FEATURE

Kon sa Unsang Paagi Atong Nabatonan ang Bibliya

I-PLAY

ADUNAY lig-ong pamatuod nga ang Bibliya, ang inspiradong pulong sa Diyos, nakopya ug napasa kanato sa tukmang paagi. Gipamatud-an kini sa karaang mga manuskrito nga mabatonan karon—tingali 6,000 sa tibuok Hebreohanong Kasulatan o sa mga bahin niini ug mga 5,000 sa Kristohanon Gregong Kasulatan.

Orihinal nga mga Sinulat

Ang orihinal nga mga sinulat sa Bibliya maoy sinulat sa kamot diha sa madugta nga mga materyales sama sa papiro ug panit sa hayop; wala nay usa sa mga orihinal ang nahibaloang naglungtad karon

Mga Kopya—Hebreohanon o Grego

Wala madugay human masulat ang orihinal nga mga sinulat, ang mga kopya sa manuskrito gisugdan sa paghimo. Ang mga magkokopya nag-amping pag-ayo aron makopya sa tukma ang sinulat; ang mga Masorete nag-ihap pa gani sa mga letra nga ilang gikopya

Unang mga Hubad

Aron mabatonan ang Kasulatan sa ubang mga pinulongan, gikinahanglan ang paghubad sa Bibliya. Adunay naglungtad karon nga mga manuskrito sa maong unang mga bersiyon sama sa Septuagint (usa ka hubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Grego, gikan sa ikatulo ug ikaduhang mga siglo W.K.P.) ug ang Vulgate ni Jerome (usa ka hubad sa Hebreohanon ug Gregong mga teksto ngadto sa Latin, nga orihinal nga gihimo niadtong mga 400 K.P.)

Sumbanang mga Teksto

Pinaagi sa pagtuon ug pagtandi sa ginatos ka manuskrito sa Bibliya nga naglungtad, giandam sa mga eskolar ang sumbanang mga teksto. Kining naimprenta nga mga edisyon sa mga teksto sa orihinal nga pinulongan naghatag ug labing maayo nga mga teksto nga mabatonan samtang naghatag ug pagtagad sa mga kalainan nga mahimong makita diha sa pipila ka manuskrito. Ang mga teksto sa Hebreohanong Kasulatan nga may mga nota o footnote alang sa pagtandi giandam sa mga eskolar nga sama ni Ginsburg ug Kittel. Lakip sa sumbanang mga teksto sa Kristohanon Gregong Kasulatan mao ang mga napatik ni Westcott ug Hort maingon man ang napatik ni Nestle ug Aland

Modernong mga Hubad

Ang mga maghuhubad sa Bibliya karong adlawa sa katibuk-an nagagamit ug sumbanang mga teksto sa orihinal nga pinulongan aron makapatunghag modernong mga hubad

Hebreohanong Kasulatan

Mga langob sa Qumran, duol sa amihanan-kasadpang baybayon sa Patayng Dagat, diin daghang karaan nga linukot nga mga basahon sa Bibliya ang nakaplagan

Usa ka seksiyon sa Linukot nga Basahon ni Isaias sa Patayng Dagat (gituohang sukad pa sa hinapos sa ikaduhang siglo W.K.P.). Sa dihang gitandi kini sa Masoretikong teksto nga gisulat kapin sa usa ka libo ka tuig sa ulahi, ginagmayng kalainan lamang ang nakita, kasagaran sa espeling

Usa ka bahin sa Aleppo Codex. Matikdi nga ang Hebreohanong letra nga ʽaʹyin gipataas aron ipakita nga kini mao ang tungatungang letra sa Mga Salmo (80:13). Ang panaplin nga Masoretikong nota naghatag ug linain nga pagtagad niini nga letra. Ang unang mga eskriba nag-ihap pa gani sa mga letra nga ilang gikopya! Ang mga Masorete nagdugang ug mga bokales ug mga marka sa aksento nga makita sa ibabaw ug ubos sa konsonanteng teksto

Kristohanon Gregong Kasulatan

Papyrus Rylands 457 (P⁵²)—ang atubangan ug luyo sa usa ka tipik sa Ebanghelyo ni Juan nga sukad pa sa unang katunga sa ikaduhang siglo K.P., nga pipila lamang ka dekada human masulat ang orihinal nga sinulat

Sinaitic Manuscript—usa ka codex nga ginama gikan sa panit sa hayop nga sukad pa sa ikaupat nga siglo K.P., nga naundan sa tibuok Kristohanon Gregong Kasulatan ug sa bahin sa Gregong Septuagint nga hubad sa Hebreohanong Kasulatan

Ang St. Catherine Monastery didto sa Bukid sa Sinai, diin nakaplagan ang Sinaitic Manuscript. Ang manuskrito gitipigan karon sa British Library

Ang pagtuon ug pagtandi sa linibo ka karaang mga manuskrito nagpamatuod nga ang Kasulatan miabot kanato sa kasaligang paagi. Ingon sa gisulti ni Sir Frederic Kenyon: “Ang katibuk-ang resulta niining tanan nga mga kaplag ug niining tanan nga pagtuon mao ang paglig-on sa pamatuod sa pagkakasaligan sa Kasulatan, ug sa atong hugot nga pagtuo nga ania sa atong mga kamot, nga lunsay uyamot, ang tinuod nga Pulong sa Diyos.”—The Story of the Bible, 1937, p. 144.

Pagtugkad sa Kasulatan 2