Ang usa nga sa kapanahonan sa Bibliya maglaba ug mga bulingon nga mga besti ug magproseso usab ug bag-ong panapton pinaagi sa pagladlad ug sa pagpakulo niini ug sa pagkuha sa mga lana ingong pagpangandam alang sa pagtina. Sa Hebreohanon ang termino lagmit nga naggikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “yatak,” nga mao, paglaba pinaagi sa pagtamaktamak aron matangtang ang hugaw. (Mal 3:2; tan-awa ang PAGKALIGO.) Ang Gregong pulong alang sa “tighinlog besti” (gna·pheusʹ) maoy kaamgid sa gnaʹphos (tunokong teasel; pangsudlay sa panapton) ug nagtumong sa usa nga naglimpiyo ug bag-ong tela o naglaba ug nagkuskos sa bulingon nga mga besti.

Ang tighinlog mga besti sa karaang kapanahonan lagmit nga nakapaputi pag-ayo sa ilang besti pinaagi sa paglaba ug pagladlad. Apan, sa paghubit sa dili-matupngan nga kaputi sa mga besti ni Jesus sa panahon sa pagkausab sa iyang dagway, si Marcos nag-ingon: “Ang iyang panggawas nga mga besti migilaw, nga puti pa kaayo kay sa besti nga mapaputi ni bisan kinsang tighinlog besti ibabaw sa yuta.”​—Mar 9:3.

Alkali. Sa Hebreohanon ang pulong alang sa alkali maoy neʹther, usa ka karbonato sa soda, nga gitawag usab ug natron. Kini gitawag ug “alkali nga mineral,” sa pagpalahi niini gikan sa “alkali sa utanon.” Ang natron maoy usa ka kinaiyanhong matang niini nga kemikal, nga ang komersiyal nga mga matang niini nailhan ingong soda ash ug sal soda. Ang mga pagbula niini sa dihang sagolan ug dili isog nga asido mao ang gitumong sa Proverbio 25:20. Bisan tuod sa pipila ka hubad kini gitawag ug “niter,” kini lahi ra sa modernong niter (nitre), nga gitawag usab ug saltpeter, nga lagmit maoy potassium o kaha sodium nitrate.

Kon lunlon o gamiton ingong sambog sa paghimog sabon kini nga alkali maayo kaayo nga panghinlo. Kini nga kamatuoran nagdugang ug puwersa sa mga pulong ni Jehova bahin sa kagrabe sa pagkasad-an sa Israel: “Bisan pag manghugas ka sa alkali ug mogamit ka ug daghang lihiya, ang imong sayop maoy usa gayod ka mantsa sa akong atubangan.”​—Jer 2:22.

Ang mga tawo sa kakaraanan nagkuha niini nga alkali o soda gikan sa ubay-ubayng tinubdan sa suplay​—gikan sa mga lanaw o gikan sa mga deposito sa Sirya, India, Ehipto, ug ubay sa habagatan-sidlakang mga baybayon sa Patayng Dagat. Gikataho nga, gawas pa sa paggamit niini ingong panghinlo, gigamit usab kini sa mga Ehiptohanon ug sa uban ingong kahulip sa lebadura sa paghimog tinapay, gigamit ingong pangpahumok kon maglata ug karne, gisagol sa suka ingong tambal sa sakit sa ngipon, ug gigamit kini sa pag-embalsamar.

Lihiya. Ang Hebreohanong pulong nga bo·rithʹ, nga gihubad nga “lihiya” (sa ubang mga hubad, “sabon”), nagtumong sa alkali sa utanon nga gipalahi gikan sa neʹther, ang gitawag nga alkali nga mineral. Ang kalainan niining duha maoy dili sa kemikal nga komposisyon kondili sa gigikanan sa suplay. Sa Jeremias 2:22 kining duha ka pulong makita sa mao ra nga bersikulo. Ang lihiya sa kapanahonan sa Bibliya mao ang sodium carbonate o potassium carbonate, depende sa mga tanom nga gikuhaan sa mga abo kon kini ba mitubo diha sa asinon nga yuta duol sa dagat o mitubo diha sa ilaya. Ang mga kemikal sa mga abo lainon pinaagi sa paghumol o sa pagsala ginamit ang tubig. Kini nga lihiya maoy lahi sa modernong-adlaw nga kemikal nga “lihiya,” ang isog kaayo nga potassium hydroxide. Ang karaang lihiya sa maglalaba gigamit dili lamang sa paghinlo sa mga besti (Mal 3:2) kondili gigamit usab sa paglunsay sa mga metal sama sa tingga ug plata.​—Isa 1:25.

Potasa. Ang Hebreohanong pulong nga bor gihubad nga “potasa” (NW), “sabon” (Yg), “lihiya” (AT), sa Job 9:30. Niining tekstoha kini gihisgotan nga gigamit nga panghinlo sa mga kamot. Kini nga panghinlo gituohan nga mao ang potassium carbonate o kaha ang sodium carbonate. Ang ngalan niini nga potasa (sa Ingles, “potash”) naggikan sa paagi sa paghimo niini: ang mga abo (“ashes”) sa kahoy humolan una, unya kini pabukalan diha sa mga kulon (“pots”).