Kapitulo 19

Unsaon Nako Pagbadyet sa Akong Kuwarta?

Mibati ka ba nga kulang kanunay ang imong kuwarta?

□ Wala pa

□ Usahay

□ Daghang higayon

Kapila ka mipalit ug mahalong mga butang nga wala sa imong badyet?

□ Wala pa

□ Pila lang ka beses

□ Daghang higayon

Kapila ka mipalit ug butang nga dili nimo kinahanglan apan gipalit nimo kay gibaratilyo?

□ Wala pa

□ Pila lang ka beses

□ Daghang higayon

MORA bag kulang lang pirme ang imong kuwarta? Kon makakuwarta lang unta kag daghan, mapalit gyod nimo kanang cell phone nga imong gusto. Kon dako pa unta kag suweldo, mapalit nimo kanang sapatos nga imong naibgan. O basin  sama kag problema kang Joan, kinsa miingon: “Agdahon usahay ako sa akong mga higala sa pagkuyog nila sa mga lingawlingaw nga nagkinahanglag dakong badyet. Gusto kong mouban nila. Walay gustong moingon, ‘Pasensiya na, dili ko makakuyog kay wa koy kuwarta.’”

Imbes maglagot kay wala kay kuwarta, nganong dili ka magtuon sa pagbadyet niini? Pwede ra man nga ayha na lang ka magtuon pagbadyet kon magkinaugalingon ka na. Apan hunahunaa lang, Moambak ba diay ka sa ayroplano kon dili ka makamaong mogamit ug parakyot? Tinuod, posible nga makakat-on ka ra sa paggamit ug parakyot samtang nagkahulog ka sa yuta. Apan mas maayo gyod unta kon makamao kang mogamit ug parakyot sa dili ka pa moambak sa ayroplano!

Sa susama, ang labing maayong panahon sa pagtuon sa pagbadyet maoy samtang nagpuyo ka uban sa imong ginikanan, sa dili ka pa moatubang sa tinuod nga kahimtang sa kinabuhi. Si Haring Solomon misulat: “Ang salapi usa ka panalipod.” (Ecclesiastes 7:12) Apan makapanalipod lang nimo ang kuwarta kon makamao kang mobadyet niini. Ug kon makamao ka nang mobadyet, mas modako ang pagsalig nimo sa imong kaugalingon ug mas modako ang pagtahod sa imong ginikanan kanimo.

Sayra Kon Unsay Galastohan sa Balay

Nakapangutana ka ba sa imong ginikanan kon pilay magasto sa pag-atiman sa inyong panimalay? Pananglitan, nahibalo ka ba kon pilay bayranan sa koryente, telepono, ug sa tubig kada bulan o kon pilay magasto sa pag-atiman ug sakyanan,  sa pagkaon, ug kon pilay bayranan sa abang o utang sa balay? Hinumdomi, usa ka sa nakapahimulos nianang maong mga bayranan​—ug kon magkinaugalingon ka na, ikaw nay mobayad niining tanan. Busa angay kang mahibalo kon pila unyay imong magasto sa pagsustento sa imong kaugalingon. Hangyoa ang imong ginikanan sa pagpakita kanimo sa resibo sa mga bayranan, ug pamati pag-ayo kon giunsa nila kini pagbadyet.

Ang sanglitanan sa Bibliya nag-ingon: “Ang maalamong tawo magpatalinghog ug magadawat ug dugang nga pagtudlo, ug ang tawong masinaboton mao ang makabaton ug mahanasong pagtultol.” (Proverbio 1:5) Si Anna nagpatambag sa iyang ginikanan. Siya miingon: “Gitudloan ako sa akong amahan kon unsaon pagbadyet, ug iya akong giingnan nga importanteng irekord ang mga nabayran ug wala pa mabayri.”

Sa laing bahin, si Anna gitudloan sa iyang inahan ug ubang praktikal nga mga paagi sa pagbadyet. “Iya akong giingnan nga importanteng mangambas unag mga prisyo. Hawod kaayo siyang mobadyet sa gamayng kuwarta,” miingon si Anna. Unsay naganansiya ni Anna? Matod pa niya: “Makamao na ko karon mobadyet ug kuwarta. Dili gyod ko magpatakag gasto, busa gaan ang akong paminaw kay wala koy utang.”

 Sayra Kon Nganong Lisod Magbadyet

Sayon kaayong isulti nga dili angayng magpatuyag gasto apan ang tinuod lisod kini tumanon ilabina kon nagpuyo ka uban sa imong ginikanan ug kon duna kay alawans o kita. Ngano man? Tingali tungod kay ang imong ginikanan maoy nagbayad sa kadaghanan sa mga bayranan. Busa daghan kag kuwarta nga ikagasto sumala sa imong gusto. Ug lami kaayong gastohon ang kuwarta.

Apan tingali magkaproblema ka kon impluwensiyahan ka sa imong mga higala sa pagpatakag gasto. Ang 21 anyos nga si Ellena miingon: “Ganahan kaayong mamalit ang akong mga higala. Kon mamalit mi, morag nagkasinabot kami nga kinahanglang mogasto gyod mi kon gusto ming malingaw.”

Normal lang nga gusto kang maangayan sa imong mga higala. Apan pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Kon kauban nako ang akong mga higala naggasto ba ako tungod kay makaarang ko o kay nagdahom sila nga mogasto ko?’ Daghang tawo magpatuyang ug gasto aron may ikapanghambog sa ilang mga higala ug mga kauban. Gusto silang magpabilib sa kon unsay ilang nabatonan imbes sa kon kinsa sila. Kini nga tinamdan makahatag unya nimog problema, ilabina kon duna kay kredit kard. Unsay imong himoon aron dili ka magpatakag gasto?

Pagtuon sa Pagkontrolar sa Imong Paggasto

Imbes mangutang kutob sa kantidad nga gitugot sa bangko nga ipautang kanimo pinaagig kredit kard o sa paggasto sa tanan nimong suweldo sa usa lang ka gabii, nganong dili nimo sulayan ang solusyon ni Ellena? “Kon maglingawlingaw ko uban sa akong mga higala,” siya miingon, “kuwentahon na nako daan  kon pilay akong gastohon. Ibangko dayon nako ang akong suweldo ug magkuha lang kog kantidad nga gikinahanglan nako niana nga paglingawlingaw. Nakita usab nako nga maayong mamalit uban sa mga higala nga dili gastador ug nga modasig nako nga mangambas una sa dili pa mamalit ug dili magdali-dalig palit kon dunay magustohan.”

Aniay pipila ka sugyot nga mahimo nimong sundon kon duna kay kredit kard.

● Ilista ang imong napalit ug itandi kini sa binulan nga rekord sa bangko nga imong nautang sa pagseguro nga wala ka panilnga sa butang nga wala nimo palita.

● Bayri dayon ang imong nautang sa kredit kard. Kon mahimo, bayri ang tanan.

● Ayaw patakag hatag sa numero sa imong kredit kard ug sa expiration date niini diha sa telepono o Internet.

● Ayaw paggamit ug kredit kard sa pagkuhag kuwarta. Mas dako kinig interes.

● Ayaw gayod ipahulam ang imong kredit kard kang bisan kinsa, bisan sa higala.

Apan ang pagbaton bag mas daghang kuwarta makasulbad sa imong mga problema sa paggasto? Dili gayod! Aniay ilustrasyon: Kon nagmaneho kag sakyanan nga walay preno o kon nagpiyong ka nga nagkapot sa manibela, makaabot kaha kang luwas sa imong destinasyon  bisag daghan pag gasolina ang tangke? Sa susama, kon dili ka makamaong mokontrolar sa imong paggasto, dili gihapon mouswag ang imong kahimtang bisag modako pa ang imong kita.

Tingali sa imong tan-aw maayo ka nang mobadyet sa imong kuwarta. Apan pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Pilay akong nagasto sa miaging bulan? Unsa bay akong gigastohan?’ Nalimot ka na? Aniay mga sugyot kon unsaon pagbadyet.

1. Pagkupot ug rekord. Sulod sa usa ka bulan, irekord ang kuwarta nga imong nadawat ug kon kanus-a kini nadawat. Isulat kon unsa ang imong gipamalit ug ang kantidad niini. Sa kataposan sa bulan, sumaha ang kuwarta nga imong nadawat ug ang imong nagasto.

2. Badyeta ang kuwarta. Tan-awa ang tsart sa panid 163. Sa unang tudling, ilista kon pilay imong gidahom  nga madawat sa usa ka bulan. Sa ikaduhang tudling, ilista kon unsay imong galastohan; gamita ang gilista diha sa imong rekord (sugyot 1) ingong giya. Isulat diha sa ikatulong tudling ang kantidad nga imong nagasto. Unya irekord ang tanan nimong nagasto nga wala sa badyet.

3. Usba ang imong batasan. Kon daghan kag napalit nga wala sa badyet ug nagkadako ang imong utang, usba ang imong batasan sa paggasto. Bayri ang imong mga utang. Kontrolaha ang imong paggasto.

Ang kuwarta mapuslanon kon gamiton sa hustong paagi. Gani, alang sa kadaghanang tawo importante kaayo ang pagpangitag kuwarta ug pagbadyet niini. Apan paningkamot nga makabaton kag timbang nga tinamdan niini. “Ang kuwarta importante, pero dili kini ang labing importante,” miingon ang batan-ong si Matthew. “Dili gayod angayng unahon kini kay sa atong pamilya o kang Jehova.”

SA SUNOD NGA KAPITULO

Pobre ba ang imong pamilya? Kon mao, unsay imong himoon aron magmalipayon gihapon ka bisan pa sa imong kahimtang?

TEKSTO

“Ang salapi usa ka panalipod; apan ang bentaha sa kahibalo mao nga ang kaalam nagatipig nga buhi sa mga nanag-iya niini.”​—Ecclesiastes 7:12.

SUGYOT

Ilista ang imong palitonon sa dili ka pa mamalit. Pagdalag kuwarta nga gikinahanglan lang nimo, ug palita kon unsa lang ang anaa sa listahan.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Kon $2,000 ang imong utang sa kredit kard nga 18.5 porsiyento ang interes ug mobayad ka lang sa gipangayo sa bangko nga bayran matag bulan, moabot ug 11 ka tuig ayha ka makaimpas ug tuboan ka pag $1,934.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang akong himoon aron makakontrolar ako sa akong paggasto ․․․․․

Kini ang akong himoon sa dili pa ko mopalit pinaagig kredit kard ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Nganong angay kang magtuon sa pagbadyet sa imong kuwarta samtang nagpuyo ka uban sa imong ginikanan?

● Nganong naglisod ka sa pagbadyet sa imong kuwarta?

● Sa unsang mga paagi magamit nimo ang imong kuwarta sa pagtabang sa uban?

[Blurb sa panid 162]

“Kon badyeton nako ang akong kuwarta, mas makatigom ko. Dili ko mopalit ug butang nga dili nako kinahanglan.”​—Leah

[Kahon sa panid 158]

Makita sa Imong Paagi sa Paggasto kon Unsa ang Imong Gihatagag Importansiya

Unsay imong gigastohan sa imong kuwarta? Kon tighatag ka sa pagtabang sa uban, nan nagpakita ka nga tinuod kang nahingawa dili lang sa pulong kondili sa buhat. (Santiago 2:4-17) Kon tig-amot ka alang sa matuod nga pagsimba, ikaw ‘nagpasidungog kang Jehova pinaagi sa imong bililhong mga butang.’ (Proverbio 3:9) Sa laing bahin, kon magsige kag gasto para lang sa imong kaugalingon, nan unsay imong gipakita nga importante kanimo?

 [Chart/​Mga hulagway sa panid 163]

Ang Akong Binulang Badyet Kopyaha kining panira!

Badyet Para sa Kantidad nga

mga Galastohan Nagasto

PAGKAON

․․․․․ ․․․․․

BESTI

․․․․․ ․․․․․

TELEPONO

․․․․․ ․․․․․

Kita KALINGAWAN

․․․․․ ․․․․․

ALAWANS DONASYON

․․․․․ ․․․․․

PARTAYM NGA TRABAHO TINIGOM

․․․․․ ․․․․․

UBAN PA UBAN PA

․․․․․ ․․․․․

↓ ↓ ↓

Total Total Total

₱․․․․․ ₱․․․․․ ₱․․․․․

[Hulagway sa panid 160]

Ang pagpatuyang ug gasto nahisamag pagmaneho nga tinaptapan ang mata