Usa ka pagbati sa mainit nga personal nga pagmahal o halalom nga pagmahal, alang sa usa ka higala, alang sa usa ka ginikanan o anak, ug sa uban pa; mainit nga pagmahal o pagkagusto sa laing tawo; lain pa, ang malulotong pagmahal sa Diyos alang sa iyang mga linalang o ang masimbahong pagmahal nga angay nilang ihatag ngadto sa Diyos; dugang pa, ang malulotong pagmahal nga gipahayag sa hustong paagi sa mga linalang sa Diyos alang sa usag usa; ang hugot o mainit nga pagmahal alang sa usa ka tawo sa kaatbang nga sekso nga maoy makaaghat sa pagbati aron maghiusa diha sa kaminyoon. Ang usa sa mga kaamgid nga kahulogan sa gugma mao ang “debosyon.”

Gawas niana nga mga kahulogan, ang Kasulatan naghisgot usab sa gugma nga giniyahan sa prinsipyo, sama sa gugma sa pagkamatarong o bisan sa gugma alang sa mga kaaway, kang kinsa ang usa ka tawo tingali walay pagmahal. Kini nga matang o kapahayagan sa gugma maoy usa ka dili-hakog nga debosyon sa pagkamatarong ug tim-os nga kabalaka alang sa dumalayong kaayohan sa uban, lakip ang aktibong pagpahayag niini alang sa ilang kaayohan.

Ang berbo nga ʼa·hevʹ o ʼa·havʹ (“nahigugma”) ug ang nombre nga ʼa·havahʹ (“gugma”) mao ang mga pulong nga pangunang gigamit sa Hebreohanon sa pagtumong sa gugma sumala niana nga mga diwa, ug ang konteksto maoy motino sa diwa ug gidak-on sa gugma nga gipasabot.

Ang Kristohanon Gregong Kasulatan pangunang migamit ug mga termino nga gikan sa mga pulong nga a·gaʹpe, phi·liʹa, ug sa duha ka pulong gikan sa stor·geʹ (ang eʹros, gugma tali sa magkaatbang nga sekso, wala gamita). Ang a·gaʹpe mas sagad nga gigamit kay sa ubang mga termino.

Labot sa nombre nga a·gaʹpe ug sa berbo nga a·ga·paʹo, ang Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words nag-ingon: “Ang gugma mailhan lamang gumikan sa mga lihok nga giaghat niini. Ang gugma sa Diyos gipakita pinaagi sa paghatag sa Iyang Anak ingong gasa, 1 Juan 4:​9, 10. Apan dayag nga kini dili mao ang gugma nga matinguhaon sa pagpahimuot, o pagmahal, sa ato pa, kini wala batia tungod sa talagsaong hiyas sa mga hingtungdan niini, Roma 5:8. Kini maoy pagpasundayag sa kabubut-on sa Diyos sumala sa iyang kaugalingong pagbuot, nga gihimo nga walay partikular nga hinungdan gawas lamang nga kini maoy kinaiyahan sa Diyos Mismo, itandi ang Deu. 7:​7, 8.”​—1981, Tomo 3, p. 21.

Mahitungod sa berbo nga phi·leʹo, si Vine nagkomento: “[Kini] lahi sa agapao sanglit ang phileo mas duol nga naghulagway sa malumong pagmahal. . . . Dugang pa, ang paghigugma (phileo) sa kinabuhi, tungod sa hilabihan nga tinguha sa pagtipig niini, nga nahikalimot sa tinuod nga tumong sa kinabuhi, gisaway sa Ginoo diha sa Juan 12:25. Sa kasukwahi, ang paghigugma sa kinabuhi (agapao) sumala sa paggamit sa 1 Ped. 3:​10, mao ang pagsuta sa tinuod nga tumong sa pagkinabuhi. Dinhi ang pulong nga phileo dili gayod haom.”​—Tomo 3, pp. 21, 22.

Ang Exhaustive Concordance of the Bible ni James Strong, sa Gregong diksiyonaryo niini (1890, pp. 75, 76), nag-ingon ilalom sa phi·leʹo: “Ang pagkahimong higala sa (pagmahal sa [usa ka tawo o usa ka butang]), nga mao, pagmahal sa (nagtumong sa personal nga pagmahal, labot sa sentimento o pagbati; samtang [ang a·ga·paʹo] mas lapad, nga naglangkob ilabina sa paghukom ug sa kinabubut-ong pag-uyon tungod sa prinsipyo, katungdanan ug sa kon unsay husto . . . ).”​—Tan-awa ang PAGMAHAL.

Ang a·gaʹpe sagad nagpasabot sa gugma nga gigiyahan o gigamhan sa prinsipyo. Kini sagad maglakip sa pagmahal ug sa kahinangop. Dayag nga diha sa daghang teksto ang a·gaʹpe mahimong maglakip sa pagmahal ug sa mainitong pagbati. Sa Juan 3:​35, si Jesus miingon: “Ang Amahan nahigugma [a·ga·paiʹ] sa Anak.” Sa Juan 5:​20, siya miingon: “Ang Amahan nagmahal [phi·leiʹ] sa Anak.” Tino nga ang gugma sa Diyos alang kang  Jesu-Kristo giduyogan sa dakong pagmahal. Si Jesus mipatin-aw usab: “Siya nga nahigugma [a·ga·ponʹ] kanako higugmaon [a·ga·pe·theʹse·tai] sa akong Amahan, ug ako mahigugma [a·ga·peʹso] kaniya.” (Ju 14:21) Kini nga gugma sa Amahan ug sa Anak giduyogan sa malumong pagmahal alang sa maong mahigugmaong mga persona. Sa samang paagi, ang mga magsisimba ni Jehova kinahanglan nga mohigugma kaniya ug sa iyang Anak, ingon man sa usag usa.​—Ju 21:15-17.

Busa, bisan tuod ang Kristohanong gugma lahi tungod sa pagtahod sa prinsipyo, kini dili kay walay pagbati; kay kon mao pa, kini walay kalainan sa dili-mabination nga hustisya. Apan kini wala gamhi sa pagbati o sentimento; kini dili gayod mosalikway sa prinsipyo. Ang mga Kristohanon tukmang magpakitag gugma ngadto sa uban nga kanila sila tingali walay espesyal nga pagmahal o kahinangop, nga naghimo niana alang sa kaayohan sa maong mga tawo. (Gal 6:10) Apan, bisan tuod sila wala mobatig espesyal nga pagmahal, sila mibatig kaluoy ug tim-os nga kahangawa alang sa maong mga isigkatawo, hangtod sa kinutbanan ug paagi nga itugot ug ilatid sa matarong nga mga prinsipyo.

Apan, bisan tuod ang Kristohanong a·gaʹpe nagtumong sa gugma nga gigamhan sa prinsipyo, adunay sayop nga matang sa a·gaʹpe nga ikapahayag, nga gigiyahan sa paghunahuna lang sa kaugalingon. Pananglitan, si Jesus miingon: “Kon inyong higugmaon [a·ga·paʹte] sila nga nahigugma kaninyo, unsay dungog niini kaninyo? Kay bisan ang mga makasasala nahigugma man niadtong nahigugma kanila. Ug kon himoon ninyo ang maayo niadtong nagahimog maayo kaninyo, sa pagkatinuod unsay dungog niini kaninyo? Bisan ang mga makasasala nagabuhat usab sa ingon. Lain pa, kon magpahulam kamo nga walay tubo niadtong gilaoman ninyo nga may madawat kamo, unsay dungog niini kaninyo? Bisan ang mga makasasala magapahulam nga walay tubo sa mga makasasala aron maulian sila sa samang kantidad.” (Luc 6:32-34) Ang prinsipyo nga gisunod sa maong mga tawo mao: ‘Paghimog maayo kanako ug ako mohimog maayo kanimo.’

Si apostol Pablo miingon bahin sa usa nga kanhi kauban niya sa buluhaton: “Si Demas mibiya kanako tungod kay iyang gihigugma [a·ga·peʹsas] kini nga sistema sa mga butang.” (2Ti 4:10) Dayag nga si Demas nahigugma sa kalibotan tungod sa hinakog nga mga hinungdan, tingali tungod sa paghigugma sa materyal nga mga kaayohan niini. Si Jesus miingon: “Ang mga tawo nahigugma [e·gaʹpe·san] sa kangitngit inay kay sa kahayag, kay ang ilang mga buhat maoy daotan. Kay siya nga nagbuhat ug mangil-ad nga mga butang nagdumot sa kahayag ug dili moduol sa kahayag, aron dili mabadlong ang iyang mga buhat.” (Ju 3:​19, 20) Tungod kay ang kangitngit makatabang sa pagtabon sa ilang daotang mga buhat, sila nahigugma niini.

Si Jesus nagsugo: ‘Higugmaa [a·ga·paʹte] ang inyong mga kaaway.’ (Mat 5:44) Ang Diyos mismo ang naglatid sa prinsipyo, sumala sa giingon ni apostol Pablo: “Ang Diyos nagrekomendar sa iyang kaugalingong gugma [a·gaʹpen] kanato sa pagkaagi nga, samtang kita mga makasasala pa, si Kristo namatay alang kanato. . . . Kay kon, sa dihang kita mga kaaway pa, kita gipasig-uli ngadto sa Diyos pinaagi sa kamatayon sa iyang Anak, karon nga kita napasig-uli na, labi pa nga kita pagaluwason pinaagi sa iyang kinabuhi.” (Rom 5:8-10) Ang usa ka talagsaong pagpasundayag sa maong gugma mao ang pagpakiglabot sa Diyos kang Saulo sa Tarso, kinsa nahimong si apostol Pablo. (Buh 9:1-16; 1Ti 1:15) Busa, ang paghigugma sa atong mga kaaway angay nga gamhan sa prinsipyo nga gilatid sa Diyos ug angay nga buhaton kini ingong pagsugot sa iyang mga sugo, kini inubanan man o dili sa mainitong pagbati o pagmahal.

Ang Diyos. Si apostol Juan misulat: “Ang Diyos gugma.” (1Ju 4:8) Siya ang personipikasyon sa gugma, nga mao ang iyang nagpatigbabaw nga hiyas. Apan, dili kini mahimong balihon, nga mao, ‘ang gugma (ang abstrakto nga hiyas) maoy Diyos.’ Gipadayag sa Diyos ang iyang kaugalingon diha sa Bibliya ingong usa ka Persona ug sa mahulagwayong paagi naghisgot sa iyang “mga mata,” “mga kamot,” “kasingkasing,” “kalag,” ug uban pa. Aduna usab siyay uban pang mga hiyas, lakip niini ang hustisya, gahom, ug kaalam. (Deu 32:4; Job 36:22; Pin 7:12) Dugang pa, siya usab makahimo sa pagdumot, usa ka hiyas nga kasukwahi gayod sa gugma. Ang iyang paghigugma sa pagkamatarong nagkinahanglan nga iyang dumtan ang pagkadaotan. (Deu 12:31; Pr 6:16) Ang gugma naglakip sa pagbati ug sa pagpahayag sa mainit nga personal nga pagmahal, nga bation lamang sa usa ka persona, o ikapahayag ngadto sa usa ka persona. Tino nga ang Anak sa Diyos nga si Jesu-Kristo dili usa ka abstrakto nga hiyas; siya miingon nga siya kauban sa iyang Amahan, nagbuhat uban kaniya, nagpahimuot kaniya, ug namati kaniya, ug siya naghisgot usab bahin sa mga manulonda nga nakakita sa nawong sa iyang Amahan, mga butang nga imposibleng mahimo sa usa ka abstrakto nga hiyas.​—Mat 10:32; 18:10; Ju 5:17; 6:46; 8:​28, 29, 40; 17:5.

Ebidensiya sa iyang gugma. Adunay daghang ebidensiya nga si Jehova nga Maglalalang ug Diyos sa uniberso maoy gugma. Kini makita sa pisikal nga kalalangan mismo. Maampingon gayod ang pagkahimo niini alang sa kahimsog, kalipay,  ug kaayohan sa tawo! Ang tawo gihimo dili lamang aron makabaton ug kinabuhi kondili aron malipay sa pagkaon, mahimuot sa pagtan-aw sa kolor ug katahom sa kalalangan, malingaw sa mga hayop ingon man sa pagpakig-uban sa iyang isigkatawo, ug aron makakaplag ug kalipay gikan sa dili-maihap nga uban pang mga kahimut-anan sa kinabuhi. (Sal 139:​14, 17, 18) Apan si Jehova labi pa gayod nga nagpasundayag sa iyang gugma pinaagi sa paghimo sa tawo sumala sa iyang larawan ug dagway (Gen 1:​26, 27), nga may katakos sa paghigugma ug sa pagpabili sa espirituwal nga mga butang, ug pinaagi sa pagpadayag sa iyang kaugalingon ngadto sa tawo pinaagi sa iyang Pulong ug sa iyang balaang espiritu.​—1Co 2:​12, 13.

Ang gugma ni Jehova ngadto sa katawhan maoy sama nianang sa usa ka Amahan ngadto sa iyang mga anak. (Mat 5:45) Wala siyay gihikaw nga alang sa ilang kaayohan, bisag unsa pay bili niini; ang iyang gugma molabaw sa bisan unsa nga atong bation o ikapahayag. (Efe 2:4-7; Isa 55:8; Rom 11:33) Ang iyang kinadak-ang kapahayagan sa gugma, ang labing mahigugmaon nga mahimo sa usa ka ginikanan, iyang gihimo alang sa katawhan. Kana mao ang paghatag sa kinabuhi sa iyang kaugalingong matinumanon ug bugtong nga Anak. (Ju 3:16) Maingon sa gisulat ni apostol Juan: “Bahin kanato, kita nahigugma, tungod kay siya unang nahigugma kanato.” (1Ju 4:19) Busa, siya mao ang Tinubdan sa gugma. Ang isigkaapostol ni Juan nga si Pablo misulat: “Kay makuli nga magpakamatay ang si bisan kinsa alang sa tawong matarong; sa pagkatinuod, alang sa maayong tawo, tingali, aduna pay mangahas pagpakamatay. Apan ang Diyos nagrekomendar sa iyang kaugalingong gugma kanato sa pagkaagi nga, samtang kita mga makasasala pa, si Kristo namatay alang kanato.”​—Rom 5:​7, 8; 1Ju 4:10.

Ang walay-kataposang gugma sa Diyos. Ang gugma ni Jehova alang sa iyang matinumanong mga alagad maoy walay kataposan; kini dili mapakyas o mahanaw, bisan unsa pa ang mga kahimtang sa iyang mga alagad, maayo o dili maayo, o sa bisan unsang butang, dagko ug gagmay, nga motungha batok kanila. Si apostol Pablo mipatugbaw: “Kay kombinsido ako nga dili ang kamatayon ni kinabuhi ni mga manulonda ni mga kagamhanan ni mga butang nga ania karon ni mga butang nga moabot ni mga gahom ni gihabogon ni giladmon ni bisan unsang ubang linalang ang makabulag kanato gikan sa gugma sa Diyos nga anaa kang Kristo Jesus nga atong Ginoo.”​—Rom 8:​38, 39.

Ang soberanya sa Diyos gipasukad sa gugma. Si Jehova nalipay tungod kay ang iyang soberanya ug ang pagsuportar niini sa iyang mga linalang pangunang gipasukad sa gugma. Ang iyang gitinguha mao lamang kadtong nahigugma sa iyang soberanya tungod sa iyang maayong mga hiyas ug tungod kay kini matarong, kinsa nagpalabi sa iyang soberanya kay sa uban. (1Co 2:9) Ilang gipili nga moalagad ilalom sa iyang soberanya inay mosulay nga magkinaugalingon​—kini tungod sa ilang kahibalo bahin kaniya ug sa iyang gugma, hustisya, ug kaalam, nga ilang nasabtan nga labaw kaayo kay sa ilaha. (Sal 84:​10, 11) Ang Yawa napakyas niining bahina, nga garbosong nagtinguhang magkinaugalingon, sama kang Adan ug Eva. Gani, gihagit sa Yawa ang paagi sa pagmando sa Diyos, nga daw nag-ingon nga kadto dili mahigugmaon, dili matarong (Gen 3:1-5), ug nga ang mga linalang sa Diyos nag-alagad Kaniya dili tungod sa gugma, apan tungod sa kahakog.​—Job 1:8-12; 2:3-5.

Si Jehova nga Diyos nagtugot sa Yawa nga magpabiling buhi ug sulayan ang iyang mga alagad, bisan ang iyang bugtong nga Anak, hangtod sa kamatayon. Gitagna sa Diyos ang pagkamatinumanon ni Jesu-Kristo. (Isa 53) Nganong nakahimo siya niini, nga isalig ang iyang pulong diha sa iyang Anak? Tungod sa gugma. Si Jehova nakaila sa iyang Anak ug nahibalo sa gugma sa iyang Anak alang Kaniya ug alang sa pagkamatarong. (Heb 1:9) Siya suod kaayo ug bug-os nga nakaila sa iyang Anak. (Mat 11:27) Aduna siyay bug-os nga pagsalig ug kompiyansa sa pagkamatinumanon sa Anak. Labaw pa niana, “ang gugma . . . maoy usa ka hingpit nga bugkos sa panaghiusa.” (Col 3:14) Kini ang labing lig-ong bugkos sa uniberso, ang hingpit nga gugma nga hugot kaayong nagbugkos sa Anak ug sa Amahan. Sa samang mga katarongan, ang Diyos makasalig sa iyang organisasyon sa mga alagad, kay nasayod nga tungod sa gugma ang kadaghanan kanila bug-os nga mounong kaniya ilalom sa pagsulay ug nga ang iyang organisasyon sa mga linalang dili motalikod kaniya sa katibuk-an.​—Sal 110:3.

Si Jesu-Kristo. Sanglit sulod sa dili-matinong kapanahonan si Jesus nakig-uban nga suod kaayo sa iyang Amahan, ang Tinubdan sa gugma, ug nakaila Kaniya sa bug-os gayod, siya makaingon: “Siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.” (Ju 14:9; Mat 11:27) Busa ang gugma ni Jesus maoy kompleto, hingpit. (Efe 3:19) Siya miingon sa iyang mga tinun-an: “Walay usa nga may gugmang labaw pa kay niini, nga ang usa magtugyan sa iyang kalag alang sa iyang mga higala.” (Ju 15:13) Siya miingon kanila: “Ako magahatag kaninyog bag-ong sugo, nga kamo maghigugmaay sa usag usa; ingon sa akong paghigugma kaninyo, nga kamo usab maghigugmaay sa usag  usa.” (Ju 13:34) Kini nga sugo maoy bag-o, sanglit ang Balaod, nga niana ilalom si Jesus ug ang iyang mga tinun-an sa maong panahon, nagsugo sa tawo: “Higugmaon mo ang imong isigkatawo [o silingan] sama sa imong kaugalingon.” (Lev 19:18; Mat 22:39) Kini nagkinahanglan sa paghigugma sa uban sama sa kaugalingon apan dili sa nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma nga andam bisan sa paghatag sa kaugalingong kinabuhi alang sa uban. Gipasundayag sa kinabuhi ug kamatayon ni Jesus ang gugma nga gikinahanglan niining bag-ong sugo. Dugang pa sa paghimog maayo sa dihang motungha ang panginahanglan, ang sumusunod ni Kristo mohimo sa unang lakang, ilalom sa direksiyon ni Kristo, sa pagtabang sa uban sa espirituwal ug sa ubang paagi. Siya angayng aktibo nga mobuhat alang sa ilang kaayohan. Ang pagsangyaw ug pagtudlo sa maayong balita sa uban, nga ang pipila kanila lagmit mga kaaway, maoy usa sa kinadak-ang pagpahayag sa gugma, kay kini maghatag ug walay-kataposang kinabuhi ngadto kanila. Ang Kristohanon angayng ‘magpaambit dili lamang sa maayong balita sa Diyos apan usab sa iyang kaugalingong kalag’ sa pagtabang ug sa pagbuhat uban niadtong modawat sa maayong balita. (1Te 2:8) Ug angayng andam siya sa pagtugyan sa iyang kalag (kinabuhi) alang kanila.​—1Ju 3:16.

Kon sa Unsang Paagi ang Usa ka Tawo Makabaton ug Gugma. Pinaagi sa balaang espiritu, ang unang lalaki ug babaye gilalang nga nagbaton niining nagpatigbabawng hiyas sa Diyos, nga mao ang gugma, ug makahimo sa pagpalapad, pagpadako, ug pagpadagaya niana nga gugma. Ang gugma maoy usa ka bunga sa espiritu sa Diyos. (Gal 5:22) Ang diyosnong gugma dili usa ka hiyas nga basta na lamang nabatonan sa usa ka tawo nga wala niya mahibaloi kon nganong nabatonan niya kini, sama sa kahimtang sa pipila ka pisikal o mental nga mga katakos, sama sa pisikal nga katahom, talento sa musika, o sa susamang napanunod nga mga hiyas. Ang diyosnong gugma dili mabatonan sa usa ka tawo kon walay kahibalo ug pag-alagad sa Diyos o kon walay pagpamalandong ug pagpabili. Pinaagi lamang sa pag-ugmad sa gugma nga ang usa ka tawo mahimong tigsundog sa Diyos, ang Tinubdan sa gugma. (Sal 77:11; Efe 5:​1, 2; Rom 12:2) Si Adan napakyas sa pag-ugmad sa gugma sa Diyos; wala siya mouswag ngadto sa pagkahingpit sa gugma. Kini gipakita pinaagi sa iyang pagkawala mahiusa uban sa Diyos, sa iyang pagkawala mabugkos ngadto sa Diyos pinaagi nianang hingpit nga bugkos sa panaghiusa. Bisan pa niana, si Adan, bisan tuod dili hingpit ug makasasala, nagpasa ngadto sa iyang mga anak, sumala “sa iyang larawan,” sa katakos ug kapasidad sa paghigugma. (Gen 5:3) Ang katawhan sa katibuk-an nagpahayag ug gugma, apan kini sagad nga sayop, dunot, hiwi nga gugma.

Ang gugma mahimong sayop. Tungod niini nga mga katarongan, dayag nga ang usa ka tawo makabaton lamang ug usa ka tinuod ug husto nga gugma pinaagi sa pagtinguha ug pagsunod sa espiritu sa Diyos ug sa kahibalo nga naggikan sa Iyang Pulong. Pananglitan, ang usa ka ginikanan tingali nagmahal sa iyang anak. Apan mahimong mokunhod kana nga gugma o siya mahimong masayop sa pagpahayag niini tungod sa emosyon, nga maghatag sa bata sa tanang butang ug walay ihikaw kaniya nga bisan unsa. Basin dili niya gamiton ang iyang awtoridad isip ginikanan sa pagdisiplina ug usahay sa aktuwal nga pagkastigo. (Pr 22:15) Ang maong gugma kunohay lagmit garbo pa gani sa pamilya, nga maoy kahakog. Ang Bibliya nag-ingon nga ang maong tawo nagpahayag, dili sa gugma, kondili sa pagdumot, tungod kay wala niya sunda ang dalan nga magluwas sa kinabuhi sa iyang anak.​—Pr 13:24; 23:​13, 14.

Dili kini mao ang gugma nga naggikan sa Diyos. Ang diyosnong gugma magpalihok sa usa nga buhaton ang maayo ug ang mapuslanong butang alang sa laing tawo. “Ang gugma nagapalig-on.” (1Co 8:1) Ang gugma dili magpadaog sa emosyon. Kini malig-on, kusganon, tinultolan sa diyosnong kaalam, nagatapot una sa tanan sa kon unsay maputli, matarong. (San 3:17) Kini gipasundayag sa Diyos ngadto sa Israel, nga iyang grabeng gisilotan tungod sa pagkadili-masinugtanon, alang sa ilang walay-kataposang kaayohan. (Deu 8:5; Pr 3:12; Heb 12:6) Si apostol Pablo nag-ingon sa mga Kristohanon: “Nagaantos kamo ingon nga disiplina. Ang Diyos nagatagad kaninyo ingon nga mga anak. Kay kinsa ba ang anak nga wala disiplinaha sa usa ka amahan? . . . Dugang pa, kita may mga amahan nga sama kanato nga unodnon nga modisiplina kanato, ug kita nagtahod kanila. Dili ba labi pa nga magpasakop kita ngadto sa Amahan sa atong espirituwal nga kinabuhi ug mabuhi? Kay sulod sa pipila ka adlaw sila nagdisiplina kanato sumala sa gihunahuna nila nga maayo, apan siya nagbuhat niana alang sa atong kaayohan aron kita makaambit sa iyang pagkabalaan. Tinuod, sa pagkakaron walay disiplina nga daw makapalipay, hinunoa makapaguol; apan pagkahuman niini alang kanila nga nabansay niini kini magpatunghag madaitong bunga, nga mao, ang pagkamatarong.”​—Heb 12:7-11.

Ang kahibalo naghatag sa gugma ug hustong direksiyon. Labaw sa tanan, ang gugma angayng itumong una ngadto sa Diyos. Kay kon dili, kini motipas sa sayop nga direksiyon ug gani  motultol sa pagsimba sa usa ka linalang o butang. Ang pagkahibalo sa mga katuyoan sa Diyos mahinungdanon, tungod kay pinaagi niana ang usa ka tawo mahibalo kon unsa ang labing maayo alang sa iyang kaugalingong kaayohan ug sa uban ug mahibalo kon unsaon sa pagpahayag sa gugma sa tukmang paagi. Ang atong gugma sa Diyos angay nga ‘tibuok kasingkasing, hunahuna, kalag, ug kusog.’ (Mat 22:36-38; Mar 12:​29, 30) Kini dili lamang panggawas nga kapahayagan, kondili usa ka gugma nga nagpaaninag sa katibuk-ang pangsulod nga pagkatawo. Ang gugma naglangkit sa emosyon. (1Pe 1:22) Apan kon ang hunahuna wala masangkapi sa kahibalo kon unsa ang tinuod nga gugma ug kon sa unsang paagi kini molihok, ang gugma mahimong ikapahayag diha sa sayop nga paagi. (Jer 10:23; 17:9; itandi ang Flp 1:9.) Ang hunahuna kinahanglang mahibalo bahin sa Diyos ug sa iyang mga hiyas, sa iyang mga katuyoan, ug kon sa unsang paagi iyang gipahayag ang iyang gugma. (1Ju 4:7) Uyon niini, ug sanglit ang gugma mao ang labing importante nga hiyas, ang pagpahinungod ngadto sa Diyos maoy pagpahinungod ngadto mismo kang Jehova (nga kaniya ang gugma mao ang nagpatigbabaw nga hiyas) ug dili ngadto sa usa ka buluhaton o sa usa ka kawsa. Dayon, ang gugma kinahanglang ipasundayag uban sa kalag, ang matag bahin sa pagkatawo; ug ang tibuok kusog sa usa ka tawo kinahanglang gamiton niana nga paningkamot.

Sangkad ang gugma. Sangkad ang tinuod nga gugma nga maoy bunga sa espiritu sa Diyos. (2Co 6:11-13) Kini dili tihik, pinugngan, o kinutohan. Kinahanglang ipaambit kini aron mahimong bug-os. Ang usa ka tawo kinahanglang mahigugma una sa Diyos (Deu 6:5), sa iyang Anak (Efe 6:24), ug dayon sa tibuok kapunongan sa iyang Kristohanong mga igsoon sa tibuok kalibotan (1Pe 2:17; 1Ju 2:10; 4:​20, 21). Kinahanglang higugmaon sa bana ang iyang asawa; ug higugmaon sa asawa ang iyang bana. (Pr 5:​18, 19; Ecc 9:9; Efe 5:​25, 28, 33) Ang gugma angay nga ipakita ngadto sa mga anak. (Tit 2:4) Ang tanang katawhan, bisan ang kaugalingong mga kaaway sa usa ka tawo, angayng higugmaon, ug ang Kristohanong mga buhat angayng ipasundayag ngadto kanila. (Mat 5:44; Luc 6:32-36) Ang Bibliya, sa pagkomento sa bunga sa espiritu, nga niana ang gugma maoy una, nag-ingon: “Batok sa maong mga butang walay balaod.” (Gal 5:​22, 23) Walay balaod nga makapugong niini nga gugma. Kini ikapakita sa bisan unsang panahon o dapit, sa bisan unsang sukod, ngadto kanila nga kini nahiangay. Ngani, ang angay lamang nga utangon sa mga Kristohanon gikan sa uban mao ang gugma. (Rom 13:8) Kining gugma sa usag usa mao ang ilhanan sa tinuod nga mga Kristohanon.​—Ju 13:35.

Kon sa Unsang Paagi Molihok ang Diyosnong Gugma. Ang gugma, sama sa kon unsa ang Diyos, katingalahan kaayo mao nga kini lisod hubiton. Mas daling iasoy kon sa unsang paagi kini nagalihok. Sa mosunod nga paghisgot niining maayo nga hiyas, hatagag pagtagad ang kapadapatan niini ngadto sa mga Kristohanon. Sa pagsulat labot niini, unang gipasiugda ni apostol Pablo ang kahinungdanon niini alang sa Kristohanong magtutuo ug dayon iyang gilatid kon sa unsang paagi kini molihok nga dili mahakogon: “Ang gugma hataas-ug-pailob ug maluloton. Ang gugma dili abughoan, kini dili manghambog, dili magpaburot, dili bastos, dili mangita sa kaugalingong kaayohan niini, dili mapasuko. Kini dili maghupot ug talaan sa kadaot. Kini dili magmaya sa pagkadili-matarong, apan magmaya uban sa kamatuoran. Kini moantos sa tanang butang, motuo sa tanang butang, molaom sa tanang butang, molahutay sa tanang butang.”​—1Co 13:4-7.

“Ang gugma hataas-ug-pailob ug maluloton.” Kini moantos sa dili-maayong mga kahimtang ug sa sayop nga mga lihok sa uban, nga maghimo niini nga may katuyoan, nga mao, sa pagpaningkamot alang sa kaluwasan niadtong nakahimog sayop o sa uban nga nalangkit niana nga mga sirkumstansiya, ug sa kataposan sa pagbindikar sa pagkasoberano ni Jehova. (2Pe 3:15) Ang gugma maluloton, bisan unsa pang hagit sa pagkasuko ang motungha. Ang pagkabagis o pagkamaharason sa usa ka Kristohanon ngadto sa uban walay maayo nga sangpotanan. Hinunoa, ang gugma mahimong malig-on ug molihok diha sa hustisya alang sa pagkamatarong. Kadtong nanagbaton ug awtoridad mahimong modisiplina sa mga nakasala, apan bisan pa niana, sila angay nga magmaluloton. Ang pagkadili-maluloton walay kaayohan nga ikahatag ngadto sa dili-malulotong magtatambag ni ngadto sa usa nga nagbuhat sa pagkadili-matarong, apan kini magpalayo pa kaniya gikan sa paghinulsol ug sa matarong nga mga buhat.​—Rom 2:4; Efe 4:32; Tit 3:​4, 5.

“Ang gugma dili abughoan.” Kini dili masina sa maayong mga butang nga madawat sa uban. Kini malipay sa pagkakita sa isigkatawo nga makadawat ug mas dakong katungdanan. Kini dili mayugot bisan kon ang iyang mga kaaway makadawat ug maayong mga butang. Kini mahinatagon. Ang Diyos nagpaulan nganha sa matarong ug sa dili-matarong. (Mat 5:45) Ang mga alagad sa Diyos nga may gugma kontento sa ilang kahimtang (1Ti 6:6-8) ug sa ilang posisyon, nga dili mobiya sa ilang posisyon o mahakogong magtinguha  sa katungdanan sa uban. Si Satanas nga Yawa mahakogon ug masinahon nga mibiya sa iyang posisyon, ug nagtinguha gani nga simbahon ni Jesu-Kristo.​—Luc 4:5-8.

Ang gugma “dili manghambog, dili magpaburot.” Kini wala magtinguha nga bayawon ug dayegon sa mga linalang. (Sal 75:4-7; Jud 16) Ang tawo nga may gugma dili magyatak sa uban aron siya mopatim-awng mas taas kay kaniya. Hinunoa, iyang bayawon ang Diyos ug tim-os nga magdasig ug magpalig-on sa ubang mga tawo. (Rom 1:8; Col 1:3-5; 1Te 1:​2, 3) Malipay siya nga makita ang ubang Kristohanon nga mouswag. Ug siya dili manghambog sa kon unsay iyang pagahimoon. (Pr 27:1; Luc 12:​19, 20; San 4:13-16) Iyang masabtan nga ang tanan nga iyang buhaton maoy tungod sa kusog nga naggikan kang Jehova. (Sal 34:2; 44:8) Si Jehova miingon sa Israel: “Siya nga nagapanghambog papanghamboga tungod niining butanga mismo, ang pagkabaton ug hait nga salabotan ug ang pagkabaton ug kahibalo kanako, nga ako si Jehova, ang Usa nga nagapakita ug mahigugmaong-kalulot, hustisya ug pagkamatarong diha sa yuta; kay niining mga butanga ako mahimuot.”​—Jer 9:24; 1Co 1:31.

Ang gugma “dili bastos.” Kini dili daotag-batasan. Kini dili mobuhat ug bastos nga panggawi, sama sa mga pag-abuso sa sekso o makauulaw nga kagawian. Kini dili salbahis, law-ay, walay-batasan, mapasipalahon, bagis, o walay tahod kang bisan kinsa. Ang usa ka tawo nga adunay gugma molikay sa pagbuhat sa mga butang nga, sa panan-aw o sa mga lihok, makahasol sa iyang Kristohanong mga igsoon. Si Pablo nagsugo sa kongregasyon sa Corinto: “Himoa ang tanang butang nga may kahapsay ug pinaagig kahikayan.” (1Co 14:40) Ang gugma magpalihok usab sa usa ka tawo sa paglakaw nga dungganon sa panan-aw sa uban nga dili mga magtutuong Kristohanon.​—Rom 13:13; 1Te 4:12; 1Ti 3:7.

Ang gugma “dili mangita sa kaugalingong kaayohan niini.” Kini nagsunod sa prinsipyo: “Magpadayon pagpangita ang matag usa, dili sa iyang kaugalingong kaayohan, kondili nianang sa laing tawo.” (1Co 10:24) Gipakita niini ang kabalaka sa walay-kataposang kaayohan sa uban. Kining tim-os nga kabalaka alang sa uban maoy usa sa labing kusganong mga panukmod nga puwersa sa gugma ingon man usa sa adunay labing epektibo ug mapuslanon nga mga sangpotanan. Ang usa nga nagbaton ug gugma dili mamugos nga himoon ang tanang butang sumala sa iyang paagi. Si Pablo miingon: “Ngadto sa mga maluya ako nahimong maluya, aron makabig ko ang mga maluya. Ako nahimong tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan, aron maluwas ko sa bisan unsa mang paagi ang pipila. Apan gihimo ko ang tanang butang tungod sa maayong balita, aron ako mahimong mag-aambit niini sa uban.” (1Co 9:​22, 23) Ang gugma dili usab mamugos sa “mga katungod” niini; kini mas mabalak-on sa espirituwal nga kaayohan sa ubang tawo.​—Rom 14:​13, 15.

Ang gugma “dili mapasuko.” Kini dili mangitag higayon o hinungdan sa pagkasuko. Kini dili mosinta sa kasuko, nga maoy buhat sa unod. (Gal 5:​19, 20) Ang usa nga adunay gugma dili daling masuko sa isulti o buhaton sa uban. Siya dili mahadlok nga ang iyang personal nga “dignidad” madaot.

Ang gugma “dili maghupot ug talaan sa kadaot.” (Sa literal, kini dili “magkuwenta sa daotang butang”; Int.) Kini dili mag-isip nga kini gibuhatag kadaot ug busa magtala niana nga kadaot ingong usa ka butang ‘diha sa mga libro sa kuwenta,’ nga kinahanglang singlon o bayran sa takdang panahon, ug sa kasamtangan dili usa magtingganay ang gihimoag kadaot ug ang nakahimo niana. Kana maoy usa ka mapanimaslong espiritu, nga gikondenar sa Bibliya. (Lev 19:18; Rom 12:19) Ang gugma dili maghunahuna ug daotang motibo sa uban apan mohatag ug konsiderasyon ug mosalig nga ang uban walay daotang motibo.​—Rom 14:​1, 5.

Ang gugma “dili magmaya sa pagkadili-matarong, apan magmaya uban sa kamatuoran.” Ang gugma magmaya uban sa kamatuoran bisan pag kini sukwahi sa kanhing mga tinuohan o mga gipamulong. Kini motapot sa Pulong sa Diyos sa kamatuoran. Kini kanunayng modapig sa matarong, dili mahimuot sa sayop, sa kabakakan, o sa bisan unsang inhustisya, bisan kon kinsa pa ang biktima, bisan pa kon ang biktima usa ka kaaway. Apan, kon ang usa ka butang maoy sayop o malimbongon, ang gugma dili mahadlok nga mosulti alang sa kamatuoran o sa kaayohan sa uban. (Gal 2:11-14) Lain pa, kini mopalabi sa pag-antos tungod sa sayop inay nga mohimog laing sayop sa tinguha nga tul-iron ang maong butang. (Rom 12:​17, 20) Apan kon ang usa ka tawo gitul-id sa hustong paagi sa usa nga adunay awtoridad, ang tawo nga mahigugmaon dili magpadaog sa emosyon ug modapig sa tawo nga gibadlong ug pangitaag sayop ang pagtul-id o ang tawo nga awtorisado sa pagtul-id. Ang maong aksiyon maoy dili pagpakita ug gugma sa maong indibiduwal. Mahimong mabatonan ang pabor sa tawong gitul-id, apan kini makadaot imbes nga makatabang kaniya.

Ang gugma “moantos sa tanang butang.” Kini andam sa paglahutay, sa pag-antos tungod sa pagkamatarong. Ang usa ka literal nga hubad mao, “gitakpan niini ang tanang butang.” (Int) Ang usa ka tawo nga may gugma dili dayon mobutyag ngadto sa uban nga ang usa ka tawo nakahimog  sayop kaniya. Kon ang sayop dili kaayo seryoso, kini iyang palabyon. Kon kini seryoso ug ang paagi nga girekomendar ni Jesus sa Mateo 18:15-17 mapadapat, kini iyang sundon. Sa maong mga kahimtang, kon ang usa ka tawo mangayog pasaylo human ipakita kaniya sa pribado ang sayop, ug gitul-id ang nahimong kadaot, ang usa nga may gugma magpakitag tiunay nga pagpasaylo, nga ang gugma bug-os nang nagtabon sa maong kasaypanan, sama sa gihimo sa Diyos.​—Pr 10:12; 17:9; 1Pe 4:​7, 8.

Ang gugma “motuo sa tanang butang.” Ang gugma motuo sa mga butang nga gisulti sa Diyos diha sa iyang Pulong sa kamatuoran, bisan pag ang naglungtad nga mga kahimtang maoy sukwahi niini ug ang dili-matinuohong kalibotan magtamay niini. Kini nga gugma, ilabina ngadto sa Diyos, maoy pag-ila sa iyang pagkamatinud-anon, pinasukad sa iyang rekord sa pagkamatinumanon ug pagkakasaligan, sama sa atong pagkaila ug paghigugma sa usa ka tinuod, matinumanong higala ug dili magduhaduha bisan kon siya mosulti kanatog butang nga niana kita lagmit walay ebidensiya. (Jos 23:14) Ang gugma motuo sa tanan nga giingon sa Diyos, bisan kon kini dili niya bug-os nga masabtan, ug andam kini nga maghulat hangtod nga kini nga butang ikapatin-aw sa bug-os o hangtod nga mabatonan ang mas tin-aw nga pagsabot. (1Co 13:9-12; 1Pe 1:10-13) Ang gugma mosalig usab sa pagtultol sa Diyos sa Kristohanong kongregasyon ug sa iyang tinudlong mga alagad ug mopaluyo sa ilang mga desisyon nga gipasukad sa Pulong sa Diyos. (1Ti 5:17; Heb 13:17) Apan, ang gugma dili daling motuo, kay gisunod niini ang tambag sa Pulong sa Diyos nga ‘sulayan ang inspiradong mga pahayag aron masuta kon kini nagagikan ba gayod sa Diyos,’ ug sulayan niini ang tanang butang pinaagi sa sukdanan sa Bibliya. (1Ju 4:1; Buh 17:​11, 12) Ang gugma mosalig sa matinumanong Kristohanon nga mga igsoon; ang usa ka Kristohanon dili magsuspetsa o magduda kanila gawas lamang kon adunay lig-ong ebidensiya nga sila sayop.​—2Co 2:3; Gal 5:10; Flm 21.

Ang gugma “molaom sa tanang butang.” Kini nagalaom sa tanang butang nga gisaad ni Jehova. (Rom 12:12; Heb 3:6) Kini nagapadayon sa pagbuhat, mapailobong naghulat kang Jehova sa pagpabunga, sa pagpatubo sa mga butang. (1Co 3:7) Ang usa ka tawo nga adunay gugma magalaom sa labing maayo alang sa iyang Kristohanong mga igsoon bisan unsa pa ang ilang mga kahimtang, bisan kon ang pipila tingali luya sa pagtuo. Iyang hunahunaon nga kon si Jehova mapailobon sa maong mga maluya, angay usab niyang batonan ang maong tinamdan. (2Pe 3:15) Ug siya magpadayon sa pag-abag niadtong iyang gitabangan nga makakat-on sa kamatuoran, nga naglaom ug naghulat nga sila mapalihok sa espiritu sa Diyos sa pag-alagad kaniya.

Ang gugma “molahutay sa tanang butang.” Ang gugma gikinahanglan sa Kristohanon aron matipigan ang iyang integridad kang Jehova nga Diyos. Bisan unsa pay himoon sa Yawa sa pagsulay sa kalig-on sa debosyon ug pagkamatinumanon sa Kristohanon ngadto sa Diyos, ang gugma molahutay sa paaging ang Kristohanon magmaunongon sa Diyos.​—Rom 5:3-5; Mat 10:22.

“Ang gugma dili gayod mapakyas.” Dili gayod kini matapos o mohunong sa paglungtad. Ang bag-ong kahibalo ug pagsabot mahimong magtul-id sa mga butang nga kanhi atong gituohan; ang paglaom mausab sa dihang ang gilaoman nga mga butang matuman ug may bag-ong mga butang nga pagalaoman, apan ang gugma magpabilin kanunay sa kabug-osan niini ug mosamot pa gayod kalig-on.​—1Co 13:8-13.

‘Usa ka Panahon sa Paghigugma.’ Ang gugma ihikaw lamang gikan niadtong gipahayag ni Jehova nga dili takos niini, o gikan niadtong nagpabilin sa dalan sa pagkadaotan. Ang gugma ipakita ngadto sa tanang tawo gawas kon sila magpakitag pagdumot sa Diyos. Kana ang panahon nga ang pagpahayag sa gugma nganha kanila matapos. Si Jehova nga Diyos ug si Jesu-Kristo nahigugma sa pagkamatarong ug nagadumot sa kalapasan. (Sal 45:7; Heb 1:9) Kadtong nagdumot pag-ayo sa matuod nga Diyos maoy mga tawo nga dili angayng pakitaan ug gugma. Sa pagkatinuod, walay kaayohan sa pagpadayon sa pagpakitag gugma kanila, kay kadtong nagadumot sa Diyos dili mosanong sa gugma sa Diyos. (Sal 139:​21, 22; Isa 26:10) Busa ang Diyos sa hustong paagi nagdumot kanila ug may gitakdang panahon sa paglihok batok kanila.​—Sal 21:​8, 9; Ecc 3:​1, 8.

Mga Butang nga Dili Angayng Higugmaon. Si apostol Juan misulat: “Ayaw ninyo higugmaa ang kalibotan o ang mga butang nga anaa sa kalibotan. Kon adunay mahigugma sa kalibotan, ang gugma sa Amahan wala diha kaniya; tungod kay ang tanan nga anaa sa kalibotan​—ang tinguha sa unod ug ang tinguha sa mga mata ug ang mapagawalong pagpasundayag sa mga kahinguhaan sa kinabuhi sa usa​—wala magagikan sa Amahan, apan nagagikan sa kalibotan.” (1Ju 2:​15, 16) Sa ulahi, siya miingon, “ang tibuok kalibotan nailalom sa gahom sa usa nga daotan.” (1Ju 5:19) Busa, kadtong nahigugma sa Diyos nagadumot sa tanang daotan nga dalan.​—Sal 101:3; 119:104, 128; Pr 8:13; 13:5.

Samtang ang Bibliya nagpakita nga ang bana ug asawa angayng maghigugmaay sa usag usa ug  nga kini nga gugma naglakip sa relasyon sa magtiayon (Pr 5:​18, 19; 1Co 7:3-5), kini nagpunting nga sayop ang unodnon, kalibotanong buhat sa seksuwal nga gugma ngadto sa usa nga dili niya kapikas. (Pr 7:​18, 19, 21-23) Ang lain pang kalibotanong butang mao ang materyalismo, “ang gugma sa salapi” (phi·lar·gy·riʹa, sa literal, “mahiligon sa plata”; Int), nga maoy gamot sa tanang matang sa makadaot nga mga butang.​—1Ti 6:10; Heb 13:5.

Si Jesu-Kristo nagpasidaan batok sa pagtinguha sa himaya gikan sa mga tawo. Iyang gisaway pag-ayo ang salingkapawng relihiyosong mga pangulo sa mga Hudiyo nga gustong mag-ampo nga nagabarog diha sa mga sinagoga ug sa mga eskina sa halapad nga kadalanan aron makita sa mga tawo ug buot sa dungganong mga dapit panahon sa mga panihapon ug sa unahang mga lingkoranan sa mga sinagoga. Iyang gipunting nga sila nakabaton na sa ilang bug-os nga ganti, nianang ilang gihigugma ug gitinguha, nga mao, ang dungog ug himaya gikan sa mga tawo; busa sila wala gayoy ganti gikan sa Diyos. (Mat 6:5; 23:​2, 5-7; Luc 11:43) Ang rekord mabasa: “Daghan bisan gani sa mga magmamando ang nagbutang usab ug pagtuo [kang Jesus], apan tungod sa mga Pariseo wala nila ipahayag siya, aron sila dili mapalagpot gikan sa sinagoga; kay labi pa nilang gihigugma ang himaya sa mga tawo kay sa himaya sa Diyos.”​—Ju 12:​42, 43; 5:44.

Sa pagpakigsulti sa iyang mga tinun-an, si Jesus miingon: “Siya nga magamahal sa [phi·lonʹ] iyang kalag magalaglag niini, apan siya nga magadumot sa iyang kalag niining kalibotana magatipig niini alang sa kinabuhing walay kataposan.” (Ju 12:23-25) Ang tawo nga mopalabi sa pagpanalipod sa iyang kinabuhi karon inay nga andam nga ihatag ang iyang kinabuhi ingong sumusunod ni Kristo mawad-an sa kinabuhing walay kataposan, apan ang usa nga nag-isip sa kinabuhi niining kalibotana ingong ikaduha lamang, ug nga nahigugma kang Jehova ug kang Kristo ug sa ilang pagkamatarong nga labaw sa bisan unsang ubang butang, makadawat ug kinabuhing walay kataposan.

Ang Diyos nagdumot sa mga bakakon, kay sila walay gugma sa kamatuoran. Diha sa panan-awon siya mipahayag kang apostol Juan: “Sa gawas [sa balaang siyudad, ang Bag-ong Jerusalem] anaa ang mga iro ug ang nagbuhat sa espiritismo ug ang mga makihilawason ug ang mga mamumuno ug ang mga tigsimbag idolo ug ang tanan nga nahigugma [phi·lonʹ] ug nagapadayon sa pagpamakak.”​—Pin 22:15; 2Te 2:10-12.

Ang Gugma sa Usa ka Tawo Mahimong Mobugnaw. Si Jesu-Kristo, sa pagsulti ngadto sa iyang mga tinun-an bahin sa mga butang sa umaabot, naghisgot nga ang gugma (a·gaʹpe) sa kadaghanan nga nag-angkon nga may pagtuo sa Diyos mobugnaw. (Mat 24:​3, 12) Si apostol Pablo nag-ingon nga, ingong bahin sa makuyaw nga mga panahong moabot, ang mga tawo “magmahigugmaon sa salapi.” (2Ti 3:​1, 2) Busa, dayag nga ang usa ka tawo mahimong makalimot sa hustong mga prinsipyo ug ang tukmang gugma nga iyang nabatonan kanhi mahimong mahanaw. Kini nagpasiugda nga mahinungdanon ang pagpakita ug pag-ugmad kanunay sa gugma pinaagi sa pagpamalandong sa Pulong sa Diyos ug pinaagi sa pag-umol sa kinabuhi sa usa ka tawo sumala sa Iyang mga prinsipyo.​—Efe 4:​15, 22-24.