1, 2. Unsa ang katuyoan ni Jehova alang sa ikapitong adlaw, pero unsay nahitabo sa sinugdan nianang adlawa?

 HUMAN lalanga ni Jehova nga Diyos ang tawo, sa ikaunom nga adlaw sa paglalang, “nakita sa Diyos nga maayo kaayo ang tanan niyang gibuhat.” (Genesis 1:31) Apan sa sinugdan sa ikapitong adlaw, si Adan ug Eva mipili sa pagsunod kang Satanas sa pagrebelde kang Jehova. Ang tawo, ang kinalabwan sa tanang gilalang ni Jehova sa yuta, nakasala, nahimong dili hingpit, ug sa ngadtongadto namatay. Makapaguol gyod kaayo!

² Morag napakyas ang katuyoan ni Jehova alang sa ikapitong adlaw. Kadtong adlawa, sama sa nauna nga unom ka adlaw, may gitas-ong libolibo ka tuig. Gipahayag ni Jehova nga sagrado ang maong adlaw, ug sa ngadtongadto mahimong paraiso ang tibuok yuta nga mapunog hingpit nga katawhan. (Genesis 1:28; 2:3) Apan human sa pagrebelde, sa unsang paagi kana matuman? Unsay buhaton sa Diyos? Kadto maoy pagsulay sa kaalam ni Jehova—nga tingali mao ang kinadak-ang pagsulay.

3, 4. (a) Nganong ang sanong ni Jehova sa pagrebelde sa Eden maoy makapahingangha nga pananglitan sa iyang kaalam? (b) Ang pagkamapainubsanon angayng modasig nato sa paghinumdom sa unsang kamatuoran samtang atong tun-an ang kaalam ni Jehova?

³ Misanong dayon si Jehova. Iyang gisentensiyahan ang mga rebelde sa Eden, ug sa samang higayon, iyang gihatag ang solusyon sa mga problema nga bag-o pa nilang gipahinabo. (Genesis 3:15) Kini nga solusyon anam-anam niyang himoon sa libolibong katuigan, hangtod  nga sa umaabot, ang tanang kadaot nga gipahinabo sa maong pagrebelde bug-os nga masulbad. Ang maong solusyon simple pero maalamon kaayo nga bisag tun-an ug pamalandongon nato kini sa tibuok natong kinabuhi, kanunay kitang mahingangha niini. Dugang pa, molampos gayod ang katuyoan ni Jehova. Wagtangon niini ang tanang pagkadaotan, sala, ug kamatayon. Ipahinabo niini nga ang matinumanong mga tawo modangat sa kahingpitan. Kining tanan mahitabo sa dili pa matapos ang ikapitong adlaw, mao nga, bisan pa sa tanang nahitabo, tumanon ni Jehova ang iyang katuyoan alang sa yuta ug sa katawhan sa eksaktong panahon!

⁴ Ang maong kaalam makapahingangha, dili ba? Si apostol Pablo misulat bahin sa Diyos: “Pagkalawom sa iyang kaalam!” (Roma 11:33) Samtang atong tun-an ang nagkadaiyang paagi nga gipakita sa Diyos ang maong hiyas, usa ka butang ang atong masabtan nga angayng mopalihok nato nga magpaubos: Bisag unsa pa ka daghan ang atong makat-onan, wala ra kini sa kumingking sa dakong kaalam ni Jehova. (Job 26:14) Una, hisgotan nato kining makapahinganghang hiyas.

5, 6. Sa unsang paagi ang kahibalo ug kaalam nalangkit sa usag usa, ug unsa ka dako ang kahibalo ni Jehova?

⁵ Ang kaalam lahi sa kahibalo. Ang mga computer makapondo ug daghan kaayong impormasyon, o kahibalo. Apan dili kita makaingon nga maalamon ang maong computer. Bisan pa niana, ang kahibalo ug kaalam nalangkit sa usag usa. (Proverbio 10:14) Pananglitan, kon nagkinahanglan kag maalamong tambag bahin sa pagpatambal sa imong grabeng sakit, mokonsulta ba ka sa tawong gamay rag kahibalo o walay kahibalo sa  pagpanambal? Dili gayod! Busa ang tukmang kahibalo kinahanglanon sa tinuod nga kaalam.

⁶ Si Jehova adunay walay kinutobang kahibalo. Isip ang “Hari nga walay kataposan,” siya lang ang naglungtad sa walay kataposan. (Pinadayag 15:3) Ug nianang di maihap nga kapanahonan, siya nahibalo bahin sa tanang butang. Ang Bibliya nag-ingon: “Walay linalang nga natago sa iyang panan-aw, apan ang tanang butang makita ug dayag sa mata niya, kang kinsa manubag kita.” (Hebreohanon 4:13; Proverbio 15:3) Isip Maglalalang, si Jehova adunay bug-os nga pagsabot sa iyang nabuhat, ug siya nakakita sa tanang kalihokan sa tawo sukad sa sinugdan. Siya nagsusi sa kasingkasing sa matag tawo, nga walay malaktawan. (1 Cronicas 28:9) Kay kita iyang gilalang nga may kagawasan sa pagpili, siya malipay sa dihang iyang makita nga atong ginahimo ang maalamong mga pagpili sa kinabuhi. Ingong “Tigpatalinghog sa pag-ampo,” madunggan niya ang dili maihap nga pag-ampo sa samang panahon! (Salmo 65:2) Ug sa way duhaduha, si Jehova adunay hingpit nga memorya.

7, 8. Sa unsang paagi gipakita ni Jehova ang iyang pagsabot, katakos sa pag-ila, ug kaalam?

⁷ Dili lang kahibalo ang nabatonan ni Jehova. Makita sab niya ang koneksiyon sa mga impormasyon ug masabtan ang katibuk-ang hulagway gikan sa di maihap nga mga detalye. Siya magtimbangtimbang ug maghukom kay makaila siya sa maayo ug daotan, sa hinungdanon ug walay pulos. Dugang pa, dili lang ang panggawas nga hitsura ang iyang makita kondili ang kasingkasing sab sa tawo. (1 Samuel 16:7) Busa si Jehova adunay pagsabot ug katakos sa pag-ila, mga hiyas nga labaw pa kay sa kahibalo. Apan ang kaalam labaw pa kaayo.

⁸ Ang kaalam nagpasabot sa pagpadapat sa kahibalo, katakos  sa pag-ila, ug pagsabot. Sa pagkamatuod, ang pipila sa orihinal nga mga pulong sa Bibliya nga gihubad ug “kaalam” sa literal nagkahulogan nga “paghimog maayong buhat” o “praktikal nga kaalam.” Busa ang kaalam ni Jehova dili lang sumala sa teoriya. Kini maoy praktikal, ug kini molampos. Kay mogamit sa iyang dakong kahibalo ug lawom nga pagsabot, si Jehova kanunay nga makahimo ug kinamaayohang mga desisyon ug mogamit sa kinamaayohang paagi sa pagtuman niana. Kana maoy tinuod nga kaalam! Gipakita ni Jehova nga tinuod ang giingon ni Jesus: “Ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa mga buhat niini.” (Mateo 11:19) Ang mga buhat ni Jehova sa tibuok uniberso naghatag ug puwersadong pamatuod sa iyang kaalam.

9, 10. (a) Unsang matanga sa kaalam ang gipakita ni Jehova, ug giunsa niya kini pagpakita? (b) Sa unsang paagi ang selula naghatag ug ebidensiya sa kaalam ni Jehova?

⁹ Nahingangha ba ka dihang nakakita kag tawo nga hawod kaayong mohimog nindot nga mga butang nga mogana pag-ayo? Kana dalayegong matang sa kaalam. (Exodo 31:1-3) Si Jehova mismo ang Tinubdan ug Tag-iya sa maong kaalam. Si Haring David miingon bahin kang Jehova: “Dayegon ka nako kay makapahingangha ug kahibulongan ko nga pagkahimo. Ang imong mga buhat katingalahan, nasayod ko pag-ayo niini.” (Salmo 139:14) Sa pagkatinuod, kon mas daghan tag makat-onan bahin sa lawas sa tawo, mas mahingangha ta sa kaalam ni Jehova.

¹⁰ Ingong ilustrasyon: Ang imong kinabuhi nagsugod ingong usa ka selula—usa ka binhi gikan sa imong inahan, nga gipertilisar sa usa ka binhi gikan sa imong  amahan. Dayon, kanang maong selula nagsugod sa pagbahin. Ikaw ang resulta, ug gilangkoban kag mga 100 ka trilyong selula. Gagmay kaayo kini. Mga 10,000 ka selula nga kasarangan ug gidak-on masulod ra sa ulo sa dinagom. Bisan pa niana, ang matag usa kuti kaayo nga pagkadisenyo ug makapahingangha. Ang selula mas komplikado pa kay sa bisan unsang makina o pabrika nga hinimog tawo. Ang mga siyentista nag-ingon nga ang selula nahisamag pinarilang siyudad—adunay kontroladong mga entrada ug gawasanan, sistema sa transportasyon, sistema sa komunikasyon, planta sa enerhiya, pabrika, pasilidad sa paghipos sa hugaw ug pag-recycle, paagi sa pagdepensa, ug bisan usa ka matang sa sentro sa gobyerno diha sa nucleus niini. Dugang pa, ang selula makagamag bug-os nga kopya sa kaugalingon niini sa pipila ra ka oras!

11, 12. (a) Asa makita ang tanang impormasyon nga gikinahanglan aron maporma ang lainlaing klase sa selula, ug sa unsang paagi nahiuyon kini sa Salmo 139:16? (b) Sa unsang mga paagi ang utok sa tawo nagpamatuod nga kita ‘kahibulongan nga pagkahimo’?

¹¹ Siyempre, dili pareho ang tanang selula. Samtang magtubo ang bata sa tagoangkan, lainlaing selula ang maporma gikan sa orihinal nga selula. Ang pipila mahimong mga selula sa nerve; ang uban mahimo pong selula sa bukog, kaunoran, dugo, o sa mata. Ang tanang impormasyon nga gikinahanglan aron maporma ang lainlaing klase sa selula naa sa DNA, ang parte sa selula nga samag “librarya.” Makapainteres, si David gigiyahan sa balaang espiritu sa pag-ingon ngadto kang Jehova: “Nakita ko nimo bisan niadtong binhi pa ko sa tagoangkan; sa imong basahon nasulat ang tanang bahin niini.”—Salmo 139:16.

¹² Labihan ka komplikado ang pipila ka parte sa lawas.  Pananglitan, tagda ang utok sa tawo. Gitawag kini sa pipila nga pinakakomplikadong butang nga nadiskobrehan sukad. Kini dunay mga 100 ka bilyong selula sa nerve—lagmit sama ka daghan sa mga bituon sa atong galaksiya. Matag usa sa maong mga selula mosangasanga nga mokonektar sa libolibo nga ubang mga selula. Ang mga siyentista nag-ingon nga ang utok sa tawo mahimong sudlan sa tanang impormasyon sa tanang librarya sa kalibotan ug ang kapasidad niini sa pagpondog impormasyon dili matugkad. Bisan pa sa daghang tuig nga pagtuon bahin niining ‘kahibulongan nga pagkahimo’ nga parte sa lawas, giadmitir sa mga siyentista nga dili gayod tingali nila bug-os nga masabtan ang paagi sa pag-obra niini.

13, 14. (a) Sa unsang paagi gipakita sa mga hulmigas ug ubang linalang nga sila “maalamon kaayo,” ug unsay gitudlo niana kanato bahin sa Maglalalang? (b) Nganong ang balay sa damang nagpakita sa kaalam ni Jehova?

¹³ Bisan pa niana, ang mga tawo usa lamang ka pananglitan sa kaalam ni Jehova sa paglalang. Ang Salmo 104:24 nag-ingon: “Pagkadaghan sa imong mga buhat, Oh Jehova! Gihimo nimo kining tanan sa imong kaalam. Ang yuta napuno sa imong mga gibuhat.” Ang kaalam ni Jehova dayag diha sa tanang kalalangan. Pananglitan, ang hulmigas “maalamon kaayo.” (Proverbio 30:24) Sa pagkatinuod, ang mga hulmigas maayo kaayong pagkaorganisar. Ang pipila sa mga hulmigas maoy mag-atiman, manalipod, ug magkuhag pagkaon gikan sa mga insekto nga gitawag ug mga aphid, nga samag binuhi nila nga mga hayop. Ang ubang hulmigas morag mga mag-uuma, nga maoy magtanom ug mag-atiman sa fungus, nga ilang pagkaon. Daghang ubang linalang ang naay kinaiyanhong katakos sa paghimog talagsaong mga  butang. Ang langaw mosirkosirko nga dili masundog sa labing modernong eroplano. Ang tiglalin nga mga langgam molupad pinaagi sa giya sa mga bituon, magnetic field sa yuta, o sa kinaiyanhong mapa nga naa sa ilang lawas. Ang mga biologist daghang tuig nga magtuon sa talagsaong katakos sa maong mga linalang. Busa maalamon gyod kaayo ang Usa nga naghatag niining maong mga katakos!

¹⁴ Ang mga siyentista daghag nakat-onan gikan sa kaalam ni Jehova sa paglalang. Gani, dunay natad sa engineering nga gitawag ug biomimetics, nga naningkamot sa pagsundog sa mga disenyo diha sa kinaiyahan. Pananglitan, tingali nahingangha ka samtang nagtan-aw sa balay sa damang. Apan para sa usa ka engineer, kini maoy kahibulongang disenyo. Tingali kini huyang tan-awon pero mas lig-on pa ni kay sa puthaw o sa bulletproof vest. Unsa ba gyod ni ka lig-on? Handurawa ang usa ka balay sa damang nga gipadak-an sama sa gidak-on sa pukot sa pagpanagat. Kini makapahunong sa usa ka eroplano nga naglupad! Oo, ‘sa iyang kaalam’ gibuhat ni Jehova ang tanang butang.

15, 16. (a) Unsay gitudlo kanato sa mga bituon ug galaksiya bahin sa kaalam ni Jehova? (b) Sa unsang paagi ang katungdanan ni Jehova isip Supremong Komandante sa daghan kaayong anghel nagpamatuod sa iyang kaalam?

¹⁵ Ang kaalam ni Jehova dayag diha sa iyang mga buhat sa tibuok uniberso. Ang bituonong kalangitan, nga  gihisgotan nato sa Kapitulo 5, dili sulagma nga nagkatag sa tibuok wanang. Tungod sa kaalam ni Jehova nga makita diha sa “mga balaod sa kalangitan,” ang mga bituon giorganisar ingong mga galaksiya, unya ang mga galaksiya gigrupo ingong mga cluster, ug ang mga cluster gigrupo ingong mga supercluster. (Job 38:33) Dili katingad-ang si Jehova nagtawag sa mga bituon ingong “panon”! (Isaias 40:26) Apan dunay laing panon nga mas tin-awng nagpasundayag sa kaalam ni Jehova.

¹⁶ Sumala sa gihisgotan sa Kapitulo 4, ang Diyos nakabaton sa titulong “Jehova sa mga panon” tungod sa iyang katungdanan isip Supremong Komandante sa dako kaayong kasundalohan sa ginatos ka milyong anghel. Kini maoy pamatuod sa gahom ni Jehova. Apan sa unsang paagi nalangkit ang iyang kaalam? Hunahunaa: Si Jehova ug si Jesus daghag buluhaton. (Juan 5:17) Busa makataronganon nga ang mga anghel nga nag-alagad sa Labing Hataas daghan sab ug buluhaton. Ug hinumdomi, sila mas labaw kay sa mga tawo, mas intelihente ug mas gamhanan. (Hebreohanon 1:7; 2:7) Bisan pa niana, si Jehova kanunayng naghatag ug buluhaton sa tanang anghel ug sila malipayong nagbuhat sa makapatagbawng buluhaton—ang ‘pagtuman sa iyang pulong’ ug ‘pagbuhat sa iyang kabubut-on’—sulod sa binilyong katuigan. (Salmo 103:20, 21) Makapahingangha gayod ang iyang kaalam!

17, 18. Nganong ang Bibliya nag-ingon nga si Jehova ang “bugtong maalamon,” ug nganong ang iyang kaalam makapahingangha pag-ayo?

¹⁷ Tungod sa maong ebidensiya, katingad-an ba nga ang Bibliya nagpadayag nga si Jehova maalamon kaayo? Pananglitan,  nag-ingon kini nga si Jehova ang “bugtong maalamon.” (Roma 16:27) Si Jehova lamang ang nakabaton ug hingpit nga kaalam. Siya mao ang Tinubdan sa tanang tinuod nga kaalam. (Proverbio 2:6) Kanay hinungdan nga si Jesus, bisan pag maoy labing maalamon sa mga linalang ni Jehova, wala mosalig sa iyang kaugalingong kaalam kondili nagsulti sumala sa gisugo kaniya sa iyang Amahan.—Juan 12:48-50.

¹⁸ Matikdi kon giunsa pagsulti ni apostol Pablo ang pagkatalagsaon sa kaalam ni Jehova: “Pagkadaghan sa bahandi sa Diyos ug pagkalawom sa iyang kaalam ug kahibalo! Dili gayod matugkad ang iyang mga desisyon ug mga paagi!” (Roma 11:33) Ang gisulti ni Pablo nagpakita nga nahingangha siya pag-ayo. Ang Gregong pulong nga iyang gigamit alang sa “pagkalawom” nalangkit pag-ayo sa pulong alang sa “bung-aw.” Busa kana nga hulagway ang gusto niya nga atong mahunahunaan. Dihang pamalandongon nato ang kaalam ni Jehova, dili gyod nato kini matugkad nga samag nagtan-aw kita sa way kinutoban ug lawom kaayo nga bung-aw. (Salmo 92:5) Dili ba kana mopalihok nato nga magpaubos?

19, 20. (a) Nganong ang agila maoy haom nga simbolo sa kaalam sa Diyos? (b) Sa unsang paagi gipakita ni Jehova ang iyang katakos sa pagtan-aw sa umaabot?

¹⁹ Si Jehova maoy “bugtong maalamon” sa laing diwa: Siya lamang ang makatan-aw sa umaabot. Hinumdomi, si Jehova naggamit sa agila aron magsimbolo sa iyang kaalam. Ang golden eagle puwedeng motimbang ug lima ka kilo, apan ang mga mata niini mas dako pa kay sa tawo. Katingalahan ang layog abot nga panan-aw sa agila, kay bisag gatosan ka metros o kilometros ang iyang gihabogon sa paglupad, makita niini ang gamay kaayong tukbonon! Si Jehova mismo nag-ingon bahin sa agila:  “Ang mga mata niini magtan-aw sa layo.” (Job 39:29) Sa susamang diwa, si Jehova ‘makatan-aw sa layo’—sa umaabot!

²⁰ Ang Bibliya napunog ebidensiya nga kini maoy tinuod. Kini dunay ginatos ka tagna, o kasaysayan nga abanteng gisulat. Ang resulta sa mga gubat, pagkatukod ug pagkapukan sa mga gahom sa kalibotan, ug bisan ang espesipikong mga estratehiya sa pakiggubat sa mga lider sa kasundalohan, gitagna sa Bibliya—ang uban ginatos ka tuig nga abante.—Isaias 44:25–45:4; Daniel 8:2-8, 20-22.

21, 22. (a) Nganong walay basehanan ang pag-ingon nga si Jehova nakakita daan sa tanang pagpili nga himoon nimo sa kinabuhi? Iilustrar. (b) Giunsa nato pagkahibalo nga dili gamiton ni Jehova ang iyang kaalam sa dili mahigugmaong paagi?

²¹ Apan, nagpasabot ba kini nga ang Diyos nakakita daan sa mga pagpili nga imong himoon sa kinabuhi? Ang pipila nga nagtudlo sa doktrina sa predestinasyon moinsistir nga ang tubag maoy oo. Pero ang maong ideya nagdaot gayod sa kaalam ni Jehova, kay kana nagpasabot nga dili niya makontrolar ang iyang katakos sa pagsusi sa umaabot. Ingong ilustrasyon: Kon ikaw dunay nindot kaayong tingog, nagpasabot ba na nga mokanta na lang ka kanunay? Siyempre dili! Sa susama, si Jehova dunay katakos nga abanteng mahibalo sa umaabot, apan dili niya kana gamiton sa tanang panahon. Kon himoon niya kana, mawala ang atong kagawasan sa pagpili, nga usa ka bililhong regalo nga dili gyod bawion ni Jehova.—Deuteronomio 30:19, 20.

²² Mas grabe pa, ang ideya mismo sa predestinasyon nagpakita nga gigamit ni Jehova ang iyang kaalam sa dili mahigugmaong paagi. Apan kana dili gayod tinuod! Ang Bibliya nagtudlo nga si Jehova “maalamon sa kasingkasing.”  (Job 9:4, footnote) Kana wala magpasabot nga siya dunay literal nga kasingkasing, kondili ang Bibliya kanunayng naggamit sa maong termino may labot sa tinuod nga pagkatawo, nga naglakip sa mga motibo ug pagbati, sama sa gugma. Busa ang kaalam ni Jehova, sama sa uban niyang mga hiyas, gipalihok sa gugma.—1 Juan 4:8.

23. Ang pagkalabaw sa kaalam ni Jehova angayng magpalihok nato sa pagbuhat sa unsa?

²³ Siyempre, ang kaalam ni Jehova kasaligan kaayo. Kini labaw kaayo kay sa atong kaalam mao nga ang Pulong sa Diyos mahigugmaong nag-awhag kanato: “Salig kang Jehova sa bug-os nimong kasingkasing, ug ayawg salig sa kaugalingon nimong pagsabot. Sa tanan nimong dalan konsideraha siya, ug tul-iron niya ang imong mga agianan.” (Proverbio 3:5, 6) Atong susihon karon ang kaalam ni Jehova aron kita mas masuod sa atong maalamon kaayong Diyos.