Hinabang Alang sa mga Biktima sa Pagsakit

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA DENMARK

“MAS DALI ANG PAGPAALIM SA NABALING KABUKOGAN KAY SA PAGPAALIM SA NAGUN-OB NGA GALAMHAN.”—Dr. Inge Genefke.

ANG usa ka batan-ong lalaki nagsubay sa usa ka malinawong kalye sa usa ka siyudad sa Uropa ug mihunong sa paglantaw sa usa ka baligyang gidispley sa usa ka eskaparate sa tindahan. Sa kalit, nangurog ang iyang mga kamot. Nauyog ang iyang mga tuhod. Gikuptan niya ang iyang liog nga samag siya gituok. Diha sa eskaparate, bag-o pa siyang nakakita sa hulagway sa duha ka polis nga de-uniporme. Wala makalapas ug mga balaod ang batan-ong lalaki, ug walay katarongan nga siya mahadlok. Bisan pa niana, ang pagkakita lamang ug mga lalaking de-uniporme nagpahinumdom kaniya sa usa ka dapit nga libolibo ka kilometros ang kalayo ug sa usa ka yugto nga daghang katuigan nang milabay sa dihang siya maoy biktima sa pagsakit.

Kini mahimong sugilanon ni bisan kinsa sa minilyong lalaki, mga babaye, ug bisan mga bata. Kini mahimong sugilanon sa usa nga imong kaila. Ang biktima sa mapintasong pagdagmal tingali usa ka kagiw o usa ka imigrante nga mibalhin ngadto sa inyong silinganan. Ang iyang mga anak basin nagtungha uban sa imong mga anak. Basin nakaila ka niya ingong hilomon, kalmado, matinahurong silingan nga tiglainlain. Apan ang dagway sa gawas mahimong malimbongon; kana basin magtago sa kagubot sa kahiladman nga gibati sa biktima samtang siya makigbisog sa mga handomanan sa nangaging lawasnon ug mental nga pag-antos. Ang bisan unsang makita​—o madungog​—makapahimo niya sa pagbuhi pag-usab sa nangaging mga kalisang. Usa ka ingon nga biktima nagsaysay: “Inigkadungog ko sa usa ka bata nga mohilak, maghunahuna ako sa mga tawong akong nadunggan nga naghilak sa bilanggoan. Inigkadungog ko ug maharusong tingog sa kahanginan, akong mahinumdoman ang bunal nga moharos​—ang tingog nga gihimo niini una pa ako maigo niana.”

Ang pagsakit dili kalihokan lamang sa politikanhong mga radikal ug mga teroristang grupo. Sa daghang nasod, gigamit usab kini sa mga puwersang militar ug kapolisan. Ngano? Ang pagsakit mahimong usa ka dali ug epektibong paagi sa pagkuhag impormasyon, pagpugos nga mosulti sa tinuod, pagbaton ug makapadahig nga testimonya, o sa pagpanimalos. Sumala kang Dr. Inge Genefke sa Denmark, usa ka iladong eksperto bahin sa pagsakit, sa pipila ka kaso ang mga gobyerno “nakabatog gahom ug nagpadayong nakahupot sa ilang opisyal nga ranggo tungod sa batasan sa pagsakit.” Usa ka biktima nagpahayag niining paagiha: “Gusto nilang gun-obon ang  akong galamhan aron makita sa uban kon unsay mahitabo kanimo sa dihang sawayon nimo ang gobyerno.”

Alang sa daghang tawo ang ideya sa pagpahamtang sa pagsakit sa isigkatawo nagpahinumdom gayod sa Mangitngit nga Kapanahonan. Kon buot sabton, sa 1948 ang Hiniusang Kanasoran nagsagop sa Unibersal nga Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod, nga nag-ingon: “Walay usa ang ipailalom sa pagsakit o sa mapintas, dili-makitawhanon o makauulaw nga tratasyon o silot.” (Artikulo 5) Bisan pa niana, ang pipila ka eksperto nagtuo nga abot ug 35 porsiyento sa mga kagiw sa kalibotan ginasakit. Nganong kaylap kaayo ang pagsakit? Sa unsang paagi apektado ang mga biktima, ug unsay mahimo sa pagtabang kanila?

Ang Resulta

Dili katingad-an, daghang biktima sa pagsakit ang mopahawa sa ilang yutang-natawhan aron sugdan ang bag-ong kinabuhi sa laing dapit. Apan bisan pag ang dapit tingali nabag-o, ang pag-antos​—lawasnon ug sikolohikal​—magpadayon. Pananglitan, ang biktima tingali makasinatig mga pagbati sa sala tungod kay wala makapanalipod sa mga higala o mga paryente gikan sa pangdagmal. Basin maugmad usab niya ang dakong kawalay-pagsalig sa uban, kay nahadlok nga ang matag tawo nga iyang mahibalag mahimong usa ka tigsumbong. “Ang biktima sa pagsakit mahimong usa ka estranyo sa walay kataposan,” matod sa magsusulat nga si Carsten Jensen. “Nawad-an na siyag pagsalig sa kalibotan hangtod sa hangtod.”

Ang resulta maoy panagsagol sa lawasnon ug mental nga kadaot nga makapalibog sa biktima ug ni bisan kinsang mosulay sa pagtabang kaniya. Ang lawasnong mga suliran usahay matambalan dayon, apan dili ang sikolohikal. “Sa sinugdanan kami naghunahuna, ‘Sige, ayohon namo ang ilang lawasnong mga sakit​—dayon mahibalik sila sa normal,’” miadmitir si Dr. Genefke. “Apan sa wala madugay among nasayrang ang kasakitan diha sa ilang mga kasingkasing mao ang nagpasakit kanila.” Bisan pa niana, si Dr. Genefke miingon: “Katingalahan ang pagkahibalo nga posible ang paghupay ug pagtabang sa mga biktima, bisan pag nakalabay na ang daghang katuigan.”

Sa 1982, sa National Hospital sa Copenhagen, si Dr. Genefke uban ang laing Danes nga mga doktor nagtukod ug usa ka gamayng seksiyon sa departamento sa pagtambal sa mga kagiw nga nahimong mga biktima sa pagsakit. Gikan sa maong gamayng sinugdanan mitubo ang tibuok-yutang organisasyon ubos sa ngalang International Rehabilitation Council for Torture Victims (IRCT). Gikan sa hedkuwarter niini sa Copenhagen, ang konseho nagadumala sa buhat sa kaluoy pinaagi sa kapig 100 ka sentro sa tibuok kalibotan. Latas sa katuigan, ang konseho daghag nakat-onan bahin sa pagtambal sa mga biktima sa pagsakit.

Kon Unsaon Pagpaluyo

Kasagarang makatabang kon ang mga biktima mohisgot sa ilang mga kasinatian. “Mga 20 ka tuig kanhi,” matod sa usa ka pulyeto gikan sa IRCT, “ang mga biktima sa pagsakit sagad maoy mga biktima sa dobleng kahulogan. Nahauna tungod sa pagkaladlad ngadto sa lawasnon/sikolohikanhong buhat sa pagsakit, ug unya ikaduha tungod sa pagkadili-makaarang sa paghisgot niana.”

Tinuod, dili kahimut-anan ang paghisgot sa usa ka topikong makapasubo nga sama sa pagsakit. Apan kon buot sa usa ka nag-antos nga mosugilon sa usa ka higala ug ang higala dili gustong mamati, ang nag-antos mas matumpawak ngadto sa pagkaway-paglaom. Busa, hinungdanong ang biktima pasaligan nga may usang nagtagad. Siyempre, walay usa nga angayng manghilabot sa personal nga kalihokan sa lain. Sa kadugayan, anaa lang sa biktima ang paghukom kon kaha, kon kanus-a, ug kon kang kinsa siya buot mosugilon.​—Proverbio 17:​17; 1 Tesalonica 5:14.

Ang kadaghanang eksperto nagsugyot  nga tagdon ang lawasnon ug mental nga mga bahin sa pagsakit. Alang sa pipila ka biktima, ang rehabilitasyon nagkinahanglan sa propesyonal nga tabang. Ang mga paagi sa pagtambal naglakip sa mga ehersisyo sa pagginhawa ug sa komunikasyon. * Ang mga pagbati sa kaulaw kasagarang nahiapil sa una nga pagahatagan ug pagtagad. Gisultihan sa usa ka terapista ang usa ka babaye nga balikbalik nga gilugos ug gidagmalan: “Ang kaulaw nga imong gibati maoy normal ug hisabtan. Apan hinumdomi nga kini dili imoha. Ang kaulaw iya sa mga tawong nagbuhat niini kanimo.”

Mga Nakalabang-Buhi sa Kampo Konsentrasyon

Panahon sa Gubat sa Kalibotan II, minilyong tawo ang nag-antos sa makalilisang nga mga pagdagmal sa mga kampo konsentrasyon ni Hitler. Nalakip kanila mao ang linibo ka Saksi ni Jehova nga gilutos tungod kay sila midumili sa pagsalikway sa ilang relihiyosong mga pagtuo. Ang ilang pagtuo dili-ikalimod nga nakatabang nila sa pag-agwanta sa maong masulayong mga kahimtang. Sa unsang paagi?

Dugay na sa wala pa sila mabilanggo, ang maong mga Kristohanon maoy makugihong mga estudyante sa Pulong sa Diyos. Busa, wala sila matingala sa dihang ang mga pagsulay mitungha, ni gibasol nila ang Diyos sa dihang wala dayon matapos ang ilang pag-antos. Pinaagi sa pagtuon sa Bibliya, nasayran sa mga Saksi kon nganong gitugotan sa Diyos ang pagkadaotan ug kon sa unsang paagi iyang taposon kini sa iyang gitakdang panahon. Ang pagtuon sa Bibliya nagtudlo kanila nga si Jehova maoy “mahigugmaon sa hustisya” ug siya masuko sa dihang dagmalan sa mga tawo ang ilang isigkatawo.​—Salmo 37:​28; Zacarias 2:​8, 9.

Hinuon, daghan sa maong mga nakalabang-buhi sa kampo konsentrasyon nagsagubang sa daotang mga epekto sa ilang mapait nga kasinatian. Sa paghimo niana, sila nalig-on pag-ayo tungod sa pagsunod sa tambag ni apostol Pablo. Samtang si Pablo nag-antos sa usa ka Romanhong bilanggoan, nga usa ka kahimtang nga tinong naghatag kaniyag dakong kabalaka, siya misulat ngadto sa isigkamagtutuo: “Ayaw pagkabalaka sa bisan unsang butang, apan sa tanang butang pinaagi sa pag-ampo ug pangamuyo uban ang pagpasalamat ipahibalo ang inyong mga pangaliya ngadto sa Diyos; ug ang kalinaw sa Diyos nga nagalabaw sa tanang panghunahuna magabantay sa inyong mga kasingkasing ug sa inyong mga gahom sa pangisip pinaagi kang Kristo Jesus.”​—Filipos 1:​13; 4:​6, 7.

Pinaagi sa pagtuon sa Bibliya, ang maong mga maghuhupot sa integridad nakahibalo nga ang Diyos nagsaad nga himoon ang yuta nga usa ka paraiso, diin ang mga kasakitan sa mga pagpakaulaw sama sa pagsakit sa kataposan papason na.

Ang mga Saksi ni Jehova nagapaambit sa maong binase-sa-Bibliya nga paglaom uban sa ilang mga silingan diha sa kapin sa 230 ka nasod. Ang gubot nga kahimtang sa kalibotan nakapahinabo nga sila nakahibalag sa daghan nga nag-antos tungod sa pagkamapintason sa tawo sa isigkatawo. Inigkahibalag nila sa mga biktima sa pagsakit, ang mga Saksi naningkamot nga ipaambit sa maong mga tawo ang saad sa Bibliya nga usa ka masanagong kaugmaon. Pagkamalipayon nila nga isangyaw ang makalipayng balita bahin sa usa ka panahon nga umaabot sa dihang ang pagsakit mahimo nang usa ka butang sa kagahapon!​—Isaias 65:​17; Pinadayag 21:4.

[Footnote]

[Blurb sa panid 24]

“WALAY USA ANG IPAILALOM SA PAGSAKIT O SA MAPINTAS, DILI-MAKITAWHANON O MAKAUULAW NGA TRATASYON O SILOT.”—Artikulo 5, Unibersal nga Deklarasyon sa Tawhanong mga Katungod

[Kahon sa panid 25]

KON SA UNSANG PAAGI IKAW MAKA-TABANG

KON MAY KAILA KA NGA NAGAPAHIULI PA GIKAN SA MGA EPEKTO SA PAGSAKIT, ANG MOSUNOD NGA MGA SUGYOT BASIN MAKATABANG:

● Ipakita ang empatiya. Tingali makaingon ka: “Nahibalo ako nga adunay daghang suliran diha sa nasod nga imong gigikanan. Sa unsang paagi gisagubang nimo kana?”​—Mateo 7:​12; Roma 15:1.

● Ayaw panghilabot o magmapugsanon bahin sa paghatag ug tabang. Hinunoa, magmaluloton ug magmahunahunaon. Pahibaloa ang biktima nga ikaw andam mamati.​—Santiago 1:19.

● Likayi nga mahimong sobra ka matinabangon. Ayaw ihikaw sa nag-antos ang iyang pagtahod-sa-kaugalingon o iyang pribasiya. Ang ideya mao ang pag-ambit sa palas-anon sa nag-antos, dili ang pagsulay sa pagpas-an sa bug-os niana.