1. Benntùm tse bo num mbem mbe nsà, ka mba tôg num bwe là bʼa ndjoṅ ndùke?

“NTÙM ngô Afrika, nebe toʼte netshobte bin tàʼ mèn mbettʼé mbe nsà num bwe, ke ndù à keʼ be ke di bʼà nu kom zwi”. Mbèn mbe nèn mbwe nkhwiʼte ntshob ndù: “Nu nsà bʼà mbwe ju ntùm yôg ba Afrika fa ke feṅ sam mèn”. Tse bo keʼ ziʼte ṅwàʼni mba tse bo ziʼte tà miegte là, num mbem tshunu nsà, ka, mba tôge ndjoṅ yub fa. Mba ben ndùbndùb num bag ba Islam, mba num bag tse bo dù bʼo bʼà benkristô là, num mbem tshunu nsà. Men nkem ntshob li tum à ntùm tàʼ ṅwàʼni ze lén se be ntùm ntshob ba inglisi ndù: African Traditional Religion nà.

2. Nseʼ num mba ndjoṅ benntùn fa num mbem nà, ze neta nsà ke mfe à yà?

² Nsé num mbà nebem tshen nu li bʼà ju ndjoṅ benntùn fa ntùm ngô Afrika là, tàʼ neta num bwe zʼa fe à ntùm ndjù ba ywèt ndù Nsi bèn ntsim tu num bwe là. Ba ywèt mbà bà mbwetà là khuʼni ne loʼ nke mfàʼ yi. Mba tsemoʼ benntùnnyieṅtu lèn netsieṅ i, a seʼ, bo loʼ mfàʼ ju mebwô yi (nsà ben fôgtab) ke jukebwô yi lo, (nsà ben sènkèt).

3. Nesèn nsà bʼa ke? Benntùn num nkwate mbe a be à ghù ke?

³ Bo ke ndoʼ sènkèt nsà ngù à nukebwô yi. Ben tse bo num ndoʼ yen neta là mfàʼ ju yi là, ghù mbàʼ neloʼ ntum neleme, nseṅe, ndzendze mba tsemoʼ bà nyàm yi ndù bo nèn nke nghùtni benntùn. Bo num nkwate ndù sènkèt nsà bèn nke ndoʼ zweʼ, neghwù kebwe, ngokèt mba vùkob ntèt benntùm yi.

4. Ke ze benntùn num nkwate nfà num ghafèttôg à? Ben tse bo nàʼ nke mfèt tôg là tote tun ghwut tshob à mbeke?

⁴ Moʼ ju bèn mbe mbeṅ yenni bo nke ntsieṅ tôge. Bo num nsoṅ mbe ghaghù tôg num ntum mfeṅ ghwut tshob ndà tèttsweʼ, mfùt nèn ndjù num ne bumte boa tsemoʼ ghafèttôge, ke num ne ke mfèt mbab ghwut benntùn no. Mbà bo tshob mbe ghwut gha fettôg num ngô num nkunndà mub ntswe mbà ndùse bo ke ndzi à mieglo là, ben bo soṅ yen nu là ne bʼa ben tse bo nàʼ mbʼà gha fettôg kà ndzi nkeg nsi là. Tshù tàʼ mfiʼ li. Moʼ tàʼ ṅwàʼni tshô ndjù Afrika, khite nsoṅ nu a tum ntshu tsemoʼ bon tsit bonngon tse bo keg nefettôg nsi là; mbe mbà zit lo netèt bo lo tote tun i ze tughwùt num ju a nàʼ nke nghù là ntshob ndù: “Me lo ghù mutuà tshèm, nzwite benntùn ntu 150.” “Me lo nu ndjoṅ lem fa num ghwut bônkeʼ ntu tàn, bo khwùte fa.” “Me lo zwi shun tshàm tse bàndum ntu tat, nummbe bo lo khù àm neyôg shune”.

5. Fôgtab nsà bʼa ke, bo bèn nke ndoʼ mfàʼ yi à ndùke?

 ⁵ Bo num nkwate ndù nsà ben fôgtab ke ntshettʼà nukebwô num mènntùn. Num ndùlàlà, ghansà, num nso nkwa num ntu mbu mub ke num ndeṅ mbu mub lo. Bo num nu ke ne seʼ mfu neloʼ nke mbéb ghwut tshob yi lo. Bo num mbèn ndem bon tshu nsà tse bo num nkwate yub tughwut, ndù a ghù tàʼ neta neke mbéb yub là ndà bo, ke netsweʼ tshàʼ ntshoṅ ntùm bwe lo. Bo num nso ndé ba nkin bo ke nteṅte num bo, ndù bo khite bon nkem ntshob mi a tum ntùm ṅwàʼni koran, ke ntùm Bibèl lo, num bwe là.

6. Satan boa bebun tse nàʼ nghù à ke mbwe à? Beg à bin bèn nkhuʼni netshob à mbe ke num yub neta bo ghù à?

⁶ A bʼà nenùn ndù Satan mba ba bebun bʼà neta ghakeban benntùnnyieṅtu. Bo khuʼni nebegte nkwatenu mba yôg benntùn; a lo be mbwe, bo tsho ntùm ghwut benntùn mba ntùm ze bà nyàm, ntùʼ bèn nke ntô yube. (Matio 12:43-45) A be zʼa tshwèt mbètte ndù kà be ke ngwag yub neta là, mbʼa ke bèn ne mbwô ndù be tùʼ ke mbwôg tshen neta là neshu.

7. Ke ze Satan dieg ndù beg à bin ke mbem à? Bo bèn nkhitʼà zit tshô neloʼ mfà mfiʼ yi num bwʼà?

⁷ Satan bʼà tà mfùm. A num mfù benntùn tà bo nke nkwate mbe a ghù moʼ neta ghwà zʼa tshùà koʼ zʼa be num i là. Tshù tàʼ tshô netshùàte num bwe kà ndjuʼ ju ze be lo netshob là khuàʼ mebwô li. Ntsho lo ghwù ntùm tàʼ tum ngô Afrika num men ntsweʼ ndjù li; bà soyé moʼ bag nke nghù ghakeban tshob nke ndjuʼ ntshuʼte tshu tse bo tshwèt mbuʼ là mbwôg yube. Bo lo ke mbe nèn kemte nemàʼ ntsho, mbwôgmbwe nte tàʼ ka loṅ sʼa tshwèt mfiʼte mbà mà ngàn num nghwù neta là. Bo nàʼ nke nghù ndùlàlʼà num ndù ghakeban tshob juʼ nkwate mbe tshob tshu ntsho ghù neta ntshùà tshobe. Be num mànndze ntshùʼ, Satan ke ndieg à mbe benntùn ke nkwate ndù ze neta keʼ ghù ndù i. Ze ju zʼa ke ndieg là bʼà neke mbweʼte benntùn bo bwôg, mfeṅ neghù num ze nekô Yéhôva Nsi, nke ntùʼ ghù à num ze nekôô. Tshù tatte tse tat tse Satan num nke ndieg ndù benntùn ke mbem ni.

8. Tàʼ tatte ze Satan ywit nsi là bʼa zile?

⁸ Tàʼ tatte ze Satan ywit nsi là bʼa yen ni; Sàm kebwô keʼ be mi ntum mènntun; mba zit jùkebwô lo zʼa be seʼ ke fe à tàʼ mènntùn nà ke mfe à ze neta bem ndjeme. Tshù tàʼ mfiʼ li: megte ndù mfueg zwi tàʼ mén. A ne mbe ndù mààb lèn khuàʼ ndù ṅàʼṅàʼ bèn nke nket fi, ntèt benntùn yi. Là, a khuʼni ne bèn nkwate mbe tàʼ mènntùn bèn ntum ṅàʼṅàʼ ndù à seʼ ntshôg mén i.

9. Ke ze Bibèl khite neloʼ ndàʼte ndù Satan ke bèn nke ndoʼ ndjoṅ ngeʼ fa nseʼ yi à?

⁹ Ke mbà Satan ghù neta neloʼ tsemoʼ ngeʼ ntèt be yi là, a keʼ bwô nekwate ndù a ghù neta neloʼ ndjoṅ ngeʼ fa nseʼ yi. Bibèl tshob ndù: “Nde nekhù keʼ bʼa ndàʼ mi ba nèn ndende, ntsho ke bèn mbʼa ju ghaghù neta, jujù ke bèn mbʼa ju ghaghù nkwate, fuʼ ke bèn mbʼa ju ghaghù juʼni, ywimte ke bʼa ndàʼ ze jù ba zemetén; nummbe, ngeleṅ mba ju ze bo lo mbe ke ke mbéb là num nkoṅ ndjoṅ yub fa.” (Nzenu 9:11) A be bo yàb nkwàʼnkwàʼ nde ne khù, mèn a ghù neta ntshùa tsemoʼ bà khùnde là ke bèn njù. A be tàʼ “tum ndjem nu” ghù à ke jù. Moʼ ndù a be a fàʼte ntem nsi, ke netem ngokèt tù nde lo, ke ntànntàn netshùb nku mi lo. A be tshen tshu là tum mba we lo. Ke bʼa mbe Satan bèn nghùù, ke bèn mbʼa nu nsà. Tshen tshu là mi ne koṅ i.

10. Ke ze bo tshob mfà num ghafèttôg à? Be bèn nghù à ndùke kà ndèn mbʼa bʼa tattʼà?

¹⁰ Mbatte tatte bàà ze Satan ywit nsi là bèn  mbà yenni ndù: ghafèttôg num ntum nfeṅ ghwut tshob ndà tèttswéʼ, nèn tèt tsemoʼ ghafèttôg boa bo nu lem, ke nefèt benntùn no. Ndonni, bètte tu ghwul o ndù: ‘a be ze ghafèttôg khuʼni neghù ndùlàlà là, mba ke zʼa num ndjôg ntum ntùm ghwut tshob nèn à?ʼ Nseʼ num mba be yà yen nà, zwieg bʼa mènntùn ze tu ghwut mbʼa tsin tù là; a keʼ bʼa tàʼ ju zʼa be ntum ntùm ghwul i nèn nà. Mbèn mbe, ywèt bʼa ju zʼa num mfà neta num mènntùn nà; là, ke khuʼni nefeṅ mènntùn nsi nèn mfàʼ sàm ju ze tu ghwut.

11. Be tshùàtʼà ndùke kà ndèn ndù bafèttôg keʼ khuʼni nefeṅ ghwut tshob num khunndà nèn à? O bem yu ndùlàlà ke?

¹¹ Ke zwieg, ke ywèt lo, bo keʼ khuʼni nefeṅ ghwut nsi nèn fàʼ sàm ju, ke ze mebwô, ke ze kebwô lo. Num ndùlàlà ghafettôg keʼ khuʼni netum mfeṅ ghwut tshob nsi nèn moʼ dùʼ ghwa. Khuàʼ nenùne, bo keʼ be ghù tshu tse bo be nsoṅ mbe bo num nghù là.

12. Satan ke nghù à ndùke benntùn bem ndù bo fàʼ tshu tse bo keʼ fàʼ lʼà?

¹² A be bo tshob à ndùke nfà num ntshob mi a tum ntshu ben tse bo nàʼ mbʼa ghafèttôg à? A bʼa mbe Satan khuʼni neghù benntùn bem ndù, bo ghù ju ze bo keʼ ghù là. Satan bèn nkhuʼni neghù benntùn zi ndjem tatte, nke nkwate mbe bo yen, ndjuʼu, mbèn mfàʼ tshu tse bo keʼ yen, ke juʼ, ke bèn mfàʼ là. Satan tshwèt nke nywinte neloʼ yen mànndze là ntènte benntùn yi ntshag nghùànesà mbeṅ Yehôva, mba neghù bo nke nkwate mbe Bibèl bʼa ṅwàʼni tatte.

13. (a) Fôgteb nsà bwô keʼ? (b) Bibèl tshob à mbeke mfà num nsà à?

¹³ Tatte mbatte tat bʼa yen ni: fôgtab nsà​—se bo dù a be mbiegte ze neta nesèn ka là bʼa ka mebwô. Bibèl ke tshwèt mfagte sènkèt ka bo se fôgteb. A tshùʼ ndjoṅ nka fa. Be lôte nkàn mi Yehôva nàʼ ndjàb ngô Israhël mfà num ba nka bo à nsà là:

• “Kà bin fà ghwut tsin num nsà”​—Levitiko 19:26.

• “Mba zit mandum no, ke mènndzwi lo zʼa be megni là, bo ke nsi tag tà ke zwi yube”​—Levitiko 20:27.

•   “Bo ke nsi tèt sàm mèn làʼ o . . . zʼa be ngaka, ke zʼa be ntsheṅ ngàm ke ngafèttôge, ke zʼa be ndoʼ ka nkwut tsemoʼ benntùn yi là lo, ke zʼa be mbètte ywèt nu là lo.”​—Nebwôgte 18:10-14.

14. Yehôva nàʼ ntem ntshùʼ num nsà à num ke?

¹⁴ Men mkàn ni tshwèt ndàʼte nelaṅ ndù Nsi lo ke bem ndù ben tse ke mfàʼ ka. Yehôva nàʼ ndjab men nkàn ni ben tsʼa nummbe a lo kô yub ke bèn mbem ndù bo keṅ ntùʼ khwàn bwôg mba ghabem tshu bànbàn. A lo ke ke nkô ndù ba bebun ke nghùtni ben tse.

15. Bibèl làʼtʼà ndùke mbe ze mbàʼ Yehôva tshùà ze Satan à?

¹⁵ Ke mba Bibèl nàʼ ntshob ke ghàʼte nsoṅ ndjoṅ tshu fa tse Satan boa bebun tse khuʼni neghù mba ze bo keʼ khuʼni neghù là, a be nelàn num mieg be ndù Yehôva Nsi bʼa nganeta ntshùa Satan boa bebun tse. Yehôva lo swèt Satan mfe kamànyem màʼ i mà nsi. (Apokalipse 12:9) Bèn ndôte ndjen mbe Satan lo be nèn leṅte Yob, mbwôgmbwe mbètte mbe Nsi fà mànndze yi, mbèn ne ndjuʼ ntshu Nsi num nebe ke zwi Yob.​—Yob 2:4-6.

16. A bʼa ndjem we zʼa bwô ndù beg à bin dieg dùʼ nelem bwʼà?

¹⁶ Tankùt 18:10 tsob ndù: “Lèn Yehôva bʼa mà ntsheṅ neta. Mèn metsin be nkhù nèn ndem bwe, ke bèn nebwôg sàm ju”. Num ndùlàlà, a lo nke mbètte ndù be dieg dùʼ nelem ghwut be à ndjem Yehôva. Ghafàʼ Nsi keʼ be teṅ nkin num bo, ke ne ke mfèt ba nkhub ntù mi neloʼ nke mbéb ghwut tshob yi mbwe mfàʼ kebwô Satan boa ba bebun no. Bo keʼ be bwôg mbe a be bo loʼ nsà mba nka nkhwut yub yi. Ghafaʼ Nsi ke mbem à ju ze Bibèl num ntshob là. “Nseʼ mbà ze tughwut Yehôva là, a be màʼ, mieg mi ndôte ndjoṅ nsitshàʼ fà ndieṅ mbume, num neke ntomte ben tse ntù yub yàb num i là.”​—2 Kronika 16:9.

17. Ṅwàʼni Yakobo 4:7 fà à mit nteg be à?

¹⁷ A be mba khuàʼ yu tu ghwut bem ndù yen nu li bʼa khuàʼ nenùn, a be zʼo yàb ntù o nefàʼ Yehôva là. Yakobo 4:7 tshob ndù: “Bin lo ghwut tsin nsi mbwe Nsi; là, bin ke nta tu Satan, ndulàlà àʼ ghù a khù zine.” A be zʼo tshwèt mfàʼ Nsi nenùn mbèn nke nkôg ghwul o nsi mbwe i là mbʼa nsi kebtʼo.