Ang Hebreohanong berbo nga tsa·dheqʹ (kaamgid sa tseʹdheq, nga nagkahulogang “pagkamatarong”) usahay gihubad nga “ipahayag nga matarong.” (Ex 23:7; Deu 25:1) Kini nga ekspresyon sa Bibliya gihubad usab ingong “gipakamatarong,” ug ang nombre nga mga porma gihubad ingong “pagpakamatarong.” Ang orihinal nga mga pulong (di·kai·oʹo [berbo], di·kaiʹo·ma ug di·kaiʹo·sis [mga nombre]) diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, diin makaplagan ang labing bug-os nga pagpatin-aw niini, sa paninugdan adunay ideya sa pagpapas o pagwagtang sa bisan unsang sumbong, pag-isip nga walay sala, ug busa nagpahigawas, o nagpahayag ug nagtratar ingong matarong.​—Tan-awa ang Greek-English Lexicon of the New Testament ni W. Bauer (girebisar ni F. W. Gingrich ug F. Danker), 1979, pp. 197, 198; usab ang A Greek-English Lexicon, ni H. Liddell ug R. Scott (girebisar ni H. Jones), Oxford, 1968, p. 429.

Busa si apostol Pablo naghisgot bahin sa Diyos ingong ‘napamatud-ang matarong [porma sa di·kai·oʹo]’ diha sa Iyang mga pulong ug nagmadaogon sa dihang gihukman sa mga tawong nagatamay. (Rom 3:4) Si Jesus miingon nga “ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa mga buhat niini” ug, sa dihang manubag panahon sa Adlaw sa Paghukom, ang mga tawo “igapahayag nga matarong [porma sa di·kai·oʹo]” o hukman pinaagi sa ilang mga pulong. (Mat 11:19; 12:​36, 37) Si Jesus miingon nga ang mapainubsanong maniningil ug buhis nga mahinulsolong nag-ampo didto sa templo “mipauli sa iyang puloy-anan nga napamatud-ang mas matarong” kay sa mapahitas-ong Pariseo nga nag-ampo sa samang higayon. (Luc 18:9-14; 16:15) Si apostol Pablo miingon nga ang tawo nga namatay “nahigawas na [porma sa di·kai·oʹo] gikan sa iyang sala,” kay nakabayad na sa silot nga kamatayon.​—Rom 6:​7, 23.

Apan, dugang pa sa maong mga paggamit, kining Grego nga mga pulong gigamit diha sa linaing diwa nga nagtumong sa usa ka buhat sa Diyos diin ang usa ka tawo giisip nga dili sad-an (Buh 13:​38, 39; Rom 8:33) ug usab ngadto sa buhat sa Diyos sa pagpahayag sa usa ka tawo nga hingpit sa integridad ug hukman nga takos alang sa kinabuhi, ingon sa pagahisgotan pa niini nga artikulo.

Sa Wala Pa ang Kristohanong Kapanahonan. Sa sinugdan, si Adan hingpit, usa ka tawong matarong, usa ka tawhanong “anak sa Diyos.” (Luc 3:38) Siya matarong tungod sa paglalang sa Diyos kaniya ug gipahayag nga “maayo kaayo” sa iyang Maglalalang. (Gen 1:31) Apan siya napakyas sa paghupot sa integridad atubangan sa Diyos ug nawad-an sa pagkamatarong alang sa iyang kaugalingon ug sa iyang umaabot nga mga anak.​—Gen 3:17-19; Rom 5:12.

Bisan pa niana, taliwala sa iyang mga kaliwat dihay mitungha nga mga tawo sa pagtuo nga “naglakaw uban sa matuod nga Diyos,” sama kang Noe, Enoc, ug Job. (Gen 5:22; 6:9; 7:1; Job 1:​1, 8; 2:3) Labot kang Abraham, giingon nga siya nagpasundayag ug pagtuo sa Diyos ug “gipahayag nga matarong”; usab, nahisulat nga si Rahab sa Jerico nagpasundayag sa iyang pagtuo pinaagi sa iyang mga buhat ug busa “gipahayag nga matarong,” ang iyang kinabuhi naluwas sa dihang gilaglag ang siyudad sa Jerico. (San 2:21-23, 25) Mamatikdan nga sa sulat ni Santiago (sumala sa gihisgotan) ug usab sa sulat ni Pablo ngadto sa mga taga-Roma (4:3-5, 9-11), diin siya nagkutlo sa Genesis 15:​6, giingong ang pagtuo ni Abraham “giisip kaniya ingong pagkamatarong.” Kini nga ekspresyon masabtan pinaagi sa pagtagad sa diwa sa Gregong berbo nga lo·giʹzo·mai, “giisip,” nga gigamit dinhi.

Kon sa unsang paagi “giisip” nga matarong. Kining Gregong berbo nga lo·giʹzo·mai kanunayng gigamit sa karaang mga panahon sa pagkalkulo sa mga numero o pag-ihap diha sa kuwenta, nga gigamit sa dihang magtala sa butang nga ikunhod ug usab sa butang nga idugang diha sa kuwenta. Sa Bibliya kini gigamit aron magtumong sa “pagkalkulo, pagdugang, pag-ihap, pagtala, o pag-isip.” Mao nga ang 1 Corinto 13:5 nag-ingon nga ang gugma “dili maghupot ug talaan [porma sa lo·giʹzo·mai] sa kadaot” (itandi ang 2Ti 4:16); ug ang salmista  nga si David gikutlo nga nag-ingon: “Malipayon ang tawo kansang sala dili gayod pagaisipon ni Jehova.” (Rom 4:8) Gipakita ni Pablo nga kadtong naglantaw sa mga butang sumala sa panggawas nga dagway niini kinahanglang mohimog hustong pagtimbangtimbang sa mga butang, nga samag nagsusi sa matag bahin sa talaan. (2Co 10:​2, 7, 10-12) Sa samang higayon, nabalaka si Pablo nga ‘adunay bisan kinsa nga magpasidungog [porma sa lo·giʹzo·mai] kaniya’ nga labaw kay sa nahiangay labot sa iyang ministeryo.​—2Co 12:​6, 7.

Ang pulong nga lo·giʹzo·mai mahimong magpasabot usab ug “pagtamod, pag-ila, paglantaw, o pag-isip (kauban sa usa ka grupo, klase, o matang).” (1Co 4:1) Busa si Jesus miingon nga siya “giisip [porma sa lo·giʹzo·mai] nga kauban sa mga malinapason,” nga mao, giisip o giklasipikar ingong kauban nila o daw usa kanila. (Luc 22:37) Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Roma, ang apostol nag-ingon nga sa kahimtang sa tawong dili-tinuli nga nagtuman sa Balaod, ang iyang “pagkadili-tinuli pagaisipon ingong pagkatinuli,” nga mao, ilhon o lantawon nga kini samag pagkatinuli. (Rom 2:26) Sa samang diwa, ang mga Kristohanon giawhag nga ‘isipon ang ilang kaugalingon nga patay labot sa sala apan buhi labot sa Diyos pinaagi kang Kristo Jesus.’ (Rom 6:11) Ug ang dinihogang mga Kristohanon taliwala sa mga Hentil, bisan tuod dili unodnong mga kaliwat ni Abraham, “giisip nga mao ang binhi” ni Abraham.​—Rom 9:8.

Sa unsang paagi si Abraham ikapahayag nga matarong una pa sa kamatayon ni Kristo?

Busa, ang pagtuo usab ni Abraham nga inubanan sa mga buhat “giisip [gilantaw, giila, o gipasidungog] kaniya ingong pagkamatarong.” (Rom 4:20-22) Siyempre, kini wala magkahulogan nga siya ug ang ubang matinumanong mga tawo sa wala pa ang Kristohanong kapanahonan maoy hingpit o nahigawas sa sala; apan, tungod sa ilang pagpasundayag ug pagtuo sa saad sa Diyos labot sa “binhi” ug tungod kay sila naningkamot sa pagtuman sa mga sugo sa Diyos, sila wala isipa nga dili matarong nga walay baroganan atubangan sa Diyos, sama sa uban sa katawhan sa kalibotan. (Gen 3:15; Sal 119:​2, 3) Si Jehova sa pagkamahigugmaon naglantaw kanila nga walay sala, kon itandi sa kalibotan sa katawhan nga nahimulag sa Diyos. (Sal 32:​1, 2; Efe 2:12) Busa, tungod sa ilang pagtuo ang Diyos nakiglabot sa maong dili-hingpit nga mga tawo ug nagpanalangin kanila, nga nagbuhat niana samtang naghupot gihapon sa iyang kaugalingong hingpit nga mga sukdanan sa hustisya. (Sal 36:10) Bisan pa niana, giila sa maong mga tawo ang ilang panginahanglan nga tubson gikan sa sala ug nagpaabot sa takdang panahon sa Diyos sa pagtagana niana.​—Sal 49:7-9; Heb 9:26.

“Usa ka Buhat sa Pagpakamatarong” ni Kristo Jesus. Ang Kasulatan nagpakita nga si Jesu-Kristo sa dinhi pa sa yuta maoy hingpit gayod nga tawo sa pisikal (1Pe 1:​18, 19) ug nga siya nagpadayon sa iyang pagkahingpit pinaagi sa paghupot ug pagpalig-on sa iyang integridad ubos sa pagsulay. Nahiuyon kini sa katuyoan sa Diyos sa paghimo sa Pangulong Ahente sa kaluwasan nga ‘hingpit pinaagi sa mga pag-antos.’ (Heb 2:10) Sa ato pa, si Jesus gihingpit labot sa pagkamasinugtanon ug sa paghupot sa integridad ug gihingpit sa iyang posisyon ingong Hataas nga Saserdote sa Diyos alang sa kaluwasan, ingon sa gipakita ni Pablo sa Hebreohanon 5:7-10. Kay gitapos ang iyang yutan-ong dalan nga wala gayoy ikasaway, si Jesus giila sa Diyos ingong matarong. Busa siya mao lamang ang tawo kinsa, pinaagi sa pagsulay, mibarog nga malig-on ug matarong gayod atubangan sa Diyos pinaagi sa iyang kaugalingong binuhatan. Pinaagi niining “usa ka buhat sa pagpakamatarong [porma sa di·kaiʹo·ma],” nga mao, pinaagi sa pagpamatuod ni Jesus sa iyang kaugalingon ingong hingpit nga matarong pinaagi sa iyang tibuok pagkinabuhi nga walay ikasaway, lakip na sa iyang halad, siya nagtaganag pasukaranan sa pagpahayag nga matarong niadtong mga tawo nga adunay pagtuo kang Kristo.​—Rom 5:17-19; 3:​25, 26; 4:25.

Diha sa Kristohanong Kongregasyon. Sa pag-abot sa Anak sa Diyos ingong ang gisaad nga Manunubos, usa ka bag-ong kahikayan ang nahimo nga diha niana ipasukad sa Diyos ang iyang mga pagpakiglabot sa iyang tawhanong mga alagad. Ang mga sumusunod ni Jesu-Kristo nga gitawag aron mahimong iyang espirituwal nga mga igsoon, uban ang paglaom nga mahimong iyang kaubang mga manununod diha sa langitnong Gingharian (Rom 8:17), maoy unang gipahayag nga matarong sa Diyos pinasukad sa ilang pagtuo kang Jesu-Kristo. (Rom 3:​24, 28) Kini maoy usa ka hudisyal nga buhat ni Jehova nga Diyos; busa atubangan kaniya ingong ang Supremong Maghuhukom walay usa nga “mopasakag sumbong” batok sa iyang mga pinili. (Rom 8:​33, 34) Nganong gihimo kini sa Diyos ngadto kanila?

Una, tungod kay si Jehova hingpit ug balaan (Isa 6:3); busa, nahiuyon sa iyang pagkabalaan nga kadtong iyang dawaton ingong iyang mga anak kinahanglang hingpit. (Deu 32:​4, 5) Si Jesu-Kristo, ang pangunang Anak sa Diyos, nagpakita sa iyang kaugalingon nga hingpit, “maunongon, walay sala, wala mahugawi, nahimulag sa mga makasasala.”  (Heb 7:26) Apan, ang iyang mga sumusunod gikuha gikan sa mga anak ni Adan, kinsa tungod sa sala, nanganak ug dili-hingpit, makasasalang pamilya. (Rom 5:12; 1Co 15:22) Busa, ingon sa gipakita sa Juan 1:​12, 13, ang mga sumusunod ni Jesus sa sinugdan dili mga anak sa Diyos. Pinaagi sa iyang dili-takos nga kalulot, gihikay ni Jehova nga Diyos ang usa ka proseso sa “pagsagop” nga pinaagi niana iyang dawaton ang mga inuyonan ug dad-on sila ngadto sa espirituwal nga relasyon ingong bahin sa iyang banay sa mga anak. (Rom 8:​15, 16; 1Ju 3:1) Busa, gipahiluna sa Diyos ang pasukaranan alang sa ilang pagsulod ngadto o sa ilang pagkasagop ingong mga anak pinaagi sa pagpahayag kanila nga matarong tungod sa bili sa halad lukat ni Kristo nga niana sila nagpakitag pagtuo, nga nagpahigawas kanila sa tanang pagkasad-an tungod sa sala. (Rom 5:​1, 2, 8-11; itandi ang Ju 1:12.) Busa, sila “giisip” o gipasidunggan ingong bug-os nga mga tawong matarong, nga ang tanan nilang mga sala gipasaylo ug wala na iakusar batok kanila.​—Rom 4:6-8; 8:​1, 2; Heb 10:​12, 14.

Busa, kining pagpahayag sa maong mga Kristohanon nga matarong mas labaw pa gayod kay sa kahimtang ni Abraham (ug sa ubang una-Kristohanong mga alagad ni Jehova), nga nahisgotan na. Nagpakita sa gidak-on sa pagkamatarong ni Abraham, ang tinun-ang si Santiago misulat: “Ang kasulatan natuman nga nag-ingon: ‘Si Abraham nagbutang ug pagtuo kang Jehova, ug kadto giisip kaniya ingong pagkamatarong,’ ug siya gitawag nga ‘higala ni Jehova.’ ” (San 2:20-23) Busa, tungod sa iyang pagtuo, si Abraham gipahayag nga matarong ingong higala sa Diyos, dili ingong anak sa Diyos nga ‘gipanganak pag-usab’ nga may paglaom sa langitnong kinabuhi. (Ju 3:3) Ang rekord sa Kasulatan nagpatin-aw nga sa wala pa moabot si Kristo, ang pribilehiyo nga mahimong anak ug ingon man ang langitnong paglaom wala pa buksi ngadto sa mga tawo.​—Ju 1:​12, 17, 18; 2Ti 1:10; 1Pe 1:3; 1Ju 3:1.

Bisan tuod nakapahimulos sa baroganan ingong mga tawong matarong atubangan sa Diyos, dayag nga kini nga mga Kristohanon wala makabaton sa aktuwal o literal nga kahingpitan sa pisikal. (1Ju 1:8; 2:1) Tungod sa paglaom sa langitnong kinabuhi alang niini nga mga sumusunod ni Kristo, ang maong literal nga kahingpitan sa pisikal wala gayod kinahanglana karon. (1Co 15:42-44, 50; Heb 3:1; 1Pe 1:​3, 4) Bisan pa niana, tungod sa pagpahayag kanila nga matarong, nga “giisip” o gipasidungog ang pagkamatarong ngadto kanila, ang mga kinahanglanon sa Diyos alang sa hustisya nakab-ot, ug siya nagdala sa mga sinagop ngadto sa “bag-ong pakigsaad” nga gibalido pinaagi sa dugo ni Jesu-Kristo. (Luc 22:20; Mat 26:28) Kining sinagop nga espirituwal nga mga anak diha sa bag-ong pakigsaad nga gihimo uban sa espirituwal nga Israel ‘gibawtismohan ngadto sa kamatayon ni Kristo,’ ug sa ulahi sila mamatay diha sa kamatayon nga sama sa iyaha.​—Rom 6:3-5; Flp 3:​10, 11.

Bisan tuod si Jehova nagpasaylo sa ilang mga sala tungod sa unodnong mga kahuyangan ug pagkadili-hingpit, aduna pa gihapoy pakigbugno diha niini nga mga Kristohanon, ingon sa gipakita sa sulat ni Pablo ngadto sa mga taga-Roma (7:21-25). Kini maoy tali sa balaod sa ilang nabag-ong hunahuna (Rom 12:2; Efe 4:23), o “balaod sa Diyos,” ug sa “balaod sa sala” nga anaa sa ilang mga sangkap. Tungod kini kay ang ilang unodnong mga lawas wala hingpita, bisan tuod sila giisip nga matarong ug ang ilang mga sala gipasaylo na. Kini nga pakigbugno nakaamot sa pagsulay sa ilang integridad ngadto sa Diyos. Sila makadaog niini nga pakigbugno pinaagi sa tabang sa espiritu sa Diyos ug sa tabang sa ilang maluluy-ong Hataas nga Saserdote, si Kristo Jesus. (Rom 7:25; Heb 2:​17, 18) Aron makadaog, hinunoa, sila kinahanglang magpakita kanunay ug pagtuo sa halad lukat ni Kristo ug mosunod kaniya, sa ingon mahuptan ang ilang pagkamatarong sa mga mata sa Diyos. (Itandi ang Pin 22:11.) Sa ingon sila ‘nagseguro sa ilang pagkatinawag ug pagkapinili’ alang sa ilang kaugalingon. (2Pe 1:10; Rom 5:​1, 9; 8:23-34; Tit 3:​6, 7) Sa laing bahin, kon sila magabatasan sa pagpakasala, nga motalikod sa pagtuo, sila mawad-an sa ilang inuyonang baroganan atubangan sa Diyos ingong matarong nga mga tawo tungod kay ilang ‘gilansang pag-usab ang Anak sa Diyos alang sa ilang kaugalingon ug nagpakaulaw kaniya sa dayag.’ (Heb 6:​4-8) Ang maong mga tawo modangat sa kalaglagan. (Heb 10:26-31, 38, 39) Busa, si Jesus naghisgot sa sala nga dili mapasaylo, ug si apostol Juan nagpaila sa kalainan tali sa sala nga “dili makamatay” ug sa sala nga “makamatay.”​—Mat 12:​31, 32; 1Ju 5:​16, 17.

Si Jesu-Kristo, human makahupot sa iyang pagkamatinumanon hangtod sa kamatayon, “gibuhi diha sa espiritu,” gihatagan ug pagkawalay-kamatayon ug pagkadili-madunoton. (1Pe 3:18; 1Co 15:​42, 45; 1Ti 6:16) Busa siya “gipahayag nga matarong diha sa espiritu” (1Ti 3:16; Rom 1:2-4) ug milingkod sa tuong kamot sa Diyos didto sa mga langit. (Heb 8:1; Flp 2:9-11) Ang matinumanong mga sumusunod sa lakang ni Kristo nagpaabot sa pagkabanhaw nga sama sa iyaha (Rom 6:5), nga nagalaom nga mahimong mga dumadawat sa “kinaiyahan nga iya sa Diyos.”​—2Pe 1:4.

Ubang mga Matarong. Sa usa sa mga sambingay ni Jesus, nga naghisgot sa panahon sa iyang pag-abot sa himaya sa Gingharian, ang mga tawo nga gipakasama sa mga karnero gitawag  ingong “mga matarong.” (Mat 25:31-46) Apan, mamatikdan nga sa iyang sambingay kining “mga matarong” gipaila ingong bulag ug lahi gikan niadtong gitawag ni Kristo nga “akong mga igsoon.” (Mat 25:​34, 37, 40, 46; itandi ang Heb 2:​10, 11.) Tungod kay kining mga karnerohon mitabang sa espirituwal nga “mga igsoon” ni Kristo, sa ingon nagpakita sa ilang pagtuo mismo kang Kristo, sila gipanalanginan sa Diyos ug gitawag ingong “mga matarong.” Sama kang Abraham, sila giisip o gipahayag nga matarong ingong mga higala sa Diyos. (San 2:23) Kining matarong nga baroganan nagkahulogan ug kaluwasan alang kanila sa dihang ang “mga kanding” mamahawa “ngadto sa walay kataposang kalaglagan.”​—Mat 25:46.

Ang susamang kahimtang mahimong makita diha sa panan-awon nga girekord sa Pinadayag 7:3-17. Dinhi, ang usa ka “dakong panon” nga dili-maihap ang gidaghanon gipakita ingong lahi gikan sa 144,000 nga ‘mga tinimbrehan.’ (Itandi ang Efe 1:​13, 14; 2Co 5:1.) Kining “dakong panon” makapahimulos sa usa ka matarong nga baroganan atubangan sa Diyos ug kini gipamatud-an pinaagi sa paghubit nga “ilang gilabhan ang ilang tag-as nga mga besti ug gipaputi kini sa dugo sa Kordero.”​—Pin 7:14.

Ang “dakong panon,” kinsa maluwas sa “dakong kasakitan,” wala pa ipahayag nga matarong alang sa kinabuhi​—nga mao, ingong takos sa pribilehiyo alang sa kinabuhing walay kataposan sa yuta. Sila kinahanglang magpadayon sa pag-ambit sa “mga tuboran sa mga tubig sa kinabuhi,” ingong giniyahan sa Kordero, si Kristo Jesus. Kinahanglang buhaton nila kini sulod sa Milenyong Paghari ni Kristo. (Pin 7:17; 22:​1, 2) Kon sila magpamatuod nga maunongon kang Jehova hangtod sa kataposang pagsulay sa kataposan sa usa ka libo ka tuig, ang ilang mga ngalan mahisulat nga permanente diha sa basahon sa Diyos sa kinabuhi, sa ingon ipahayag o ilhon ni Jehova nga sila sa kataposan maoy matarong diha sa bug-os nga diwa.​—Pin 20:​7, 8; tan-awa ang KINABUHI (Mga Kahoy sa Kinabuhi).

Ang Diyos Maoy Matarong sa Tanan Niyang mga Buhat. Makita nga diha sa iyang mga pagpakiglabot uban sa dili-hingpit nga mga tawo, ang Diyos wala gayod maglapas sa iyang kaugalingong mga sukdanan sa pagkamatarong ug hustisya. Wala niya ipahayag nga matarong ang makasasalang mga tawo tungod sa ilang kaugalingong binuhatan, sa ingon nagbalewala o nagtugot sa sala. (Sal 143:​1, 2) Ingon sa gipatin-aw ni apostol Pablo: “Ang tanan nakasala ug wala makaabot sa himaya sa Diyos, ug ingong walay bayad nga gasa nga sila gipahayag nga matarong pinaagi sa iyang dili-takos nga kalulot tungod sa pagpagawas pinaagi sa lukat nga gibayad ni Kristo Jesus. Gitanyag siya sa Diyos ingong halad alang sa pagpasig-uli pinaagi sa pagtuo diha sa iyang dugo. Kini maoy aron ipasundayag ang iyang kaugalingong pagkamatarong, tungod kay siya nagpasaylo sa mga sala nga nahitabo sa nangagi samtang ang Diyos nagmainantoson; aron ikapasundayag ang iyang kaugalingong pagkamatarong niining panahona karon, aron nga siya mahimong matarong bisan sa dihang nagpahayag nga matarong sa tawo nga may pagtuo kang Jesus.” (Rom 3:23-26) Busa ang Diyos, pinaagi sa dili-takos nga kalulot, nagtaganag legal nga kahikayan pinasukad sa halad ni Kristo nga pinaagi niana siya mahimong bug-os nga makataronganon ug matarong sa pagpasaylo sa mga sala niadtong nagpasundayag ug pagtuo.

Mga Paningkamot sa Pagpamatuod sa Kaugalingon nga Matarong. Sanglit ang Diyos lamang ang makapahayag sa usa ka tawo nga matarong, walay bili ang mga paningkamot sa pagpamatuod sa usa nga matarong pinasukad sa kaugalingong binuhatan o pinaagi sa pagdawat sa paghukom sa uban bahin sa pagkamatarong sa usa ka tawo. Si Job gibadlong tungod kay bisan tuod wala mag-akusar sa Diyos sa bisan unsang sayop, siya ‘nagpahayag sa iyang kalag nga matarong inay sa Diyos.’ (Job 32:​1, 2) Ang tawong sinati sa Balaod nga nangutana kang Jesus bahin sa dalan ngadto sa kinabuhing walay kataposan gibadlong ni Jesus sa dili direktang paagi tungod sa iyang paningkamot sa pagpamatuod sa iyang kaugalingon nga matarong. (Luc 10:25-37) Gihukman ni Jesus ang mga Pariseo tungod sa pagtinguha nga ipahayag ang ilang kaugalingon nga matarong atubangan sa mga tawo. (Luc 16:15) Si apostol Pablo, sa partikular, nagpakita nga, tungod sa dili-hingpit ug makasasala nga kahimtang sa tanang tawo, walay usa nga ikapahayag nga matarong pinaagi sa pagpaningkamot nga pamatud-an ang ilang kaugalingong pagkamatarong pinaagi sa mga buhat sa Moisesnong Balaod. (Rom 3:19-24; Gal 3:10-12) Hinunoa, iyang gipasiugda ang pagtuo diha kang Kristo Jesus ingong matuod nga pasukaranan sa maong pagpahayag sa pagkamatarong. (Rom 10:​3, 4) Ang inspiradong sulat ni Santiago mipaluyo sa mga pulong ni Pablo pinaagi sa pagpakita nga ang maong pagtuo kinahanglan nga himoong buhi, dili pinaagi sa mga buhat sa Balaod, kondili pinaagi sa mga buhat sa pagtuo, sama sa mga kahimtang ni Abraham ug Rahab.​—San 2:​24, 26.

Ang pipila ka tawo, nga bakak nga nangangkong mga apostoles, sa pagkadili-makataronganon mihagit sa pagkaapostol ug sa Kristohanong mga buhat ni Pablo, nga nagtinguha sa pagpasunod sa Kristohanong kongregasyon sa Corinto ngadto kanila. (2Co 11:​12, 13) Si Pablo, kay nahibalo nga siya  matinumanong nagtuman sa iyang pagkapiniyalan ni Kristo, miingon nga siya wala mabalaka sa paghukom sa mga tawo kinsa, nga bug-os dili awtorisado, milihok nga samag “tawhanong hukmanan” aron sa paghukom kaniya. Wala gani siya mosalig sa iyang paghukom sa iyang kaugalingon, apan siya naglaom kang Jehova ingong iyang Tig-usisa. (1Co 4:1-4) Busa gihatag ang prinsipyo nga dili angayng saligan ang paghukom sa mga tawo mahitungod sa pagkamatarong o sa dili pagkamatarong sa usa ka tawo, gawas kon ang ilang mga paghukom gipaluyohan sa Pulong sa Diyos. Ang tawo kinahanglang mosusi sa Pulong sa Diyos ug tugotan kini sa pag-usisa kaniya. (Heb 4:12) Apan, sa dihang tin-aw ang pagpaluyo sa Pulong sa Diyos, ang usa ka tawo nga gihukman sa usa ka Kristohanong igsoon, ilabina sa usa ka ansiyano sa kongregasyon, dili angayng mosalikway sa maong pagbadlong pinaagi sa pagpaningkamot sa pagpamatuod sa iyang kaugalingon nga matarong. (Pr 12:1; Heb 12:11; 13:17) Ug ang bisan kinsa nga may katungdanan sa paghukom labot sa usa ka butang o sa usa ka panaglalis pagahukman sa Diyos kon siya magpahayag nga “matarong sa usa nga daotan tungod sa hiphip.”​—Isa 5:23; San 2:​8, 9.