1, 2. Nganong nagkinahanglan kag giya kon dili ka sinati sa usa ka lugar? Unsang giya ang gihatag ni Jehova kanato?

HUNAHUNAA nga naglakaw ka sa lapad nga desyerto. Mag-usab-usab ang dagway niini dihang huypon sa kusog nga hangin ang balas ngadto sa lainlaing direksiyon. Dali ra kang masaag. Unsaon nimo pagtultol sa direksiyon? Kinahanglang may mogiya nimo, puwedeng kompas, ang adlaw ug mga bituon, mapa, GPS (Global Positioning System), o usa ka tawo nga sinati  sa desyerto. Importante nga dunay giya kay ang pagkahibalo sa direksiyon makaluwas sa imong kinabuhi.

² Kitang tanan daghag problema, ug usahay dili na ta mahibalo kon unsay himoon. Pero kitang tanan gihatagan ni Jehova ug konsensiya aron giyahan ta. (Santiago 1:17) Sayron nato kon unsa ang konsensiya ug kon sa unsang paagi kini molihok. Unya sayron nato kon unsaon pagbansay ang atong konsensiya, kon nganong angay natong hunahunaon ang konsensiya sa uban, ug kon sa unsang paagi makatabang nato ang hinlong konsensiya.

3. Unsa ang konsensiya?

³ Ang konsensiya maoy nindot nga regalo ni Jehova. Kini anaa sulod nato ug mosulti kon unsay husto ug sayop. Diha sa Bibliya, ang Gregong pulong alang sa “konsensiya” nagkahulogang “kahibalo sa kaugalingon.” Kon maayo ang paglihok sa atong konsensiya, kini motabang nato nga masusi ang atong tinuod nga pagkatawo, mga hunahuna, ug pagbati. Mogiya ni nato sa paghimog maayo ug paglikay sa daotan. Ug kini makapalipay nato dihang makahimo tag maalamong desisyon o mohasol nato dihang makahimo tag dili maayong desisyon.​—Tan-awa ang Endnote 5.

4, 5. (a) Unsay nahitabo dihang gibalewala ni Adan ug Eva ang ilang konsensiya? (b) Unsa ang pipila ka pananglitan sa Bibliya nga nagpakita sa paglihok sa konsensiya?

⁴ Kita makapili kon pamation ba nato o dili ang atong konsensiya. Wala pamatia ni Adan ug Eva ang ilang konsensiya maong nakasala sila. Mibati silang sad-an, apan ulahi na ang tanan. Gisupak na nila  ang Diyos. (Genesis 3:7, 8) Bisag hingpit ang ilang konsensiya ug nahibalo nga sayop ang pagsupak sa Diyos, gibalewala nila ang ilang konsensiya.

⁵ Sa kasukwahi, daghang dili hingpit nga tawo ang namati sa ilang konsensiya. Usa kanila mao si Job. Kay mihimog maayong mga desisyon, siya nakaingon: “Ako dili hukman sa akong kasingkasing samtang ako buhi.” (Job 27:6) Dihang gihisgotan ni Job ang iyang “kasingkasing,” siya nagtumong sa iyang konsensiya, ang iyang katakos sa pag-ila sa husto ug sayop. Dihay mga panahon nga gibalewala ni David ang iyang konsensiya ug misupak kang Jehova. Unya siya gihasol pag-ayo niini. (1 Samuel 24:5) Ang iyang konsensiya nagsulti niya nga sayop ang iyang gihimo. Kon mamati siya niini, makakat-on siya sa paglikay nga mahimo ang samang sayop.

6. Nganong makaingon ta nga regalo sa Diyos ang konsensiya?

⁶ Bisan kadtong wala makaila kang Jehova sagad nahibalo kon unsay husto ug sayop. Ang Bibliya nag-ingon: “Ginasultihan sila sa ilang hunahuna kon sila ba sad-an o dili.” (Roma 2:14, 15) Pananglitan, ang kadaghanan nahibalo nga sayop ang pagpatay o pagpangawat. Tingali wala sila mahibalo nga namati na diay sila sa ilang konsensiya, ang katakos sa pag-ila sa husto ug sayop nga gihatag ni Jehova kanila. Sila nagasunod usab sa mga prinsipyo sa Diyos, ang pangunang mga kamatuoran nga gihatag ni Jehova aron makahimo tag maayong mga desisyon.

7. Nganong masayop usahay ang atong konsensiya?

⁷ Pero usahay masayop ang atong konsensiya. Pananglitan, kini mahimong madaot tungod sa atong  dili hingpit nga hunahuna ug pagbati ug mogiya nato sa sayop nga dalan. Dili awtomatikong mabatonan ang maayong konsensiya. (Genesis 39:1, 2, 7-12) Kinahanglan kining bansayon. Aron matabangan ta, gihatag ni Jehova ang balaang espiritu ug ang mga prinsipyo sa Bibliya. (Roma 9:1) Susihon nato kon unsaon pagbansay ang atong konsensiya.

8. (a) Sa unsang paagi ang atong pagbati makaimpluwensiya sa atong konsensiya? (b) Unsay angay natong himoon sa dili pa mohimog desisyon?

⁸ Para sa uban, ang pagpamati sa ilang konsensiya mao ang pagsunod sa ilang pagbati. Naghunahuna sila nga mahimo nila ang bisan unsa basta dili sila mahasol. Pero dili hingpit ang atong pagbati, ug malimbongan ta niini. Kini kusganon kaayo maong makaimpluwensiya ni sa atong konsensiya. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang kasingkasing labaw nga malimbongon kay sa bisan unsang butang, ug kini desperado. Kinsa ang makahibalo niini?” (Jeremias 17:9) Busa mahimong maghunahuna tang husto ang usa ka butang bisan pag sayop kini. Pananglitan, sa dili pa Kristohanon si Pablo, gilutos niya pag-ayo ang katawhan sa Diyos ug nagtuo nga husto ang iyang gibuhat. Para niya, maayo ang iyang konsensiya. Apan sa ulahi siya miingon: “Si Jehova ang nagausisa kanako.” (1 Corinto 4:4; Buhat 23:1; 2 Timoteo 1:3) Dihang nasayran niya ang gibati ni Jehova sa iyang gihimo, naamgohan niya nga kinahanglan siyang magbag-o. Busa sa dili pa mohimog desisyon, pangutan-on nato ang atong kaugalingon, ‘Unsay gusto ni Jehova nga himoon nako?’

9. Unsay ipasabot sa pagkahadlok sa Diyos?

 ⁹ Kon gihigugma nato ang usa ka tawo, dili nato gustong pasuk-on siya. Kay gihigugma nato si Jehova, dili ta mohimog bisan unsa nga makapasuko niya. Kinahanglang duna tay dakong kahadlok nga pasuk-on si Jehova. Kanay gipakita ni Nehemias. Wala niya gamita ang iyang posisyon ingong gobernador aron madato. Ngano? Siya miingon nga tungod kana sa iyang “kahadlok sa Diyos.” (Nehemias 5:15) Dili gusto ni Nehemias nga mohimog bisan unsa nga makapasuko kang Jehova. Sama kang Nehemias, mahadlok tang mapasuko si Jehova pinaagi sa paghimog daotan. Atong makat-onan kon unsay makapalipay ni Jehova pinaagi sa pagbasa sa Bibliya.​—Tan-awa ang Endnote 6.

10, 11. Unsang mga prinsipyo sa Bibliya ang makatabang aron makahimo tag maayong mga desisyon bahin sa makahubog nga ilimnon?

¹⁰ Pananglitan, ang usa ka Kristohanon kinahanglang modesisyon kon moinom ba siyag makahubog nga ilimnon o dili. Unsang mga prinsipyo ang makatabang niya? Niay pipila: Wala sawaya sa Bibliya ang pag-inom ug makahubog nga ilimnon. Gani kini nag-ingon nga ang bino maoy regalo sa Diyos. (Salmo 104:14, 15) Pero giingnan ni Jesus ang iyang mga sumusunod nga dili ‘magpalabig inom.’ (Lucas 21:34) Ug giingnan ni Pablo ang mga Kristohanon nga likayan ang “banha ug way pugong nga paglipaylipay ug paghuboghubog.” (Roma 13:13) Siya miingon nga ang mga palahubog “dili makapanunod sa Gingharian sa Diyos.”​—1 Corinto 6:9, 10.

¹¹ Puwedeng susihon sa usa ka Kristohanon ang  iyang kaugalingon: ‘Importante ba gyod nako ang makahubog nga ilimnon? Gikinahanglan ba nako ni aron marelaks? Moinom ba ko niini aron dili kulbaan? Makontrolar ba nako kon unsa ka daghan o ka subsob kong moinom? * Puwede ra ba kong maglipaylipay kauban sa mga higala bisag walay makahubog nga ilimnon?’ Makapangayo tag tabang kang Jehova sa paghimog maalamong desisyon. (Basaha ang Salmo 139:23, 24.) Pinaagi niini, gibansay nato ang atong konsensiya nga mosunod sa mga prinsipyo sa Bibliya. Pero dili lang kana ang angayng konsiderahon.

12, 13. Nganong ang atong konsensiya lagmit lahi sa konsensiya sa uban? Unsay atong himoon bahin niini?

¹² Dili managsama ang konsensiya sa mga tawo. Ang imong konsensiya lagmit motugot nimo sa paghimog butang nga dili itugot sa konsensiya sa uban. Pananglitan, lagmit moinom kag makahubog nga ilimnon pero ang uban dili. Unsay hinungdan?

¹³ Ang pagbati sa tawo bahin sa usa ka butang sagad maimpluwensiyahan sa iyang gidak-an, pamilya, eksperyensiya, ug ubang butang. Kon bahin sa makahubog nga ilimnon, ang usa nga naglisod sa pagkontrolar sa iyang pag-inom sa miagi lagmit modesisyon nga dili na lang gyod siya moinom. (1 Hari 8:38, 39) Busa kon modalit kag makahubog nga ilimnon ug wala kini dawata, unsay imong himoon? Masilo ba ka? Moinsistir?  Sukitsukiton siya kon nganong dili siya moinom? Dili, kay gitahod nimo ang iyang konsensiya.

14, 15. Unsay kahimtang nga mitungha sa panahon ni Pablo? Unsay tambag ni Pablo?

¹⁴ Sa panahon ni apostol Pablo, dihay mitungha nga kahimtang nga nagpakita nga managlahi ang konsensiya. Ang ubang karne nga gibaligya sa merkado nagamit na sa bakak nga pagsimba ug gihalad sa mga idolo. (1 Corinto 10:25) Para kang Pablo, dili sayop nga paliton ug kaonon kini. Para niya, ang tanang pagkaon naggikan kang Jehova. Pero lahi ang panghunahuna sa ubang igsoon nga nagsimba kanhi ug mga idolo. Para nila, sayop ang pagkaon niini. Naghunahuna ba si Pablo: ‘Wala man ko hasola sa akong konsensiya. Duna koy katungod nga mokaon sa akong gusto’?

¹⁵ Wala maghunahuna si Pablo niana. Importante kaayo para niya ang pagbati sa iyang mga igsoon maong wala niya iinsistir ang iyang katungod. Si Pablo miingon nga kinahanglang dili kaugalingon ray hunahunaon. Siya midugang: “Kay bisan ang Kristo wala maghunahuna sa iya rang kaugalingon.” (Roma 15:1, 3) Sama kang Jesus, si Pablo mas naghunahuna sa uban kay sa iyang kaugalingon.​—Basaha ang 1 Corinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Nganong dili nato hukman ang igsoon tungod sa iyang gihimo nga gitugot ra sa iyang konsensiya?

¹⁶ Pero unsaon man kon naay himoon ang usa ka tawo nga gitugot sa iyang konsensiya pero para nato sayop? Dili ta manaway ug moinsistir nga kitay husto ug siyay sayop. (Basaha ang Roma 14:10.) Gihatagan ta ni Jehova ug konsensiya sa paghukom sa atong kaugalingon, dili sa uban. (Mateo 7:1) Mag-amping gyod  ta nga ang atong personal nga mga gusto dili makapabahinbahin sa kongregasyon. Hinuon, mangita tag mga paagi aron mahuptan ang gugma ug panaghiusa.​—Roma 14:19.

17. Unsay nahitabo sa konsensiya sa uban?

¹⁷ Si apostol Pedro misulat: “Mentinaha ang maayong konsensiya.” (1 Pedro 3:16) Ikasubo, kon kanunayng ibalewala sa mga tawo ang mga prinsipyo ni Jehova, sa ngadtongadto dili na sila pasidan-an sa ilang konsensiya. Si Pablo miingon nga ang maong  konsensiya “dili na mobati samag panit nga gipaso sa nagbaga nga puthaw.” (1 Timoteo 4:2) Nakasulay na ba ka nga grabe kang napaso? Kini magbilin ug baga kaayong ulat nga kon hikapon wala na kay mabati. Kon ang usa ka tawo magpadayon sa paghimog sayop, ang iyang konsensiya “dili na mobati” ug sa ngadtongadto dili na molihok.

18, 19. (a) Unsay ipasabot dihang mobati tang sad-an o mobatig kaulaw? (b) Unsay atong mahimo kon hasolon gihapon ta sa mga sala nga ato nang gihinulsolan?

¹⁸ Dihang mobati tang sad-an, lagmit giingnan ta sa atong konsensiya nga nakahimo tag sayop. Makatabang ni nga maamgohan ang atong nahimo ug hunongon kini. Gusto natong makakat-on sa atong mga sayop aron dili na nato ni usbon. Pananglitan, bisag nakasala si Haring David, ang iyang konsensiya nagpalihok  niya nga maghinulsol. Gibasolan niya ang iyang nahimo ug determinado siyang sundon si Jehova. Tungod sa iyang nasinatian, nakaingon siya nga si Jehova “maayo ug andam sa pagpasaylo.”​—Salmo 51:1-19; 86:5; tan-awa ang Endnote 7.

¹⁹ Tingali mobati gihapong sad-an ang usa tungod sa iyang nahimo bisan pag dugay na niya kining gihinulsolan. Dili lalim ang pagbati nga sad-an ug mopabati kini nga ang usa walay pulos. Kon ingon niini ang imong bation usahay, hinumdomi nga dili na nimo mabag-o ang nahitabo sa una. Bisan pag niadtong tungora nahibalo ka o wala kon unsay husto o sayop, bug-os na kang gipasaylo ni Jehova, ug ang maong mga sala gipapas na. Hinlo ka sa iyang atubangan ug nahibalo ka nga nagbuhat na ka kon unsay husto. Tingali hukman gihapon ka sa imong kasingkasing,  apan ang Bibliya nag-ingon: “Ang Diyos mas labaw sa atong kasingkasing.” (Basaha ang 1 Juan 3:19, 20.) Sa ato pa, ang iyang gugma ug pagpasaylo mas labaw kay sa atong kaulaw o pagbati nga sad-an. Makaseguro ka nga gipasaylo na ka ni Jehova. Kon dawaton sa usa ang pagpasaylo ni Jehova, dili na siya hasolon sa iyang konsensiya ug magmalipayon siya sa pag-alagad sa Diyos.​—1 Corinto 6:11; Hebreohanon 10:22.

20, 21. (a) Sa unsang paagi kining libroha makatabang nimo? (b) Unsa nga kagawasan ang gihatag ni Jehova kanato? Unsaon nato kini paggamit?

²⁰ Kining libroha makatabang nimo sa pagbansay sa imong konsensiya aron kini mopasidaan ug manalipod nimo niining lisod nga panahon sa kataposang mga adlaw. Kini makatabang sab nimo sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya sa lainlaing kahimtang sa imong kinabuhi. Siyempre, kini dili maghatag natog listahan sa mga balaod kon unsay himoon sa matag situwasyon. Kita nagsunod sa “balaod sa Kristo,” nga gibase sa mga prinsipyo sa Diyos. (Galacia 6:2) Tinuod, may mga kahimtang diin walay espesipikong balaod nga gihatag, pero dili nato kini gamitong pasumangil sa pagbuhat ug sayop. (2 Corinto 4:1, 2; Hebreohanon 4:13; 1 Pedro 2:16) Hinuon, gamiton nato ang atong kagawasan aron ipakita ang atong gugma kang Jehova.

²¹ Kon pamalandongon nato ug ipadapat ang mga prinsipyo sa Bibliya, makakat-on ta sa paggamit sa atong “katakos sa panghunahuna” ug sa pagsundog sa panghunahuna ni Jehova. (Hebreohanon 5:14) Moresulta kinig nabansay nga konsensiya nga mogiya ug motabang nato nga magpabilin sa gugma sa Diyos.