Pagkadestiyero
Paghingilin sa usa ka tawo gikan sa kaugalingong yutang natawhan o pinuy-anan tungod sa mando sa awtoridad; sa literal diha sa Hebreohanong pulong, “usa ka pagbiya.” Si Cain, nga nagpatay sa iyang igsoong si Abel, gitunglo ingong hininginlan gikan sa yuta aron mahimong usa ka latagaw ug usa ka kagiw diha sa yuta. Siya maoy usa ka mag-uuma, apan human niadto ang yuta wala na mohatag ug abot sa iyang pagtikad niini.—Gen 4:2, 3, 11-14.
Ang Israel gisultihan nga idestiyero ni Jehova ang nasod kon sila dili magmatinumanon sa pakigsaad nga iyang gihimo uban kanila pinaagi ni Moises. (Deu 28:36, 37, 64; 29:28) Busa, sa daghang higayon ang Diyos mao gayod ang Awtoridad nga nagpadestiyero sa iyang katawhan, bisan tuod nga iyang gitugotan ang kasundalohan sa ubang mga nasod ingong iyang mga instrumento. Kini nga mga panghitabo mao ang: (1) pagkadestiyero sa Israel pinaagi sa mga kamot sa mga Asiryanhon (2Ha 15:29; 18:9-12); (2) pagkadestiyero sa Juda didto sa Babilonya (2Ha 25:8-11, 21); (3) ang pagkadestiyero sa mga Hudiyo sa mga kamot sa mga Romano (Luc 21:20-24).
Israel. Gidestiyero ni Tiglat-pileser III ang mga pumoluyo sa Neptali ngadto sa Asirya sa wala pa matapos ang pagmando ni Haring Peka sa Israel niadtong mga 759 W.K.P. Ang mga Rubenhon, Gadhanon, ug kadtong katunga sa tribo ni Manases sa sidlakan gibihag usab sa hari sa Asirya, lagmit sa mao ra usab nga panahon. (2Ha 15:29; 1Cr 5:4-6, 26) Sa ulahi, si Salmaneser V naglikos sa Samaria, ug human sa tulo ka tuig, niadtong 740 W.K.P., siya o kaha ang iyang manununod nga si Sargon II nagdestiyero sa daghang molupyo ug “nagdala ug mga tawo gikan sa Babilonya ug sa Cuta ug sa Ava ug sa Hamat ug sa Separvaim ug gipapuyo sila sa mga siyudad sa Samaria imbes ang mga anak sa Israel.”—2Ha 17:5, 6, 24.
Juda. Niadtong 617 W.K.P., si Haring Nabucodonosor nagdestiyero sa harianong panimalay ug sa mga kadagkoan sa Juda ngadto sa Babilonya. (2Ha 24:11-16) Mga napulo ka tuig sa ulahi, niadtong 607 W.K.P., sa dihang gipukan sa Babilonya ang Jerusalem, si Nebuzaradan, ang pangulo sa Babilonyanhong mga bantay, nagdala sa kadaghanang nahibilin ug sa mitalikod nga mga Hudiyo ngadto sa Babilonya, nga sa maong pagkadestiyero usa na lamang ka nahibilin ang namalik 70 ka tuig sa ulahi.—2Ha 25:11; Jer 39:9; Isa 10:21, 22; tan-awa ang PAGKABINIHAG.
Human sa pagkapukan sa Babilonya daghang Hudiyo ang wala na mamalik sa ilang yutang natawhan, ug busa nagpadayon ang pagkatibulaag. Sa panahon ni Ahasuero (si Jerjes I, ang hari sa Persia, nga nagmando gikan sa India hangtod sa Etiopia ibabaw sa 127 ka sakop nga mga distrito), si Haman, sa iyang pag-akusar kanila, miingon: “Adunay usa ka katawhan nga natibulaag ug nalain taliwala sa mga katawhan sa tanang sakop nga distrito sa imong gingharian.”—Est 1:1; 3:8.
Sa Unang Siglo K.P. Sa unang siglo K.P. dihay kabalangayan sa mga Hudiyo sa Tesalonica, Atenas, Corinto, Efeso, Roma, ug Babilonya, maingon man sa ubang mga siyudad. (Buh 17:1, 16, 17; 18:1, 4, 19) Daghang Hudiyo ang nanimuyo sa Babilonya, diin si Pedro nagsangyaw. (1Pe 5:13) Girekord ni Josephus nga “daghang” Hudiyo ang didto sa Babilonya sa unang siglo W.K.P. (Jewish Antiquities, XV, 14 [ii, 2]) Niadtong 49 o sayo sa 50 K.P. ang Romanong emperador nga si Claudio naghingilin sa tanang Hudiyo gikan sa Roma. Kini usab nakaapektar sa mga Hudiyo nga nahimong mga Kristohanon, lakip kanila mao si Aquila ug Priscila (Prisca), kinsa nahibalag ni Pablo didto sa Corinto niadtong mga 50 K.P., wala madugay human ipakanaog ang sugo ni Claudio. (Buh 18:2) Sila miuban kang Pablo ngadto sa Efeso, ug sa panahon nga si Pablo misulat gikan sa Corinto ngadto sa mga isigka-Kristohanon sa Roma (mga 56 K.P.), dayag nga sila nahibalik na sa Roma, kay si Claudio patay na ug si Nero maoy nagmando nianang panahona. Daghan sa ubang mga Hudiyo ang namalik na usab sa Roma.—Buh 18:18, 19; Rom 16:3, 7, 11.
Lucas 21:24, ang Romanhong kasundalohan ubos sa pagpanguna ni Tito, niadtong 70 K.P., naglikos sa Jerusalem, nga nianang tungora puno sa mga Hudiyo gikan sa daghang kayutaan nga nagkatigom alang sa Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo. Ang mga Romano milikos ug sa kataposan gilaglag ang siyudad; 1,100,000 ka Hudiyo ang namatay ug 97,000 ang nabihag aron ipatibulaag taliwala sa kanasoran.
Ingong katumanan sa tagna ni Jesus diha sa