Kapitulo 32

Unsay Akong Himoon Aron Dili Ko Mabiktima sa mga Tigmolestiya?

Tuig-tuig minilyon ang gilugos o giabusohan, ug gipakita sa mga panukiduki nga mga batan-on ang biktima. Pananglitan, gibanabana nga sa United States, mga katunga sa tanang gilugos wala pay 18 anyos. Kay kaylap man kini, angay nimo kining hatagag seryosong pagtagad.

“Nakalitan ko dihang iya kong gilayog. Pwerte nakong lugnot-lugnot. Mikuha kog pepper spray, apan iya kining giwakli. Misulay kog singgit, pero wa gyod ko makasinggit. Ako siyang gitulod, gipatiran, gisumbag, ug gikamras. Apan sa dihang iya kong gitionag kutsilyo, wa na ko makalihok.”—Annette.

DAGHAN kaayong tigmolestiya karon, ug sagad mga batan-on ang ilang biktimahon. Ang ubang batan-on, sama kang Annette, gimolestiya sa tawong dili niya kaila. Ang uban gilugos ug silingan. Kanay nahitabo kang Natalie, kinsa 10 anyos pa lang dihang gimolestiya sa tin-edyer nga ilang silingan. “Nahadlok kaayo ko ug naulaw mao nga wala nako kini itug-an,” siya miingon.

Daghang batan-on ang namolestiya sa usa ka membro sa pamilya. “Sa nag-edad kog mga 5 hangtod 12, gimolestiya  ko sa akong amahan,” miingon si Carmen. “Gisukmatan nako siya sa nag-edad kog 20. Nangayo siyag pasaylo, apan paglabayg pipila ka bulan iya kong gipalayas.”

Daghan na karon ang gimolestiya sa silingan, higala, o membro sa pamilya. * Apan ang pagbiktima sa mga batan-on dili kay karon lang nahitabo. Kining dulumtanang buhat nahitabo bisan sa panahon nga gisulat pa ang Bibliya. (Joel 3:3; Mateo 2:16) Kita nagkinabuhi niining makuyawng panahon. Daghan ang walay “kinaiyanhong pagbati,” ug komon karon nga pahimudsan ang mga babaye (ug bisan mga lalaki). (2 Timoteo 3:1-3) Tinuod, dili garantiya nga dili ka mabiktima bisag magbantay ka, pero daghan kag mahimo sa pagpanalipod sa imong kaugalingon. Tagda kining mga sugyota:

Pagbantay. Kon molakaw ka, tan-awa ang palibot. Dunay mga lugar nga nabaniog nga peligroso ilabina magabii. Kon mahimo, ayawg agi niining mga dapita. Ug kon wa kay laing kaagian, paneguroa nga duna kay kauban.—Proverbio 27:12.

Ayaw paghatag ug sayop nga impresyon. Ayaw pagkiniat o pagsininag seksi. Kini makahatag ug impresyon nga nanghagad ka o mosugot nga makigsekso.—1 Timoteo 2:9, 10.

Pagtakdag mga limitasyon. Kon duna kay trato, hisgoti ninyo kon unsay angay o dili angayng panggawi. * Dihang mahisgotan na kini, ayaw ibutang ang imong kaugalingon sa situwasyon nga maabusohan ka.—Proverbio 13:10.

Magmaprangka. Dili daotan kon moingon ka niya, “Ayawg panghikap diha ha!” Ayawg kahadlok nga bulagan ka. Kon bulagan ka tungod niana, dili siya takos para nimo!  Makakita ra kag lalaki nga morespeto sa imong pagkababaye ug sa imong mga prinsipyo. *

Pagbantay kon mag-Internet. Ayaw gyod paghatag ug personal nga impormasyon o pagbutang ug mga letrato nga maghatag ug ideya kon asa ka. * Kon makadawat kag bastos nga mga message, ayawg reply. Walay mahimo ang mga tigmolestiya kon dili ka mo-reply.

Kini nga mga sugyot makapanalipod nimo. (Proverbio 22:3) Pero dili nimo kontrolado kanunay ang situwasyon.  Pananglitan, usahay wala kay kauban o dili makalikay sa pag-agig peligrosong mga dapit. Basig nagpuyo ka pa gani sa delikadong lugar.

Tingali tungod sa imong naagoman, nahibalo ka nga posibleng mabiktima ka bisag nag-amping ka pa. Sama kang Annette, nga gihisgotan sa sinugdanan, basig kalit kang gilayog ug walay nahimo. O sama kang Carmen, tingali nabiktima ka sa bata pa ug wala gani makasabot kon unsay nagakahitabo. Sagad bation sa mga biktima nga silay sad-an sa nahitabo. Unsay imong himoon kon ingon usab niini ang imong gibati?

Kon Mibati Kang Sad-an

Si Annette mibati gihapong sad-an sa nahitabo kaniya. “Naglagot ko sa akong kaugalingon,” siya miingon. “Magsige kog hunahuna niini. Mibati ko nga kulang ang akong gihimo. Ang tinuod, dihang may kutsilyong midulot sa akong panit, wala ko makalihok sa kahadlok. Apan maayo untag gisuklan pa gyod nako siya.”

Gibasol sab ni Natalie ang iyang kaugalingon. “Kompiyansa ra kaayo ko,” siya miingon. “Dunay pahimangno ang  among ginikanan nga kinahanglang mag-uban mi kanunay sa akong igsoon kon magdula sa gawas, apan wala ko mopatuo. Busa morag gihatagan nakog higayon ang among silingan sa pagmolestiya nako. Naapektohan pag-ayo ang akong pamilya sa nahitabo, ug mibati ko nga akoy nakaingon niini. Kanay nakahasol pag-ayo nako.”

Kon sama kag gibati ni Annette o Natalie, unsay imong himoon? Una, hinumdomi nga dili nimo gusto ang nahitabo. Ang uban moingon nga ingon gyod niana ang mga lalaki ug nga ang gilugos mao ra poy mabasol. Apan kinsa may gustong lugoson? Kon biktima ka niining yawan-ong buhat, dili ikaw ang mabasol!

Siyempre, sayon lang ang pag-ingon nga “dili ikaw ang mabasol,” pero lisod kini dawaton. Ang uban gihasol pag-ayo sa ilang konsensiya kay wala nila itug-an ang nahitabo. Apan kon magpakahilom ka, kinsa may alkanse—ang nanglugos o ikaw? Busa, mas maayong imong sundon kining mosunod nga tambag.

Itug-an ang Nahitabo

Gipakita sa Bibliya nga dihang nag-antos pag-ayo ang matarong nga si Job, siya miingon: “Ipahungaw ko ang akong kabalaka bahin sa akong kaugalingon. Ako mosulti sa kapait sa akong kalag!” (Job 10:1) Makatabang kanimo kon kini usab ang imong himoon. Kon imong itug-an sa imong kasaligang higala ang nahitabo nimo, matabangan ka nga maulian ug mahupayan sa ngadto-ngadto.

 Kon Kristohanon ka, kinahanglang isulti nimo sa mga ansiyano sa kongregasyon ang nahitabo. Ang ilang tambag makahupay nimo nga ingong biktima sa pagpanglugos, wala ka mamansahi sa sala sa uban. Mao kanay napamatud-an ni Annette. Siya miingon: “Akong gitug-anan ang akong suod nga higala, ug iya kong gitambagan nga moduol sa mga ansiyano sa among kongregasyon. Maayo na lang kay naminaw ko sa iyang tambag. Kadaghan silang nakigkita nako ug ila kong gisultihan sa kinahanglan nakong madunggan—dili ako ang sad-an sa nahitabo.”

Ang pagtug-an sa nahitabo ug ang pagpahayag sa imong  gibati makatabang aron dili ka mapuno sa kasuko ug pagdumot. (Salmo 37:8) Kon dugay na nimo kining giluom, tingali mahupayan ka kon imo kining itug-an. Nahupayan gyod si Natalie dihang gisultihan niya ang iyang ginikanan sa nahitabo. “Wala ko nila pasagdi,” siya miingon. “Ila kong gidasig sa pagsulti bahin niini, ug nakatabang ni nako nga dili na kaayo maguol ug masuko.” Nakatabang usab kang Natalie ang pag-ampo. “Ang pag-ampo sa Diyos nakahupay nako,” siya miingon, “ilabina sa panahon nga dili pa nako masulti sa uban ang nahitabo. Kon mag-ampo ko, masulti nako ang tanan. Nakahatag kinig kalinaw sa akong hunahuna.” *

Makasalig ka usab nga maulian ra ka paglabay sa panahon. (Ecclesiastes 3:3) Pangayog tabang sa kasaligang mga higala kinsa nahisamag mga ansiyano nga gihubit ingong ‘tagoanang dapit gikan sa hangin ug salipdanang dapit gikan sa bagyo.’ (Isaias 32:2) Atimana ang imong lawas ug ang imong emosyon. Pahulayg eksakto. Ug labaw sa tanan, salig kang Jehova, ang Diyos sa tanang paghupay, kinsa hapit nang magpatunghag bag-ong kalibotan diin ang “mga mamumuhat ug daotan pagaputlon, apan ang mga nagalaom kang Jehova mao ang magapanag-iya sa yuta.”—Salmo 37:9.

[Mga footnote]

TEKSTO

“Sa kataposang mga adlaw moabot ang makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon. Kay ang mga tawo unya magmahigugmaon sa ilang kaugalingon, . . . walay kinaiyanhong pagbati, . . . walay pagpugong-sa-kaugalingon, mabangis, walay gugma sa pagkamaayo.”—2 Timoteo 3:1-3.

SUGYOT

Kon biktima ka sa pagmolestiya, paghimog listahan sa mga teksto nga makahupay nimo. Ilakip niini ang Salmo 37:28; 46:1; 118:5-9; Proverbio 17:17; ug Filipos 4:6, 7.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Sa United States, kapig 90 porsiyento sa biktimang mga bata nakaila sa nagmolestiya nila.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon kon hasolon ko sa akong konsensiya tungod sa nahitabo: ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Unsay mga kaayohan kon itug-an nimo nga gimolestiya ka?

● Unsay mahitabo—kanimo ug sa uban—kon magpakahilom lang ka?

[Blurb sa panid 232]

“Dili sayon isulti ang nahitabo, pero kini ang labing maayong himoon. Ang pagsulti niini makatabang nga mawala ang imong kaguol ug kasuko ug aron maulian ka.”—Natalie

[Kahon sa panid 230]

“Kon Nahigugma ka Nako . . . ”

May mga tigmolestiya nga dili mamugos apan maniobrahon nila ang emosyon sa babaye. Pananglitan moingon sila, “Walay daotan sa atong himoon,” “Walay mahibalo ini,” o sama sa gihisgotan sa Kapitulo 24 niining libroha, “Kon nahigugma ka nako, mosugot ka.” Ayaw pailad sa lalaki nga magpatuo nimo nga ang pagpakigsekso maoy pamatuod sa iyang gugma. Sa pagkatinuod, gusto lang ka niyang pahimuslan. Siya wala maghunahuna nimo o sa imong kaayohan. Apan ang sinsero nga lalaki maghunahuna sa imong kaayohan ug mosunod gyod sa moral nga mga sukdanan sa Diyos. (1 Corinto 10:24) Ang tinuod nga lalaki dili mag-isip sa babaye ingong gamit sa pagpakigsekso. Hinunoa, iyang isipon ang ‘batan-ong mga babaye ingong igsoon uban sa bug-os nga kaputli.’—1 Timoteo 5:1, 2.

[Hulagway sa panid 233]

Lagmit bug-at kaayo sa imong dughan ang nahitabo nimo. Nganong dili ka magpatabang pinaagi sa pagpakigsulti sa uban?