1, 2. Sa unsang paagi gipasundayag sa adlaw ang gahom ni Jehova sa paglalang?

 NAKATINDOG ba ka sukad duol sa kalayo panahon sa tugnawng kagabhion? Tingali imong ipaduol ang imong mga kamot sa kalayo sa igoigo ra nga distansiya aron mainitan ka. Kon magpaduol kag maayo, init ra pod kaayo. Kon magpalayo pod kag maayo, magkurogkurog pod ka sa katugnaw.

² Ang adlaw samag kalayo nga makapainit sa atong panit. Ang maong “kalayo” nagsiga sa gilay-ong mga 150 ka milyong kilometro! a Kusog kaayo ang puwersa sa adlaw maong mabati nimo ang kainit niini bisag layo kaayo! Pero sakto ra ang gilay-on sa yuta gikan sa adlaw. Kon ang yuta duol kaayo, ang tanang tubig sa yuta mohubas; kon layo pod kaayo, ang tanang tubig mahimong yelo. Kon ingon ana ka duol o ka layo ang yuta, walay mabuhi. Ang adlaw importante aron mabuhi ang mga linalang sa yuta. Naghatag pod nig enerhiya nga dili moresultag polusyon, ug ang kahayag niini makahatag ug kalipay.—Ecclesiastes 11:7.

3. Unsay atong makat-onan sa adlaw?

³ Pero ang kadaghanang tawo wala kaayoy pagtagad sa  adlaw, bisan pag ang ilang kinabuhi nagdepende niini. Busa dili sila makasabot kon unsay atong makat-onan sa adlaw. Ang Bibliya nag-ingon bahin kang Jehova: “Gihimo nimo ang kahayag ug ang adlaw.” (Salmo 74:16) Oo, ang adlaw nagpasidungog kang Jehova, “ang Magbubuhat sa langit ug yuta.” (Salmo 19:1; 146:6) Usa lang ni sa daghan kaayong linalang sa langit nga nagtudlo nato bahin sa dakong gahom ni Jehova sa paglalang. Hisgotan nato ang pipila sa iyang gilalang ug atong sayron kon unsay atong makat-onan bahin sa iyang dakong gahom.

4, 5. Unsa ka puwersado ug unsa ka dako ang adlaw, pero unsa ra ni kon itandi sa ubang mga bituon?

⁴ Nahibalo na tingali ka nga ang atong adlaw maoy usa ka bituon. Mas dako ning tan-awon kay sa mga bituon  nga atong makita sa magabii kay mas duol ni. Unsa ni ka puwersado? Ang temperatura sa kinasuloran sa adlaw maoy mga 15,000,000 degree Celsius. Ibutang ta nga makakuha kag tipik sa kinasuloran sa adlaw, ug kini nga tipik samag gidak-on sa ulo sa dinagom. Kon ibutang nimo ni sa yuta, kinahanglan kang magpalayo ug kapig 140 kilometros aron dili ka masunog! Kada segundo, ang adlaw mobugag enerhiya nga katumbas sa pagbuto sa ginatos ka milyong nukleyar nga bomba.

⁵ Dako kaayo ang adlaw nga masulod niini ang kapig 1,300,000 ka planetang Yuta. Dako ba kaayong klase sa bituon ang adlaw? Dili, gitawag ni sa mga astronomer nga yellow dwarf o gamay kaayong klase sa bituon. Si apostol Pablo misulat nga “ang himaya sa usa ka bituon  lahi nianang sa laing bituon.” (1 Corinto 15:41) Seguradong gigiyahan siya sa balaang espiritu sa pagsulat niana. Naay bituon nga dako kaayo nga kon ibutang ni sa nahimutangan sa adlaw, malukop niini ang nahimutangan sa yuta. Naa poy laing dako kaayong bituon nga kon ibutang sa nahimutangan sa adlaw, malukop niini ang nahimutangan sa Saturn. Kana nga planeta layo kaayo sa yuta nga abtag upat ka tuig ang biyahe paingon didto gamit ang spacecraft, nga ang dagan kapig 40 ka pilo nga mas tulin kay sa bala nga ipabuto sa usa ka pusil!

6. Giunsa pagpakita sa Bibliya nga dili maihap ang mga bituon?

⁶ Gawas sa gidak-on, talagsaon sab ang gidaghanon sa mga bituon. Gani, gipakita sa Bibliya nga dili maihap ang mga bituon sama nga dili maihap ang gidaghanon sa “mga balas sa dagat.” (Jeremias 33:22) Kining mga pulonga nagpakita nga mas daghan pa kaayo ang mga bituon kay sa makita sa atong mata. Kon ang usa ka magsusulat sa Bibliya, sama kang Jeremias, mihangad sa langit panahon sa kagabhion ug miihap sa mga bituon nga iyang makita, ang iya rang maihap posibleng mga tulo ka libo o kapin pa, kay kana ray gidaghanon sa mga bituon nga kaya natong maihap kon walay teleskopyo. Ang maong gidaghanon posibleng sama ra ka daghan sa usa ka kumkom sa balas. Pero ang tinuod, ang mga bituon daghan kaayo, sama sa mga balas sa dagat. b Kinsay makaihap sa maong gidaghanon?

7. Unsay giingon sa mga astronomer bahin sa gidaghanon sa mga bituon sa atong galaksiya o sa gidaghanon sa mga galaksiya sa uniberso?

 ⁷ Ang Isaias 40:26 nagtubag: “Iyahat ang inyong mga mata sa langit ug tan-awa. Kinsay naglalang niining mga butanga? Siya ang Usa nga nagpatungha sa ilang panon, nga nag-ihap sa matag usa kanila; silang tanan gitawag niya sa ilang ngalan.” Ang Salmo 147:4 nag-ingon: “Ginaihap niya ang gidaghanon sa mga bituon.” Pilay “gidaghanon sa mga bituon”? Dili na simple nga pangutana. Ang mga astronomer nagbanabana nga naay kapig 100 ka bilyong bituon sa Milky Way galaxy. c Ang uban nag-ingon nga mas daghan pa ana ang mga bituon. Pero naa pay mas daghang galaksiya nga mas daghag bituon. Unsa ka daghan ang mga galaksiya? Gibanabana sa mga astronomer nga naay gatosan ka bilyong galaksiya, trilyontrilyon pa gani. Sa pagkakaron, dili matino sa mga tawo ang eksaktong gidaghanon sa mga galaksiya, unsa pa kaha ang gidaghanon sa tanang binilyong bituon nga sulod niana. Pero si Jehova nahibalo sa gidaghanon. Gani, gihatagan pa niyag ngalan ang matag bituon!

8. (a) Unsaon nimo pagpatin-aw ang gidak-on sa Milky Way galaxy? (b) Sa unsang paagi si Jehova nagkontrol sa paglihok sa mga butang sa kalangitan?

⁸ Mas mahingangha ta dihang pamalandongon nato ang gidak-on sa mga galaksiya. Ang gidak-on sa Milky Way galaxy gibanabana nga mga 100,000 light-years. Kon makabiyahe ka sama ka paspas sa kahayag (300,000 kilometros kada segundo), abtan kag 100,000 ka  tuig sa pagtabok sa Milky Way galaxy! Ug ang ubang galaksiya mas dako ug pila ka pilo kay sa atong galaksiya. Ang Bibliya nag-ingon nga si Jehova nagbuklad sa “kalangitan” nga samag tela. (Salmo 104:2) Iyang sab nga gikontrol ang paglihok sa maong mga linalang. Gikan sa pinakagamayng abog sa kawanangan ngadto sa kinadak-ang galaksiya, ang tanan naglihok sumala sa pisikal nga mga balaod nga gihimo sa Diyos. (Job 38:31-33) Busa gipakasama sa mga siyentista ang organisadong paglihok sa mga butang sa kalangitan ngadto sa nindot nga sayaw nga ballet! Hunahunaa ang Usa nga naglalang niining mga butanga. Dili ba ka mahingangha sa dakong gahom sa Diyos sa paglalang?

9, 10. Sa unsang paagi makita ang gahom ni Jehova kon bahin sa nahimutangan sa solar system, Jupiter, yuta, ug sa bulan?

⁹ Ang gahom ni Jehova sa paglalang makita diha sa atong puy-anan, ang yuta. Gibutang niya ang yuta sa sakto kaayong lokasyon sa lapad kaayong uniberso. Ang pipila ka siyentista nagtuo nga daghang galaksiya ang posibleng dili kapuy-an. Ang dakong bahin sa Milky Way galaxy dili pod kapuy-an. Ang sentro sa atong galaksiya punog mga bituon nga halos magbanggaay, ug kusog ang radyasyon. Dili pod posible nga maglungtad ang kinabuhi sa gawas nga bahin sa galaksiya. Busa ang atong solar system nahimutang gyod sa sakto kaayong lokasyon.

¹⁰ Ang Yuta giproteksiyonan sa layo pero dako kaayong planeta—ang Jupiter. Ang gidak-on niini kapig usa ka libo ka pilo kay sa planetang Yuta maong kusog kaayo ang gravity niini. Ang resulta? Bitaron o ipatipas niini  ang mga butang nga paspas nga naglupad sa kawanangan. Ang mga siyentista nag-ingon nga kon dili pa tungod sa Jupiter, 10,000 ka pilo sa gidaghanon sa dagko kaayong bato ang moigo sa Yuta. Pero naa pay mas duol nga nakahatag ug kaayohan sa yuta—ang bulan. Gawas nga nindot ni ug naghatag ug kahayag sa gabii, gimentinar sab niini ang saktong pagkahirig sa yuta. Tungod niini nga paghirig, naa tay lainlaing klima nga nakahatag ug kalipay sa kinabuhi.

11. Sa unsang paagi ang atmospera naghatag ug proteksiyon sa yuta?

¹¹ Ang gahom ni Jehova sa paglalang makita sa tanan niyang gilalang sa yuta. Hunahunaa ang atmospera nga naghatag ug proteksiyon kanato. Ang adlaw mopagawas ug radyasyon nga maayo ug makadaot. Dihang ang makadaot nga radyasyon moigo sa ibabawng bahin sa atmospera sa yuta, ang ordinaryong oxygen mahimong ozone. Dayon maporma ang mga layer sa ozone nga maoy mosuhop sa kadaghanan sa maong radyasyon. Busa, ang atong planeta samag naay kaugalingong salipod!

12. Sa unsang paagi ang water cycle nagpakita sa gahom ni Jehova sa paglalang?

¹² Ang atmospera sa yuta naghatag nato sa hangin nga atong gikinahanglan ug sa ubang butang nga nagpaposible aron molungtad ang kinabuhi sa yuta. Apil sa nakapahimong talagsaon sa atmospera mao ang water cycle. Kada tuig ipaalisngaw sa adlaw ang kapig 400,000 cubic kilometers nga tubig gikan sa kadagatan. Ang tubig mahimong panganod, nga ipadpad sa hangin. Kini nga tubig hinlo na ug mahulog ingong ulan, niyebe, ug yelo, aron magpadayon ang suplay sa tubig. Sama ni sa giingon sa Ecclesiastes 1:7: “Ang tanang sapa nagaagos paingon sa dagat, apan ang dagat wala mapuno.  Ngadto sa dapit diin ang mga sapa nagaagos, kini mobalik didto aron magpadayon ug agos.” Si Jehova lang ang nakapaposible sa maong water cycle.

13. Unsay atong makat-onan sa tanom ug sa yuta bahin sa gahom ni Jehova?

¹³ Bisan asa nga naay kinabuhi, makita nato ang ebidensiya sa gahom sa Maglalalang. Makita nato ni sa habog kaayong mga kahoyng redwood nga mas taas pa kay sa 30 ka andana nga bilding ug sa gamay kaayong mga tanom diha sa dagat nga maoy nagsuplay sa dakong bahin sa oxygen nga atong gihanggab. Ang yuta mismo napunog buhing mga butang—mga wati, fungi, ug mga mikrobyo—nga nagtinabangay aron mabuhi ang mga tanom. Busa haom lang nga ang Bibliya nag-ingon nga ang yuta naay gahom.—Genesis 4:12, footnote.

14. Unsa ka kusog ang puwersa sa gamay kaayong atom?

¹⁴ Klaro nga si Jehova “ang Magbubuhat sa yuta pinaagi sa iyang gahom.” (Jeremias 10:12) Makita nato ang gahom sa Diyos bisan sa iyang kinagamyang mga linalang. Pananglitan, bisag tapadtaparon ang usa ka milyong atom, mas baga gihapon ang usa ka lugas sa buhok sa tawo. Ug bisan pag ang usa ka atom padak-on nga sama ka habog sa 14 ka andana nga bilding, ang nucleus niini sama lang ka dako sa usa ka grano sa asin nga naa sa ikapitong andana. Pero kining gamay kaayong nucleus maoy hinungdan nga kusog kaayong mobuto ang nukleyar nga bomba!

15. Unsay gitudlo ni Jehova kang Job dihang naghisgot Siya sa lainlaing ihalas nga mga hayop?

¹⁵ Makita pod nato ang gahom ni Jehova kon atong  susihon ang lainlaing matang sa hayop. Gihisgotan sa Salmo 148 ang daghang butang nga nagdayeg kang Jehova, ug ang bersikulo 10 naglakip sa “ihalas nga kahayopan ug [sa] tanang anad nga kahayopan.” Aron ipakita kon nganong ang tawo angayng mahingangha sa Maglalalang, dihay higayon nga si Jehova nakigsulti kang Job bahin sa mga hayop sama sa leyon, sebra, ihalas nga torong baka, Behemot (posibleng hipopotamus), ug sa Leviatan (posibleng buaya). Unsay punto? Kon ang tawo mahingangha sa maong kusgan, makahadlok, ug ihalas nga mga hayop, angay nga mas mahingangha siya sa Maglalalang niini!—Job kapitulo 38-41.

16. Unsay makapahingangha kanimo bahin sa pipila ka langgam nga gilalang ni Jehova?

¹⁶ Ang Salmo 148:10 naghisgot sab sa “kalanggaman.” Hunahunaa lang ang lainlaing klase niini! Si Jehova nagsulti kang Job bahin sa ostrich, nga ‘mokatawa sa kabayo ug sa nagsakay niini.’ Kini nga langgam nga 2.5 ka metros ang gitas-on dili makalupad, pero makadagan nig 65 kilometros matag oras ug ang usa ka lakang niini moabot ug mga 4.5 ka metros! (Job 39:13, 18) Sa laing bahin, ang albatross halos tibuok kinabuhi nga maglupadlupad ibabaw sa kadagatan. Kini nga langgam magpautaw-utaw sa hangin, ug mga tulo ka metros ang bukhad sa pako niini. Kini makalupad sa daghang oras nga dili magkapakapa. Pero lahi kaayo ang bee hummingbird, ang kinagamyang langgam sa kalibotan nga duha ka pulgada lang ang gitas-on. Ang mga pako niini mokapakapa ug mga 80 ka beses sa usa ka segundo! Ang hummingbird makapondo samtang naglupad samag helikopter, ug makalupad pa gani nga paatras. Mora nig gamayng mahalong bato nga naglupad.

17. Unsa ka dako ang blue whale, ug unsay atong bation dihang mamalandong ta sa mga hayop nga gilalang ni Jehova?

 ¹⁷ Ang Salmo 148:7 nag-ingon nga bisan ang mga “linalang sa dagat” nagdayeg kang Jehova. Pananglitan, hunahunaa ang kinadak-an tingaling hayop nga nabuhi sukad, ang blue whale. Kini nga linalang molangoy sa “lawom nga katubigan” ug posibleng modako ug mga 30 metros o kapin pa. Puwede ning motimbang ug katumbas sa 30 ka hingkod nga elepante. Ang dila niini sama ka bug-at sa usa ka elepante. Ang kasingkasing niini sama ka dako sa gamayng kotse ug mopitik lang ug 9 ka beses matag minuto—lahi sa kasingkasing sa hummingbird nga mopitik ug mga 1,200 ka beses matag minuto. Usa sa mga ugat sa blue whale dako kaayo maong ang usa ka bata puwedeng mokamang sa sulod niini. Seguradong mouyon ta sa giingon sa kataposang bersikulo sa basahon sa Salmo: “Padayega kang Jah ang tanang buhing linalang.”—Salmo 150:6.

18, 19. Unsa ang nagkalainlaing buhing mga butang nga gibuhat ni Jehova dinhi sa yuta, ug unsay gitudlo niini bahin sa iyang pagkasoberano?

¹⁸ Unsay atong makat-onan sa paggamit ni Jehova sa iyang gahom sa paglalang? Mahingangha ta kon unsa ka daghan ang lainlaing buhing butang nga iyang gilalang. Usa ka salmista miingon: “Pagkadaghan sa imong mga buhat, Oh Jehova! . . . Ang yuta napuno sa imong mga gibuhat.” (Salmo 104:24) Tinuod gyod na! Nadiskobrehan sa mga siyentista ang kapig usa ka milyong klase sa buhing mga butang sa yuta; pero lainlain silag opinyon kon pila pa ka milyong klase ang wala pa nila  madiskobrehi. Ang usa ka artist usahay mahutdan tingali ug bag-ong ideya. Pero si Jehova dili gyod mahutdag bag-ong ideya ug gahom sa paglalang.

¹⁹ Ang paggamit ni Jehova sa iyang gahom nagtudlo nato nga naa siyay katungod sa pagmando. Si Jehova lang ang angayan nga tawgong “Maglalalang” kay siya ang naglalang sa tanang butang. Bisan pag ang bugtong nga Anak ni Jehova nag-alagad ingong “batid nga magbubuhat” panahon sa paglalang, wala gyod siya gitawag nga Maglalalang o kaubang Maglalalang diha sa Bibliya. (Proverbio 8:30; Mateo 19:4) Hinuon, siya mao “ang panganay sa tanang kalalangan.” (Colosas 1:15) Kay si Jehova ang Maglalalang, siya lang ang naay katungod sa pagmando sa tibuok uniberso.—Roma 1:20; Pinadayag 4:11.

20. Unsay gipasabot nga si Jehova mipahulay dihang natapos niya ang iyang paglalang?

²⁰ Mihunong na ba si Jehova sa paggamit sa iyang  gahom sa paglalang? Ang Bibliya nag-ingon nga sa ikaunom nga adlaw, natapos ni Jehova ang iyang pagpanglalang ug “sa ikapitong adlaw siya nagpahulay gikan sa tanan niyang buhat.” (Genesis 2:2) Gipakita ni apostol Pablo nga ang ikapitong “adlaw” maoy libolibo ka tuig ang gidugayon kay kini nagpadayon pa sa iyang panahon. (Hebreohanon 4:3-6) Pero ang ‘pagpahulay’ nagpasabot ba nga wala na gyoy gibuhat si Jehova? Dili, si Jehova dili gyod mohunong sa pagbuhat. (Salmo 92:4; Juan 5:17) Ang iyang pagpahulay nagpasabot nga mihunong siya sa paglalang ug mga butang dinhi sa yuta. Pero wala gyod siya mohunong sa iyang buluhaton sa pagtuman sa iyang katuyoan. Pananglitan, iyang gigiyahan ang pagsulat sa Balaang Kasulatan. Ug apil pod sa iyang buluhaton ang pagpatungha sa “usa ka bag-ong linalang,” nga hisgotan sa Kapitulo 19.—2 Corinto 5:17.

21. Unsay epekto kanato sa gahom ni Jehova sa paglalang dihang mabatonan na nato ang kinabuhing walay kataposan?

²¹ Sa dihang matapos na ang adlaw sa pagpahulay ni Jehova, masulti na niya nga ang tanan niyang gibuhat sa yuta “maayo kaayo,” sama sa iyang giingon dihang nahuman ang unom ka adlaw nga paglalang. (Genesis 1:31) Wala ta mahibalo kon unsaon niya paggamit sa umaabot ang iyang gahom sa paglalang. Pero makaseguro ta nga kanunay gyod tang mahingangha kon unsaon niya kini paggamit. Kay mabuhi ta hangtod sa hangtod, daghan pa tag makat-onan bahin kang Jehova pinaagi sa iyang kalalangan. (Ecclesiastes 3:11) Dihang mas mailhan nato siya, mas mahingangha ta ug mas masuod sa atong Dakong Maglalalang.