Ang pagpakamenos o pagtamay, pagyubit, o pagyagayaga. Adunay ubay-ubayng Hebreohanon ug Grego nga mga pulong nga nagpahayag ug lainlaing gibug-aton sa pagbiaybiay, ug ang mga pulong nga gamiton nagdepende sa mga kahimtang. Busa, atong mabasa sa Bibliya ang bahin sa mga tawo nga nagyagayaga, nagyubit, nangyam-id, nagtamay, nagkatawa, o nagbugalbugal sa uban.

Ang mga mabiaybiayon, sa katibuk-an, maoy dulumtanan sa uban. (Pr 24:9) Kon kini sila dili modawat ug pagbadlong, sila makaagom ug katalagman. (Pr 1:22-27) Ug pagkatalamayon gayod niadtong nagyubit sa mga kabos o sa ila mismong mga ginikanan! (Pr 17:5; 30:17) Ang mga mabiaybiayon sagad dili magpatalinghog sa pagbadlong (Pr 13:1) ug dili mahigugma niadtong nagabadlong kanila. (Pr 9:​7, 8; 15:12) Bisan pa niana, sila  angayng disiplinahon alang sa kaayohan sa uban. (Pr 9:12; 19:​25, 29; 21:11) Inay nga padayong makig-uban sa maong mga tawo nga dili balaan, mas maayo nga papahawaon sila; mas malipayon kadtong dili molingkod uban sa dili-diyosnon nga mga mabiaybiayon.​—Sal 1:1; Pr 22:10.

Pagbiaybiay Batok sa mga Alagad sa Diyos. Ang tanang matang sa dili-makataronganong pagbiaybiay naagoman sa matinumanong mga alagad ni Jehova. Si Job sayop nga giakusar nga nagyubit sa uban (Job 11:3), samtang sa pagkatinuod, siya mao ang giyubit, giyagayagaan, ug gihimong kataw-anan tungod sa iyang pagsubay sa dalan sa integridad. (Job 12:4; 17:2; 21:3) Si David giyubit ug giyagayagaan. (Sal 22:7; 35:16) Sa susama, si Eliseo (2Ha 2:23), si Nehemias ug kadtong uban kaniya (Neh 2:19; 4:1), ug ang daghang uban pa “nakaagom sa ilang pagsulay pinaagig mga pagyagayaga” (Heb 11:36). Sa dihang si Haring Ezequias sa Juda nagpadala ug mga magdadagan latas sa tibuok nga mga siyudad sa Epraim ug Manases, nga nag-awhag kanila sa pag-adto sa Jerusalem ug sa pagsaulog sa Paskuwa, daghang indibiduwal ang nagyagayaga ug nagyubit sa mga mensahero. (2Cr 30:​1, 10) Sa pagkatinuod, sa ingon niini gitratar sa mga apostata sa duha ka balay sa Israel ang mga manalagna ug mga mensahero sa Diyos hangtod nga silang tanan gihanaw sa kaaligutgot ni Jehova.​—2Cr 36:​15, 16.

Pagbiaybiay kang Jesus ug sa iyang mga tinun-an. Ingong Alagad ug Manalagna sa Diyos, si Jesu-Kristo giyam-iran, gikataw-an, gibugalbugalan, gipasipalahan, gani giluwaan, panahon sa iyang ministeryo dinhi sa yuta. (Mar 5:40; Luc 16:14; 18:32) Ang Hudiyong mga saserdote ug mga magmamando maoy ilabinang madumtanon sa ilang pagyubit. (Mat 27:41; Mar 15:29-31; Luc 23:​11, 35) Ang Romanong mga sundalo miduyog sa pagyagayaga sa dihang siya gitugyan ngadto kanila.​—Mat 27:27-31; Mar 15:20; Luc 22:63; 23:36.

Ang mga tinun-an ni Jesu-Kristo giyagayagaan usab sa mga tawong walay kahibalo ug sa mga dili-magtutuo. (Buh 2:13; 17:32) Si apostol Pablo, sa dihang naghisgot bahin sa pagyubit nga naagoman sa iyang mga isigkatinun-an sa mga kamot sa mga Hudiyo, nagpunting pagbalik sa matagnaong larawan sa karaang kapanahonan, diin si Isaac, sa nag-edad ug mga lima ka tuig, giyubit sa 19-anyos nga si Ismael nga iyang igsoon sa amahan, kinsa, tungod sa kasina, “nagbugalbugal” (“nagyagayaga,” KJ, Yg) kang Isaac. (Gen 21:9) Gihatag ni Pablo ang kapadapatan sa tagna, nga nag-ingon: “Karon kita, mga igsoon, maoy mga anak nga iya sa saad sama kang Isaac. Apan ingon nga kaniadto ang usa nga natawo sa paagi sa unod naglutos sa usa nga natawo sa paagi sa espiritu [ang Diyos nangilabot aron ipahinabo ang pagpanganak kang Isaac], mao man usab karon.” (Gal 4:​28, 29) Sa ulahi si Pablo misulat: “Sa pagkatinuod, ang tanan nga nagtinguha sa pagkinabuhi uban ang diyosnong pagkamahinalaron kalangkit ni Kristo Jesus pagalutoson usab.”​—2Ti 3:12.

Paglahutay sa pagbiaybiay uban ang hustong panglantaw. Si Jesu-Kristo dugay nang nasayod nga siya makaagom ug pagbiaybiay o pagyubit ug nga kini mosangko sa pagpatay kaniya. Apan siya nasayod nga ang mga pagpakaulaw sa pagkatinuod maoy batok kang Jehova, kinsa iyang gihawasan, ug kini ilabinang masakit alang kaniya, kay siya ‘nagbuhat kanunay sa mga butang nga makapahimuot sa iyang Amahan’ (Ju 8:29), ug siya mas nabalaka sa pagbalaan sa ngalan sa iyang Amahan kay sa bisan unsang butang. (Mat 6:9) Busa, “sa gisultihan siya ug pasipala, wala siya mobalos sa pagsultig pasipala. Sa nag-antos siya, wala siya manghulga, apan nagpadayon sa pagpiyal sa iyang kaugalingon ngadto sa usa nga nagahukom sa pagkamatarong.” Gipahayag ni apostol Pedro kini nga punto sa dihang misulat ngadto sa mga Kristohanon, ilabina sa mga ulipon, nga nagtambag kanila nga dili tugotang ang maong pagtratar moaghat kanila sa pagbalos; tungod kay si Kristo mao ang ilang panig-ingnan, usa ka “sulondan,” matod ni Pedro, “aron [sila] managsunod pag-ayo sa iyang mga tunob.”​—1Pe 2:18-23; Rom 12:17-21.

Sa usa ka higayon sa iyang buluhaton, si Jeremias nga manalagna sa Diyos miingon, “Ako nahimong kataw-anan sa tibuok adlaw; ang matag usa nagyubit kanako.” Sa makadiyot siya naluya ug naghunahuna nga mohunong sa iyang buluhaton sa pagpanagna tungod sa walay puas nga pagpakaulaw ug pagyagayaga. Apan siya nasayod nga maoy ‘tungod sa pulong ni Jehova’ nga midangat ang pagyubit, ug ang pulong sa Diyos diha sa iyang kasingkasing maoy sama sa nagdilaab nga kalayo nga tungod niini siya dili makaagwanta sa pagpugong. Tungod sa iyang pagkamatinumanon si Jehova nag-uban kaniya “sama sa usa nga makalilisang ang pagkagamhanan,” ug si Jeremias napalig-on nga padayong magmaunongon.​—Jer 20:7-11.

Sa pagkamatarong, si Job naghupot sa iyang integridad bisan pa sa hilabihang pagbiaybiay. Apan iyang naugmad ang sayop nga panglantaw ug nakahimog sayop, nga tungod niini siya gitul-id. Si Elihu miingon bahin kaniya: “Kinsang tawhana nga lig-on ug lawas ang sama kang Job, nga nagainom sa pagyubit sama sa tubig?” (Job 34:7) Si Job nagmabalak-on kaayo sa iyang kaugalingong pagkamatarong  inay sa pagkamatarong sa Diyos, ug siya nakiling sa pagbayaw sa iyang kaugalingong pagkamatarong labaw kay sa pagkamatarong sa Diyos. (Job 35:2; 36:24) Sa dihang nadungog ang hilabihang pagbiaybiay gikan sa iyang tulo ka “higala,” si Job nakiling sa pag-isip nga kini gitumong kaniya inay nga sa Diyos. Tungod niini siya sama sa usa ka tawo nga nagtugyan sa iyang kaugalingon sa pagyubit ug pagbiaybiay ug nahimuot niini, nga nag-inom niini nga samag nag-inom ug tubig uban ang kalipay. Ang Diyos sa ulahi nagpatin-aw kang Job nga kini nga mga mabiaybiayon sa pagkatinuod nagasultig kabakakan batok sa Diyos. (Job 42:7) Sa susama, gisultihan ni Jehova ang manalagnang si Samuel sa dihang ang Israel nangayo ug usa ka hari: “Dili ikaw ang ilang gisalikway, kondili ako ang ilang gisalikway ingon nga hari sa ibabaw nila.” (1Sa 8:7) Ug si Jesus miingon sa iyang mga tinun-an: “Kamo pagadumtan sa tanang kanasoran [dili tungod sa inyong kaugalingon, kondili] tungod sa akong ngalan.” (Mat 24:9) Ang paghinumdom niining mga butanga makatabang sa Kristohanon sa paglahutay sa mga pagbiaybiay uban ang hustong espiritu ug maghimo kaniyang takos sa pagdawat ug ganti tungod sa iyang pagkamalahutayon.​—Luc 6:​22, 23.

Makataronganong Pagbiaybiay. Ang pagbiaybiay mahimong nahiangay ug makataronganon. Ang usa ka tawo nga walay abanteng panglantaw o wala manumbaling sa maayong tambag lagmit nga mosubay sa binuang nga dalan nga tungod niana mahimo siyang tumong sa pagbiaybiay. Si Jesus naghatag ug usa ka pananglitan sa maong tawo, kinsa nagsugod sa pagtukod ug usa ka torre nga wala una kuwentaha ang galastohon. (Luc 14:28-30) Si Jehova naghimo sa Israel “ingon nga usa ka kaulawan sa [iyang] mga silingan, usa ka yubitonon ug pagayagayagaan sa tanang naglibot” kaniya. Kini makataronganon tungod kay sila masinupakon ug dili masinugtanon sa Diyos, hangtod pa gani sa pagdalag kaulawan sa ngalan sa Diyos taliwala sa mga nasod. (Sal 44:13; 79:4; 80:6; Eze 22:​4, 5; 23:32; 36:​4, 21, 22) Ang manalagnang si Elias tukmang nagyagayaga sa mga saserdote ni Baal tungod sa ilang paghagit kang Jehova. (1Ha 18:​26, 27) Human nga si Senakerib nagtamay ug nagsultig pasipala kang Jehova sa atubangan ni Haring Ezequias ug sa katawhan sa Jerusalem, nabalit-ad ang mga panghitabo; ang pagbiaybiay, pagyubit, pagtamay, ug ang makauulawng kapildihan midangat nganha niining mapahitas-ong Asiryanhon nga hari ug sa iyang kasundalohan. (2Ha 19:​20, 21; Isa 37:​21, 22) Sa susamang paagi ang Moab nahimong tumong sa pagbiaybiay. (Jer 48:25-27, 39) Ang mga nasod sa yuta misamot pa gayod sa pagbiaybiay sa Diyos, apan gikataw-an ug giyubit sila ni Jehova tungod kay sila mapangahasong misukol sa iyang unibersohanong soberanya, samtang ilang giani ang daotang mga bunga sa ilang binuhatan.​—Sal 2:2-4; 59:8; Pr 1:26; 3:34.

Mga Mabiaybiayon sa “Kataposang mga Adlaw.” Ang usa ka bahin sa ilhanan nga nagtimaan sa “kataposang mga adlaw” mao ang pagtungha sa “mga mabiaybiayon [sa literal, mga magdudula (sa pagyagayaga)] uban sa ilang mga pagbiaybiay, nga magpahiuyon sa ilang kaugalingong mga tinguha [“kaugalingong mga tinguha alang sa dili-diyosnong mga butang”; Jud 17, 18] ug magaingon: ‘Hain na man kining gisaad nga presensiya niya? Aw, sukad sa adlaw nga ang atong mga katigulangan nangatulog sa kamatayon, ang tanang butang nagpadayon nga mao ra gayod sukad sa sinugdan sa kalalangan.’” (2Pe 3:​3, 4) Dayag nga wala sila magpatalinghog sa tambag sa Isaias 28:​21, 22, nga nagpasidaan sa grabeng kapeligrohan nga maagoman niadtong nagtamay kang Jehova.

“Ang Diyos Dili Kayagayagaan.” Si apostol Pablo nagpasidaan sa seryosong kapeligrohan nga nalangkit sa pagsulay sa pagyagayaga sa Diyos, nga mao, ang kapeligrohan nga modangat sa usa nga naghunahuna nga ang mga prinsipyo sa pagdumala sa Diyos mahimong tamayon o maipsotan nga malamposon. Siya misulat ngadto sa mga Kristohanon sa Galacia: “Kay kon ang usa naghunahuna nga siya mahinungdanon samtang siya walay pulos, siya naglimbong sa iyang kaugalingong hunahuna. . . . Ayaw pagpahisalaag: Ang Diyos dili kayagayagaan. Kay bisan unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab iyang anihon; tungod kay siya nga nagapugas alang sa iyang unod moani ug pagkadunot gikan sa iyang unod, apan siya nga nagapugas alang sa espiritu moani ug kinabuhing walay kataposan gikan sa espiritu.”​—Gal 6:3-8.

Dinhi gipakita sa apostol nga ang usa ka tawo kinahanglang dili maglimbong sa iyang kaugalingon pinaagig sayop nga paghunahuna sa iyang kaugalingong bili, sa ingon nagsalikway sa Diyos ug sa iyang Pulong. Kinahanglan niyang hinloan ang iyang kinabuhi aron makalakaw siya uyon sa espiritu sumala sa pagtultol sa Pulong. Kon dili niya buhaton kini, apan magpadayon hinuon sa pagpugas alang sa unodnong mga tinguha, iyang ‘gidawat ang dili-takos nga kalulot sa Diyos ug gisipyat ang katuyoan niini’ ug giisip ang mga sugo sa Diyos ingong talamayon. (2Co 6:1) Iyang gilimbongan ang iyang kaugalingon sa paghunahuna nga siya hilwas. Bisan pa niana, ang Diyos nasayod sa iyang kasingkasing ug magahukom kaniya pinasukad niana.