte lale wo bene fek. Be ne mekut amu ba bene tôñe metiñe me Yéhôva me tii  a mbamba ntaban. Ba tyi’i na ba bo mame me ne mvaé mise map bebien. (Min. 12:15) Bôte bete ba lume Yéhôva mvus a to ke na nnye a ne anjeñe ya fek. (Bs. 53:1) Éyoñe bia tôbane bôte bete nkañete, be wô’ô kobô bia abé amu bia tôñe memvinda ya Kalate Zambe. Ve, be vo’o ki bo jam éziñ é ne soo bia mevak. Amu Kalate Zambe a jô na: “Ñyemane mam ô ne ôkukut ôyabe yôp, a ne te kui anyu dé mbé akak.” (Min. 24:7) Mekute me bôte me vo’o bia ve benya melebe. Ajô te bi nji vembe éyoñ Yéhôva a jô bia na bi bo te ‘subu akute môte bebé’!​—Min. 14:7.

12. Mame mevé bi ne bo asu na bi sa’ale zene mekute me bôt?

¹² Bia selan a bôte ba vini memvinda me Yéhôva, amu bi bia nye’e memvinda mé mese to’o ma me tii a mbamba ntaban. Bii tu’a nye’e memvinda me Yéhôva éyoñe bia yene bibuma bôte be ne mewôk a ba be ne melo ba kôan. Nyoñe’ éyoñe ya fombô minju’u bôte ba soo bebien amu ba vañe bene tôñe fe’e Yéhôva. Tame ke yene mbamba be mam ô bili ényiñe jôé amu wo tôñe metiñe me Yéhôva.​—Bs. 32:8, 10.

13. Ye Yéhôva a yemete bia na bi tôñe fe’e jé?

¹³ Yéhôva a ve bôte bese fek, ve a yemete ki môt éziñe na a kañese je. Ve a kate mame ma kui bôte ba bene tôñe fek éte. (Min. 1:29-32) Ba ba tyi’i na ba tôñe ki fe’e Yéhôva “ba ye di bibuma ya zene jap.” Mvuse ya valé, mboone wop wo ye soo be minjuk, miñyôn a asu’ulan, Yéhôva é wôé be. Wônaa ba ba vô’ôlô fe’e Yéhôva ki, a tôñe memvinda mé, ba ye yen ane ngaka’a nyi ja tôéban: “Nyô ase a vô’ôlô ma a ye tabe mvo’é, jôm te bo nye, a tabe ne mieññ, te ko abé woñ.”​—Min. 1:33.

14-15. Jé kalate Minkana 4:23 a ye’ele?

¹⁴ Éyoñe bia tôñe fe’e Yéhôva, nalé a soo bia bibotan éyoñ ése. Avale bia te mane yen, Yéhôva a ve bôte bese fane ya bi fe’e jé. E kalate Minkana, Yéhôva a ve bia melebe me ne te yômbô. Nge bia tôñe melebe mete, ényiñe jangane ja ye tu’a bo mvaé. Bi tame zu yene melebe menyine ya été.

¹⁵ Ba’ale’e nleme wôé. Kalate Zambe a jô na: “Ba’ale’e nleme wôé a mban ôse amu mame ya ényiñe ma so été.” (Min. 4:23) Tame ve’ele yene mame bia bo asu na bi ba’ale nleme bi be’e nyule jangan été. Asu na bi ba’ale nleme wongan, bia yiane di mbamba bidi. Bia yiane fô’ô nyul, bia yiane fe sa’ale mbia mefulu méziñ. Bia bo fe avale da asu na bi ba’ale nleme wongane ya nsisim. Bia di bidi ya nsisime môs ôse.  Bia kômesane bisulan, bia tabe bisulan a bia ve mbamba biyalan. Bi ne ayôñe nsisim éyoñe bia kañete mban. Bia sa’ale fe mbia mefulu be ne ndaman élate jangan a Yéhôva, aval ane: mbia mimvôman a mbia mewoso.

16. Amu jé melebe bia koone me Minkana 23:4, 5 me ne nya mfii den?

¹⁶ Va’ak a abime ô bili. Kalate Zambe a ve melebe ma: “Te ndeñele womiene na wo bo kum, ye ma ye ve mis, mfa’a jôm é ne momo? Amu akume da ye bo fo’o ébiene mefap aval ane ndôé ja yele a ke yôp été.” (Min. 23:4, 5) Môt a ne ji’a mane jañele moné wé a biôme bi mo bié. Den, abui bôt, minzôzoé a minkukum be ne ôzañ akum, nalé a bo na be ndamane biyôlé biap, mbamba bilat be bili to’o mvo’é ya minsône jap. (Min. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Ve fe’e Yéhôva ja volô bia na bi bi mbamba ñyenane mam a lat a moné. A nalé a volô bia na bi sa’ale ôzañ akum. Bi yeme vak a abime bi bili a na bi nyiñe mevak été. ​—Éc. 7:12.

17. Aval avé bi ne bi ôyeme ya ñyemane mam Minkana 12:18 a jô wô?

¹⁷ Fase’ek ôsusua na wo kobô. Nge bi teke tabe ntyel, mejô ma so bia anyu me ne ndeñele nya abuii. Kalate Zambe a jô na: “Zen éziñe môt a ne kobô teke fas aval ane minlumane minkpwate mekôn, ve ôyeme ya ñyeme mam ô ne aval ane mvo’é ya nyul.” (Min. 12:18) Bii ba’ale mbamba élat a bôte bevok éyoñe bia sa’ale fulu ékobôkobô. (Min. 20:19) Nge bia yi na mame ma so anyu dangane me ve bôte ngule nyul a na me bo teke balé be, bia yiane jalé nleme wongan a miñye’elane ya Kalate Zambe. (Luc 6:45) Éyoñe bia bindi mame Kalate Zambe a jô, mejô mé kui anyu dangan mé bo ane anjeñe ya fek nje ja vobô bôte bevo’o nlem.​— Min. 18:4.

18. Aval avé kalate Minkana 24:6 a ne volô bia na bi bo mintyetyeñe beye’ele Kalate Zambe?

¹⁸ Tôñe’e miñye’elan ékôane Yéhôva ja ve. Kalate Zambe a ve mbamba melebe ma: “Amu wo ye bo bita biôé zene fe’e  ja liti a mvo’é ja so be abui bebôndé mefek.” (Min. 24:6) Yene’e aval avé bi ne bo mintyetyeñe beye’ele a mintyetyeñe bekañete éyoñ bia tôñ ñye’elan wo so éfus éte. Éyoñe bi ne kañete, bia yiane tôñe miñye’elan ékôane Yéhôva ja ve bia a lôte na bi kañete bôt avale biabebiene bia simesane na e ne mvo’é. Bia bi mbamba melebe bisulane biangan, a éyoñ bi ne ésulan bia yen ane bôte bevok ba bo minkañete a besisia asu na be yañele bia. Nde fe, ékôane Yéhôva ja ve bia mbamba bikpwelé. Bekalate a bevidéo be ne volô bôte na be tu’a wô’ô Kalate Zambe. Ye wo kôme fo’o yé’é na ô belane bikpwelé bite avale da yian?

19. Aval avé wo yene fe’e ja so be Yéhôva? (Minkana 3:13-18)

¹⁹ Lañe’e Minkana 3:13-18. Bia ve Yéhôva akiba asu mbamba melep bia koone me Bible. Nge bi nji ye bi melebe mete, ve bi tele vé den? Ayé’é di da te liti bia mbamba melebe méziñe bia koone me kalate Minkana. Teke bisô na Kalate Zambe ase a ne njalan a mbamba melebe ma so be Yéhôva Zambe. Ngo’o nge bia bese bia nyoñe ntyi’ane ya tôñe melebe ya Kalate Zambe mefase mese ya ényiñe jangan. Bia bisi ki avale bôte ya émo ji ba yene fe’e Yéhôva; ve bi to ndi na “môt ase a ba’ale [fek] a yen ébotan.”