Neyutralidad

Kahubitan: Ang baroganan kanilang dili modapig o mosuportar sa bisan haing duha o labaw pang mga partido nga nagakabangi. Maoy usa ka kamatuoran sa karaan ug moderno-adlawng kasaysayan nga sa matag nasod ug ubos sa tanang kahimtang ang matuod nga mga Kristohanon nanlimbasog sa paghupot kanunay ug kompletong neyutralidad maylabot sa mga panagsungi tali sa mga grupo sa kalibotan. Sila dili manghilabot kon unsa ang ginabuhat sa uban bahin sa pakig-ambit sa patriotikong mga seremonyas, pagkasundalo, pagduyog sa politikal nga partido, pagkandidato alang sa politikal nga katungdanan, o pagbotar. Apan sila sa ilang kaugalingon nagasimba lamang kang Jehova, ang Diyos sa Bibliya; ilang gipahinungod ang ilang mga kinabuhi nga walay kunokuno ngadto kaniya ug nagahatag sa ilang bug-os nga pagsuportar sa iyang Gingharian.

Unsang mga kasulatan nga adunay kalabotan sa tinamdan sa mga Kristohanon bahin sa awtoridad sa kalibotanong mga gobyerno?

Roma 13:1, 5-7: “Tugoting ang tanang kalag magpasakop sa superyor nga mga awtoridad [gobyernohanong mga magmamando], kay walay laing awtoridad gawas sa Diyos . . . Busa adunay mapugsanong rason alang kaninyong mga tawo nga magpasakop, dili lamang tungod sa maong kapungot kondili tungod usab sa inyong tanlag. . . . Bayri silang tanan sa angayng pagabayran, kaniya nga maniningil sa buhis, ang buhis; kaniya nga nagapaningil ug alkabala, ang alkabala; kaniya nga buot ug kahadlok, ihatag ang maong kahadlok; kaniya nga nagakinahanglan ug pasidungog, ang maong pasidungog.” (Walay gobyerno nga magalungtad kon walay pagtugot sa Diyos. Walay sapayan sa panggawi sa indibiduwal nga mga opisyal, ang matuod nga mga Kristohanon nagpakita kanilag pagtahod tungod sa katungdanan  nga ilang gihuptan. Pananglitan, nga walay pagsapayan kon giunsa sa paggamit sa mga gobyerno ang gibuhis nga salapi, ang mga magsisimba ni Jehova sa binuotan nagbayad sa ilang mga buluhisan nga baylo sa mga serbisyo nga gikan niana ang tanan makabenepisyo.)

Mar. 12:17: “Unya si Jesus miingon: ‘Bayri si Cesar sa mga butang nga iya ni Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.’” (Busa ang mga Kristohanon nag-ila kanunay nga dili lamang sila kinahanglang “mobayad” ug salapi pinaagig mga buhis ngadto sa kalibotanong gobyerno kondili usab sa pagtuman sa ilang labawng mga obligasyon nga ilang nabatonan ngadto sa Diyos.)

Buh. 5:28, 29: “[Usa ka tigpamaba alang sa Hudiyong hataas nga hukmanan] miingon: ‘Kami gayod nagpina kaninyo [mga apostol] nga dili magpadayon sa pagpanudlo pinasukad niining ngalana [ni Jesu-Kristo], apan, tan-awa! gilukop ninyo ang Jerusalem sa inyong pagpanudlo, ug ginatinguha ninyo nga kapanilngan kami sa dugo niining tawhana.’ Sa pagtubag si Pedro ug ang ubang mga apostol miingon: ‘Kinahanglang sundon namo ang Diyos ingong magmamando inay kay sa mga tawo.’” (Sa dihang adunay laktod nga panagsumpaki tali sa mga sugo sa tawhanong mga magmamando ug sa mga tulomanon sa Diyos, ang matuod nga mga Kristohanon nagsunod sa panig-ingnan sa mga apostol pinaagig pagkamasinundanon una sa Diyos.)

Unsang mga kasulatan nga aduna kanunay ing kalabotan sa tinamdan sa matuod nga mga Kristohanon maylabot sa pagpakig-ambit sa lawasnong pakiggubat?

Mat. 26:52: “Si Jesus miingon kaniya: ‘Iuli sa sakob kanang imong espada, kay ang tanang magagamit ug espada mamatay sa espada.’” (Aduna pa bay bisan unsang mas labawng hinungdan sa pagpakig-away kay sa pagpanalipod sa Anak sa Diyos? Apan, gipakita ni Jesus dinhi nga kadto silang mga tinun-an dili modangop sa mga armas sa lawasnong pakiggubat.)

Isa. 2:2-4: “Mahinabo gayod sa ulahing mga adlaw nga ang bukid sa balay ni Jehova pagatukoron nga malig-on ibabaw sa tumoy sa kabukiran . . . Ug siya gayod magahukom sa taliwala sa mga nasod ug magatul-id sa mga butang maylabot sa daghang mga katawhan. Ug ila gayong pagasalsalon ang ilang mga espada ngadto sa mga punta sa daro. Ang nasod dili na mobakyaw ug espada batok sa nasod, ni sila makakat-on pa sa gubat.” (Ang mga tawo gikan sa tanang kanasoran kinahanglang sa personal maghukom kon unsang dalana ang ilang pagasundon. Sila nga mingsanong  sa paghukom ni Jehova nagahatag ug ebidensiya nga siya mao ang ilang Diyos.)

2 Cor. 10:3, 4: “Bisan kami nagagawi diha sa unod, wala kami magpakiggubat sumala sa unod. Kay ang mga hinagiban sa among pakiggubat dili man unodnon, apan gamhanan tungod sa Diyos sa paglumpag sa mga kota.” (Naghisgot si Pablo dinhi nga siya wala gayod modangop sa unodnong mga hinagiban, sama sa panglansis, sobra-magarbohong sinultihan, o unodnong mga armas, aron sa pagpanalipod sa kongregasyon batok sa bakak nga mga pagtulon-an.)

Luc. 6:27, 28: “Akong [Jesu-Kristo] sultihan kamong naminaw, Padayong higugmaa ang inyong mga kaaway, sa pagbuhat ug maayo ngadto kanilang nagadumot kaninyo, sa pagpanalangin kanilang nagapanghimaraot kaninyo, sa pag-ampo alang kanilang nagainsulto kaninyo.”

Dili ba tinuod nga gitugotan man ni Jehova ang karaang Israel sa pagpakiggubat?

Gimbut-an ni Jehova ang karaang Israel sa pagpakiggubat aron kuhaon ang yuta nga siya mismo ang nagbuot ingong ilang panulondon ug sa pagpatay sa mga tawo kansang tampalasang mga buhat ug dili pag-ila sa matuod nga Diyos nagpahinabo kang Jehova sa pag-isip kanilang dili na angayang mabuhi. (Deut. 7:1, 2, 5; 9:5; Lev. 18:24, 25) Bisan pa niana, ang kaluoy gipakita ngadto kang Rahab ug sa mga Gabaonhon tungod kay sila nagpasundayag ug pagtuo kang Jehova. (Jos. 2:9-13; 9:24-27) Sa tugon sa Kasugoan ang Diyos nagpahimutang ug mga lagda sa pakiggubat nga iyang uyonan, nga nagatino ug mga eksemsiyon ug ang paagi nga ang maong pakiggubat dumalahon. Ang maong mga gubat maoy balaang mga gubat nga iya ni Jehova. Dili ingon niana ang unodnong pakiggubat sa bisan unsang nasod karon.

Uban sa pagkatukod sa Kristohanong kongregasyon, ang usa ka bag-ong kahimtang naglungtad. Ang mga Kristohanon dili na ilalom sa Moisesnong Kasugoan. Ang mga sumusunod ni Kristo kinahanglang maghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran; mao nga ang mga magsisimba sa matuod nga Diyos ngadtongadto makaplagan sa maong tanang kanasoran. Apan, unsa man ang motibo sa maong mga nasod sa dihang sila makiggubat? Mao ba ang pagtuman sa kabubut-on sa Maglalalang sa tibuok nga yuta o ang pagpadako ba sa pipila ka makinasod nga pangagpas? Kon ang matuod nga mga Kristohanon sa usa ka nasod makiggubat batok sa laing nasod, sila nagapakiggubat batok sa ilang mga isigkamagtutuo, batok sa mga tawo kinsa nag-ampo ug panabang ngadto sa mao rang Diyos nga ilang giampoan. Nga tukma, si Kristo nagbaod sa iyang mga sumusunod nga isakob  ang espada. (Mat. 26:52) Siya mismo, nga nahimaya sa mga langit, sa dumalayon mopatuman sa pagpatay kanilang walay pag-ila sa matuod nga Diyos ug sa Iyang kabubut-on.—2 Tes. 1:6-8; Pin. 19:11-21.

Mahitungod sa pagsundalo, unsa man ang gibutyag sa kalibotanong kasaysayan bahin sa tinamdan sa unang mga Kristohanon?

“Ang mabinantayong pagsubli sa tanang impormasyong mabatonan nagapakita nga, hangtod sa panahon ni Marcus Aurelius [Romanong emperador gikan sa 161 hangtod sa 180 K.P.], walay Kristohanon nga nahimong sundalo; ug walay sundalo, human mahimong Kristohanon, nga nagpabilin sa militaryong serbisyo.”—The Rise of Christianity (London, 1947) ni E. W. Barnes, p. 333.

“Kami nga nalimin sa gubat, ug sa bayloanay nga pinatyanay, ug sa tanang pagkadaotan, ang matag usa latas sa tibuok nga yuta nagbalhin sa among sama-gubat nga mga hinagiban,—among mga espada ngadto sa mga punta sa daro, ug among mga bangkaw ngadto sa mga himan sa pagtikad sa yuta,—ug among ginaugmad ang kaluoy, pagkamatarong, pagkamahinatagon, pagtuo, ug paglaom, nga among nahuptan gikan sa Amahan sa Iyang Kaugalingon pinaagi Kaniya nga gilansang sa krus.”—Justin Martyr sa “Dialogue With Trypho, a Jew” (Ika-2 nga siglo K.P.), The Ante-Nicene Fathers (Grand Rapids, Mich.; reprint of 1885 Edinburgh edition), giedit nila ni A. Roberts ug J. Donaldson, Tomo I, p. 254.

“Sila midumili sa pag-ambit sa bisan unsang aktibong bahin diha sa sibil nga administrasyon o sa militaryong depensa sa imperyo. . . . maoy imposible nga ang mga Kristohanon, nga walay pagbiya sa mas sagradong katungdanan, mahimong mga sundalo, mga mahistrado, o mga prinsipe.”—History of Christianity (New York, 1891), ni Edward Gibbon, pp. 162, 163.

Unsang mga kasulatan ang aduna kanunay ing kalabotan sa tinamdan sa matuod nga mga Kristohanon bahin sa pagkalambigit sa politikal nga mga isyu ug mga kalihokan?

Juan 17:16: “Sila dili bahin sa kalibotan, maingon nga ako [Jesus] dili gayod bahin sa kalibotan.”

Juan 6:15: “Si Jesus, nga nakamatikod nga sila [ang mga Hudiyo] moduol na ug sakmiton siya aron himoon siyang hari, mipahilit pag-usab paingon sa bukid nga nag-inusara.” Sa ulahi, iyang gisultihan ang Romanong gobernador: “Ang akong gingharian dili  bahin niining kalibotana. Kon ang akong gingharian bahin pa niining kalibotana, ang akong mga alagad nakig-away na unta aron dili gayod ako ikatugyan ngadto sa mga Hudiyo. Apan, nga mao, ang akong gingharian dili gikan niini nga tinubdan.”—Juan 18:36.

Sant. 4:4: “Mga mananapaw, wala ba kamo masayod nga ang pagpakighigala sa kalibotan maoy pakig-away sa Diyos? Busa, bisan kinsa ang buot mahigala sa kalibotan nagahimo sa iyang kaugalingon nga kaaway sa Diyos.” (Nganong mabug-at kaayo ang maong butang? Tungod kay, ingon sa gibutyag sa 1 Juan 5:19, “ang tibuok kalibotan anaa sa gahom sa daotan.” Sa Juan 14:30, si Jesus mipunting kang Satanas ingong “ang magmamando sa kalibotan.” Busa, bisan unsa mang kalibotanong grupo nga hayan suportahan sa usa ka tawo, ubos sa kang kinsang pagbuot nga siya gayod masakop?)

Mahitungod sa politikanhong pagkalambigit, unsa ang gitaho sa kalibotanong mga historyano ingon nga mao ang tinamdan niadtong nailhan ingong unang mga Kristohanon?

“Ang unang Kristiyanidad wala kaayo hisabti ug wala kaayo tagda niadtong nagmando sa paganong kalibotan. . . . Ang mga Kristohanon midumili sa pakig-ambit sa pipila ka katungdanan sa Romanong lungsoranon. . . . Dili sila mangatungdanan nga politikanhon.”—On the Road to Civilization, A World History (Philadelphia, 1937), nila ni A. Heckel ug J. Sigman, pp. 237, 238.

“Ang mga Kristohanon nahilayo ug napalahi gikan sa estado, ingong saserdotenhon ug espirituwal nga kaliwat, ug ang Kristiyanidad daw nakaarang sa pag-impluwensiya sa sibil nga kinabuhi nianang paagiha lamang nga, kinahanglang isugid, mao ang labing putli, pinaagig pagpanlimbasog gayod nga isilsil nga mas ug mas pa ang balaang pagbati ngadto sa mga lungsoranon sa estado.”—The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries (New York, 1848), ni Augustus Neander, gihubad gikan sa Aleman pinaagi ni H. J. Rose, p. 168.

Unsang mga kasulatan nga aduna kanunay ing kalabotan sa tinamdan sa matuod nga mga Kristohanon bahin sa mga seremonyas nga nagalangkit sa bandera ug nasodnong mga awit?

1 Cor. 10:14: “Likayi ninyo ang pagsimba sa diyosdiyos.” (Usab ang Exodo 20:4, 5)

1 Juan 5:21: “Gagmayng mga anak, pagbantay sa inyong kaugalingon gikan sa mga idolo.”

Luc. 4:8: “Sa pagtubag si Jesus miingon kaniya: ‘Nahisulat na,  “Si Jehova nga imong Diyos ang kinahanglan mong simbahon, ug ngadto kaniya lamang nga kinahanglang buhaton mo ang balaang pag-alagad.”’”

Tan-awa usab ang Daniel 3:1-28.

Ang mao bang patriotikong mga simbolo ug mga seremonyas aduna gayoy relihiyosong kahulogan?

“Ang [historyanong] si Carlton Hayes nagpunting dugay na kanhi nga ang rituwal sa pagsimba-bandera ug pagpanumpa diha sa Amerikanhong tunghaan maoy relihiyosong pagtuman. . . . Ug nga kining adlaw-adlawng mga rituwal maoy relihiyoso gilig-on sa Korte Suprema sa serye sa mga kaso.”—The American Character (New York, 1956), ni D. W. Brogan, pp. 163, 164.

“Ang unang mga bandera maoy hapit bug-os relihiyosong kinaiya. . . . Ang nasodnong bandera sa Inglatera sa kasiglohan—ang pulang krus ni St. George—maoy relihiyoso; sa pagkamatuod ang tabang sa relihiyon daw gitinguha kanunay sa pagbalaan sa nasodnong mga bandera, ug ang sinugdanan sa daghan masubay ngadto sa sagradong bandera.”—Encyclopædia Britannica (1946), Tomo 9, p. 343.

“Diha sa publikong seremonya nga gidumala sa bise presidente sa [Military Supreme] Court, sa ika-19 sa Nobyembre, ang mga pasidungog gipakita ngadto sa bandera sa Brazil. . . . Human sa pagpaubos sa bandera, ang Ministro Heneral sa Kasundalohan si Tristao de Alencar Araripe nagpatugbaw sa iyang kaugalingon maylabot sa pagsaulog niining paagiha: ‘ . . . ang mga bandera nahimong balaan sa patriotikong relihiyon nga nagapasiugda ug pagsimba . . . Ang bandera ginadayeg ug ginasimba . . . Ang bandera ginasimba, sama gayod sa pagsimba sa Yutang Natawhan.’”—Diario da Justica̧ (Federal Capital, Brazil), Pebrero 16, 1956, p. 1906.

Mahitungod sa patriotikong mga seremonyas, unsa man ang giingon sa kalibotanong kasaysayan bahin sa tinamdan niadtong nailhan ingong unang mga Kristohanon?

“Ang mga Kristohanon midumili sa . . . paghalad ngadto sa pagkamaayong laki sa emperador—nga sa banabana katumbas karon sa pagdumili sa pagsaludar sa bandera o pagsabat sa panumpa sa pagkamaunongon. . . . Diyutay ra sa mga Kristohanon ang mibiya, bisan tuod ang usa ka halaran nga may kalayong nagasiga niana sa kasagaran gipasiga didto sa arena para sa ilang kasayon. Ang buhaton lang sa binilanggo mao ang pagsabwag ug usa ka pudyot sa insenso ibabaw sa siga ug siya hatagan ug Sertipiko sa Halad ug buhian. Gipatin-aw usab pag-ayo kaniya nga  siya wala magasimba sa emperador; maoy pag-ila lamang sa balaang kinaiya sa maong emperador ingong pangulo sa Romanong estado. Sa gihapon, halos walay mga Kristohanon nga mipahimulos sa ilang kaugalingon sa maong higayon sa kaikyasan.”—Those About to Die (New York, 1958), ni D. P. Mannix, pp. 135, 137.

“Ang buhat sa pagsimba sa emperador naglakip sa pagsabulak ug pipila ka lugas sa insenso o pipila ka tulo sa bino ibabaw sa halaran nga sa atubangan niana nagbarog ang larawan sa emperador. Tingali sa atong pagkanahilayo sa situwasyon atong makita nga ang maong buhat walay kalainan gikan . . . sa pagpataas sa kamot sa pagsaludar sa bandera o ngadto sa inilang magmamando sa estado, usa ka pasundayag sa kortesiya, pagtahod, ug patriotismo. Posibleng ang daghan gayong katawhan sa unang siglo ingon niana gayod ang pagbati pero dili sama niana ang mga Kristohanon. Ilang giisip ang katibuk-an sa maong butang ingong relihiyosong pagsimba, nga maoy pag-ila sa emperador ingong diyos ug busa maoy pagbungkag sa pagkamaunongon ngadto sa Diyos ug kang Kristo, ug sila midumili sa pagbuhat niana.”—The Beginnings of the Christian Religion (New Haven, Conn.; 1958), ni M. F. Eller, pp. 208, 209.

Ang neyutralidad ba sa mga Kristohanon nagkahulogan nga sila dili interesado sa kaayohan sa ilang mga silingan?

Dili gayod. Nahibalo sila pag-ayo ug matanlagong nagapanlimbasog sa pagpadapat sa sugo nga gisubli ni Jesus: “Kinahanglang higugmaon mo ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.” (Mat. 22:39) Mao man usab ang tambag nga gitala ni apostol Pablo: “Buhaton ta ang maayo ngadto sa tanan, apan ilabina kanila nga may kalabotan kanato sa pagtuo.” (Gal. 6:10) Sila nakombensir nga ang labing dakong kaayohan nga ilang mahimo alang sa ilang mga silingan mao nga ipaambit kanila ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos, nga sa dumalayon magsulbad sa mga suliran nga ginaatubang sa katawhan ug nagabukas ngadto kanilang nagadawat niana sa kahibulongang paglaom sa kinabuhing dayon.